Jesús enseña sobre el divorcio
(Mt 19.1-12Lc 16.18)
1 Jesús salió del pueblo de Cafarnaúm, y se fue a la región de Judea y a los lugares que están al este del río Jordán. Una vez más, mucha gente se reunió a su alrededor y, como siempre, Jesús empezó a enseñar.
2 Unos fariseos se acercaron a él para ponerle una trampa, y le preguntaron:

—¿Puede un hombre divorciarse de su esposa?

3 Jesús les respondió:

—¿Qué les mandó hacer Moisés?

4 Ellos dijeron:

—Moisés permitió al esposo escribir un certificado de divorcio y echar de la casa a su esposa.

5 Entonces Jesús dijo:

—Si Moisés les dejó escrito ese mandamiento, es porque ustedes son muy tercos. 6 Pero desde el principio Dios hizo al hombre y a la mujer para que vivieran juntos. 7 Por eso el hombre tiene que dejar a su padre y a su madre para casarse y vivir con su mujer. 8 Los dos vivirán como si fueran una sola persona. Así que, los que se casan ya no viven como dos personas separadas, sino como si fueran una sola persona. 9 Si Dios ha unido a un hombre y a una mujer, nadie debe separarlos.

10 Más tarde, cuando ya estaban en casa, los discípulos preguntaron de nuevo a Jesús acerca del divorcio. 11 Él les respondió: «Si un hombre se divorcia de su esposa y se casa con otra mujer, comete pecado, pues sería infiel a su esposa. 12 Y si la mujer deja a su esposo y se casa con otro hombre, también comete el mismo pecado.»
Jesús bendice a los niños
(Mt 19.13-15Lc 18.15-17)
13 Hubo quienes llevaron a sus niños para que Jesús los tocara y los bendijera. Pero los discípulos las regañaron.
14 Al ver Jesús lo que estaban haciendo sus discípulos, se enojó con ellos y les dijo:

«Dejen que los niños se acerquen a mí. No se lo impidan, porque el reino de Dios es de los que son como ellos. 15 Les aseguro que quien no confía en Dios como lo hace un niño, no puede ser parte del reino de Dios.»

16 Jesús tomó en sus brazos a los niños y, poniendo sus manos sobre ellos, los bendijo.
El hombre rico
(Mt 19.16-30Lc 18.18-30)
17 Mientras Jesús iba de camino, un hombre llegó corriendo, se arrodilló delante de él y le preguntó:

—Maestro bueno, dime, ¿qué debo hacer para tener vida eterna?

18 Jesús le contestó:

—¿Por qué dices que soy bueno? Solo Dios es bueno. 19 Tú conoces bien los mandamientos: No mates, no seas infiel en tu matrimonio, no robes, no mientas para hacerle daño a otra persona, no hagas trampas, obedece y cuida a tu padre y a tu madre.

20 El hombre le dijo:

—Maestro, todos esos mandamientos los he obedecido desde que era niño.

21 Jesús lo miró con amor y le dijo:

—Solo te falta hacer una cosa. Ve y vende todo lo que tienes, y reparte ese dinero entre los pobres. Así, Dios te dará un gran premio en el cielo. Después de eso, ven y conviértete en uno de mis seguidores.

22 Al oír esto, el hombre se puso muy triste y se fue desanimado, porque era muy rico.
23 Jesús miró a su alrededor y dijo a sus discípulos:

—¡Es muy difícil que una persona rica acepte a Dios como su rey!

24 Los discípulos se sorprendieron al oír eso, pero Jesús volvió a decirles:

—Amigos, ¡es muy difícil entrar en el reino de Dios! 25 Es más fácil que un camello pase por el ojo de una aguja, que una persona rica entre en el reino de Dios.

26 Los discípulos se sorprendieron mucho al oír lo que Jesús dijo, y comentaban entre ellos:

—Entonces, ¿quién podrá salvarse?

27 Jesús los miró y les dijo:

—Para los seres humanos eso es imposible, pero todo es posible para Dios.

28 Pedro le dijo:

—Recuerda que nosotros hemos dejado todo lo que teníamos y te hemos seguido.

