Los israelitas protestan contra Dios
1 Era el mes de Abib cuando el pueblo de Israel llegó a Cadés, en el desierto de Sin. Allí se quedaron por algún tiempo, y allí murió María y fue enterrada.
2 Como en ese lugar no había agua, el pueblo se reunió para hablar mal de Moisés y de Aarón. 3 A Moisés le reclamaban:

«¡Mejor nos hubiéramos muerto cuando Dios castigó a nuestros parientes! 4-5 ¡Nos trajiste de Egipto, a nosotros y a nuestros ganados, tan solo para hacernos morir en este desierto! ¿Para qué nos trajiste a este lugar tan horrible? ¡Aquí no podemos sembrar higos, ni viñas, ni granadas! ¡Ni siquiera tenemos agua para beber!»

6 Moisés y Aarón se apartaron de la gente y se fueron al santuario. Allí, en la entrada, se inclinaron hasta tocar el suelo con la cara, y Dios se presentó con toda su gloria. 7 Le dijo a Moisés:

8 «Toma tu vara, y pídele a tu hermano Aarón que te ayude a reunir a todo el pueblo. Luego, en presencia de todos, ordénale a la roca que les dé agua. Y sacarás agua de la roca, y beberá todo el pueblo y su ganado».

9 Moisés hizo lo que Dios le mandó, y tomó la vara que estaba en presencia de Dios. 10 Luego Moisés y Aarón reunieron delante de la roca a toda la gente, y Moisés les dijo: «¡Óiganme bien, rebeldes! ¿Acaso quieren que saquemos agua de esta roca para que ustedes beban?»
11 Mientras decía esto, Moisés golpeó dos veces la roca con la vara, ¡y empezó a salir tanta agua que toda la gente y su ganado bebieron!
12 Pero Dios les dijo a Moisés y a Aarón: «Ustedes no creyeron en mí, ni me honraron delante de los israelitas. Por eso, no entrarán con ellos al territorio que les voy a dar».
13 Esto sucedió en Meribá, que significa «queja». Y es que allí los israelitas se quejaron contra Dios, y él les mostró que es un Dios santo.
El rey de Edom
14 Cuando el pueblo de Israel estaba en Cadés, Moisés envió al rey de Edom este mensaje:

—Los israelitas somos parientes tuyos. Tú bien sabes que hemos tenido muchos problemas. 15 Hace mucho tiempo, nuestros familiares se fueron a vivir a Egipto. Pero los egipcios los trataron muy mal, lo mismo que a nosotros. 16 Entonces le pedimos ayuda a Dios, y él nos escuchó y mandó a un ángel para que nos sacara de Egipto. Y aquí nos tienes ahora. Estamos en la ciudad de Cadés, en la frontera misma de tu país.
17 »Un favor te pedimos. Déjanos pasar por tu territorio. Te prometemos no pasar por los campos sembrados, ni por los viñedos, ni tomar agua de tus pozos. Seguiremos derecho, sin apartarnos del camino principal, hasta que hayamos salido de tu territorio.

18 Pero el rey de Edom les contestó:

—¡Ni se atrevan a entrar en mi país! Si lo hacen, le ordenaré a mi ejército que los ataque.

19 Los israelitas insistieron:

—Te prometemos no apartarnos del camino principal. Y en caso de que alguno de nosotros, o nuestro ganado, llegue a beber agua de tus pozos, te la pagaremos. Lo único que queremos es pasar por tu territorio.

Pero el rey de Edom les respondió:

20 —¡Ya les dije que no los voy a dejar pasar!

Y salió el rey con un ejército muy bien armado, y se plantó frente a los israelitas 21 para no dejarlos pasar por su territorio. Y no le quedó al pueblo de Israel más remedio que buscar otro camino.
Aarón muere en el monte Hor
22 Los israelitas salieron de Cadés y se fueron hacia el monte Hor, 23 a un lado del país de Edom. Estando allí, Dios les dijo a Moisés y a Aarón:

24 «Aarón ya está por morirse, y no va a entrar en el país que les di a los israelitas, ya que en Meribá ustedes no confiaron en mí, sino que me desobedecieron. 25 Tú, Moisés, toma a Aarón y a su hijo Eleazar, y llévalos a la parte más alta del monte Hor. 26 Allí morirá Aarón. Cuando haya muerto, le quitarás su ropa de sacerdote y se la pondrás a Eleazar».

