Jesús cumple su promesa
1 El día de la fiesta de Pentecostés, los seguidores de Jesús estaban reunidos en un mismo lugar. 2 De pronto, oyeron un ruido muy fuerte que venía del cielo. Parecía el estruendo de una tormenta, y retumbó por todo el salón. 3 Luego vieron que algo parecido a llamas de fuego se colocaba sobre cada uno de ellos. 4 Fue así como el Espíritu Santo los llenó de poder a todos ellos, y enseguida empezaron a hablar en otros idiomas. Cada uno hablaba según lo que el Espíritu Santo le indicaba.
5 En aquel tiempo, muchos judíos que amaban a Dios estaban de visita en Jerusalén. Habían llegado de todas las regiones del Imperio Romano. 6 Al oír el ruido, muchos de ellos se acercaron al salón, y se sorprendieron de que podían entender lo que decían los seguidores de Jesús. 7 Estaban tan admirados que se decían unos a otros:

«Pero estos que están hablando, ¿acaso no son de la región de Galilea? 8 ¿Cómo es que los oímos hablar en nuestro propio idioma? 9 Los que estamos aquí somos de diferentes países. Algunos somos de Partia, Media y Elam. Otros vinimos de Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, Asia, 10 Frigia, Panfilia y Egipto, y de las regiones de Libia cercanas al pueblo de Cirene. Muchos han venido de Roma, otros han viajado desde la isla de Creta y desde la península de Arabia. 11-12 Algunos somos judíos de nacimiento, y otros nos hemos convertido a la religión judía. ¡Es increíble que los oigamos hablar, en nuestro propio idioma, de las maravillas de Dios!»

Y no salían de su asombro, ni dejaban de preguntarse: «¿Y esto qué significa?»
13 Pero algunos comenzaron a burlarse de los apóstoles, y los acusaban de estar borrachos. 14 Pero los apóstoles se pusieron de pie, y con fuerte voz Pedro dijo:

«Israelitas y habitantes de Jerusalén, escuchen bien lo que les voy a decir. 15 Se equivocan si creen que estamos borrachos. ¡Apenas son las nueve de la mañana! 16 Lo que pasa es que hoy Dios ha cumplido lo que nos prometió, cuando por medio del profeta Joel dijo:

17 “En los últimos tiempos
les daré a todos de mi Espíritu:
hombres y mujeres hablarán de parte mía;
a los jóvenes les hablaré en visiones
y a los ancianos, en sueños.

18 ”También en esos tiempos
les daré de mi Espíritu
a los esclavos y a las esclavas,
para que hablen en mi nombre.

19 ”Daré muestras de mi poder
en el cielo y en la tierra:
habrá sangre, fuego y humo.
20 El sol dejará de alumbrar,
y la luna se pondrá roja,
como si estuviera bañada en sangre.

”Esto pasará antes de que llegue
el maravilloso día
en que juzgaré a este mundo.
21 Pero yo salvaré a todos
los que me reconozcan como su Dios.”

22 »Escúchenme bien, porque voy a hablarles de Jesús, el que vivía en Nazaret. Todos nosotros sabemos que Dios lo envió. También sabemos que Dios le dio grandes poderes, porque lo vimos hacer grandes maravillas y señales.
23 »Desde el principio, Dios había decidido que Jesús sufriera, y que fuera entregado a sus enemigos. Ustedes lo ataron y lo entregaron a los romanos, para que lo mataran. 24 ¡Pero Dios hizo que Jesús resucitara! ¡Y es que la muerte no tenía ningún poder sobre él! 25 Hace mucho tiempo, el rey David dijo lo siguiente acerca de Jesús:

“Yo siempre te tengo presente;
si tú estás a mi lado,
nada me hará caer.
26 Por eso estoy muy contento,
por eso canto de alegría,
por eso vivo confiado.

27 ”¡Tú no me dejarás morir
ni me abandonarás en el sepulcro,
pues soy tu fiel servidor!
28 Tú me enseñaste a vivir
como a ti te gusta.
Contigo a mi lado
soy verdaderamente feliz.”