29 Jesús les respondió:

—Les aseguro que quien haya dejado algo por seguirme y por anunciar las buenas noticias, recibirá su premio. Si dejó a sus hermanos o hermanas, a su padre o a su madre, a sus hijos, su casa o algún terreno, 30 recibirá en esta vida cien veces más casas, terrenos y familiares, aunque también será maltratado por sus enemigos. Y cuando muera, vivirá con Dios para siempre; 31 pero muchos que ahora son importantes, serán los menos importantes; y muchos que ahora no son importantes, serán los más importantes.
Jesús habla otra vez de su muerte
(Mt 20.17-19Lc 18.31-34)
32 Los discípulos iban confundidos, mientras Jesús caminaba delante de ellos hacia Jerusalén. Por su parte, los otros seguidores estaban llenos de miedo. Jesús volvió a reunirse a solas con los doce discípulos, y les contó lo que le iba a pasar:

33 «Como pueden ver, ahora vamos a Jerusalén. Y a mí, el Hijo del hombre, me entregarán a los sacerdotes principales y a los maestros de la Ley. Me condenarán a muerte y me entregarán a los enemigos de nuestro pueblo, 34 para que se burlen de mí, y para que me escupan en la cara y me maten; pero después de tres días resucitaré.»
La petición de Santiago y de Juan
(Mt 20.20-28)
35 Sus discípulos Santiago y Juan, que eran hijos de Zebedeo, se acercaron a Jesús y le dijeron:

—Maestro, queremos que nos hagas un favor.

36 Jesús les preguntó:

—¿Qué es lo que quieren?

37 Ellos le contestaron:

—Por favor, cuando estés en tu reino poderoso, déjanos sentarnos a tu lado, uno a tu derecha y el otro a tu izquierda.

38 Jesús respondió:

—Ustedes no saben lo que piden. ¿Están dispuestos a sufrir todo lo malo que va a pasarme?

39 Ellos dijeron:

—Sí, lo estamos.

Jesús les dijo:

—Les aseguro que ustedes sufrirán mucho, igual que yo. 40 Pero solo Dios decide quiénes serán los más importantes en mi reino. Eso no lo decido yo.

41 Cuando los otros diez discípulos supieron lo que Santiago y Juan habían pedido, se enojaron con ellos. 42 Entonces Jesús los llamó a todos y les dijo:

—Ustedes saben que los que se sienten jefes y grandes señores se portan como los amos del mundo e imponen su autoridad sobre todos. 43 Pero entre ustedes no debe ser así. Al contrario, si alguien quiere ser importante, tendrá que servir a los demás. 44 Si alguno quiere ser el primero, deberá ser el esclavo de todos. 45 Yo, el Hijo del hombre, soy así. No vine a este mundo para que me sirvan, sino para servir a los demás. Vine para liberar a la gente que es esclava del pecado, y para lograrlo pagaré con mi vida.
Jesús y el ciego Bartimeo
(Mt 20.29-34Lc 18.35-43)
46 Jesús y sus discípulos pasaron por la ciudad de Jericó, y al salir de allí mucha gente los siguió. Junto al camino estaba sentado un ciego que pedía limosna. Se llamaba Bartimeo hijo de Timeo. 47 Cuando Bartimeo oyó que Jesús de Nazaret estaba pasando por allí, empezó a gritar:

—Jesús, tú que eres el Mesías, ¡ten compasión de mí y ayúdame!

48 La gente comenzó a reprender al ciego para que se callara, pero él gritaba con más fuerza todavía:

—Señor, tú que eres el Mesías, ¡ten compasión de mí y ayúdame!

49 Entonces Jesús se detuvo y dijo:

—Llámenlo.

La gente llamó al ciego y le dijo:

—¡No tengas miedo! Ven, que Jesús te llama.

50 El ciego tiró su manto, y de un salto se puso de pie y se acercó a Jesús. 51 Jesús le dijo:

—¿Qué quieres que haga por ti?

El ciego respondió:

—Maestro, haz que pueda yo ver de nuevo.

52 Jesús le dijo:

—Puedes irte; estás sano porque confiaste en Dios.

