Los discípulos arrancan espigas de trigo
(Mc 2.23-28Lc 6.1-5)
1 Un sábado, Jesús y sus discípulos andaban por un campo sembrado de trigo. Los discípulos tuvieron hambre y comenzaron a arrancar espigas y a comerse el grano.
2 Cuando los fariseos vieron que los discípulos arrancaban trigo, le dijeron a Jesús:

—¡Mira lo que hacen tus discípulos! ¡Está prohibido hacer eso en el día de descanso!

3 Jesús les respondió:

—¿No han leído en la Biblia lo que hizo el rey David cuando él y sus compañeros tuvieron hambre? 4 Entraron en la casa de Dios y comieron el pan sagrado. Ni a David ni a sus compañeros les estaba permitido comer ese pan. Solo los sacerdotes podían comerlo. 5 ¿Tampoco han leído los libros de la ley de Moisés? ¿No saben que los sacerdotes pueden trabajar en el templo en el día de descanso, sin que nadie los acuse de nada? 6 Pues les aseguro que aquí hay algo más importante que el templo. 7 Ustedes no entienden esto que Dios dijo: “No quiero que me sacrifiquen animales, sino que amen y ayuden a los demás”. Si lo entendieran, no estarían acusando a gente inocente. 8 Porque yo, el Hijo del hombre, soy quien decide lo que puede hacerse en el día de descanso, y lo que no puede hacerse.
Jesús sana a un hombre en sábado
(Mc 3.1-6Lc 6.6-11)
9 Jesús se fue y entró en la sinagoga del lugar. 10 Allí había un hombre que tenía una mano tullida. Como los fariseos buscaban la manera de acusar de algo malo a Jesús, le preguntaron:

—¿Permite nuestra ley sanar a una persona en el día de descanso?

11 Jesús les respondió:

—Si a uno de ustedes se le cayera una oveja en un pozo en el día de descanso, ¿la sacaría de allí? ¡Por supuesto que sí! 12 ¡Pues una persona vale mucho más que una oveja! Por eso está permitido hacer el bien en el día de descanso.

13 Luego Jesús le dijo al hombre que no podía mover la mano: «Extiende tu mano». El hombre la extendió, y la mano le quedó tan sana como la otra. 14 Entonces los fariseos salieron de la sinagoga y comenzaron a hacer planes para matar a Jesús.
Jesús, servidor de Dios
15 Al enterarse Jesús de lo que planeaban los fariseos, se fue de allí, y mucha gente lo siguió. Jesús sanó a todos los que estaban enfermos 16 y les ordenó que no contaran a nadie nada acerca de él. 17 Así se cumplió lo que Dios había dicho por medio del profeta Isaías:

18 «¡Miren a mi elegido,
al que he llamado a mi servicio!
Yo lo amo mucho,
y él me llena de alegría.
Yo pondré en él mi Espíritu,
y él anunciará mi justicia
entre las naciones.
19 No discutirá con nadie,
ni gritará.
¡Nadie escuchará su voz
en las calles!
20 No les causará más daño
a los que estén heridos,
ni acabará de matar
a los que estén agonizando.
Al contrario, fortalecerá a los débiles
y hará triunfar la justicia.
21 ¡Todas las personas del mundo
confiarán en él!»
Jesús y el jefe de los demonios
(Mc 3.20-30Lc 11.14-23Lc 12.10)
22 Unas personas llevaron un hombre a Jesús para que lo sanara. Ese hombre era ciego y mudo porque tenía un demonio. Pero Jesús lo sanó, y el hombre pudo ver y hablar.
23 La gente estaba asombrada de lo que Jesús hacía, y se preguntaba: «¿Será Jesús el Mesías que Dios prometió para salvarnos
24 Pero algunos de los fariseos oyeron a la gente y pensaron: «Jesús libera de los demonios a la gente, porque Beelzebú, el jefe de los demonios, le da poder para hacerlo».
25 Jesús se dio cuenta de lo que ellos pensaban, y les dijo:

«Si los habitantes de un país se pelean entre ellos, el país quedará destruido. Si los habitantes de una ciudad se pelean unos contra otros, la ciudad quedará en ruinas. Y si los miembros de una familia se pelean entre ellos mismos, se destruirá la familia. 26 Si Satanás lucha contra él mismo, destruirá su propio reino. 27 Según ustedes, yo expulso los demonios porque Satanás me da ese poder. Si eso es cierto, entonces ¿quién les da poder a los discípulos de ustedes para echar fuera los demonios? Si ustedes me responden que Dios les da ese poder, quedará demostrado que ustedes están equivocados. 28 Y si yo echo fuera los demonios con el poder del Espíritu de Dios, con eso les demuestro que el reino de Dios ya está aquí.
29 »Si alguien quiere robar lo que un hombre fuerte tiene en su casa, primero tiene que atar a ese hombre, y después podrá robarle todo.
30 »El que no está de mi parte, está contra mí. El que no me ayuda a traer a otros para que me sigan, es como si los estuviera ahuyentando.
31-32 »Les aseguro que Dios les perdonará cualquier pecado y todo lo malo que digan. Aun si dicen algo contra mí, que soy el Hijo del hombre, Dios los perdonará. Pero lo que no les perdonará es que hablen mal contra el Espíritu Santo. ¡Eso no lo perdonará, ni ahora ni nunca!
El fruto bueno y el fruto malo
(Lc 6.43-45)
33 »Un buen árbol produce buenos frutos, y un mal árbol produce malos frutos. Para saber si un árbol es bueno o malo, solo hay que fijarse en sus frutos. Lo mismo sucede con las personas: para saber si son buenas o malas, solo hay que fijarse en las cosas que hacen. 34-35 Lo que ustedes enseñan es tan malo como el veneno de una serpiente. ¡Claro! ¿Cómo van a decir cosas buenas, si ustedes son malos? Porque si alguien es bueno, siempre dice cosas buenas, y si es malo, siempre dice cosas malas. 36 Les aseguro que en el día del juicio final todos tendrán que explicar por qué hablaron para hacerles daño a los demás. 37 Dios juzgará a cada uno de acuerdo con sus palabras: si dijeron cosas buenas se salvarán, pero si dijeron cosas malas serán castigados.»
Una señal milagrosa
(Mc 8.11-12Lc 11.29-32)
38 Entonces algunos fariseos y maestros de la Ley le dijeron a Jesús:

—Maestro, queremos que hagas algo que nos demuestre que tú fuiste enviado por Dios.

39 Pero Jesús les contestó:

—Ustedes, que son malos y no confían en Dios, me piden darles una prueba. Pero la única prueba que les daré será la del profeta Jonás: 40 Así como Jonás estuvo dentro del gran pez tres días y tres noches, así yo también, el Hijo del hombre, estaré dentro de la tumba tres días y tres noches. 41 En el juicio final, la gente de la ciudad de Nínive se levantará y hablará contra ustedes para que Dios los castigue. Porque esa gente sí cambió de vida cuando oyó el mensaje que le anunció Jonás. Pero ustedes oyen mi mensaje y no cambian, aunque yo soy más importante que Jonás.
42 »La reina del Sur también se levantará en el día del juicio, y hablará contra ustedes. Porque ella vino desde muy lejos a escuchar las sabias enseñanzas del rey Salomón. Pero ustedes no quieren escuchar mis enseñanzas, aunque yo soy más importante que Salomón.
El espíritu malo que regresa
(Lc 11.24-26)
43 »Cuando un espíritu malo sale de alguien, anda por el desierto buscando donde descansar. 44 Al no encontrar ningún lugar, dice: “Mejor regresaré a mi antigua casa y volveré a vivir en ella”. Cuando regresa, la encuentra desocupada, limpia y ordenada. 45 Entonces va y busca a otros siete espíritus peores que él, y todos ellos entran en aquella persona y se quedan a vivir allí. ¡Y esa pobre persona termina peor que cuando solo tenía un espíritu malo! Esto mismo va a pasarles a ustedes, porque son muy malos.
La madre y los hermanos de Jesús
(Mc 3.31-35Lc 8.19-21)
46 Mientras Jesús seguía hablando con la gente, su madre y sus hermanos llegaron a donde él estaba y lo esperaron afuera, pues querían hablar con él. 47 Entonces alguien le dijo a Jesús:

—Tu madre y tus hermanos están afuera, y quieren hablar contigo.

48 Pero él le preguntó:

—¿Quiénes son en verdad mi madre y mis hermanos?

