Débora y Barac
1 Después de la muerte de Ehud, los israelitas volvieron a pecar contra Dios. 2 Por eso él permitió que los venciera Jabín, un rey cananeo que gobernaba en la ciudad de Hasor. El jefe del ejército de Jabín se llamaba Sísara, y vivía en la ciudad de Haróset-goím. 3 Jabín tenía novecientos carros de hierro, y durante veinte años trató a los israelitas con crueldad y violencia, hasta que ellos le suplicaron a Dios que los salvara.
4 En esa época una profetisa llamada Débora era jefe de los israelitas. Débora era esposa de Lapidot, 5 y acostumbraba sentarse bajo una palmera, conocida como la Palmera de Débora, que estaba en las montañas de la tribu de Efraín, entre Ramá y Betel. Los israelitas iban a verla para que les solucionara sus problemas.
6 Cierto día, ella mandó llamar a Barac hijo de Abinóam, que vivía en Quedes, un pueblo de la tribu de Neftalí, y le dijo:

—El Dios de Israel, que es el Dios verdadero, te ordena reunir en el monte Tabor a diez mil hombres de las tribus de Neftalí y de Zabulón. 7 Dios hará que Sísara, el jefe del ejército de Jabín, vaya al arroyo Quisón para atacarte con sus soldados y sus carros. Pero Dios les dará a ustedes la victoria.

8 Barac le respondió:

—Iré solamente si tú me acompañas. De otra manera, no iré.

9 Entonces Débora dijo:

—Está bien, te acompañaré. Pero quiero que sepas que no serás tú quien mate a Sísara. Dios le dará ese honor a una mujer.

