La fiesta de Belsasar
1 El rey Belsasar hizo una gran fiesta, a la que invitó a las mil personas más importantes de su reino. Todos los asistentes a la fiesta bebieron mucho vino. 2-3 También Belsasar bebió mucho, y ya borracho mandó traer las copas de oro y plata que su padre Nabucodonosor había traído del templo de Jerusalén. Las mandó traer para que él y sus invitados siguieran bebiendo en ellas. 4 Y mientras bebían, cantaban alabanzas a sus dioses, que eran simples estatuas de oro, plata, cobre, hierro, madera y piedra.
Dios escribe en la pared
5 De pronto, una mano apareció sobre la pared y comenzó a escribir. La luz de las lámparas permitía ver bien cómo escribía. En cuanto el rey vio la mano, 6 se puso blanco y comenzó a temblar de miedo. 7 Enseguida llamó a gritos a sus sabios y adivinos, y les ordenó: «¿Hay alguien aquí que me pueda explicar lo que está escrito en la pared? Al que lo haga, lo vestiré como un príncipe y le daré el tercer lugar de importancia y autoridad en mi reino».
8 Pero ninguno de los sabios y adivinos entendía lo que estaba escrito, así que tampoco podían explicárselo al rey. 9 Por eso el rey se preocupó mucho, y se asustó aún más. También sus invitados estaban muy confundidos.
10 Cuando la reina oyó los gritos de Belsasar y de sus invitados, entró al salón del banquete y le dijo al rey:

«¡Deseo que Su Majestad viva muchos años! ¡No se preocupe más, ni tenga tanto miedo! 11 Aquí en Babilonia hay un joven muy inteligente y sabio. En él vive el espíritu del Dios único. Nabucodonosor, padre de Su Majestad, lo conocía bien, y por eso lo puso como jefe de todos los sabios.
12 »Ese joven puede explicar los sueños y las cosas más difíciles y misteriosas. Se llama Daniel, aunque el rey Nabucodonosor le cambió el nombre y le puso Beltsasar. Llámelo usted. Él le dirá a Su Majestad lo que significa esa escritura en la pared».

13 El rey mandó llamar a Daniel. Y cuando Daniel llegó, el rey le preguntó:

—¿Así que tú eres uno de esos judíos que mi padre trajo de Judá? 14 Según me contaron, en ti vive el espíritu del Dios único, y por eso eres muy inteligente y sabio.
15 »Yo mandé traer a todos los sabios y adivinos, para que me explicaran lo que está escrito en la pared, pero no pudieron hacerlo. 16 Yo sé que tú puedes explicar cosas muy difíciles. Si me dices qué significa lo que está escrito en la pared, mandaré que te vistan como a un príncipe. Además, te daré el tercer lugar de importancia y autoridad en mi reino.»

17 Y Daniel le contestó:

—Yo puedo explicar a Su Majestad lo que significa la escritura en la pared. Pero no tiene que hacerme ningún regalo ni darme ningún puesto importante.
18-19 »El Dios altísimo dio un reino muy grande al rey Nabucodonosor, padre de Su Majestad. Todas las naciones lo respetaban y reconocían su grandeza. También le tenían miedo, porque él decidía a quién matar y a quién dejar con vida, a quién humillar y a quién poner en un lugar importante.
20 »El rey Nabucodonosor se sentía tan importante y poderoso, que empezó a tratar mal a la gente. Por eso Dios le quitó el reino, 21 y Nabucodonosor no pudo seguir viviendo entre la gente, pues se portaba como un animal. Vivía entre los burros salvajes, comía pasto como los toros, y se bañaba con el rocío del cielo. Así vivió hasta que reconoció que solo el Dios altísimo reina sobre todas las naciones, y que solo él decide quién puede ser rey.
22 »Su Majestad ya sabía todo esto, y aunque lo sabía no quiso ser humilde. 23 Al contrario, Su Majestad mandó traer las copas del templo de Dios, y en ellas bebieron Su Majestad y todos sus invitados. Para colmo, en vez de que usted adorara al Dios que lo hizo y que tiene poder sobre su vida, tanto usted como sus invitados adoraron a sus dioses. ¡Esos dioses no pueden ver ni oír ni pensar, pues están hechos de metal, madera y piedra!
