Un plan maravilloso
1-2 Dios me habló otra vez cuando el rey Sedequías me tenía preso en el patio de la guardia de su palacio. Fue en el tiempo en que el ejército babilonio tenía rodeada a la ciudad de Jerusalén. Para entonces Sedequías llevaba diez años de reinar en Judá, y Nabucodonosor llevaba dieciocho años como rey de Babilonia. 3-5 El rey Sedequías ordenó que me encarcelaran porque yo anuncié un mensaje de parte de Dios. Este fue el mensaje:

«Yo, el Dios de Israel, voy a dejar que el rey de Babilonia conquiste la ciudad de Jerusalén. Ni siquiera Sedequías podrá escapar del poder de los babilonios. Ahora es rey, pero será derrotado por el rey de Babilonia. Será llevado preso, y en ese país se quedará hasta que yo decida otra cosa. Si ustedes quieren pelear contra los babilonios, háganlo; pero saldrán derrotados. Juro que así será».

6 Yo dejé en claro que Dios habló conmigo, 7-8 y que me dijo que mi primo Hanamel vendría a ofrecerme un terreno, para que yo se lo comprara. Hanamel era hijo de mi tío Salum, y su terreno estaba en Anatot, en el territorio de Benjamín. Y así fue. Hanamel vino al patio de la guardia, donde yo estaba preso, y me dijo que yo tenía el derecho y la responsabilidad de comprárselo para que el terreno quedara en familia. Con eso quedaba demostrado que Dios había hablado conmigo. 9 Entonces le compré a mi primo el terreno, y le pagué por él diecisiete monedas de plata.
10 Llamé a unos testigos, y delante de ellos le pagué y firmé la escritura del terreno.
11 Se hicieron dos copias de este documento, y en las dos copias se explicaban las condiciones de compraventa; una de ellas quedó sellada, y la otra quedó abierta. 12 Yo le entregué las dos copias a Baruc, que era hijo de Nerías y nieto de Maaseías. Esto lo hice delante de mi primo Hanamel, de los testigos que habían firmado la escritura, y de toda la gente de Judá que estaba sentada en el patio de la guardia. 13 También delante de ellos le dije a Baruc:

14 «El Dios todopoderoso te ordena recibir esta escritura, tanto la copia sellada como la copia abierta. Guárdalas en una vasija de barro, para que no se echen a perder. 15 Dios nos promete que en este país volveremos a comprar casas, terrenos y viñedos».

16 Después de entregarle a Baruc la escritura, le pedí a Dios en oración:

17 «Dios de Israel, tú, con tu extraordinario poder, has creado el cielo y la tierra. ¡No hay nada que tú no puedas hacer! 18 Demuestras tu gran amor a miles de personas, pero también castigas a los hijos por el pecado de sus padres. ¡Tú eres grande y poderoso! ¡Por eso te llaman Dios del universo! 19 Tus planes son maravillosos, pero aún más maravilloso es todo lo que haces. Tú estás al tanto de todo lo que hacemos, y a cada uno nos das lo que merecen nuestras acciones.
20 »Todos saben de los milagros que hiciste en Egipto, y de los que sigues haciendo en todo el mundo. 21 Tú nos sacaste de Egipto con gran poder, por medio de milagros que a todos llenaron de miedo. 22 Tú nos diste este país muy fértil, donde siempre hay abundancia de alimentos, tal como se lo habías prometido a nuestros antepasados.
23 »Pero cuando nuestros antepasados llegaron para habitar este país, no te obedecieron ni tuvieron en cuenta tus enseñanzas. ¡No cumplieron con lo que tú les mandaste hacer, y por eso los castigaste con esta desgracia! 24 Los ejércitos de Babilonia están listos para atacar a Jerusalén, y nuestra ciudad será conquistada por medio de la guerra, el hambre y las enfermedades.
»Dios de Israel, ¡tú mismo puedes ver cómo se cumple ahora todo lo que habías anunciado! 25 Si la ciudad está a punto de caer en manos de los babilonios, ¡para qué me ordenaste comprar un terreno delante de testigos!»

