El pueblo de Dios
1 Yo creo en Jesucristo, y por eso digo la verdad. El Espíritu Santo me guía, y en lo más profundo de mi ser me asegura que no miento. 2 Es verdad que estoy muy triste, y que en mi corazón siento un dolor que no me deja. 3 Sufro por los judíos, que son mi pueblo, y quisiera ayudarlos. Yo estaría dispuesto a caer bajo la maldición de Dios, y a quedar separado de Cristo, si eso los ayudara a estar cerca de Dios. 4 Ellos son el pueblo que Dios ha elegido. A ellos Dios les dio el derecho de ser sus hijos. Dios ha estado con ellos, y les ha mostrado su gran poder. Hizo pactos con ellos, y les dio su ley. Les enseñó a adorarlo de verdad, y también les hizo promesas. 5 Ellos pertenecen al pueblo de Dios. Y el Mesías, como hombre, pertenece a ese mismo pueblo. Él gobierna sobre todas las cosas, y es Dios. ¡Alabado sea Dios por siempre! Amén.
6 No estoy diciendo que Dios no haya cumplido sus promesas con el pueblo de Israel. Pero no todos los judíos son realmente parte del pueblo de Israel, 7 ni todos los descendientes de Abraham son verdaderos hijos de Abraham. Pues Dios le había dicho: «Tu descendencia vendrá por medio de Isaac.» 8-9 Esto significa que nadie es hijo de Dios solo por pertenecer a cierta familia o raza. Al contrario, la verdadera familia de Abraham la forman todos los descendientes de Isaac. Porque Isaac fue quien nació para cumplir la promesa que Dios le hizo a Abraham: «Dentro de un año volveré, y para entonces Sara ya tendrá un hijo.»
10-12 Pero eso no es todo. Aun cuando los dos hijos de Rebeca eran de nuestro antepasado Isaac, Dios eligió solo a uno de ellos para formar su pueblo. Antes de nacer, ninguno de los niños había hecho nada, ni bueno ni malo. Sin embargo, Dios le dijo a Rebeca que el mayor serviría al menor. Con esto Dios demostró que él elige a quien él quiere, de acuerdo con su plan. Así que la elección de Dios no depende de lo que hagamos. 13 Como dice la Biblia: «Preferí a Jacob, y no a Esaú.»
14 ¿Y por eso vamos a decir que Dios es injusto? ¡Claro que no! 15 Porque Dios le dijo a Moisés: «Yo tendré compasión de quien yo quiera tenerla.» 16 Así que la elección de Dios no depende de que alguien quiera ser elegido, o se esfuerce por serlo. Más bien, depende de que Dios le tenga compasión.
17 En la Biblia leemos que Dios le dijo al rey de Egipto: «Te hice rey, precisamente para mostrar mi poder por medio de todo lo que haré contigo, y para que todo el mundo me conozca.» 18 Así que todo depende de lo que Dios decida hacer: él se compadece de quien quiere, y a quien quiere lo vuelve terco.
El enojo y la compasión de Dios
19 Si alguien me dijera: «¿De qué nos va a culpar Dios, si nadie puede oponerse a sus deseos?», 20 yo le contestaría: «Amigo mío, tú no eres nadie para cuestionar las decisiones de Dios.» La olla de barro no puede quejarse con el que la hizo, de haberle dado esa forma. 21 El alfarero puede hacer con el barro lo que quiera. Con el mismo barro puede hacer una vasija para usarla en ocasiones especiales, y también una vasija de uso diario.
22 Algo parecido ha hecho Dios. Ha querido dar un ejemplo de castigo, para que todo el mundo conozca su poder. Por eso tuvo mucha paciencia con los que merecían ser castigados y destruidos. 23 Al mismo tiempo, demostró su gran amor y poder para salvarnos. Desde un principio nos tuvo compasión, y nos eligió para vivir con él. 24 Y no le importó que fuéramos judíos o no lo fuéramos. 25 Como dice Dios en el libro del profeta Oseas:

«A un pueblo que no me pertenece,
lo llamaré mi pueblo.
A un pueblo que no amo,
le mostraré mi amor.

26 »Y allí donde les dije:
“Ustedes no son mi pueblo”,
les diré:
“Ustedes son mi pueblo,
porque yo soy el Dios de la vida.”»

27 Además, el profeta Isaías dijo acerca de los israelitas:

«Aunque los israelitas sean tantos
como los granos de arena en la playa,
solo unos cuantos serán salvados.