29 »Amigos israelitas, hablemos claro. Cuando David murió, fue enterrado, y todos sabemos dónde está su tumba. 30 Y como David era profeta, Dios le prometió que un familiar suyo sería rey de Israel.
31 »David sabía que Dios cumpliría su promesa. Por eso dijo que el Mesías no moriría para siempre, sino que resucitaría. 32 Todos nosotros somos testigos de que Dios resucitó a Jesús, 33 y de que luego lo llevó al cielo y lo sentó a su derecha.
»Dios le dio a Jesús el Espíritu Santo. Y ahora Jesús nos ha dado ese mismo Espíritu, pues nos lo había prometido. ¡Y esto es lo que ustedes están viendo y oyendo!
34 »Sabemos que quien subió al cielo no fue David, pues él mismo dice:

“Dios le dijo a mi Señor el Mesías:
‘Siéntate a la derecha de mi trono
35 hasta que yo derrote a tus enemigos.’”

36 »Israelitas, ustedes tienen que reconocer, de una vez por todas, que a este mismo Jesús, a quien ustedes mataron en una cruz, Dios le ha dado poder y autoridad sobre toda la humanidad.»
37 Todos los que oyeron estas palabras se pusieron muy tristes y preocupados. Entonces les preguntaron a Pedro y a los demás apóstoles:

—Amigos israelitas, ¿y qué debemos hacer?