26 Entonces Dios me explicó:

27 «Jeremías, yo soy el Dios de Israel y de todo el mundo. No hay absolutamente nada que yo no pueda hacer. 28 Tienes razón, voy a permitir que el rey de Babilonia y sus soldados se apoderen de Jerusalén. 29 El ejército babilonio atacará a Jerusalén, y les prenderá fuego a todas esas casas donde se quemaba incienso para adorar al dios Baal, y donde se presentaban ofrendas de vino en honor de los dioses falsos. Todo eso lo hacían para ofenderme. 30 Siempre, desde que comenzaron a existir como nación, el pueblo de Israel y el de Judá han hecho lo que les da la gana.
»A mí me molesta mucho que adoren a esos ídolos. ¡Son dioses que ellos mismos han fabricado! 31-32 Por eso voy a destruir a Jerusalén, pues desde que la construyeron, los habitantes de Judá y de Jerusalén no han dejado de ofenderme con su conducta. También los pueblos de Israel y de Judá, y sus reyes, jefes, sacerdotes y profetas, no han hecho más que ofenderme y hacerme enojar. 33 Por más que yo traté de enseñarles y corregirlos, ellos no me escucharon ni me prestaron atención; en vez de seguirme, se alejaron de mí. 34 Para colmo, ¡en mi propio templo colocaron sus asquerosos ídolos! ¡Eso no lo puedo aceptar! 35 También construyeron altares en el valle de Ben-hinom, para adorar a Baal. Pero lo que más aborrezco es que en esos altares ofrecieron a sus hijos y a sus hijas en honor del dios Moloc. Yo jamás les ordené que hicieran eso, ¡y ni siquiera me pasó por la mente! Así fue como hicieron pecar a los habitantes de Judá.
36 »Por eso yo, el Dios de Israel, te digo que lo que has anunciado es verdad: la ciudad de Jerusalén caerá en manos del rey de Babilonia por causa de la guerra, el hambre y la enfermedad. 37 Yo estoy muy enojado con mi pueblo, y por eso lo he dispersado por muchos países. Pero en el futuro volveré a reunirlos, haré que vuelvan a Jerusalén, y entonces vivirán tranquilos y seguros. 38 Ellos serán mi pueblo, y yo seré su Dios. 39 Haré que tengan buenos pensamientos, y que cambien de conducta. Así me respetarán siempre, y eso será provechoso para ellos y para sus hijos. 40 Haré con ellos un pacto que durará para siempre. Estaré con mi pueblo en todo momento, y lo ayudaré; haré que me respete, y que no vuelva a alejarse de mí. 41 Con todo mi corazón volveré a establecerlo en esta tierra, y mi mayor alegría será que mi pueblo esté bien.
42 »Yo, el Dios de Israel, declaro: Así como le di a mi pueblo este castigo, también le daré todo lo bueno que le he prometido. 43 Ahora mi pueblo dice que esta tierra es un desierto, y que no tiene gente ni animales porque yo la puse en manos de los babilonios. Pero yo les aseguro a todos que volverán a comprar terrenos en este país. 44 Sí, volverán a comprar propiedades y firmarán y sellarán las escrituras delante de testigos. Esas compras las harán en el territorio de Benjamín y en los pueblos cercanos a Jerusalén, en las ciudades de Judá y en las ciudades de la región montañosa, y también en las ciudades de la llanura y en el desierto. Les juro que los haré volver de Babilonia».
Jeremías apma xama xapop
1 Appaqhetchessek axta Wesse' egegkok Jeremías, cham'a ekweykmo axta diez apyeyam apteme wesse' apwányam Sedequías ma'a Judá, ekweykmo axta dieciocho apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Nabucodonosor. 2 Chaqhawók axta nahan apketámeykenxa axta wesse' apwányam Babilonia sẽlpextétamo apagkok ma'a Jerusalén, keñe axta Dios appeywa aplegasso Jeremías kélaqxegkessama apmomakpo m'a kañe' kélhaxtegkesso nak wesse' apwányam apxagkok. 3 Wesse' apwányam Sedequías axta apkeltémo emakpok ma'a, hakte axta ñémeykxa aptéma chá'a appeywa Jeremías se'e: “Aptáhak Wesse' egegkok se'e: ‘Wának sa' ko'o emok wesse' apwányam Babilonia s'e tegma apwányam nak. 4 Mopwanchek sa' nahan éxánegkesek wesse' apwányam Sedequías ma'a caldeos, emok sa' ma'a wesse' apwányam Babilonia, kólyentegkásekxak sa' ma'a aphakxa nak. 5 Éntemekxak sa' Nabucodonosor Sedequías ma'a Babilonia, yaqwánxa sa' exnamok ekwokmoho sekxéna ko'o yaqwánxa kólteméssesek. Kólnapaxchek sa' eykhe kéxegke m'a caldeos, megkólxók sa' eyke. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.”
