Haz el bien y bien te irá
1 El que nada debe, nada teme,
pero el malvado siempre huye
aunque nadie lo persiga.

2 En un país lleno de maldad
todos se creen líderes,
pero el gobernante capaz
logra poner el orden.

3 El pobre que maltrata a otro pobre
es como una tormenta
que acaba con las cosechas.

4 Los que se apartan de la ley
aplauden a los malvados,
pero los que la obedecen
se oponen a ellos.

5 Los malvados no entienden nada
acerca de la justicia,
pero los que obedecen a Dios
demuestran que sí la entienden.

6 Vale más el pobre honrado,
que el rico malvado.

7 El que es inteligente
obedece la ley;
el que todo lo malgasta,
llena de vergüenza a su padre.

8 Al que presta dinero
y luego exige que
le devuelvan el doble,
Dios le quitará todo
y hará que alguien
de buen corazón
se lo dé a los pobres.

9 Dios rechaza las oraciones
de los que no lo obedecen.

10 Quien hace pecar al hombre honrado
quedará atrapado en su propia trampa.

Los que hacen el bien
recibirán como premio el bien.

11 Aunque el rico se crea muy sabio,
el pobre con su inteligencia
se da cuenta que el rico
no es más que un tonto.

12 El triunfo de los justos
siempre es motivo de fiesta;
el triunfo de los malvados
espanta a todo el mundo.

13 Quien esconde su pecado
jamás puede prosperar;
quien lo confiesa y lo deja,
recibe el perdón.

14 ¡Dios bendice a quienes lo obedecen!
Pero los necios caen en la desgracia.

15 El gobernante malvado
que maltrata a un pueblo pobre
es como un león hambriento
que despedaza a su presa.

16 El gobernante estúpido
solo piensa en maltratar y robar;
pero el que no lo hace
vivirá muchos años.

17 El que mata a otro
no merece ayuda.
¡Tarde o temprano
le pasará lo mismo!

18 El hombre honrado quedará a salvo;
el de mala conducta un día caerá.

19 El que trabaja
tendrá suficiente comida;
el que no trabaja
acabará en la pobreza.

20 El hombre digno de confianza
siempre será alabado;
el que solo quiere hacerse rico
no quedará sin castigo.

21 No aceptes ser testigo falso
contra ninguna persona;
porque hay quienes lo hacen
hasta por un pedazo de pan.

22 Quien solo vive
pensando en dinero,
acabará más pobre
de lo que se imagina.

23 El tiempo te demostrará
que vale más
una crítica sincera
que un elogio.

24 Amigo de gente malvada
es quien roba a sus padres
y alega que no ha hecho nada.

25 El amor al dinero es causa de pleitos.
Confía en Dios, y prosperarás.

26 El necio confía en sí mismo;
el sabio se pone a salvo.

27 El que ayuda al pobre
siempre tendrá de todo;
el que no ayuda al pobre
terminará en la desgracia.

28 Cuando triunfan los malvados,
todo el mundo corre a esconderse;
pero cuando son destruidos,
prosperan los hombres buenos.
1 Méko eykhe chá'a
kayaqmaksek ma'a
ekyeyháxma nak,
exyenmok aqsa chá'a,
méko eyke katnehek
chá'a apkelakakxa
m'a apkelpéwomo nak,
máxa etnahagkok ma'a
ektémól'a yámakméwa.

2 Apkelánegkek
agkok chá'a
melya'assáxma
xama apchókxa,
eyaqmagkasagkok
chá'a pók ma'a
apkelwesse'e
apkeláneykha
nak apchókxa,
keñe aptáha
enxoho apkemha
apmonye' m'a énxet
apya'áseykegkoho
nak chá'a
apkeláneykekxa aqsok,
kataqmelek chá'a
ekxega m'a apchókxa.

3 Apkemha apmonye'
ekmaso nak aptémakxa,
apnaqtawáseykegkoho
nak ma'a énxet meyke
nak aqsok apagkok,
máxa etnehek
ma'a ektémól'a
ekmámeye ekyennaqte
ektawáseykhal'a aqsok
ekyexna kélcheneykekxa.

4 Kaltaqmalmakha chá'a
apkelpeywa elxének
énxet'ák élmasagcha'a
nak apkeltémakxa m'a
apkelyetnakhasso nak
chá'a segánamakxa;
keñe m'a ektáha nak
chá'a apkelyeheykekxoho
m'a segánamakxa,
eltaqnaweyha chá'a.

5 Melya'ásegkok
aqsok ekpéwomo
m'a élyeyháxma nak,
apkelya'ásegkók eyke
ekyókxoho m'a
apkelye'eykekxa nak
chá'a Wesse' egegkok.

6 Tásek antéhek
meyke aqsok egagkok
tén han meyke
nentémakxa,
kaxnók antéhek
ekxámokma nak
aqsok egagkok,
tén han megkapéwomo
nak nentémakxa'.

7 Kélketche
apya'áseykegkoho
aqsok ma'a
apkelyeheykekxoho
nak chá'a Dios
segánamakxa apagkok.
Emegqaksek eyke chá'a
apyáp ma'a kélketche
appaxqeykha nak chá'a
élyeykhágweykmoho nak
élmasagcha'a apkeltémakxa'.