27 Y Moisés hizo lo que Dios le mandó. Todo el pueblo los vio subir al monte Hor. 28 Y cuando Aarón murió, Moisés le quitó su ropa de sacerdote y se la puso a su hijo Eleazar. Después de eso, Moisés y Eleazar bajaron del monte.
29 Cuando el pueblo se enteró de que Aarón había muerto, lloró por él durante treinta días.
Yegmen ekteyapma kañe' meteymog
(Ex 17.1-7)
1 Apkelweykmek axta israelitas ma'a yókxexma meykexa énxet Sin, apkemha apmonye' apxegál'a pelten ma'a apyeyam, apkelheykmek axta sekxók ma'a Cadés. Cha'a étsapweykenxa axta nahan María m'a, axta kélátawañeyk han ma'a.
2 Apchaqnákxeyk axta apyókxoho énxet'ák peya etaqnók ma'a Moisés tén han Aarón, hakte méko axta yegmen. 3 Aptáhak axta apcháneya Moisés se'e:
—¡Agmaskoho anna axtal'a xamók negko'o m'a nápakha egnámakkok israelitas, apkelnapma axta Wesse' egegkok! 4 ¿Yaqsa ektéma sennaqleykekmo nak negko'o kéxegke s'e, nentáha nak Wesse' egegkok énxet'ák apagkok? ¿Kéltémok enxeykel'a kéxegke óletsapok, yetlo nennaqtósso? 5 ¿Yaqsa ektéma sẽlántekessama Egipto, sennaqleykekmo s'e yókxexma ekmaso agko' nak? Mogwanchek agkenekxak aqsok aktek se'e; méko m'a higo yámet, tén han anmen yámet, tén han ma'a yántakyexna nak. ¡Méko han yegmen negyá enxoho!
6 Apkexakkek axta aqsa énxet'ák ma'a Moisés tén han Aarón, apkelmeyákxo m'a átog nak nentaxnamakxa m'a kélpakxanma apchaqneykekxexa nak chá'a énxet'ák, apkelháxegwákxeyk axta ekwokmoho apkeltekxeya élpayhakxa nápaqta'a xapop ma'a, tén axta ekxekmowásexkoho Wesse' egegkok élseyéxma apagkok. 7 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
8 —Emekxa yámet aptasqapeykha, yánchásekxa sa' énxet'ák, apepma Aarón sa' eyke ewhánho', keñe sa' yának katyapok yegmen ma'a meteymog, nápaqta'awók ma'a apyókxoho énxet'ák, étak sa' xép katyapok yegmen m'a meteymog nak, yaqwayam énagkok, tén han ma'a apnaqtósso nak.
9 Apmákxeyk axta Moisés ma'a yámet aptasqapeykha ekyetnama axta m'a nápaqtók Wesse' egegkok, ekhawo m'a apkeltamhókxa axta etnehek; 10 apchánchesákxeyk axta énxet'ák Moisés tén han Aarón ma'a nekha nak meteymog. Aptáhak axta apkeláneya Moisés se'e:
—Kóleyxho sekpeywa, énxet'ák sénmexeykha nak chá'a: ¿peya agának negko'o katyapok yegmen se'e meteymog nak, yaqwayam kólyenagkok kéxegke?
11 Apya'ássek axta néten apmek Moisés, ánet aptekpaga axta aptáhak aptasqapeykha m'a meteymog, tekkek axta nahan ekyawe agkók yegmen. Apyenágkek axta m'a énxet'ák, tén han ma'a aqsok apnaqtósso. 12 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés tén han Aarón se'e:
—Élya'ásseykmek ko'o kéxegke, meheláyók nahan nápaqta'awók ma'a israelitas, megkólántaxnések sa' nahan apchókxa sekmésso axta ko'o xa énxet'ák nak.
13 Cháxa ekteyapmakxa yegmen ekwesey nak Meribá xa, élyenneykegkaxa axta apkelpeywa israelitas apxéneykencha'a m'a Wesse' egegkok, apxekmóssamakxa axta apteme aptaqmalma.
Énxet'ák Israel megkólhayo elyeykhak Edom