Y Débora se fue a Quedes con Barac, 10 donde este reunió un ejército con diez mil hombres de las tribus de Zabulón y de Neftalí. 11 Por su parte, Héber el quenita, que era descendiente del suegro de Moisés, se había separado de su tribu y se había ido a vivir cerca de Quedes, junto al roble de Saanaim.
12 Cuando Sísara se enteró de que Barac se dirigía al monte Tabor, 13 reunió a sus novecientos carros de hierro y a todos sus soldados. Salieron de Haróset-goím y marcharon hasta el arroyo Quisón. 14 Entonces Débora le dijo a Barac: «¡En marcha, que hoy Dios te dará la victoria sobre Sísara! ¡Y Dios mismo va al frente de tu ejército!»
Barac bajó del monte Tabor, al frente de sus diez mil soldados. 15 Cuando Barac y sus hombres atacaron, Dios causó confusión entre los carros y los soldados de Sísara. Hasta el mismo Sísara se bajó de su carro y huyó a pie. 16 Barac, mientras tanto, persiguió a los soldados y a los carros hasta Haróset-goím. Aquel día murieron todos los soldados de Sísara. Ni uno solo quedó con vida.
17 Sísara huyó a pie hasta la carpa de Jael, la esposa de Héber, porque el rey Jabín era amigo de la familia de Héber. 18 Jael salió a recibirlo y le dijo: «Pase por aquí, señor. No tenga miedo».
Entonces él entró en la carpa, y ella lo escondió detrás de una cortina. 19 Como Sísara tenía mucha sed, le pidió a Jael que le diera agua. Ella destapó la jarra donde guardaba la leche, y le dio a beber. Después volvió, para esconder a Sísara, 20 y él le dijo: «Quédate a la entrada de la carpa. Si alguien pregunta quién está aquí adentro, dile que no hay nadie».
21 Sísara estaba tan cansado que se quedó profundamente dormido. Entonces Jael tomó un martillo y una estaca de la carpa, y sin hacer ruido se acercó hasta donde estaba Sísara; allí le atravesó la cabeza con la estaca, hasta clavarla en la tierra. Así murió Sísara.
22 Cuando llegó Barac buscando a Sísara, Jael salió a recibirlo y le dijo: «Ven y te mostraré al hombre que buscas». Barac entró en la carpa, y vio a Sísara tendido en el suelo, con la estaca clavada en la cabeza. 23-24 De esta manera Dios les dio la victoria a los israelitas, que en aquel día atacaron con todo al rey Jabín hasta destruirlo.
Débora tén han Barac apchaqhe m'a Sísara
1 Natámen apketsapma axta Ehud apkeláneykegkokxo makham aqsok ekmaso nápaqtók Wesse' egegkok ma'a israelitas. 2 Apméssegkek axta Wesse' egegkok yaqwayam elmok ma'a Jabín, wesse' apwányam apagkok axta cananeos, apkeláneykencha'a axta m'a tegma apwányam Hasor. Sísara axta apwesey sẽlpextétamo apkemha apmonye' apagkok, aphegkek axta m'a Haróset-goím. 3 Yetneyk axta han novecientos yátnáxeg apkelyenyawasso sawo émpe'ék ma'a Jabín, veinte apyeyam axta weykmok apnaqtawáseykegkoho m'a israelitas, ekweykmoho apkelwóneykencha'a m'a Wesse' egegkok apkeltémo epasmok.
4 Cháxa ekhem, ektémakxa axta éláneykha apchókxa Israel xama kelán'a Dios appeywa eklegasso ekwesey axta Débora, Lapidot axta aptáwa'. 5 Kaxek axta chá'a kóneg áxa m'a Débora (éltamhomaxchexa axta “Débora áxa agkok”), émha axta m'a élámhakxa axta egkexe Efraín, teyp axta m'a Ramá, halep axta m'a Betel, elyo'ókxak axta chá'a israelitas ekhakxa m'a, yaqwayam enxoho kalánekxések chá'a apkelátegmómap pók.
6 Xama ekhem axta Débora éltamho kólyentawakxések xama énxet apwesey axta Barac, Abinóam axta apketche, apha axta m'a Quedes, tegma apwányam apagkok axta m'a Neftalí énxet'ák apagkok. Axta entáhak eyáneya s'e:
—Apkeltamhók xép etnehek Wesse', Dios nak Israel se'e: ‘Emhók sa' ma'a egkexe Tabor, yánchásekxak sa' diez mil Neftalí énxet'ák apagkok ma'a, tén han Zabulón. 7 Wának sa' ko'o epéwhok exegmak Sísara emyógmak ma'a alwáta' nak Quisón, apteme nak apkemha apmonye' apagkok ma'a Jabín sẽlpextétamo apagkok, yaqwayam ektámegmak xeyep yetlo yátnáxeg apkelyenyawasso apagkok, tén han sẽlpextétamo. Wának sa' eyke ko'o exchep emok ma'a.’
