El ejemplo de las semillas
(Mt 13.1-9Lc 8.4-8)
1 Otro día, Jesús estaba enseñando a la orilla del Lago de Galilea. Como mucha gente se reunió para escucharlo, Jesús tuvo que subir a una barca y sentarse para hablar desde allí. La gente se quedó de pie en la playa.
2 Jesús les enseñó muchas cosas por medio de ejemplos y comparaciones. Les puso esta comparación:

3 «Escuchen bien esto: Un campesino salió a sembrar trigo. 4 Mientras sembraba, algunas semillas cayeron en el camino. Poco después vinieron unos pájaros y se las comieron.
5 »Otras semillas cayeron en un terreno con muchas piedras y poca tierra. Como la tierra era poco profunda, pronto brotaron plantas de trigo. 6 Pero las plantas no duraron mucho tiempo. Al salir el sol se quemaron, porque no tenían buenas raíces.
7 »Otras semillas cayeron entre espinos. Cuando los espinos crecieron, ahogaron el trigo y no lo dejaron crecer. Por eso, las semillas no produjeron nada.
8 »En cambio, otras semillas cayeron en buena tierra, y sus espigas crecieron muy bien y produjeron una muy buena cosecha. Algunas espigas produjeron treinta semillas, otras sesenta, y otras cien.»

9 Luego Jesús dijo: «¡Si en verdad tienen oídos, presten mucha atención!»
¿Por qué Jesús enseña con ejemplos?
(Mt 13.10-17Lc 8.9-10)
10 Después, cuando ya se había ido casi toda la gente, los que se quedaron con Jesús y los doce discípulos le preguntaron qué significaba el ejemplo del campesino. 11 Jesús les respondió:

«A ustedes les he explicado los secretos del reino de Dios, pero a los demás les enseño solamente por medio de ejemplos. 12 Así, aunque miren, no verán, y aunque oigan, no entenderán, a menos que se arrepientan de sus pecados y pidan perdón a Dios.»
Jesús explica el ejemplo de las semillas
(Mt 13.18-23Lc 8.11-15)
13 Jesús les dijo:

«Si no entienden el ejemplo de las semillas, ¿cómo van a entender los otros ejemplos y comparaciones?
14 »El campesino representa al que anuncia las buenas noticias. 15 Las semillas que cayeron en el camino representan a los que escuchan las buenas noticias, pero luego viene Satanás y hace que olviden todo lo que oyeron.
16 »Las semillas que cayeron entre piedras representan a quienes oyen el mensaje del reino de Dios y rápidamente lo aceptan con gran alegría. 17 Pero como no lo entienden muy bien, la alegría les dura muy poco. Tan pronto como tienen problemas, o son maltratados por ser obedientes a Dios, se olvidan del mensaje.
18 »Hay otros que son como las semillas que cayeron entre los espinos. Oyen el mensaje, 19 pero no dejan que el mensaje cambie su vida. Solo piensan en las cosas que necesitan, en cómo ganar dinero, y en cómo disfrutar de esta vida.
20 »Finalmente, las semillas que cayeron en buena tierra representan a los que escuchan el mensaje y lo aceptan. Esas personas cambian su vida y hacen lo bueno. Son como las semillas que produjeron espigas con treinta, sesenta y hasta cien semillas.»
El ejemplo de la luz
(Lc 8.16-18)
21 Después de esto, Jesús les dijo:

«¿Se enciende una lámpara para ponerla debajo de un cajón, o debajo de la cama? ¡Claro que no! Se enciende y se pone en un lugar alto, para que alumbre bien. 22 Porque todo lo que esté escondido se descubrirá, y todo lo que se mantenga en secreto llegará a saberse.
23 »Si en verdad tienen oídos, ¡úsenlos!»

24 También les dijo:

«¡Presten mucha atención! Dios les dará a ustedes la misma cantidad que ustedes den a los demás, y mucho más todavía. 25 Porque al que tenga algo, se le dará más; pero al que no tenga nada, se le quitará aun lo poquito que tenga.»
La comparación de la semilla que crece
26 Jesús también les puso esta otra comparación:

«Con el reino de Dios pasa algo parecido a lo que sucede cuando un hombre siembra una semilla en la tierra. 27 No importa si ese hombre está dormido o despierto, o si es de noche o de día; la semilla siempre nace y crece sin que el campesino entienda cómo. 28 La tierra produce primero el tallo, después la espiga, y finalmente las semillas. 29 Y cuando llega el tiempo de la cosecha, el campesino recoge las semillas.»
La semilla de mostaza
(Mt 13.31-32Lc 13.18-19)
30 Jesús también dijo:

«¿Con qué puede compararse el reino de Dios? ¿A qué se parece? 31 Es como la semilla de mostaza que el campesino siembra en la tierra. A pesar de que es la más pequeña de todas las semillas del mundo, 32 cuando crece llega a ser la más grande de las plantas del huerto. ¡Tiene ramas bien grandes, y hasta los pájaros pueden hacer nidos bajo su sombra!»
Las comparaciones que usaba Jesús
(Mt 13.34-35)
33 Jesús enseñó el mensaje del reino de Dios por medio de muchas comparaciones, de acuerdo con lo que la gente podía entender. 34 Hablaba solamente por medio de comparaciones y ejemplos, pero cuando estaba a solas con sus discípulos les explicaba todo con claridad.
La gran tormenta
(Mt 8.23-27Lc 8.22-25)
35 Ese mismo día, cuando llegó la noche, Jesús les dijo a sus discípulos: «Vamos al otro lado del lago.»
36 Entonces dejaron a la gente y atravesaron el lago en una barca. Algunos fueron también en otras barcas.
37 De pronto se desató una tormenta. El viento soplaba tan fuerte que las olas se metían en la barca, y esta empezó a llenarse de agua.
38 Entre tanto, Jesús se había quedado dormido en la parte de atrás de la barca, recostado sobre una almohada. Los discípulos lo despertaron y le gritaron:

—Maestro, ¿no te importa que nos estemos hundiendo?

39 Jesús se levantó y ordenó al viento y al mar que se calmaran. Enseguida el viento se calmó, y todo quedó completamente tranquilo.
40 Entonces Jesús dijo a sus discípulos:

—¿Por qué estaban tan asustados? ¿Todavía no confían en mí?