28 Muy pronto el Señor juzgará
a todos los habitantes de la tierra.»

29 Y, como el mismo Isaías dijo:

«Si el Dios todopoderoso
no hubiera salvado a unos pocos,
ahora mismo estaríamos
como las ciudades de Sodoma y Gomorra.»
Israel y Cristo
30 ¿Qué más les puedo decir? Que aunque la gente de otros pueblos no estaba haciendo nada para que Dios los aceptara, él los aceptó porque confiaron en él. 31 En cambio, los israelitas fueron rechazados, porque trataban de cumplir la ley para que Dios los aceptara. 32 ¿Y por qué no fueron aceptados? Porque querían que Dios los aceptara por lo que hacían, y no por confiar solo en él. Por eso Cristo fue para ellos como una piedra en la que tropezaron. 33 En la Biblia Dios dijo:

«Yo pongo en Jerusalén
una roca con la cual
muchos tropezarán y caerán.
Pero Dios no defraudará
a los que confíen en él.»
Dios axta apkelyéseykha énxet'ák Israel
1 Naqsók chá'a ko'o atnehek sekpeywa eñama sekteme may'ásseyam Cristo, matnehek chá'a sekmowána amya'a. Naqsók nahan ko'o teméssessók élchetamso ewáxok xa, appékessáseykegko nak ma'a Espíritu Santo; 2 awanhek ko'o ekyaqhápeykha ewáxok, megkamassegweykmok nahan eklegeykegkoho ewáxok, 3 weykmók nahan ko'o séltémo axkak Dios aplo, meyke sépetcheyo Cristo, yaqwayam enxoho apasmok ma'a élyáxeg'a, cham'a sekpeywomo xamo' nak. 4 Hakte Israel aptawán'ák neptámen ma'a, apkelmomchek axta nahan Dios aptéma apketchek. Aphegkek axta Dios nepyeseksa m'a yetlo apcheymákpoho, apkelmeyáseykegkek axta anhan ma'a ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho nak Dios, tén han ma'a Moisés segánamakxa apagkok, nélpeykessamo, tén han ektémakxa appekkencháseykekxa appeywa. 5 Ẽlyapmeyk nanók aptawán'ák neptámen ma'a; axta nahan apkeñamak apwaya Mesías, apteme nak énxet, appeywomo xamo' nak xa énxet'ák nak, cham'a apteme nak Dios neyseksa m'a ekyókxoho aqsok, apcheymákpoho sa' chá'a kólteméssesek. Katnahagkok sa'.
6 Makke anxeyenmak negko'o ekmassegweykmo m'a aptémakxa axta appeywa Dios appekkencháseykekxa m'a énxet'ák Israel; hakte háwe apyókxoho Israel aptawán'ák neptámen aptamhéyak ekmámnaqsoho énxet'ák Israel. 7 Háwe nahan apyókxoho Abraham aptawán'ák neptámen aptamhéyak ekmámnaqsoho m'a apketchek, Dios axta eyke apteme apkenagko s'e: “Isaac sa' yenyék aptekkessesso exchep aptawán'ák neptámen.” 8 Háwe Dios apketchek ma'a apkeleñama nak chá'a appalleyam nepyeseksa m'a apyapmeyk nano'; akke apteme ekmámnaqsoho Dios apketchek ma'a énxet'ák apkeleñama axta chá'a appalleyam ma'a aptémakxa axta appekkeneykekxa appeywa m'a Dios. 9 Hakte keso ektémakxa axta appeywa Dios appekkencháseykekxa Abraham se'e: “Awaták sa' makham ko'o ekwákxo enxoho s'e ekhem nak, keñe sa' Sara kótak xama étche apkenna'.”
10 Háwe eyke ekwánxa agkok sekxéna xa. Xama axta apyáp ma'a Rebeca étchek apqánet nak, cham'a Isaac, egyáp nano' nak. 11-13 Axta aptemék Dios apkenagkama Rebeca mepalleykemxa axta makham, meláneykegkaxa axta makham aqsok, cham'a ektaqmela nak tén han ekmaso: “Átnaha apketkok sa' etnekxak kóneg, keñe sa' apsexyók etnekxak néten.” Hawók nahan ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e: “Eyásekhayók ko'o m'a Jacob, ataqnawhok eyke m'a Esaú.” Cháxa ekwetamaxko axta ekmámnaqsoho Dios apmopwána elyésha m'a apmakókxa enxoho chá'a ewónmakha, ekhawo ektémakxa enxoho chá'a ekxeyenma apwáxok, meyke apkelányo m'a ektémakxa enxoho aqsok apkelane.