»Tales acciones de Su Majestad hicieron enojar al Dios del cielo. 24 Por eso él mandó que la mano escribiera: 25 “mené, mené, tekel y parsín”, 26 y esto es lo que significan estas palabras:
»“Mené” quiere decir que Dios ha decidido poner fin al reinado de Su Majestad. 27 “Tekel” quiere decir que Dios concedió a Su Majestad una oportunidad, pero Su Majestad no la aprovechó. 28 “Parsín” quiere decir que Dios partirá en dos el reino de Su Majestad, y que se lo dará a los medos y a los persas.»

29 Enseguida el rey Belsasar ordenó que vistieran a Daniel como a un príncipe. También hizo anunciar que, en todo el reino, Daniel tendría el tercer lugar de mayor importancia y autoridad. 30 Y esa misma noche mataron a Belsasar, rey de los babilonios. 31 31 (6.1) Así Darío llegó a ser rey de los medos. Cuando esto sucedió, Darío tenía sesenta y dos años.
Tegma nápakha kéltáxésso
1 Apkelanak axta ektámáxche ekyawe Belsasar, wesse' apwányam nak Babilonia, apkeláneyáha axta mil énxet'ák ekyawe nak kéláyo m'a apchókxa', apyenágkek axta vino yetlo wesse' apwányam ma'a ektáha axta apkeláneyeykha. 2-3 Chátsegwokmek axta apyenéyak vino, apkeltamhók axta kólsantagkasek egheykok Belsasar, tén han egheykok élyawe sawo élyátekto élmomnáwa, keñe han sawo élmope élmomnáwa, apkelseykekxa axta Nabucodonosor, apyáp axta, éleñama tegma appagkanamap nak Jerusalén. Kélsánteyk axta m'a egheykok tén han egheykok élyawe, apkelmáha axta apyena wesse' apwányam vino xa egheykok nak, yetlo apnaqteyegka'a, tén han kelán'a apkelmeykha naqsa, keñe han ma'a apyókxoho ektáha axta apkeláneyeykha epásegwók ektámáxche ekyawe. 4 Apyókxoho axta apyenágkok vino, apkelpeykásawók axta m'a aqsok apkeláyókxa nak, élánamáxche nak sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén sawo ekmope ekmomnáwa, sawo ekyexwase, sawo ekyentaxno, yántéseksek tén han meteymog.
5 Pelakkassek axta ektepa xama kélmek, yetlókok axta han ektáxésso kélaphék ma'a nápakha tegma ekpayhókxa axta éltátchesakxa m'a cháléwasso. Xama axta apwet'a wesse' apwányam ektáxésa kélmek ma'a nápakha tegma, 6 mopeykxók axta nápat, apkelpexyennegkek axta apkeye. 7 Tén axta apyennaqtésa appeywa apkelwónencha'a m'a apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamáxche', tén han énxet ekha apmopwancha'a, tén han apwetayo nak chá'a aqsok yaqwánxa katnehek, apheykha nak Babilonia, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Énxet ektáha enxoho apkelyetsete xa kéltáxésso nak, keñe han séltennasso enxoho ko'o ektémakxa ekpeywa, kóltaxneyásekxak sa' apáwa apmomnáwa hómáyok, kólnatmeyásekxak sa' han cadena sawo ekyátekto ekmomnáwa, exek sa' chá'a m'a ketók sekhamakxa nak ko'o, sektémakxa nak wesse' apwányam.