41 Pero ellos estaban muy asombrados, y se decían unos a otros: «¿Quién es este hombre, que hasta el viento y el mar lo obedecen?»
Jesús apyetcháseykekxoho énxet apkeneykekxa aktek
(Mt 13.1-9Lc 8.4-8)
1 Apcheynamók axta makham apkelxekmowáseykekxa Jesús énxet'ák ma'a neyáwa wátsam ekpayhegwayam. Apkenátweykmek axta Jesús xama yántakpayhe ekyetnama axta m'a neyáwa wátsam ekpayhegwayam, hakte apxámok axta énxet apchaqneykekxo m'a, aphegkek axta kañe' yántakpayhe, keñe axta énxet'ák apheykencha'a m'a neyáwa'. 2 Apkeltennáseykha axta Jesús ekxámokma aqsok apyetcháseykekxoho.
Axta entemék apkelxekmósso s'e: 3 “Kóleyxho hana s'e: Apxegamchek axta xama énxet yaqwayam eknekxak aqsok aktek. 4 Xama axta apkexpáncháseykencha'a apkeneykekxo aqsok aktek, nekha aktek axta pálweykmok ámay awáxok, tén axta ekpálwaya náta ekteykegko. 5 Nekha aktek axta nahan pálweykmok neyseksa meteymog, eyesextexa axta m'a xapop; yahamok axta anhan ekteyapma m'a aktek nak, hakte takhók axta xapop ma'a; 6 keñe axta ekteyapma ekhem, kelwatnegkek axta, kelyameykegkek axta anhan, hakte méko axta kepmenák. 7 Nekha aktek axta nahan pálweykmok neyseksa yemmék, xama axta éktegama m'a yemmék nak, kelnapmeyk axta m'a aqsok aktek ekteyapma axta, axta keñamak megkeyxnama m'a aqsok kélcheneykekxa'. 8 Keñe axta nahan nekha aktek ekpálweykmo ektaqmelakxa xapop, kektegamchek axta, tekkessegkek axta anhan ekxámokma eknakxamáxche ekyexna; treinta aktek axta nahan chá'a weykmok xama axchapok ekyexna, keñe axta han chá'a mók ekyexna sesenta aktek, keñe axta han mók ekyexna ekweykmo chá'a cien aktek.”
9 Tén axta aptéma appeywa Jesús se'e: “Kéxegke ekha nak kélheyk'ák, kóleyxho.”
Yaqsa ektéma apmeykencha'a chá'a Jesús aqsok apyetcháseykekxoho
(Mt 13.10-17Lc 8.9-10)
10 Xama axta apheykekxo apxakko' Jesús, apkelmaxneyeykha axta m'a énxet'ák apheyncha'a axta keto' aphakxa, yetlo m'a doce apkeltáméséyak yaqsa aqsok ekyetchásamáxkoho xa aqsok apyetcháseykekxoho nak. 11 Axta aptemék apchátegmoweykegko s'e: “Apkelya'assásegweykmek kéxegke Dios ma'a aqsok ekyexamaxche éleñama nak ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam; keñe m'a megkatnaha nak xamo' kéxegke, kóltennasha chá'a ekyókxoho m'a aqsok kélyetcháseykekxoho nak, 12 yaqwayam enxoho elánekxohok eykhe chá'a apkelányo, melwetyehek eyke, elánekxohok eykhe han chá'a apkelháxenmo, melya'asagkehek eyke, yaqwayam enxoho melyo'ókxeyk ma'a Dios, keñe eyaqmagkásekxak ma'a apkeltémakxa melya'assáxma.”
Jesús apkeltennáseykekxoho énxet'ák ektémakxa apyetcháseykekxoho m'a énxet apkeneykekxa nak aktek
(Mt 13.18-23Lc 8.11-15)
13 Axta aptemék apkelanagkama s'e: “¿Yagkólya'ásegkok kéxegke s'e aqsok sekyetcháseykekxoho nak? ¿Háxko eyke katnehek nahan kólya'asagkohok ma'a ekyókxoho mók aqsok sekyetcháseykekxoho nak? 14 Énxet apkeneykekxa nak aktek ekyetchesamaxkoho m'a énxet apkeltenneykha nak amya'a ektaqmalma. 15 Yetneyk énxet aphémo nak ma'a aktek ekpálwayam nak ámay awáxok; yeyxhok ma'a kéltenneykha, keñe natámen aplege kawak Satanás, keymentamok ma'a amya'a kélpekkenchesso nak apwáxok. 16 Yetneyk han nápakha énxet aphémo nak ma'a aktek ekpálwayam nak neyseksa meteymog; yeyxhok ma'a kéltenneykha, emok han takha' yetlo ekpayheykekxa apwáxok, 17 megkawegqók eyke apma mey'ásseyam, hakte méko katnehek ekyennaqwákxexa ektémól'a yámet kepmenák; cháxa keñamak, wa'ak agkok apkellegeykegkoho ekyepkónma essenhan ma'a kélmenxeneykha nak, eñama apma takha' xa amya'a nak, elwátesagkok aptamhéyak melya'ásseyam. 18 Yetneyk han nápakha aphémo m'a aktek kélcheneykekxa nak neyseksa yemmék; yeyxhok ma'a kéltenneykha; 19 akke keytnakhaksohok chá'a apwáxok ma'a nélyánmagkásamaxche nak, kalyexanchesha chá'a m'a negmámenyého nak anxámasagkok aqsok egagkok, apmenyeyk nahan chá'a kaxek ekyókxoho aqsok apagkok. Cháxa ekyetnama nak chá'a apkelwáxok xa ekyókxoho aqsok nak, tén han ekmasséssesseykmo nak chá'a m'a amya'a kéllegasso, keñe megkohok chá'a katyapok ma'a apkeltamheykha ektaqmela. 20 Yetneyk eyke nahan nápakha énxet apkellege nak chá'a amya'a kéllegasso, keñe elmok chá'a takha', exámásekxak nahan chá'a aptamheykha ektaqmela ektémól'a aqsok aktek kélcheneykekxal'a ektaqmelakxa xapop, ekyexnamól'a chá'a treinta aktek, keñe chá'a mók sesenta, keñe han chá'a mók cien aktek xama ekyexna.”