38 Pedro les contestó:

—Pídanle perdón a Dios, vuelvan a obedecerlo, y dejen que nosotros los bauticemos en el nombre de Jesucristo. Así Dios los perdonará y les dará el Espíritu Santo. 39 Esta promesa es para ustedes y para sus hijos, y para todos los que nuestro Dios quiera salvar en otras partes del mundo.
Los primeros cristianos
40 Pedro siguió hablando a la gente con mucho entusiasmo. Les dijo: «Sálvense del castigo que les espera a todos los malvados.»
41 Ese día, unas tres mil personas creyeron en el mensaje de Pedro. Tan pronto como los apóstoles los bautizaron, todas esas personas se unieron al grupo de los seguidores de Jesús 42 y decidieron vivir como una gran familia. Y cada día los apóstoles compartían con ellos las enseñanzas acerca de Dios y de Jesús, y también celebraban la Cena del Señor y oraban juntos.
43 Al ver los milagros y las maravillas que hacían los apóstoles, la gente se quedaba asombrada.
44 Los seguidores de Jesús compartían unos con otros lo que tenían. 45 Vendían sus propiedades y repartían el dinero entre todos. A cada uno le daban según lo que necesitaba. 46 Además, todos los días iban al templo y celebraban la Cena del Señor, y compartían la comida con cariño y alegría. 47 Juntos alababan a Dios, y todos en la ciudad los querían. Cada día el Señor hacía que muchos creyeran en él y se salvaran. De ese modo, el grupo de sus seguidores se iba haciendo cada vez más grande.
Apweykxa axta Espíritu Santo
1 Xama axta ekweykmo ekhem kélessawássessamókxa megkólwagqayam kéltéma nak Pentecostés apchaqneykekxeyk axta apyókxoho énxet'ák melya'ásseyam nak Dios ma'a xama tegma. 2 Pelakkassegkek axta eklegamaxko éxtegyawa eñama néten ektémól'a kaxtegyók éxchahayam ekyennaqte, kextegyawomchek axta m'a tegma apheykegkaxa axta. 3 Kelánteyepmeyk axta ekhó táxa éláléwe étkók, máxa axta kélaxkok, payheykekxeyk axta ekhagweykmo chá'a apyetseksa'ák xama xama xa énxet'ák nak. 4 Apyókxoho axta nahan apkelláneykegkohok apkelwáxok ma'a Espíritu Santo, yetlómók axta nahan chá'a apkelpaqmeyesma mók ektémakxa apkelpeywa, cham'a ektémakxa axta chá'a apmésso Espíritu Santo yaqweykenxa katnehek apyaqmaga m'a mók amya'a.
5 Apheykha axta nahan Jerusalén, Judíos apkeláneykegkoho axta chá'a m'a apkelánémakpexa nak chá'a etnahagkok ma'a apcháyo nak Dios, apkeleñama axta apkelwaya m'a ekyókxoho yókxexma nak keso náxop. 6 Apchaqneykekxeyk axta énxet'ák apkellegaya xa éxtegyawa nak, axta eyke elya'áseykegkok ektémakxa, hakte xama xama axta chá'a apkellegeyk apkelpaqmeyesma apkelpeywa apagko' ma'a énxet'ák melya'ásseyam nak Dios. 7 Kelpelakkassamók agko' axta apkelweteya xa énxet'ák nak, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Háwe enxeykel'a énxet'ák Galilea apyókxoho xa apkelpaqmeta nak? 8 ¿Yaqsa ektáha nenleg'a nak negko'o apkelpaqmeta m'a nélpeywa nak? 9 Apháha nahan énxet'ák apkeleñama nak Partia s'e, tén han Media, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, tén han ma'a apkeleñama nak yókxexma Asia, 10 Frigia tén han ma'a Panfilia, Egipto tén han ma'a apkeleñama nak Libia keto nak Cirene. Apháha nahan énxet'ák apkeleñama nak Roma apheykencha'a nak se'e; 11 judíos apancha'awók nahan chá'a nápakha, keñe nahan nápakha apkelma nak chá'a aptamheykegkaxa apkelpeykessamo Dios ma'a judíos. Apháha nahan ma'a apkeleñama nak Creta tén han Arabia. ¡Nenleg'ak nahan apkelpaqmeta m'a nélpeywa nak negko'o apkelxéna ektaqmalma agko' ma'a ektémakxa nak Dios aptamheykha!
12 Kelpelakkassamók agko' axta apkelweteya apyókxoho xa, meyke apkelya'áseyak ektémakxa; keñe axta aptéma chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa aqsok xa ektéma nak?
13 Nápakha énxet axta eyke apkesmessók chá'a, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¡Anmen kelnápak!
Pedro apkeltenneykha