6 Keñe axta aptáha Jeremías se'e: “Epaqhetchessek ko'o Wesse' egegkok. Aptáhak seyáneya s'e: 7 ‘Ewak sa' xép aphakxa apephénem Hanamel, Salum apketche nak, eltennásak sa' eltamhok emekxak xapop apagkok ekyetnama nak ma'a Anatot, hakte payhawók xép emekxak ma'a eñama apteme apnámakkok apagko'.’ 8 Apwa'ak axta ko'o sekhakxa kañe' kélhaxtegkesso nak wesse' apwányam apxagkok ma'a éphénem Hanamel, ekhawo m'a aptáhakxa axta seyáneya Wesse' egegkok, apkeltamhók axta amekxak yókxexma apagkok ekyetnama nak ma'a Anatot, xapop apagkok nak ma'a Benjamín énxet'ák apagkok, hakte payhawók ko'o amekxak ma'a, tén han atnekxak ahagkok ma'a, eñama sekteme énámakkok ahagko'. Ekya'ásegwokmek axta ko'o apkeltémo katnehek Wesse' egegkok xa ektáha nak, 9-10 ekmákxeyk axta ko'o yókxexma apagkok nak ma'a éphénem Hanamel. Ekméssek axta diecisiete sawo selyaqye aktek élmope, cham'a ekwánxa axta ekyánmaga apkelteme, ektáxéssek axta han weykcha'áhak ekxeyenma sekmeykekxa, yetlo seyápeykekxa ekyennaqte, tén han apnaqtáxéséyak apkelwesey m'a ektáha nak apkelweteykegkoho. 11 Élmeyk axta ko'o m'a ánet weykcha'áhak ekxeyenma nak kélyamasma aqsok, xama axta kélyennaqtésso kélpextete, tén han ma'a ekpayhawo nak negmeykekxa, keñe axta m'a mók nak meyke kélyennaqtésso kélpextete, 12 élméssek axta m'a Baruc, Nerías axta apketche, Maaseías axta aptáwen, nápaqtók ma'a éphénem Hanamel, tén han nápaqta'awók ma'a ektáha axta apkelweteykegkoho, apnaqtáxéseyak axta apkelwesey m'a aqsok kélyamasma, tén han ma'a apyókxoho judíos apheyncha'a axta m'a kañe' apwáxok nak kélhaxtegkesso nepyáwa tegma. 13 Axta ektáhak ko'o seyáneya Baruc nápaqta'awók xa énxet'ák nak: 14 ‘Aptáhak Wesse' ekha apyennaqte, Dios apagkok nak Israel se'e: Elmekxa sa' xa ánet weykcha'áhak ekxeyenma nak kélyamasma aqsok, cham'a kélyennaqtésso nak kélpextete tén han ma'a meyke nak kélpextete, exátem sa' kañe' yátegwáxwa, yaqwayam sa' megkalesagkehe'. 15 Hakte aptáhak Wesse' ekha apyennaqte, Dios apagkok nak Israel se'e: Kólmekxak sa' makham tegma s'e xapop nak, tén han yókxexma tén han ma'a kélcheneykekxexa nak anmen yámet.’