Jesús apyetcháseykekxoho cháléwasso
(Lc 8.16-18)
21 Axta aptemék nahan apkelanagkama s'e: “¿Kólsantámhoya chá'a cháléwasso yaqwayam kólpekkenek kóneg yántéseksek, essenhan kóneg kélyetnamakxa? Ma', néten chá'a kólpekkenek ma'a cháléwasso yaqwayam enxoho kalsaksek exma'. 22 Méko nahan xama aqsok enxoho ekpowásamáxche', megkatnehek chá'a megkóteyamaxche', méko nahan xama enxoho aqsok ekyexamaxche megkatnehek chá'a megkeytneykekxa yáxñakxoho. 23 Kéxegke ekha nak kélheyk'ák, kóleyxho.”
24 Axta aptemék nahan apkelanagkama s'e: “Kóltaqmelchesho chá'a kélháxenmo kéllege nak chá'a. Etnéssesek sa' kéxegkáxa Dios ekhawo ektémakxa nak kélyetsáteyak aptémakxa kélmók; eyeykhássamhok sa' eyke apteméssesso kéxegke Dios. 25 Hakte kéxegke ekyetnakxa enxoho aqsok, kólmeyásekxohok sa' makham mók; keñe sa' ma'a meyke nak aqsok, kóltápexchásseshok sa' kólyementemekxak ma'a ekyetnakxa enxoho ántawo'.”
Jesús apyetcháseykekxoho aqsok aktek éktega nak ekteyapma
26 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “Temék nahan aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a aptémakxal'a énxet apkeneykekxal'a aqsok aktek namyep: 27 megkeyxek aptena enxoho chá'a essenhan apxatakha'a enxoho chá'a, axta'a eykhe nahan chá'a katnehek essenhan ekhem, katyapok eyke m'a aqsok aktek, kawanák nahan, meyke apya'áseyak ektémakxa. 28 Ektekkesso agko' chá'a katnehek aqsok ma'a xapop; axchapok sekxók katyapok, keñe ekyexna, keñe axayók ma'a aktek élláneykegkoho m'a ekyexna. 29 Makhetchek agkok ma'a aktek, kanakxaxche', hakte kammok ekhem eknakxamáxchexa ekyexna.”
Jesús apyetcháseykekxoho mostaza aktek
(Mt 13.31-32Lc 13.18-19)
30 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “¿Yaqsa ekhawo m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, yaqsa egwanchek aghésho'? 31 Hawók ma'a mostaza aktek kélcheneykekxohol'a namyep. Ketsék agko' ma'a, megkaxnawok ma'a ekyókxoho aqsok aktek nak keso náxop, 32 kélchenákxeyk agkok ma'a, kawana', ekwányam agko' nahan katnehek, kalyeykhagkok ma'a ekyókxoho kélcheneykekxa nak namyep, élwányam nahan katnehek ma'a aktegák, kawomhok náta ekmowána kalyagqak ma'a kóneg pessesse agkok nak.”
Ektémakxa nak chá'a apmeykha Jesús aqsok apyetcháseykekxoho
(Mt 13.34-35)
33 Cháxa aptémakxa axta chá'a Jesús apkelxekmóssama amya'a apagkok, apchásenneykekxo chá'a ekxámokma m'a aqsok apyetcháseykekxoho ekhawo nak xa, apkepwagkexa nak chá'a elya'asagkoho'. 34 Meltennasha axta chá'a meyke apyetcháseykekxoho aqsok, apkeltennáseykha axta eyke chá'a apxakcha'awók ma'a apkeltáméséyak nak.
Jesús apwanmeyáseykekxa éxchahayam ekyennaqte
(Mt 8.23-27Lc 8.22-25)
35 Xama axta ekyáqtéssama xa ekhem nak, axta aptemék apkelanagkama apkeltáméséyak Jesús se'e:
—Ólmeyekxak neyp wátsam ekpayhegwayam.
36 Xama axta apkexeykekxo énxet'ák ma'a, kélyentamomchek axta Jesús ma'a yántakpayhe apchántama axta; kelyetlamchek axta nahan ma'a mók yántakpayhe axta. 37 Pelakkassegkek axta han ekteyapma éxchahayam ekyennaqte, kayhók agko' axta, cháhapweykekxeyk axta chá'a élyaqyahayam ma'a yántakpayhe, láneyak axta yegmen ma'a kañe'. 38 Apteyenmeyk axta eyke Jesús ma'a ataqla yántakpayhe, apteyammeykegkek axta xama kélteyáyam. Kélxátekhásseykekxeyk axta, keñe kéltéma kélanagkama s'e:
—¡Sẽlxekmósso! ¿Megkeytnakhóya apwáxok ólweywagkok?
39 Apkempeykekxeyk axta néten Jesús, keñe appaqhetchessama éxchahayam, axta aptemék apkenagkama wátsam ekwányam se'e:
—¡Kawanma! ¡Kataqmelchásekxa ekyetno!
Massegkek axta nahan ma'a éxchahayam, taqmeleykekxók agko' axta. 40 Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama apkeltáméséyak se'e:
—¿Yaqsa ektáha kélyegwaya nak? ¿Mékoya makham megkólya'ásseyam kéxegke?
41 Apkeláyók apagko' axta xa énxet'ák nak, axta aptemék chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa kexaha xa énxet nak, ekweykmoho nak éxchahayam élyaheykekxoho appeywa, tén han wátsam ekwányam?