Pablo y Bernabé en Iconio
1 Cuando Pablo y Bernabé llegaron a la ciudad de Iconio, entraron juntos en la sinagoga de los judíos. Allí hablaron a la gente acerca de Jesús, y muchos judíos y gente de otros pueblos creyeron en él. 2 Pero los judíos que no creyeron en Jesús hicieron que se enojaran los que no eran judíos, y los pusieron en contra de los seguidores de Jesús.
3 Pablo y Bernabé se quedaron en Iconio por algún tiempo. Confiaban mucho en Dios y le contaban a la gente toda la verdad acerca del amor de Dios. El Señor les daba poder para hacer milagros y maravillas, para que así la gente creyera todo lo que decían.
4 La gente de Iconio no sabía qué hacer, pues unos apoyaban a los judíos, y otros a Pablo y a Bernabé. 5 Entonces los judíos, y los que no eran judíos, se pusieron de acuerdo con los líderes de Iconio, y decidieron maltratar a Pablo y a Bernabé, y matarlos a pedradas. 6-7 Pero Pablo y Bernabé se dieron cuenta y huyeron a la región de Licaonia y sus alrededores. Allí anunciaron las buenas noticias en los pueblos de Listra y Derbe.
Problemas en Listra
8 En el pueblo de Listra había un hombre que nunca había podido caminar. Era cojo desde el día en que nació. Este hombre estaba sentado, 9 escuchando a Pablo, quien lo miró fijamente, y se dio cuenta de que el hombre confiaba en que él podía sanarlo. 10 Entonces le dijo en voz alta: «¡Levántate y camina!»
Aquel hombre dio un salto y comenzó a caminar. 11 Al ver lo que Pablo hizo, los allí presentes comenzaron a gritar en el idioma licaonio: «¡Los dioses han tomado forma humana, y han venido a visitarnos!»
12-13 Y el sacerdote y la gente querían ofrecer sacrificios en honor de Bernabé y de Pablo. Pensaban que Bernabé era el dios Zeus, y que Pablo era el dios Hermes, porque él era el que hablaba. Y como el templo del dios Zeus estaba a la entrada del pueblo, el sacerdote llevó al templo toros y adornos de flores.
14 Cuando Bernabé y Pablo se dieron cuenta de lo que pasaba, rompieron su ropa para mostrar su horror por lo que la gente hacía. Luego se pusieron en medio de todos, y gritaron:

15 «¡Oigan! ¿Por qué hacen esto? Nosotros no somos dioses, somos simples hombres, como ustedes. Por favor, ya no hagan estas tonterías, sino pídanle perdón a Dios. Él es quien hizo el cielo, la tierra, el mar y todo lo que hay en ellos. 16 Y aunque en otro tiempo permitió que todos hicieran lo que quisieran, 17 siempre ha mostrado quién es él, pues busca el bien de todos. Él hace que llueva y que las plantas den a tiempo sus frutos, para que todos tengan qué comer y estén siempre alegres».

18 A pesar de lo que Bernabé y Pablo dijeron, les fue muy difícil convencer a la gente de no ofrecerles sacrificios. 19 Pero llegaron unos judíos de Iconio y Antioquía, y convencieron a la gente para que se pusiera en contra de Pablo. Entonces la gente lo apedreó y, pensando que estaba muerto, lo arrastró fuera del pueblo. 20 Pero Pablo, rodeado de los seguidores de Jesús, se levantó y entró de nuevo en el pueblo. Al día siguiente, se fue con Bernabé al pueblo de Derbe.
Pablo y Bernabé vuelven a Antioquía
21 Pablo y Bernabé anunciaron las buenas noticias en Derbe, y mucha gente creyó en Jesús. Después volvieron a los pueblos de Listra, Iconio y Antioquía. 22 Allí visitaron a los que habían creído en Jesús, y les recomendaron que siguieran confiando en él. También les dijeron: «Debemos sufrir mucho antes de entrar en el reino de Dios».
23 En cada iglesia, Pablo y Bernabé nombraron líderes para que ayudaran a los seguidores de Jesús. Después de orar y ayunar, ponían las manos sobre esos líderes y le pedían a Dios que los ayudara, pues ellos habían creído en él.
24 Pablo y Bernabé continuaron su viaje, y pasaron por la región de Pisidia hasta llegar a la región de Panfilia. 25 Allí anunciaron las buenas noticias, primero a los del pueblo de Perge y luego a los de Atalía. 26 Después tomaron un barco y se fueron a la ciudad de Antioquía, en la región de Siria. En esa ciudad, los miembros de la iglesia le habían pedido a Dios con mucho amor que cuidara a Pablo y a Bernabé, para que no tuvieran problemas al anunciar las buenas noticias.