Jeremías apkelmaxnagko
16 “Ekpenchessek axta ko'o sélmésso weykcha'áhak ekxeyenma nak negmeykekxa aqsok ma'a Baruc, Nerías axta apketche. Keñe sektáha sekpaqhetchesa sélmaxneya Wesse' egegkok se'e: 17 Wesse', yetlo ekyawe apmopwána axta exchep apkelanék néten tén han keso náxop. Méko xama aqsok megkapwagkexa elának xép. 18 Apxekmóssegkek xép apkelásekhayo apxámokma apagko' énxet, ellegássesagkohok eyke han cha'a énxet'ák, eñama apkeláneyak melya'assáxma m'a apyapmeyk nak. Oh Dios apyennaqte tén han apteme apwányam apagko', Wesse' ekha apyennaqte exchep apwesey. 19 Awanhók agko' xép ma'a aqsok ekxeyenma nak apwáxok elána', keltássók agko' ma'a aqsok apkelane nak. Apweteyak xép ekyókxoho aqsok apkeláneyak nak chá'a énxet'ák, egkések nahan chá'a xama xama m'a ekpayhawo nak chá'a egkések, ekhawo ektémakxa nak chá'a aqsok apkeláneyak. 20 Apkeláneyak axta exchep aqsok sempelakkasso nak agweta' ma'a Egipto tén han ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta', makhemek eyke makham apkelane s'e negwánxa nak, cham'a nepyeseksa nak Israel tén han ma'a apyókxoho énxet'ák nak keso náxop, cháxa keñamak ekpayheykekxo nak apwesey yókxexma. 21 Yetlo ekyawe apmopwána axta exchep apkelántekkessók énxet'ák apagkok Israel ma'a Egipto, apkelánéssama chá'a m'a aqsok sempelakkasso nak agweta', tén han ma'a magkenatchesso nak agweta', apkelyegwakkassegkek axta apyókxoho énxet'ák. 22 Apméssegkek axta exchep énxet'ák Israel se'e xapop nak, ényahamakxa nak weyke nagkeygmenek tén han yányawhéna' apyegmenek ektémól'a kanyehek ma'a yegmen, ekhawo apkeltennassamakxa axta egkések ma'a apyapmeyk nano'. 23 Xama axta apkelántaxnama m'a apchókxa nak, apmoma aptéma apagkok, axta elyeheykekxohok xép, axta nahan elyetlókassók ma'a nélxekmowásamáxche apmésso axta exchep, axta han eláneykegkok ma'a apkeltémókxa axta chá'a elanagkok xép. Axta keñamak apcháphássessama exchep ekyókxoho s'e nenlegeykegkoho nak.
24 “Apkelánegkek kaxwók apkelchántéyak néten ma'a caldeos, yaqwayam ektamagkok ma'a tegma apwányam. Kempakhakma, meyk, tén han negmasse sa' kañék emok tegma apwányam ma'a ektáha nak apketámeyam. Wesse', apwet'ak xép ektáha m'a apxeyenma axta chá'a katnehek. 25 Wesse' apkeltémok axta exchep amekxak ma'a xapop, tén han ayánmagkasek nápaqta'awók ma'a ektáha axta apkelweteykegkoho, neyseksa eykhe apmáheyo emok tegma apwányam ma'a caldeos.’”
26 Tén axta Wesse' egegkok aptáha apchátegmowágkokxo Jeremías se'e: 27 “Ko'o sekteme Wesse', Dios agkok ma'a ekyókxoho aqsok ekha nak élennama. Méko ko'o xama aqsok mamowagkexa alána'. 28 Ektáhak ko'o seyáneya exchep se'e: Wának sa' ko'o emok Nabucodonosor se'e tegma apwányam nak, wesse' apwányam nak Babilonia, tén han ma'a caldeos. 29 Elántexek sa' caldeos apketámeyak nak ma'a tegma apwányam, ewatnekxak sa'; elwatnohok sa' xamók ma'a tegma, kélwatnéssamakxa nak chá'a néten aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam ma'a Baal, yaqwayam helókasek ko'o, tén han kélméssamakxa nak chá'a vino m'a aqsok kéláyókxa éleñama nak mók nekha. 30 Sekxók eyeynókxa axta apkeláneyak aqsok megkaleklamakxa nak chá'a ko'o ewáxok ma'a énxet'ák Israel, tén han ma'a Judá; melwátésseykmok selókaséyak ma'a énxet'ák Israel eñama m'a aqsok kéleykmássesso apkeláneyak apancha'awo nak. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 31 Selókaséyak aqsa chá'a ko'o aptemék se'e tegma apwányam nak, eyeynamo m'a sekxók axta apkelánamákpo, ekwokmoho makham se'e kaxwo nak. Cháxa keñamak peya nak ko'o amasséssók, 32 apyókxoho selókáséyak nak chá'a eñama aqsok ekmaso apkeláneyak ma'a énxet'ák Israel, tén han ma'a Judá, ekhawo han ma'a kelwesse'e apkelwányam apagkok nak, tén han ma'a apkelámha apmonye'e apagkok, tén han ma'a apkelmaxnéssesso nak chá'a énxet'ák apagkok, tén han apkellegasso nak chá'a amya'a, tén han ma'a apyókxoho apheykha nak Judá, tén han ma'a Jerusalén. 33 Eyheykekxeyk apkap'ák, massegkek sélányo. Axta ayenseykmok eykhe sélxekmósso, makke hélyeheykekxoho', melmák takha' m'a séltémókxa etnahagkok. 34 Weykmok aptawáseykha tegma appagkanamap sélpagkanchesso nak ko'o, apnegkenweykmo m'a kéleykmássesso apagkok élmaso agko' nak. 35 Apkelánesseykmek axta han apkelwatnéssamakxa aqsok Baal ma'a ekyapwátegweykenxa nak xapop Ben-hinom, yaqwayam elwatnések apketchek apkelennay'a, tén han kelwán'ák ma'a Moloc. Cháxa élánéseykegko nak melya'assáxma m'a énxet'ák Judá, aqsok megkaleklo nak ko'o ewáxok, maltémo nak chá'a ko'o elanagkok, megkaxeyenmak han ko'o ewáxok katnehek.