14 ¿Anxéneya sa' megkapayhémo aptémakxa Dios eñama apteme xa? Ma', manxének sa'. 15 Hakte axta aptemék Dios apkenagkama Moisés se'e: “Kapyóshok sa' ko'o alanok ma'a sekmakókxa enxoho kapyóshok alano', wásekhekxohok sa' nahan ma'a sekmakókxa enxoho wásekhekxoho'.” 16 Háwe eyke m'a apkeltémo apagko' nak chá'a énxet yásekhekxohok ma'a Dios, tén han ma'a apwasqápeykekxoho nak chá'a, wánxa eyke m'a apchásekheykekxoho apagko' enxoho chá'a m'a Dios. 17 Hakte temék eknaqtáxésamaxche, aptéma axta apkenagkama Dios wesse' apwányam Egipto s'e: “Ekteméssessegkek axta ko'o exchep wesse' apwányam yaqwayam enxoho kañék xép sekxekmósso ko'o sekmowána, tén han kólya'ásegwók sekwesey ekyókxoho yókxexma keso náxop.” 18 Cháxa keñamak Dios apmopyósa nak chá'a elanok ma'a apmakókxa enxoho chá'a yepyóshok elano', tén han apyennaqtéssessama chá'a apwáxok ma'a apmakókxa enxoho chá'a énnaqtéssesek apwáxok.
19 Sa' kóltéhek hélának kéxegke s'e: “Temegkek agkok xa ektáha nak, ¿yaqsa aqsok apwanchek ephéssók Dios apkelane m'a énxet, méko enxoho eyewagko kamássesagkok ma'a apkepmenyéxa enxoho etnehek?” 20 Xép énxet, ¿apwancheya exchep elátegmoweykpok ma'a Dios? ¿Apwanchek enxeykel'a etnehek yának yátegwáxwa ektáha nak apkelane s'e?: “¿Yaqsa ektáha aptáha nak sélane xa ektáha nak?” 21 Apwanchek etnéssesek apmakókxa enxoho etnéssesek apkelane yátegwáxwa m'a yelpa', apwanchek elának xama yátegwáxwa kélanchesso chá'a kélmeykha xama ekhem, keñe nahan pók yaqwayam chá'a kólmaha yókxoho ekhem.
22 Apkeltémok axta exekmósek Dios ektémakxa apkellegassáseykegkoho tén han apmopwána, apkelenmáxamákpoho meyke appekhésamap apkelányo m'a énxet'ák ekpayhawo axta kóllegássesagkoho', tén han apkelmahéyak axta m'a yaqweykenxa nak kólmasséssók. 23 Cháxa apmaheyókxa axta nahan negko'óxa hẽlya'assásegwók ma'a ektémakxa nak ekyawe apcheymákpoho, hakte ẽlásekheykekxók axta, nano' axta nahan senlánéseykekxa nentáhakxa yaqwayam enxoho hegwakxohok ma'a apcheymákpoho nak. 24 Ẽlwóneykha axta negko'o m'a Dios, nápakha axta chá'a m'a apkeleñamak nak nepyeseksa judíos, keñe axta nahan nápakha m'a apkeleñama nak nepyeseksa metnaha nak judíos. 25 Ekhawo nak ektémakxa ekxénamaxche Oseas weykcha'áhak se'e:
“Énxet'ák metnahéyak axta
énxet'ák ahagkok;
altemhek sa' énxet'ák
ahagkok,
kelán'a megkatne axta
seyásekhayókxa,
seyásekhayo sa' atnehek.
26 Yókxexma ektémakxa axta
chá'a amya'a kélánémaxko
kéxegke s'e:
‘Háwe kéxegke
énxet'ák ahagkok’,
sa' kóltamhaxchek kaxwók
kéxegke Dios memassegwayam
apketchek ma'a.”
27 Keñe axta m'a israelitas, aptéma Isaías apkelxeyenma s'e: “Apxámok apagko' sa' eykhe etnehek ma'a Israel aptawán'ák neptámen, cham'a ekweykenxal'a ekxámokma xapop ánek ma'a wátsam ekwányam, apkeleymomap sa' eyke aqsa elwagkasakpok teyp, 28 hakte kaxwók sa' elának Wesse' egegkok ma'a apxeyenma axta elának ekyókxoho keso náxop.” 29 Ekhawo ektémakxa axta apxeyenma Isaías nanók agko' axta:
“Kaxtemék axta negko'o
mehẽleygkesso entawán'ák
nentámen ma'a
Wesse' egegkok
ekha nak apyennaqte,
kaxwók agko' axta
aghágwakxohok ma'a
énxet'ák Sodoma
tén han ma'a Gomorra.”
30 ¿Háxko sa' eyke antéhek anxének xa? Melya'ásseyam axta keñamak apkelxeyenma Dios aptamhéyak ekpéwomo apkeltémakxa m'a metnaha nak judíos, melchetamso axta yaqwayam kólteméssesek ekpéwomo apkeltémakxa. 31 Keñe m'a israelitas, apkeltémo axta kañék ekteméssesso ekpéwomo apkeltémakxa m'a segánamakxa, axta elweteyk kélteméssesso ekpéwomo apkeltémakxa. 32 ¿Yaqsak axta ektéma? Hakte axta yásenneykekxak ma'a melya'ásseyam, wánxa axta aqsa m'a apkeláneyak apancha'awo' nak. Axta keñamak élpelápagkassama m'a “meteymog sempelápagkassamól'a” 33 ektéma nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e:
“Ekpekkenchek ko'o Sión
xama meteymog,
meteymog, yaqwayam sa' chá'a
kalpelápagkasek énxet'ák;
enxama ektáhakxa enxoho chá'a
mey'ásseyam xa,
megkatnehek sa' eyaqhémo
apteme mey'ásseyam.”