49 Jesús señaló entonces a todos sus discípulos y les dijo:

50 —Estos son mi madre y mis hermanos. Porque cualquiera que obedece los mandamientos de mi Padre que está en el cielo, es en verdad mi madre, mi hermano y mi hermana.
Jesús apkeltáméséyak apnakxéyak hótáhap apyexna ekhem sábado
(Mc 2.23-28Lc 6.1-5)
1 Apxegamchek axta Jesús appéwomo neyseksa aqsok kélcheneykekxa ekhem sábado. Meyk axta nahan kelnapmak apkeltámeséyak, tén axta apnakxeykegko hótáhap apyexna, apteykegko m'a apaktek. 2 Apkelweteyak axta m'a fariseos, keñe aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Elano, apkelánegkek apkeltámeséyak ma'a megkólhayo nak anlának ekhem sábado.
3 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—¿Yagkólyetseteyk kéxegke weykcha'áhak aptémakxa axta David, cham'a eyaqhama axta meyk yetlo apkelxegexma'a? 4 Aptaxnegweykmek axta Dios apxagkok, aptamchek axta yetlo apkelxegexma'a m'a pan kélpagkanchesso axta Dios, megkólhayo axta etwok ma'a David tén han ma'a apkelxegexma'a, wánxa axta aqsa apwanchek etawagkok ma'a apkelmaxnéssesso nak Dios énxet'ák apagkok. 5 ¿Yagkólyetseteyk nahan Moisés segánamakxa apagkok ekxeyenma nak meláneykegko melya'assáxma apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, mellókassama eykhe chá'a apkelyampe m'a ekhem sábado? 6 Éltennássek ko'o kéxegke ekyetna xama aqsok ekyawe agko' se'e, mexnawo nak ma'a tegma appagkanamap. 7 Megkólya'áseykegkok kéxegke ektémakxa nak ekxeyenma s'e amya'a ektéma nak se'e: ‘Wánxa aqsa ko'o seyámenyého kóltéhek apmopyósa kóllanok kélmók, keñe mehélmések ma'a aqsok ektekyawa nak.’ Kaxtemék axta kélya'áseyak xa, megkólsexnenayhek axta xama enxoho m'a meláneykegko nak aqsok ekmaso. 8 Hakte ewanchek ko'o wának kalanaxchek aqsok ekhem sábado, ko'o sekteme nak Apketche énxet, ewanchek nahan wának megkalanaxche'.
Jesús aptaqmelchesseyam apháxamap ekhem sábado
(Mc 3.1-6Lc 6.6-11)
9 Apxegeykekxeyk axta Jesús apkeñama m'a, aptaxnegweykmek axta apchaqneykekxexa judíos. 10 Aphegkek axta nahan xama énxet ekyame apmek ma'a; axta kéltemék kélmaxneyeykencha'a Jesús kéltémo kaxek yaqweykenxa kólteméssesek kólsexnenak se'e:
—¿Megkamyawaxcheya kóltaqmelchessók xama énxet apháxamap ekhem sábado?
11 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—¿Yaqsa kélxama kéxegke apyetna enxoho kéltósso nepkések, apteyekmo enxoho kañe' máxek ekhem sábado megkólya'ammek yaqwayam kóllekwók? 12 ¡Ennókók apagko' énxet mexnawok nepkések! Cháxa keñamak megkamyámaxko nak anlának aqsok ektaqmela ekhem sábado.
13 Tén axta aptéma apkenagkama Jesús ma'a énxet nak:
—Epékes apaktog.
Appékessegkek axta apaktog xa énxet nak, taqmelweykmok agko' axta anhan, hágweykekxók axta m'a mók nak. 14 Xama axta apkelánteyapma m'a fariseos, apkeláneykekxeyk axta apkelpaqmeyesma apmáheyo yaqhek ma'a Jesús.
Ekteme ektémakxa axta apxénamap Jesús eknaqtáxésamaxche'
15 Xama axta aplegaya Jesús xa amya'a, apxegeykekxeyk axta apkeñama m'a, apxámok axta nahan énxet apkelyetlo. Apkeltaqmelchesseykmek axta Jesús apyókxoho apkelháxamap, 16 apkeltémók axta anhan megkóltekkessesha apwesey Jesús nepyeseksa énxet'ák. 17 Temegkek axta xa, yaqwayam enxoho katnehek ma'a apxeyenma axta Dios appeywa aplegasso Isaías, aptéma axta apkeltenneykencha'a s'e:
18 “Keso séláneykha ko'o s'e,
sélyéseykha axta ko'o,
seyásekhayo,
ekleklamo nak ewáxok
aptémakxa.
Apekkenek sa' nahan ko'o
Espíritu ahagkok takhapxet,
ellegaksek sa' nahan apyókxoho
énxet'ák ma'a
ekmámenyého nak ko'o ewáxok