Ekxénamaxche yaqwánxa katnehek egmonye'
36 “Ektáhak ko'o sekxéna tegma apwányam, ko'o sektáha nak Wesse', Dios apagkok nak Israel, apxéna axta exchep peya emok ma'a wesse' apwányam Babilonia eñama kempakhakma, meyk, tén han negmasse: 37 Wánchásekxak sa' ko'o makham énxet'ák apheykha axta s'e, cham'a ekyókxoho apkelókxa sélya'assamakxa axta chá'a ko'o séxpánchessama, cham'a seklómo ahagko' axta ko'o, séltaqnaweykegkoho agko' axta, wának sa' elchexyók makham se'e yókxexma nak, yaqwayam sa' exmakha meyke ektemegweykmohóxma. 38 Énxet'ák ahagkok sa' ko'o atnehek ma'a, keñe sa' ko'o hetnehek Dios apagkok. 39 Wának sa' ko'o etnahagkok wánxa apkelmopmenyého etnehek seyáyo neyseksa apheykha, yaqwayam sa' kataqmelek apheykha, yetlo aptawán'ák neptámen. 40 Alának sa' ko'o ekhémo mók sélpaqhetchásamáxkoho meyke néxa: altennaksek sa' ko'o malwátessemek chá'a ektaqmalma sekteméssesakxa, ayánchesseshok sa' ko'o apkelmopmenyého etnahagkok seyáyo, tén han memáheyo chá'a heyenyók xama enxoho. 41 Kapayhekxak sa' chá'a ko'o ewáxok ektaqmela enxoho chá'a sekteméssesakxa, axnésha sa' ko'o s'e apchókxa nak ekweykmoho kañók agko' ewáxok, tén han meyke ekyexamaxkoho ewáxok.”
42 Aptáhak axta makham Wesse' egegkok se'e: “Sa' atnéssesek nahan wáphássesek ekyókxoho aqsok éltaqmela séltennassama axta wáphássesek, sekteméssessamakxa axta ko'o seyáphássessama ekyawe agko' apkellegeykegkoho xa énxet'ák nak. 43 Keso apchókxa, apxéna nak xép katnekxak yókxexma meyke xama aqsok, meyke énxet, tén han aqsok kélnaqtósso, apxéna nak peya emok ma'a caldeos, kólmekxak sa' makham xapop. 44 Kólmekxak sa', kóltáxeyásekxak sa' makham ekxeyenma nak kélyamasma aqsok, yetlo kélyennaqtésso kélpextete, tén han apnaqtáxéseyak apkelwesey m'a apkelweteykegkoho nak. Sa' katnehek Benjamín nak xapop apagkok xa, nepyáwa nak ma'a Jerusalén, tén han ma'a tegma apkelyawe nak Judá, cham'a élámhakxa nak meteymog élwenaqte, tén han ma'a ekpayhegweykenxa nak xapop, tén han ma'a tegma apkelyawe nak Négueb, hakte wának sa' ko'o kayaqmagkasek mók ektémakxa apheykha. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.”