14 Yókxexma Cadés axta apkeleñamak apkeláphassama Moisés apkelseykha amya'a aphakxa wesse' apwányam Edon apkeltémo etnehek yának se'e: “Apkeltamhók negko'o antéhek agának xép apkelyáxeg'a israelitas se'e: Apya'ásegkók xép sentémakxa negko'o néllegeykegkoho ekyentaxno. 15 Apkelmaheykegkek axta negko'o ẽlyapmeyk nanók ma'a Egipto, ahóxek axta nahan apheykha m'a, ennaqtawáseykegkók eyke negko'o m'a egipcios, hawók apteméssessamakxa axta m'a ẽlyapmeyk nano'; 16 keñe nélmaxnagkama néltémo hempasmok ma'a Wesse' egegkok, apháxenmók axta nahan nentémakxa negwóneykha, apcháphassegkek axta nahan xama apchásenneykha keñe sẽlántekkessama m'a Egipto. Keñe nélwa'a kaxwók se'e tegma apwányam nak Cadés, nekha nak xép néxa xapop apagkok. 17 Néltamhók eykhe negko'o exchep héghok ólyeykhak yókxexma apagkok, mólpéwók sa' eyke m'a namyep apkeneykekxexa nak aqsok, tén han m'a émhakxa nak anmen yámet, magyenagkek sa' nahan yegmen ma'a yámelchet apagkok nak, ólpéwhok sa' aqsa m'a ámay apkelpéwomókxa nak chá'a kelwesse'e apkelwányam, mólyetnakhágwomek sa' ekwokmoho nélyeyk'a m'a yókxexma apagkok nak xép.’”
18 Aptáhak axta wesse' apwányam Edom apchátegmowágkokxo s'e:
—¡Nágkólyeykhekxa aqsa xapop ahagkok, kéltemék sa' agkok xa, alanyexek sa' ko'o yetlo sẽlpextétamo ahagkok!
19 Aptáhak axta israelitas apkelátegmowágkokxo s'e:
—Ólpéwhok sa' eyke aqsa negko'o m'a ámay ekyawe nak. Yahagwokmek sa' agkok yegmen yámelchet apagkok xép ma'a nennaqtósso nak essenhan negko'o negyenágko enxoho, agyánmagkasek sa'. Wánxa eyke aqsa negko'o néltamho yohok ólyeykhak náxap'ák ma'a yókxexma apagkok nak.
20 Aptáhak axta makham apchátegmowágko wesse' apwányam Edom se'e:
—¡Megkólwanchek kólyeykha'!
Apkelanyexakmek axta nahan israelitas yetlo sẽlpextétamo apkelyennaqte, tén han ekyókxoho apkelmeykha, 21 apmeyawa elyeykhak ma'a yókxexma apagkok nak. Tén axta israelitas aptegyágko mók ámay.
Aarón apketsapma
22 Apkelántekkek axta apyókxoho énxet'ák Israel apkeleñama Cadés, apkelwokmek axta m'a egkexe Hor. 23 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés tén han Aarón, cham'a nekha nak néxa xapop Edom:
24 “Yetsapok sa' Aarón, metxehek sa' ma'a apchókxa sekmáheyókxa nak ko'o agkések ma'a israelitas, hakte axta kólyeheykekxak kéxegke séltémókxa kóltéhek ma'a nekha nak ekteyapmakxa yegmen Meribá. 25 Moisés, eyentem sa' xép Aarón tén han apketche Eleazar ma'a étseksek egkexe Hor nak; 26 sa' elhaxyawássessók apkelnaqta Aarón apkelmeykha nak chá'a aptamheykha apteme apkelmaxnéssesso énxet'ák ahagkok ma'a, tén sa' elántaxneyásekxak ma'a Eleazar. Hakte sa' yetsapok Aarón ma'a.”
27 Aptemék axta nahan Moisés ma'a apkeltamhókxa axta etnehek ma'a Wesse' egegkok, apkelchánteyk axta egkexe Hor, nápaqta'awók ma'a apyókxoho israelitas, 28 apkelhaxyawássessekmek axta nahan Moisés apkelnaqta Aarón apkelmeykha nak chá'a apteme apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok ma'a, apkelántaxneyásekxeyk axta m'a Eleazar. Axta apketsaphok nahan Aarón ma'a egkexe étseksek nak, keñe axta Moisés, tén han Eleazar apkelántepa m'a egkexe nak. 29 Xama axta apkelwet'a israelitas apketsapa m'a Aarón, apkellekxagweyha axta ekweykmoho treinta ekhem.