27 Cuando Pablo y Bernabé llegaron a Antioquía, se reunieron con los miembros de la iglesia y les contaron todo lo que Dios había hecho por medio de ellos. Les contaron también cómo el Señor los había ayudado a anunciar las buenas noticias a los que no eran judíos, para que también ellos pudieran creer en Jesús. 28 Pablo y Bernabé se quedaron allí mucho tiempo con los miembros de la iglesia.
Pablo tén han Bernabé apkelwayam Iconio
1 Apkelántaxnegweykmek axta apchaqneykekxexa judíos Pablo tén han Bernabé m'a Iconio, apxámok axta nahan apteme melya'ásseyam eñama m'a aptamheykegkaxa axta apkeltenneykha, cham'a judíos nak tén han ma'a metnaha nak judíos. 2 Keñe axta m'a judíos apkelya'ásseyam axta apkelyáteyeykegkoho ellókassesek apkelwáxok ma'a énxet'ák metnaha nak judíos yaqwayam enxoho elenmexek ma'a apkelyáxeg'a apkelyetleykekxa nak Cristo. 3 Axta eyke yahaxanmak apheykencha'a ekwenaqte énxet'ák kélápháseykha m'a, apkeltenneykha axta chá'a meyke apkelaye, eñama apchásenneykekxa m'a Wesse' egegkok; appekkenchessegkek Wesse' egegkok ma'a aqsok apkelxeyenma axta eñama apkelásekhayo m'a Dios, apméssama apkelmopwancha'a yaqwayam elanagkok ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta', tén han ma'a sempelakkasso nak agweta'. 4 Apkexpánchesamakpek axta eyke énxet'ák apheykha nak tegma apwányam, judíos axta appasmeykekxak nápakha, keñe axta nahan nápakha m'a énxet'ák kélápháseykha nak. 5 Keñe axta aphéssamo mók apkelpaqmeyesma judíos, tén han metnaha nak judíos ma'a apkelámha apmonye'e nak, yaqwayam enxoho enaqtawasagkoho' tén han elyetnak meteymog. 6 Xama axta apkellegaya amya'a Pablo tén han Bernabé, apkelxegáneykmek axta apkelmaheykegko m'a Listra tén han ma'a Derbe, yókxexma Licaonia, axta nahan apkelmaheykegkok ma'a neyáwa nak xa yókxexma nak, 7 apkellegasseykemxa axta anhan ma'a amya'a ektaqmela.
Pablo kélyetne meteymog ma'a Listra
8 Aphegkek axta nahan xama énxet megkamopwána axta exog ma'a Listra. Axta exñák xama enxoho, hakte ekmaso apyók axta m'a apyetnamakxa egken awáxok. Aphegkek axta aqsa xa énxet nak 9 apháxenmo Pablo apkeltenneykha. Apkelányók axta Pablo xa énxet nak, apweteyak axta ekyetna mey'ásseyam yaqwayam kóltaqmelchessók. 10 Tén axta aptéma apyennaqtéssamo appeywa appaqhetchessama s'e:
—¡Exnekxa néten, epéwho etnamha!
Apnextegamók axta nahan néten apkenmeykencha'a xa énxet nak. Yetlómók axta apxega. 11 Xama axta ekwetamaxko apteméssessamakxa Pablo xa, yetlómók axta apkelyennaqtéssamo apkelpeywa énxet'ák aptéma apkelpaqmeyesma Licaonia énxet apkelpeywa s'e:
—¡Apkelweywenteyk negyeseksa negko'o dios apkelyetchesamakpoho énxet!