8 —Wánxa sa' aqsa axog sétlawa enxoho —axta aptáhak apchátegmowágko Barac—. Sa' agkok hétláwak, maxñehek sa'.
9 —Eytlók sa' —axta entáhak eyátegmowágko Débora—. Háwe sa' xép yaqwayam kataqmalmakha apxénamap se'e kempakhakma peya nak elána', hakte kelán'a sa' egkések Wesse' egegkok yaqwayam kaqhek ma'a Sísara.
Keñe axta Débora ekyetlawa Barac apmahágko m'a Quedes. 10 Cham'a apkeláneyágkaxa axta han Barac Zabulón énxet'ák apagkok ma'a, tén han Neftalí, apchánchesákxeyk axta diez mil sẽlpextétamo, yaqwayam enxoho enaqlók. Yetlókek axta m'a Débora.
11 Axta appakxenweykmok Héber, apteme axta quenita, keto' nak Quedes, ekpayhókxa axta émhakxa m'a yámet encina, émha axta m'a Saanaim, cham'a Héber apteyapma axta nepyeseksa m'a apnámakkok xamo' nak quenitas, apteme axta han aptawán'ák neptámen xamo' ma'a Hobab, Moisés axta apepyáta'. 12 Xama axta apleg'a Sísara appéwo Barac ma'a egkexe nak Tabor, 13 yetlókok axta apcháncheseykekxa novecientos yátnáxeg apkelyenyawasso apagkok sawo émpe'ék, keñe han ma'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, apkelyetlókek axta han apkelxega apkeleñama m'a Haróset-goím, ekweykmoho m'a alwáta' nak Quisón. 14 Keñe axta Débora ektáha eyáneya Barac se'e:
—¡Ektamák, wokmek kaxwók xép yaqwánxa egkések Wesse' egegkok ma'a Sísara! ¡Apxegkek kaxwók apmonye'e sẽlpextétamo apagkok ma'a Wesse' egegkok!
Apweywenteyk axta Barac apkeñama m'a néten egkexe nak Tabor, yetlo diez mil sẽlpextétamo apagkok, 15 axta elya'assásegkok aptamhágkaxa Wesse' egegkok ma'a apkelchánte nak yátnáxeg apkelyenyawasso, tén han sẽlpextétamo apagkok axta m'a Sísara, apkelyegwakkásawók apagko' axta apkelnápekpo sókwenaqte m'a Barac; wokmók axta han aptepa yátnáxeg apyenyawasso apchánte m'a Sísara, keñe apkenyaha náxop. 16 Apmenxenchek axta Barac ma'a sẽlpextétamo nak, tén han yátnáxeg apkelyenyawasso, ekweykekxoho m'a Haróset-goím. Axta yeymékpok xama enxoho megyetsapma Sísara sẽlpextétamo apagkok xa ekhem nak: apyókxoho axta apkeletsapak.
17 Apwákxeyk axta náxop apkenye Sísara m'a Jael axta ekpakxanma, Héber axta aptáwa', hakte méko axta makham ektémakxa apha xamók Jabín, wesse' apwányam axta m'a Hasor, cham'a Héber axta apnámakkok, apteme axta quenita, 18 kelañexágkek axta ekma takha', keñe ektáha eyáneya s'e:
—Exegma', emyenta s'e wesse' ahagkok; nágkatneykha apwáxok.
Aptaxneyk axta Sísara m'a kañe' ekpakxanma, tén axta ekpósa eyaqlasa xama yát'apáwa m'a Jael; 19 keñe axta Sísara apkelmaxneya yegmen, hakte hem axta chaqhak. Lekkessek axta átog xama yempehek ekyátamo axta chá'a weyke nagkeygmenek, keñe eyágko; tén axta eyápeykxo makham. 20 Aptáhak axta Sísara apcháneya s'e:
—Katnamha sa' aqsa xa átog nak ekpakxanma, apwa'ak sa' agkok xama énxet, tén han apkelmaxneyáncha'a enxoho, yetnéya énxet se'e kañe' nak, kaltennaksek sa' méko.
21 Apyampa'awók apagko' axta eyke m'a Sísara, ñohók axta aptena ekyentaxno agko'. Keñe axta Jael ekma xama sawo ekyentaxno, tén han xama yámet ekmahamta naw'a, kélmeykegko axta chá'a kólnaqtétek ma'a kélpakxanma, taqmelchásegkók axta ekmeyákxo meyke élaqtáwaseykha m'a apyetnakxa axta Sísara, kelyetxaqkassek axta ekpayhakxa nápat yámet ekmahamta naw'a ekyaqxaya xapop. Axta temék apketsapma m'a Sísara. 22 Xama axta apwokmo Barac apketama m'a Sísara, tekkek axta Jael ekma takha', keñe ektáha eyáneya s'e:
—Exegma, axekmósek sa' apketama nak.
Aptaxneyk axta Barac ma'a kañe' kélpakxanma, apwet'ak axta Sísara apyetna náxop, aphápak axta eyke, yetlo yámet ekmahamta naw'a kélatchesso apqátek.
23 Cháxa ekhem apmegqasakxa axta Wesse' egegkok ma'a Jabín, wesse' apwányam apagkok axta m'a cananeos, nápaqta'awók ma'a israelitas. 24 Cháxa eyeynókxa axta ekyágweykmoho apketáméyak chá'a Jabín ma'a israelitas, ekwokmoho apmasséssekmo.