kalanaxche' aqsok ekpéwomo.
19 Mepaqmésmakha sa',
melpáxamha sa' nahan,
méko sa' kañak appeywa m'a
ámay nak.
20 Megyentaksek sa' ma'a
yámámok ektaqhe nak,
mespanchesek sa' nahan ma'a
cháléwasso yátépépe agkok
ketse' ekpánma nak,
ekwokmoho apyephagkassa'a
m'a nentémakxa ekpéwomo.
21 Melya'ásseyam sa' nahan
etnahagkok ma'a
apyókxoho énxet'ák.”
Jesús apxénamap eñama ekmésso apmopwána kelyekhama'
(Mc 3.20-30Lc 11.14-23Lc 12.10)
22 Kélyentegkessegkek axta Jesús xama énxet meyke apaqta'ák tén han meyke appeywa, kelyekhama' axta ektawáseykha, apwetáseykekxeyk axta exma m'a Jesús, aptekkessáseykekxeyk axta nahan appeywa. 23 Axta aptemék apkelmaxneyeyncha'a chá'a pók apyókxoho énxet'ák élpelakkassama apkelwete s'e: “¿David Apketche enxeykel'a xa?”
24 Xama axta apkellegaya fariseos xa, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e: “Kelyekhama' wesse' agkok ekmésso apmopwána yaqwayam elántekkesek kelyekhama' xa, cham'a Beelzebú.”
25 Apya'áseykegkók axta Jesús ektémakxa élchetamso apkelwáxok xa énxet'ák nak. Axta aptemék apkelánagkama s'e: “Apkexpáncháseykpek agkok énxet xama apkelókxa, apkelenmexákpek agkok nahan, apnaqtawásamap apancha'awók etnahagkok. Apkexpáncháseykpek agkok nahan énxet apheykha xama tegma apwányam, essenhan ma'a apheykha nak xama tegma, megkawegqók apheykha. 26 Hawók nahan ektémakxa m'a Satanás ektekkesa enxoho m'a Satanás xamo' nak, éxpanchásamáxche agko' katnehek; kamassegwók nahan ekteme ekha ekmowána. 27 Kélxeyenmeyk kéxegke sélántekkessama ko'o kelyekhama' eñama ekmowána m'a Beelzebú, temegkek agkok xa, ¿yaqsa ekmésso apmopwancha'a elántekkesek kelyekhama' m'a apkelyetleykekxa nak kéxegke? Cháxa keñamak ekwetamaxko nak ekyetnama megkólaqhémo kéxegke eñama xa énxet'ák nak. 28 Hakte Dios Espíritu apagkok ko'o keñamak sélántekkessama m'a kelyekhama', cháxa magkenatchesso ekwaya kélnepyeseksa kéxegke m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
29 “¿Háxko katnehek etaxnegwók énxet kañe' apxagkok énxet apyennaqte, tén han elmenyexchesek aqsok apagkok ma'a melpexteta enxoho sekxo'? Wánxa aqsa apwanchek elmenyexchesek aqsok apagkok ma'a apkelpexteta enxoho sekxo'.
30 “Énxet mehepasmo nak ko'o, sénmexma etnehek; énxet mehewháneyo nak ko'o seyáncháseykekxa, yexpánchesek.
31 “Cháxa keñamak séltennasa nak kéxegke peya meyaqmagkásekxeyk Dios ekyókxoho ektémakxa melya'assáxma m'a énxet'ák, tén han ekyókxoho apkelpaqméteykha ekmaso nak, eyaqmagkásekxak sa' eyke apkeltémakxa Dios ma'a élenmexeykha nak chá'a apkelpeywa m'a Espíritu Santo. 32 Kawomhok sa' nahan meyaqmagkáseykekxa Dios aptémakxa m'a énxet apxéneykha nak chá'a ekmaso m'a apteme nak Apketche énxet; keñe sa' ma'a énmexeykha nak chá'a appeywa m'a Espíritu Santo, metnehek sa' chá'a meyaqmagkáseykekxa aptémakxa neyseksók apha keso náxop, essenhan ma'a egmonye' sa'.
Ekyexna keñamak kélyekpelchémo yámet
(Lc 6.43-45)
33 “Tásek agkok yámet, tásek nahan katnehek ma'a ekyexna; asagkók agkok yámet, asagkek nahan katnehek ma'a ekyexna; hakte ekyexna chá'a kañék kélyekpelchémo m'a yámet. 34 ¡Kéxegke kélhémo nak yéwa! ¿Háxko katnehek kéxegke kólxének aqsok ektaqmela? Asagkók kéxegke kéltémakxa. Egátog chá'a katyapwaták ma'a ekláneyo nak kañe' egwáxok. 35 Aqsok ektaqmela chá'a exének ma'a énxet ektaqmela nak aptémakxa, hakte keytek aqsok ektaqmela m'a apwáxok, keñe m'a énxet ekmaso nak aptémakxa exének chá'a aqsok ekmaso, hakte keytek aqsok ekmaso m'a apwáxok. 36 Éltennássek eyke ko'o kéxegke, cham'a ekhem yaqwánxa sa' elyekpelchekpohok énxet'ák, apyókxoho sa' elxénekxohok ma'a ektémakxa nak apkelpaqméteykha naqsa apkelxeyenma axta chá'a. 37 Hakte kélpeywa kélagko' sa' kañék kélyekpelchamáxkoho kéxegke, kólxénaxchek meyke kéltémakxa, essenhan kélsexnánémaxche'.”