En ese momento, el ciego pudo ver de nuevo, y siguió a Jesús por el camino.
Jesús apxeyenma énxet apmáheyo nak chá'a eyenyók aptáwa'
(Mt 19.1-12Lc 16.18)
1 Apteyepmeyk axta Jesús ma'a Cafarnaúm, apmeyeykekxeyk axta m'a yókxexma Judea, tén han ma'a yókxexma ekyetnama nak ma'a teyp Jordán ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem. Cha'a apchaqneykekxexa axta makham énxet apxámokma aphakxa m'a, apcheynamók axta makham apkelxekmósso énxet'ák ma'a, ekhawo aptémakxa axta chá'a. 2 Nápakha fariseos axta nahan apya'aweyk ma'a Jesús, apkelmaxneyeykha axta apmáheyo epkónek apwanchek kexaha eyenyók aptáwa' énxet. 3 Axta aptemék apchátegmoweykegko s'e:
—¿Háxko axta aptémakxa apkelanagkama kéxegke Moisés?
4 Tén axta aptéma apkelátegmoweykegko s'e:
—Yohok axta chá'a agyenyók entáwa' Moisés negmésa enxoho weykcha'áhak ekxeyenma nak negyamasma entáwa'.
5 Keñe axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Apméssegkek axta kéxegke Moisés xa apkeltémókxa axta kóltéhek, eñama élyennaqte kélwáxok. 6 ‘Apkeláneyak axta eyke Dios énxet tén han kelán'a m'a sekxók eyeynamókxa axta apkeláneya ekyókxoho aqsok. 7 Cháxa keñamak peya sa' chá'a eyenyók apyáp énxet, tén han egken, yaqwayam enxoho épetchak ma'a aptáwa', 8 máxa xama sa' nahan katnekxak xa ánet nak.’ Kamaskok sa' kaxwók katnehek ánet, xama sa' kaxwók katnekxa'. 9 Cháxa keñamak megkeyméxko nak eyenyókasek mók énxet ma'a Dios nak apyepetchesso.
10 Xama axta apkelweykekxo makham ma'a tegma, apkelmaxneyeykekxók axta makham apkeltáméséyak xa aqsok nak. 11 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Énxet ektáhakxa enxoho apyamasma aptáwa', keñe emekxak mók, aptemék aptawáseykegkoho aptáwa' apkelane mók énmexma m'a émha amonye' aptáwa' axta; 12 yenyókek agkok nahan atáwa' kelán'a, keñe kamekxak pók, temék nahan ektawáseykegkoho atáwa' élane pók.
Jesús apkelmaxnéssesso aqsok éltaqmela sakcha'a létkók
(Mt 19.13-15Lc 18.15-17)
13 Kélnaqlókassegkek axta Jesús sakcha'a létkók yaqwayam enxoho elpaknegwomho'; keñe axta apkeltáméséyak apkelpaqhetchessama apnókáseykencha'a m'a ektáha axta apnaqlókasso. 14 Xama axta apweteya Jesús xa, aplamchek axta. Axta aptemék apkelanagkama apkeltáméséyak se'e:
—Kólho aqsa hey'áwak ko'o sakcha'a létkók, nágkólnókasha, hakte énxet apteme nak xa ektémakxa nak sakcha'a létkók, apteme apagkok ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios. 15 Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke memà nak takha' aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, ektémól'a sakcha'a, metxehek sa' ma'a.
16 Apkelqeynmeyk axta Jesús ma'a sakcha'a létkók nak, apnegkenmeyk axta han apmék étseksa'ák apkelmaxnéssáseykegko aqsok éltaqmela.
Xama énxet ekxákma aqsok apagkok appaqhetchesso Jesús
(Mt 19.16-30Lc 18.18-30)
17 Xama axta apmáheyo exñekxak makham ma'a Jesús, apweykmek axta xama énxet apketcheykegko, apkeltekxekweykmek axta aptapnák apmonye'. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—Sẽlxekmósso ektaqmalma aptémakxa, ¿yaqsa eyéméxko ko'o alának yaqwayam ótak ekyennaqte egkenyek?
18 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—¿Yaqsa ektáha séltáha nak ektaqmalma sektémakxa? Wánxa eyke aqsa apha xama m'a ektaqmalma nak aptémakxa: cham'a Dios. 19 Apya'ásegkók xép ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios ektéma nak se'e: ‘Nágyaqha pók, ná etwasagkoho aptáwa' elának mók, ná emenyex, ná etne apmopwána amya'a exének pók, ná elyexanchesha pók; etne apcháyo apyáp, tén han ma'a egken.’
20 Axta aptemék apchátegmoweykegko énxet se'e:
—Sẽlxekmósso, nanók eyke ko'o sélane ekyókxoho xa sektémakxa axta wokma'ák.
21 Apkelányók axta Jesús yetlo apchásekhayo m'a, tén axta aptéma apchátegmoweykegko s'e:
—Xama aqsok kéméxcheyk elának xép: exeg, ekxeykxa sa' ekha ekyánmaga m'a ekyókxoho aqsok apagkok ekyetnakxa nak, elmésák sa' selyaqye m'a énxet'ák meyke aqsok nak. Keñe sa' kaxek aqsok apagkok ekxámokma m'a néten. Keñe sa' éxyók, hétlawha ko'o.
22 Yetnakhayók axta nahan apwáxok énxet aplegaya xa; yaqhápeykegkokxeyk axta nahan apwáxok apxegama, hakte xámok agko' axta aqsok apagkok.
23 Tén axta Jesús apsawheykencha'a exma nepyáwa, axta aptemék apkelanagkama apkeltáméséyak se'e:
—¡Askehek sa' yaqwayam elántexek aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a énxet'ák ekxámokma nak aqsok apagkok!
24 Kelyegwakkassegkek axta han apkeltáméséyak apkellegaya xa appeywa nak, axta eyke aptemék makham apkelanagkama Jesús se'e:
—Étchek, ¡askehek yaqwayam kalántaxnaxchek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios! 25 Yeskohok eyke etxek yányátnáxeg ma'a sókketáma aqtek nak, kaxnók yaqwayam etxek énxet ekxámokma nak aqsok apagkok ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
26 Xama axta apkellegaya makham xa, yágweykmók axta aqsa apkelyegwakto, tén axta aptéma chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa sa' eyke kawának kawagkasaxchek teyp?
27 Apkelányók axta m'a Jesús, tén axta aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Askehek eyke m'a énxet'ák, yeskohok eyke m'a Dios, hakte yeskohok elának ekyókxoho aqsok ma'a.
28 Keñe axta Pedro apcheynamo aptéma apkenagkama s'e:
—Negnegkeneykekxeyk axta negko'o ekyókxoho aqsok egagkok, keñe negyetlama exchep.
29 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Naqsók eyke ko'o sekxéna kélxama ektáhakxa enxoho apyamasma apxagkok eñama ko'o tén han eñama apma takha' m'a amya'a ektaqmela, essenhan apkelyáxeg apkelennay'a tén han kelwán'ák, essenhan egken essenhan apyáp, essenhan apketchek apkelennay'a, essenhan han ma'a xapop apagkok, 30 exkak sa' kaxwók cien apxagkok se'e kaxwo' nak, apkelyáxeg apkelennay'a tén han kelwán'ák, chána, apketchek apkelennay'a tén han xapop, yetlo kéltawáseykegkoho sa' eykhe katnehek; keñe sa' ma'a egmonye' sa' exkak ekyennaqte apnények. 31 Apyókxoho aptamhéyak nak apmonye'e s'e kaxwo' nak, axayók agko' sa' kóltemessásekxa'; apyókxoho aptamhéyak nak axayók agko' se'e kaxwo' nak, apmonye'e sa' kóltemessásekxa'.
Jesús ekteme ántánxo apxéneykekxoho yaqwayam yetsapok
(Mt 20.17-19Lc 18.31-34)
32 Jerusalén axta apkelmeyeykekxa', apmonye' apkeltáméséyak axta nahan apxegák ma'a Jesús. Kelpelakkassegkek axta nahan ma'a apkeltáméséyak nak, apkeláyak axta nahan ma'a apkelxega axta axayo'. Apkelwóneykha axta makham Jesús doce apkeltáméséyak apkelya'assama xama nekha' apxakcha'awo', apcheynamók axta apkeltennasso m'a yaqweykenxa katnehek: 33 “Kélwet'ak kéxegke nélmeyákxo kaxwók Jerusalén, yaqwánxa sa' kólmések aptáha nak Apketche énxet ma'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, yának sa' nahan emátog, egkések sa' nahan ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók nekha. 34 Yesmaksek sa' nahan ma'a, yexpaqhak sa' apyamánog, etekpogmakha sa', yaqhek sa' nahan; keñe sa' ekwokmo enxoho ántánxo ekhem exátekhágwók makham.”
Santiago tén han Juan apkelmaxnagko aqsok Jesús
(Mt 20.20-28)
35 Apkelya'eykekxeyk axta Jesús ma'a Santiago tén han Juan, Zebedeo axta apketchek. Axta aptemék apkenagkama s'e:
—Sẽlxekmósso, egmenyeyk negko'o henlanaksek ma'a peya nak ólmaxna'.