12 Dios Zeus axta apchánémakpok ma'a Bernabé, keñe axta Pablo kélanagkama dios Hermes, hakte axta chá'a appaqmeyesma m'a. 13 Apnaqleykenteyk axta weyke kelennay'awók ma'a énxet apkelmaxnéssesso nak énxet'ák agkok ma'a aqsok kéláyókxa Zeus, ekyetnama axta apkelpeykessamókxa m'a ketók nentaxnamakxa nak tegma, apkelseykenteyk axta nahan pánaqte exnók kélnáxegkáseykha; apmáheyók axta elnáhakkasek yaqwayam elmések aqsok apkelnapma xa énxet'ák nak. 14 Xama axta apkelyekpelchágweykmo Bernabé tén han Pablo, apkelyeptégkek axta apkelántaxno, apchaqnágweykmek axta nepyeseksa énxet. Axta aptemék apkelyennaqtéssamo apkelpeywa s'e:
15 —Énxet'ák, ¿Yaqsa ektáha kéltáha nak xa? Énxet negko'o, ektéma nak kéxegke. Nélxegakmek axta negko'o yaqwayam óltennaksek amya'a ektaqmela, yaqwayam enxoho kólchexeykxak kaxwók xa aqsok mékoho agko' nak, tén han néltamho kóltemekxak megkólya'ásseyam ma'a Dios memassegwayam, apkelane nak néten, tén han keso náxop, tén han ma'a wátsam ekwányam, tén han ekyókxoho aqsok ekhéyak nak ma'a kañe'. 16 Apchahayók axta eykhe chá'a antéhek Dios enxama negmáheyókxa egagko' nak chá'a antéhek ma'a nanók axta, 17 axta eyke elwátesseykmok apxekmósso aptémakxa apteme Dios eñama m'a aqsok éltaqmela axta apkelane; hakte cha'a apteme apcháphássesso chá'a kéxegke mámeye m'a, tén han ektaqmalma eknakxamáxche ekyexna aqsok kélcheneykekxa', cha'a apkelmésso anhan chá'a kéltéyak kéxegke yaqwayam kóltók ma'a, keñe kalpayhekxak chá'a kélwáxok.
18 Aptemegkek axta eykhe apkelanagkama xa ektáha nak, xegkessegkek axta memássesagkek yaqwayam elmések ma'a aqsok apkelnapma m'a énxet'ák.
19 Chaqhémók axta nahan apkelweykmo nápakha judíos apkeleñama Antioquía tén han Iconio, apyaqmagkassesso axta mók ektémakxa élchetamso apkelwáxok ma'a énxet'ák. Tén axta kélyetnaya meteymog ma'a Pablo, apyenseykmek axta nahan apyenyawáseykegko teyp tegma apkenagkama yaqheyk. 20 Xama axta apchaqneykekxo énxet'ák melya'ásseyam apwakhaya apyetnamakxa m'a Pablo, apkempeykekxeyk axta néten, aptaxnegweykekxeyk axta makham ma'a nepyeseksa tegma apwányam; keñe axta mók ekhem aptépeykekxo makham, yetlo Bernabé peya emyekxak ma'a Derbe.
21 Keñe axta natámen apkellegasso énxet'ák amya'a ektaqmela, cham'a apxámaseykekxexa axta énxet'ák apteme melya'ásseyam Dios, apkeltaqhémok axta makham apkelmeyeykekxo m'a Listra, Iconio tén han ma'a Antioquía. 22 Cháxa apkelwasqakkáseykekxexa axta nahan énxet'ák melya'ásseyam xa yókxexma nak, apkeltémo elyennaqtéshok aptamhéyak melya'ásseyam, apkeltennáseykencha'a yaqwayam nak antexek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios megkatnehek manlegeykegkoho ekxámokma agko' aqsok. 23 Apkelyéseykha axta anhan chá'a apkelámha apmonye'e m'a ekyókxoho apchaqneykekxexa nak, keñe axta natámen aptamhéyak nempeywa nélmaxnagko tén han metéyak aptéyak apméssama Wesse' egegkok, cham'a apcháyo axta chá'a.
Pablo tén han Bernabé apkelmeyeykenta makham Antioquía
24 Xama axta apkelyeykhaya m'a yókxexma Pisidia apkelweykekxeyk axta m'a Panfilia. 25 Apkeltenneykha axta Dios appeywa m'a Perge, tén axta apkelmeyeykekxo m'a Atalía; 26 cha'a apkelchenátweykekxexa axta nahan yántakpayhe peya elmeyekxak ma'a Antioquía, tegma apwányam kéltémókxa axta sekxók elxawagkok ma'a apkeltamheykha apsawhegweykmo nak kaxwók apkeláneyak yetlo ekpasmo m'a Dios segásekhayo. 27 Xama axta apkelweykekxo m'a Antioquía, apcháncheseykekxeyk axta m'a énxet'ák ektáha nak apkeltamheykha kélaqneykekxexa, apkeltennáseykha axta ekyókxoho aqsok apteméssessamakxa axta m'a Dios, tén han ektémakxa axta apmeykessessama apmonye'e Wesse' egegkok ma'a apheykegkaxa nak énxet'ák metnaha nak judíos, yaqwayam enxoho etnahagkok nahan melya'ásseyam ma'a. 28 Néwomók axta apheykha Pablo tén han Bernabé m'a, appaxqeykencha'a m'a énxet'ák apteme nak melya'ásseyam.