Élmasagcha'a apkeltémakxa apkeltémo étak aqsok sempelakkasso nak agweta'
(Mc 8.12Lc 11.29-32)
38 Nápakha fariseos tén han apkelxekmósso nak ektémakxa segánamakxa axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, egmenyeyk negko'o agwetak elának xép ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta'.
39 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Apkeltamhók elwetak aqsok sempelakkasso agweta' se'e énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa tén han apyenseyam nak apkelyetlo Dios; wánxa sa' eyke aqsa kólxekmósek ma'a aqsok sempelakkasso agweta' ektémakxa axta m'a Jonás apteme axta Dios appeywa aplegasso. 40 Hakte cham'a ektémakxa axta Jonás apyetnama ántánxo ekhem tén han ántánxo axta'a kañe' kelasma ekyawe awáxok, sa' nahan katnehek apteme nak Apketche énxet étek ántánxo ekhem tén han ántánxo axta'a m'a kañe' xapop. 41 Enaqxétekhágwók sa énxet'ák Nínive m'a ekhem nélyekpelchamáxchexa sa', cham'a apkelyekpelchákpoho sa' ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, elxének sa' nahan ekmaso, hakte apkelya'eykekxeyk axta Dios énxet'ák Nínive m'a apkellegaya axta apkeltenneykha m'a Jonás; awanhók agko' eyke aqsok ekyetna nak se'e, mexnawok ma'a Jonás. 42 Keyphagwaták sa' nahan wesse' ekwányam eñama nak Nepyeyam ma'a ekhem yaqwánxa sa' elyekpelchekpohok ma'a énxet'ák, cham'a apkelyekpelchákpoho sa' ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, kalsexnenak sa' nahan; hakte tayépók agko' axta éñamakxa éltémo keyxhok ma'a ektémakxa axta apya'áseykegkoho Salomón, awanhók agko' eyke aqsok ekyetna nak se'e, mexnawok ma'a Salomón.
Espíritu ekmaso ektaqhémo
(Lc 11.24-26)
43 “Tekkek agkok xama espíritu ekmaso énxet apwáxok, kamhagkok ma'a yókxexma ekyamáyekxa nak exma kategyaha éllókassamakxa ekyampe; agkok kóteyágwokmok, keñe katnehek élchetamso awáxok se'e: 44 ‘Ataqhohok sa' makham ma'a exagkok, sekteyapmakxa axta.’ Wákxeyk agkok makham ma'a, kóteyágwakxak makham énxet apwáxok ektémól'a tegma meyke ekha kañe', kéláxñessamól'a, tén han kéltaqmelcháseykekxohol'a kélláneykekxa aqsok kañe'. 45 Keñe kaxog, kánchesekxak ma'a siete kelyekhama' élmasagcha'a agko' nak, megkaxnawo nak ma'a, kasawhaxkohok nahan kalántaxnegwók xa énxet apwáxok nak, keñe kayeykhágwomhok agko' ekmaso ektémakxa xa énxet nak, megkaxók ma'a ektémakxa axta sekxo'. Sa' nahan katnehek xa énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa.”
Jesús egken tén han apkelyáxeg
(Mc 3.31-35Lc 8.19-21)
46 Axta epenchessamók makham apkeltennáseykha énxet'ák Jesús, ekya'áyekmo axta egken, tén han ma'a apkelyáxeg, cham'a ekmáheyo axta kalpaqhetchesaxkoho'. Yókxexma axta nahan chaqnágweykmok, 47 axta aptemék xama énxet apkeltennáseykekxo Jesús se'e:
—Kenegwa'ak egken á yókxexma yetlo apkelyáxeg, xép hek makók kapaqhetchesek.
48 Keñe axta aptéma apchátegmoweykegko Jesús ma'a ektáha axta apkeltennáseykekxa:
—¿Yaqsa ko'o méme, yaqsa nahan ma'a élyáxeg?
49 Tén axta appenteyheykegkoho Jesús ma'a apkeltámeséyak, axta aptemék se'e:
—Cháxa méme ko'o xa, tén han élyáxeg. 50 Hakte kélxama ektáhakxa enxoho kéllane m'a apmopmenyého nak Táta apha nak néten, cha'a eyáxeg ko'o m'a, tén han eyáxeg kelwána, tén han méme.