8 Apkelántaxneyk axta kañe' tegma m'a apyókxoho ekha nak apkelmopwancha'a, apkelásenneykha axta m'a wesse' apwányam, méko axta eyke apya'áseykegkoho enxoho ektémakxa kéltáxésso, tén han apmopwána eltennásekxohok ma'a wesse' apwányam. 9 Yágwokmók axta aqsa apyegwakto apkeye m'a wesse' apwányam Belsasar, mopeykxók agko' axta nápat. Axta elya'ásegkok aptamhágkaxa m'a énxet'ák ekyawe nak kéláyo apagkok ma'a wesse' apwányam, 10 leg'ak axta apkelpáxameykha wesse' apwányam ma'a egken, tén han ma'a énxet'ák ekyawe kéláyo ektáha axta apkeláneyeykha, yetlókok axta han ektaxnegwayam ma'a élánéxchexa axta ektámáxche ekyawe, axta táhak se'e:
—¡Megkamassegwomek sa' apteme wesse' apwányam! Nágkatneykha apwáxok, nágkamópekxa nápát, 11 hakte apheyk xama énxet se'e aptémakxa nak xép wesse' apwányam, appékessáseyak nak chá'a m'a Dios appagkanamap espíritu apagkok. Hakte cham'a aptémakxa axta wesse' apwányam ma'a apyáp axta exchep wesse', cháxa énxet nak, wetamaxcheyk axta ektaqmalma apyekpelchémo aqsok, tén han apmopwána, keñe han apya'áseykegkoho aqsok, ektéma nak ma'a aqsok kéláyókxa'. Axta keñamak wesse' apwányam Nabucodonosor, apyáp axta exchep wesse', apteméssessama apkemha apmonye' nepyeseksa apkelyohóxma, tén han apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamáxche, ekha nak apkelmopwancha'a, tén han apwetayo nak chá'a aqsok yaqwánxa katnehek ma'a apchókxa nak, 12 hakte cham'a Daniel, apteméssessama axta apwesey wesse' apwányam Beltsasar, apyetnegkek axta apwáxok ma'a espíritu apya'áseykegkoho apagko' nak aqsok, tén han apmopwána, tén han apyekpelchémo, keñe han apya'áseykegkoho ektémakxa kélwanmagko, apmopwána exének ektémakxa m'a amya'a megkólya'áseyak nak, tén han elánekxak ma'a aqsok ekmáske nak ampékásekxa'. Yáneyha sa' Daniel wesse', sa' eltennaksek ektémakxa kéltáxésso nak nápakha tegma.
13 Kélyentamákxeyk axta Daniel aphakxa m'a wesse' apwányam, aptáhak axta wesse' apwányam apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Xeyepya Daniel? ¿Xeyepya axta han apkelxegexma'a m'a judíos apkelmoma axta wesse' apwányam Nabucodonosor, táta axta ko'o, kéleñama axta kélnaqleykenta m'a Judea? 14 Eklegayak ko'o exchep apha apwáxok Dios espíritu apagkok, tén han ektaqmalma apyekpelchémo, keñe han apmopwána aqsok, tén han apyekpelchémo aqsok. 15 Kélnaqlánteyk eykhe ekha nak apkelmopwancha'a s'e apheykha nak seyókxa', yaqwayam elyetsetek se'e amya'a nak, tén han héltennaksek ektémakxa', makke elya'ásegkok ektémakxa'. 16 Eklegayak eyke ko'o exchep apmopwána exnek epékásekxak aqsok ekpowásamáxche, tén han ekmáske nak agya'asagkoho'. Apwanchek sa' agkok xép apkelyetseta s'e amya'a nak, tén han séltennásekxo enxoho ektémakxa, wának sa' kóltaxneyásekxak apáwa apmomnáwa hómáyok, tén han kólnatmeyásekxak cadena sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén han exek ketók sekhakxa sektémakxa nak wesse' apwányam.
17 Aptáhak axta Daniel apchátegmowágko:
—Katnehek agkok xa aqsok apmáheyo nak hélmések aqsa wesse', egkés pók énxet apmáheyo nak exnések ma'a apxagkok aptaqmalma nak. Alyetsetchesek sa' eyke aqsa ektáhakxa nak kéltáxésso nápakha tegma wesse'.