14 Tén axta Pedro apkempeykekxo néten yetlo m'a once kélápháseykha. Axta aptemék apyennaqtéssamo appeywa s'e: “Judíos, tén han kélyókxoho kélheykha nak Jerusalén, kólya'asagkoho sa' kéxegke s'e sekmako nak altennaksek, tén han kóltaqmelchesho sa' kélháxenmo. 15 Megkalnápak anmen se'e, kéláneya nak kéxegke kalnápak anmen, hakte las nueve axto'ók kaxwók entáhak se'e kaxwo' nak. 16 Akke entáhak kaxwók ma'a ektémakxa axta apkeltenneykha Joel, apteme axta Dios appeywa aplegasso, aptéma axta apkeltenneykha s'e:
17 Aptáhak Dios se'e:
‘Katnehek sa' amonye'
ektemegwánxa néxa,
almésagkok sa' ko'o Espíritu ahagkok
apyókxoho énxet'ák;
eltennaha sa' amya'a
eñama nak ko'o m'a
kélketchek apkelennay'a nak kéxegke,
tén han ma'a kélketchek kelwán'ák nak,
elwetak sa' chá'a aqsok
kélxekmóssamo m'a wokma'ák,
keñe sa' elwetak chá'a apkelwanmagko
m'a apkelwányam nak.
18 Almésagkok sa' nahan
Espíritu ahagkok
séláneykha apkelennay'a,
tén han kelwán'ák xa ekhem nak,
kaltennaha sa' nahan amya'a
eñama nak ko'o.
19 Axekmósek sa' ko'o aqsok
sempelakkasso agko' nak
agwetak ma'a néten,
keñe sa' éma, tén han táxa,
éten ekpánma keso náxop.
20 Kapeysemekxak sa' ma'a ekhem,
keñe sa' pelten
etnekxak máxa éma,
amonye' ekwayam ma'a
Wesse' egegkok ekhem apagkok,
ekhem ekyawe apagkok
tén han apcheymákpoho.
21 Keñe sa' ma'a apyókxoho énxet
sewóneykha nak chá'a ko'o,
sekteme nak Wesse' egegkok
elwetak sa' apkelwagkásamap teyp.’
22 “Israelitas, kóleyxho hana s'e sekmako nak altennaksek kéxegke: Kélya'ásegkok kéxegke apxekmóssama axta Dios kélnápaqta'awók kéxegke apmopwána m'a Jesús apkeñama nak Nazaret, apkeláneya axta aqsok éltaqmalma agko' tén han ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta', tén han ma'a magkenatchesso nak agweta' eñama m'a Jesús. 23 Kélméssegkek axta énxet'ák élmasagcha'a apkeltémakxa xa énxet nak, ekhawo ektémakxa axta apkeláneykekxa yaqweykenxa etnéssesek tén han apmopmenyého m'a Dios, kélaqhegkek axta kéxegke, kélyepetchessegkek axta aqsok ektegyésso eñama apyepetchesso m'a énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa. 24 Apxátekhásseykmek axta eyke m'a Dios, apmallahanchessegkek axta m'a ektémakxa nak ekmowána nétsapma, hakte yawanchek katnéssásekxak kóneg ma'a ektémakxa nak nétsapma. 25 Axta aptemék wesse' apwányam David apxeyenma Jesús se'e:
‘Óthok axta chá'a ko'o
emonye' m'a Wesse' egegkok;
aphegkek ekpayho nak sélya'assamakxa'
méko kawának hetegkesek.
26 Cháxa keñamak
ekpayheykekxo nak ewáxok,
tén han sekmeneykmassama
yetlo ekmátsa agko' ewáxok.
Méko sa' katnehek ektáhakxa sekyókxa,
27 hakte meheyensemek sa' xép ma'a
kañe' takhaxpop,
megyohok sa' nahan kasók
sekyókxa, ko'o sektáha nak
xép apkeláneykha ektaqmalma sektémakxa'.
28 Exekmóssegkek axta exchep ámay
ekyennaqtéssamo nak egnények,
heyánchesseshok sa' nahan
ekpayheykekxa ewáxok,
nápaqtók xép.’
29 “Élyáxeg, hélho hana sekxók altennaksek kéxegke yetlo sekpékessessamo m'a apketsapma axta egyáp nanók David, tén han kélátawañama axta, tén han ekyetnama makham takhaxpop apagkok se'e negyeseksa nak negko'o. 30 Dios appeywa aplegasso axta eyke m'a David, apya'ásegkók axta nahan m'a ektémakxa axta appekkencháseykekxa appeywa Dios yetlo apteméssesso ekmámnaqsoho agko' apmáheyo etnéssesek wesse' apwányam xama m'a aptáwen neptámen. 31 Nanók axta apwete David apxátekhágwayam ma'a Mesías amonye' ekteme axta xa, apkeltenneykha axta, apxeyenmeyk axta Mesías ekmáheyo métek chá'a m'a kañe' takhaxpop, tén han megkasagkehek ma'a apyókxa nak. 32 Apxátekhásseykmek axta Dios ma'a Jesús, negyókxoho axta nahan negko'o ektáha negweteykegkoho. 33 Kélya'áseykekxeyk axta néten Jesús eñama Dios apmopwána, kélhésseykekxeyk axta m'a ekpayhókxa nak apkelya'assamakxa Dios Apyáp apméssama axta Espíritu Santo, apkeltennassama axta egkések, keñe segméssama negko'óxa. Cháxa kélweteya nak kéxegke xa, tén han kéllegaya nak. 34 Háwe eyke David ma'a apmeyeykekxo axta néten; hakte David apagko' axta nahan ma'a aptéma axta appeywa s'e:
‘Aptáhak Wesse' egegkok
apcháneya Wesse' ahagkok se'e:
Exa ekpayhókxa nak sélya'assamakxa
35 ekwokmoho seknegkenchesa kóneg apmagkok ma'a apkelenmexma nak.’