8 Énxet apxámáseyak
nak aqsok apagkok
apmeykekxoho nak chá'a
néten ekyánmaga,
háwe yaqwayam
etnehek apagkok,
sa' elmekxak ma'a
énxet'ák apkelmopyósa
nak chá'a elanok ma'a
meyke nak aqsok apagkok.

9 Agkok emakók kélxama
elyahakxohok ma'a Dios
segánamakxa apagkok,
memek sa' nahan takha'
nempeywa nélmaxnagko
apagkok ma'a Dios.

10 Énxet apnaqleykekxa
nak ámay ekmaso m'a
énxet'ák éltaqmalma
nak apkeltémakxa',
kamekxohok sa'
agkok ma'a
kelhanma apagkok nak;
keñe sa' elxawagkok
aqsok éltaqmalma m'a
énxet'ák meyke nak
aqsok ekmaso apkeláneyak.

11 Yának chá'a etnahak
apya'áseykegkoho aqsok
ma'a énxet ekxámokma
nak aqsok apagkok,
keñe m'a énxet meyke
nak aqsok apagkok,
tén han apya'áseykegkoho
nak aqsok,
ékpelkohok chá'a aptémakxa'.

12 Apkelmeyk agkok
apkeltamheykha apteme
ekha kéláyo m'a
énxet'ák apkelpéwomo nak,
kalanaxchek ekyawe agko'
kélessawássessamo;
apkelmeyk agkok
apkeltamheykha m'a
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa',
elyexanmok chá'a
m'a énxet'ák nak.

13 Asagkek katnehek
apha m'a énxet appósso
nak chá'a mey'assáxma;
yásekhekxohok eyke
chá'a Dios ma'a énxet
apkeltennasso nak
chá'a aptémakxa,
tén han apyenyeykekxa
nak chá'a.

14 Apkeleñémo énxet
melwátésseyam nak
apteme apcháyo
Wesse' egegkok;
aqsok ekmaso sa' eyke
káhapwak ma'a énxet
ekyennaqte nak apwáxok.

15 Énxet ekmaso
aptémakxa apteme
nak apkemha apmonye'
nepyeseksa énxet'ák
meyke aqsok apagkok,
aphawók ma'a yámakméwa
ekyexwéweykhal'a
essenhan ma'a
aqsok nawhak eklo nak.

16 Éntaxnéssesagkok
chá'a ektémakxa
ekmaso apheykha
énxet'ák ma'a
apkemha apmonye'
mey'áseyak nak aqsok;
ahóxek eyke katnehek
apweynchámeykha m'a
énxet megkaleklo nak
apwáxok eyeykhasakpohok
apwete aqsok apagkok.

17 Énxet apchaqhe
nak chá'a pók,
esexnánekpok sa'
ekwokmoho apketsapa:
¡nágkólmeyaw chá'a!

18 Ewagkasakpok
sa' teyp ma'a énxet
meyke aptémakxa',
aqsok ekmaso sa'
eyke káhapwak
ma'a énxet ekmaso
nak aptémakxa'.

19 Xámok katnehek
apto m'a énxet ekha
nak apkeneykekxa
aqsok namyep apagkok;
keñe m'a énxet
apkelane nak chá'a
aqsok megkamowána
nak hempasmok,
meyke aqsok
apagkok katnehek.

20 Énxet ekpayhémo nak
chá'a kóltéhek kéláyo,
tásek sa' chá'a
katnehek apha;
kóllegássesagkohok
sa' eyke m'a énxet
ekpekhésso nak chá'a
etnehek ekxákma
aqsok apagkok.

21 Megkapayhawok
antéhek apyeykhamap
pók anlanok egnámakkok;
megkeyxek henlanaksek
magya'assáxma m'a
selyaqye étchetse nak.

22 Kapekhaksek
chá'a etnehek
ekxákma aqsok
apagkok ma'a énxet
étsapeykha nak
chá'a apnények
elanok aqsok,
mey'asagkehek
peya káhapwak
ma'a senteme
nak meyke
aqsok egagkok.

23 Énxet apnókáseykha
nak chá'a pók,
kalkohok sa' chá'a
apwáxok natámen,
megkatnehek sa'
ma'a ektaqmeleykha
nak chá'a appeywa
elának pók.

24 Énxet apmenyexma m'a
apkelmenyexchesso nak
chá'a aqsok ma'a apyáp
tén han ma'a egken,
keñe exénmakha chá'a
melane mey'assáxma.

25 Etekkesek chá'a
apkelenmexamap
ma'a énxet
apmopmenyého
nak chá'a étak
aqsok apagkok;
kaxámagkok eyke
aqsok apagkok ma'a
énxet apteme nak
chá'a apcháyo
Wesse' egegkok.

26 Énxet ekyeyháxma m'a
apchásennamakpoho
apagko' nak chá'a;
kólmallahanchesek sa'
eyke chá'a ekmaso
apha m'a énxet
apkelane nak chá'a
nélxekmowasamáxche
ektaqmela nak.

27 Méko katnehek
eyeyméxchexa
aqsok apagkok ma'a
énxet appasmo nak
chá'a m'a meyke nak
aqsok apagkok;
keñe sa' ma'a
memáheyo nak
chá'a epasmok,
etaqnaweykpohok
apagko' sa' chá'a.

28 Apkelmeyk agkok
apkeltamheykha m'a
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa',
elyexanmok chá'a
m'a énxet'ák nak;
temégwokmek agkok
néxa apkeltamheykha,
exámekxak chá'a m'a
énxet'ák apkelpéwomo.