18 “Dios meyke nak ekhémo axta apmésso aptémakxa axta wesse' apwányam Nabucodonosor, apyáp axta exchep wesse', tén han apcheymákpoho, tén han ekha kéláyo. 19 Elyahakxohok axta chá'a apyókxoho énxet'ák, tén han ma'a énxet'ák mók ektémakxa nak chá'a apkelpaqmeyesma, elpexyennók axta chá'a apmonye', eñama m'a ektémakxa axta apmésso ekha apmopwána m'a Dios. Elnápok axta chá'a m'a apmakókxa enxoho chá'a elnápok, melnápek axta chá'a memakókxa enxoho chá'a elnápok, ekha kéláyo axta han chá'a etnéssesek ma'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek, mékoho axta han chá'a etnéssesek ma'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek. 20 Xama axta apmoma eyeymáxkoho apwáxok, tén han aptéma ekyennaqte apwáxok yetlo apcheymákpoho, keñe kélyementameykekxo m'a aptémakxa axta ekha apmopwána, tén han apcheymákpoho apteme wesse' apwányam. 21 Kéltekkessegkek axta nepyeseksa apnámakkok, aqsok nawhak axta aptamheykekxa'; yámelyeheykok nawha'ák axta appaxqeykha, pa'at axta aptók ektémól'a weyke, yássessegkek axta yálye m'a apyókxa, ekwokmoho apya'ásegwokmo ekha apmopwána m'a Dios meyke nak ekhémo, nepyeseksa m'a aptamheykegkaxa nak chá'a kelwesse'e apkelwányam énxet, tén han apteméssesso chá'a apkeláneykha apchókxa m'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek. 22 Tén han xépxa wesse' Belsasar, ektáha axta apketche m'a Nabucodonosor, apya'ásegkok eykhe m'a ektémakxa axta m'a, makke eyeylaqtéssók apwáxok. 23 Apkenmexeykekxeyk xép Wesse' egegkok, apkeltémo kólsantagkasek egheykok tén han egheykok élyawe ekhéyak axta m'a tegma appagkanamap, apkelmáha axta apyena vino xa, yetlo m'a ektáha axta apkeláneyeykha, apkelpeykásawók han ma'a aqsok kéláyókxa élánamáxche nak sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén han sawo ekmope ekmomnáwa, sawo ekyexwase, sawo ekyentaxno, yántéseksek tén han meteymog; aqsok kéláyókxa megkate nak exma, megkañe nak ektemegweykmoho exma, megkay'áseyak nak aqsok. Melpeykessamók ma'a Dios apmésso nak apyennaqte wesse', tén han apmésso nak chá'a ekyókxoho m'a apkelanakxa enxoho chá'a. 24 Cháxa keñamak apcháphasa nak kélaphek ektáxésa s'e ektéma nak amya'a: 25 MENÉ, MENÉ, TEKEL tén han PARSÍN. 26 Cháxa ekteme xa amya'a nak: MENÉ: Dios apkelyetsáteykegkok ekwánxa ekhem apteme wesse' apwányam xép, wesse', appekkenchessek han néxa; 27 keñe TEKEL ekxeyenma: kélyetsáteyák xép kelyetsáteyak wesse', apkexyókok han; 28 keñe PARSÍN ekxeyenma: ekyeptamáxche neyseksa m'a aptémakxa nak wesse' apwányam, énxet'ák medos sa' kólmeyásekxa', tén han persas.”
29 Yetlókok axta han apkeltémo kólántaxneyásekxak apáwa apmomnáwa hómáyok wesse' apwányam Belsasar ma'a Daniel, keñe han apkeltamho kólnatmeyásekxak ma'a cadena sawo ekyátekto ekmomnáwa, keñe axta apkeltennásegko apyókxoho énxet'ák, peya kaxwók exek ketók aphakxa m'a Daniel aptémakxa nak wesse' apwányam.
30 Cháxa axta'a nak, apmatñakxa axta m'a Belsasar, wesse' apwányam apagkok axta m'a caldeos, 31 apmákxeyk axta aptémakxa nak wesse' apwányam ma'a Darío, apkeñama axta m'a yókxexma Media. Sesenta y dos apyeyam apagkok axta m'a Darío.