36 “Kólya'ásegwakxoho hana kélyókxoho kéxegke kélteme nak énxet'ák Israel, cháxa Jesús kélyepetchessama axta kéxegke aqsok ektegyésso, Dios axta apteméssessók Wesse' tén han Mesías.”
37 Xama axta apkellegaya ektáha axta apchaqneykekxa m'a, kelyaqhápeykekxók agko' axta apkelwáxok, keñe axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a Pedro s'e, tén han ma'a pók kélapháseykha nak:
—Ẽlyáxeg, ¿yaqsa eyéméxko anlának negko'o?
38 Axta aptemék Pedro apchátegmoweykegko s'e:
—Kólyo'ókxa makham Dios, kóltegye nahan yaqpassama yegmen eñama nak Jesucristo apwesey, yaqwayam enxoho meyaqmagkásekxeyk Dios ma'a kéltémakxa megkólya'assáxma, keñe sa' elmésagkok kéxegke m'a Espíritu Santo. 39 Hakte kéxegke appekkencháseykekxa Dios xa appeywa nak, tén han ma'a kélketchek, tén han ma'a apyókxoho apheykha nak makhawo'; cham'a apyókxoho apmakókxa enxoho chá'a ewónmakha m'a Dios Wesse' egegkok.
40 Cháxa amya'a tén han ma'a mók amya'a apkeltennáseykencha'a axta m'a Pedro, tén han apkelxekmóssama axta m'a, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—¡Nágkólpaxqaha aqsa xa énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa'!
41 Kélyaqpassásegkek axta yegmen ma'a ektáha axta melya'ásseyam apkeltenneykha Pedro; tres mil axta apweykmok apxámeykekxa énxet'ák melya'ásseyam nak Dios xa ekhem nak. 42 Axta nahan elyenseykmok ektémakxa axta apkelxekmósso m'a kélapháseykha nak, emlassakpohok axta chá'a aqsok apagkok ekyetnakxa enxoho, etnahagkohok axta nahan chá'a nempeywa nélmaxnagko, yaqnekxohok axta nahan chá'a aptókagko enxoho aptéyak.
Apkeltémakxa axta m'a apmonye'e axta melya'ásseyam Cristo
43 Pelakkassamók agko' axta apkelweteya apyókxoho énxet, eñama m'a ekxámokma aqsok sempelakkasso nak agweta', tén han ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta' apkelane axta Dios eñama apkelásenneykekxa apkeltémo elanagkok ma'a apkelápháseykha nak. 44 Apyepetcheykekxók apagko' axta pók apyókxoho m'a énxet'ák melya'ásseyam nak, emlassakpohok axta chá'a m'a aqsok apagkok; 45 apkexeykekxeyk axta ekha ekyánmaga xapop apagkok tén han ma'a ekyókxoho aqsok apagkok ekyetnakxa nak, tén axta emlassakpohok chá'a m'a selyaqye, cham'a ekwánxa enxoho chá'a eyeyméxchexa m'a xama. 46 Yókxoho ekhem axta chá'a yaqnekxak ma'a kañe' tegma appagkanamap, keñe axta apxanák etawagkok chá'a aptéyak, epasmekxak axta chá'a etawagkok yetlo élpayheykekxa apkelwáxok tén han yetlo megkaleymáxkoho apkelwáxok. 47 Elteméssesek axta chá'a apcheymákpoho Dios, apyókxoho énxet nahan elásekhoho'; yókxoho ekhem axta nahan apxámáseyak Wesse' egegkok ma'a énxet'ák melya'ásseyam, apmáheyo axta elwónmakha yaqwayam elwagkasakpok teyp.