36 Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a Jesús se'e:
—¿Yaqsa kéltamho alanaksek kéxegke?
37 Tén axta aptéma apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Hegmés sa' negko'o enxama yaqwayam anxek ekpayhókxa nak apkelya'assamakxa tén han enxama ekpayhókxa nak nepsagqalwa m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam eyeymáxkoho.
38 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Megkólya'ásegkok kéxegke m'a sélmaxneya nak. ¿Kélwancheya kólyenagkok kéxegke s'e negyà ekmáske sekmáheyo nak ko'o eynek, tén han kólxawagkok yaqpássessama yegmen peya nak ko'o axka'?
39 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Egwanche'.
Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Kólyenagkok sa' kéxegke xa negyà ekmáske nak, kólxawagkok sa' nahan ma'a yaqpássessama yegmen peya nak ko'o axka'; 40 háwe eyke ko'o sepayhémo chá'a yaqwayam agkések yaqwayam exek ekpayhókxa sélya'assamakxa tén han nésagqalwa m'a apmáheyo nak chá'a exek, sa' eyke elxawagkok ma'a kéllánesso axta yaqwayam exmakha.
41 Xama axta apkellegaya nahan ma'a pók diez axta Jesús apkeltáméséyak, aptaqnagkamchek axta m'a Santiago tén han Juan. 42 Apkelwóneykha axta eyke m'a Jesús. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kélya'ásegkok kéxegke, yetneyk chá'a apkelámha apmonye'e nepyeseksa nak énxet'ák melya'áseyak Dios, apkenagko nak chá'a kapayhawok elanha yetlo apyennaqtésamakpoho m'a apchókxa xamo' nak, yának nahan chá'a kóltéhek kéláyo énxet'ák ekyawe nak kéláyo nepyeseksa xa énxet'ák nak. 43 Akke kapayhawok katnehek kélnepyeseksa kéxegke xa ektáha nak. Kélxama apkeltémo nak etnehek ekyawe kéláyo kélnepyeseksa kéxegke, kéméxcheyk etnehek apkelánésso aqsok ma'a apnámakkok, 44 apmenyeyk agkok nahan etnehek apmonye' xama kélnepyeseksa kéxegke, kéméxcheyk etnehek kélásenneykha naqsa nepyeseksa m'a apnámakkok. 45 Hakte axta nahan eweyk aptáha nak Apketche énxet yaqwayam kóllanaksek aqsok, apwayak axta yaqwayam etnehek apkelánésso aqsok énxet'ák, tén han yaqwayam eyenyók apyennaqte yaqwayam elwagkasek teyp apxámokma apagko' énxet.
Jesús aptaqmelchesseyam Bartimeo apteme axta meyke apaqta'ák
(Mt 20.29-34Lc 18.35-43)
46 Apkelweykmek axta Jericó. Xama axta apteyapma Jesús tegma apwányam yetlo apkelxegexma'a apkeltáméséyak, tén han apxámokma apagko' énxet, aphegkek axta nekha ámay xama énxet meyke apaqta'ák apkelmaxneyeykencha'awo axta chá'a aqsok énxet'ák, apwesey axta Bartimeo, Timeo axta apketche. 47 Xama axta aplegaya amya'a aptáha Jesús apkeñama nak Nazaret, axta aptemék apyennaqtéssamo appaqmeyesma énxet meyke apaqta'ák se'e:
—¡Jesús, David Apketche, kapyósho hélanok ko'o!
48 Apxámok axta han énxet apnókáseykencha'a apkeltémo eykhe ewanma', apyánchesseykmók axta eyke aqsa aptéma apyennaqtéssamo appeywa s'e:
—¡David Apketche, kapyósho hélanok ko'o!
49 Tén axta apkenegweykmo m'a Jesús. Axta aptemék se'e:
—Kólwónmakha.
Kélwóneykha axta m'a meyke apaqta'ák. Axta kéltemék kélanagkama s'e:
—Ewasqápekxoho, etnamha; kélwóneyha.
50 Apyamasmeyk axta apchaqlamap ma'a énxet meyke apaqta'ák, apnextegamchek axta néten apya'áyekmo m'a Jesús. 51 Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a Jesús se'e:
—¿Háxko apkeltamhókxa atnéssesek xép?
Tén axta énxet meyke apaqta'ák aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Sẽlxekmósso, émenyeyk ko'o ótekxaxma.
52 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Etaqhekxa kaxwo'; mey'ásseyam xeyep keñamak aptaqmelwokmo.
Yetlómók axta han apweteykekxaxma m'a énxet meyke apaqta'ák nak, apyetlamchek axta han Jesús ma'a ámay apmaheykegkaxa axta.