Jacob envía mensajeros a Esaú
1 1 (2) Jacob continuó su viaje, y en el camino unos ángeles de Dios salieron a su encuentro. 2 2 (3) Cuando Jacob los vio, dijo: «¡Pero si aquí también acampa Dios!» Por eso llamó a ese lugar «Dos campamentos».
3-4 3-4 (4-5) Después de eso, Jacob envió unos mensajeros a su hermano Esaú, que vivía en la región de Edom. Los mensajeros tenían instrucciones de decirle a Esaú:

«Su hermano Jacob se pone a sus órdenes y le hace saber que todo este tiempo ha estado viviendo con su tío Labán. 5 5 (6) Ahora es dueño de vacas, burros, ovejas y cabras, y además tiene esclavos y esclavas. También le suplica que usted lo reciba con bondad».

6 6 (7) Cuando los mensajeros regresaron, le dijeron a Jacob: «Fuimos y hablamos con su hermano Esaú, y él mismo viene a recibirlo, al frente de cuatrocientos hombres».
7 7 (8) Jacob se asustó mucho, así que dividió a su gente y a su ganado en dos grupos, 8 8 (9) pues pensó: «Si Esaú llega y ataca a uno de los grupos, al menos el otro grupo podrá escapar». 9 9 (10) Y Jacob hizo esta oración:

«Dios mío, tú eres el Dios de mi abuelo Abraham y de mi padre Isaac. Tú me ordenaste regresar a mi tierra, con mis parientes, y me prometiste tu ayuda. 10 10 (11) Siempre me tratas con mucha bondad, aunque no lo merezco, pues soy yo quien debe servirte. Cuando crucé el río Jordán, solo tenía un palo para defenderme, pero ahora tengo gente y ganado para formar dos grupos. 11-12 11-12 (12-13) Tú me prometiste que me iría bien, y que mis descendientes llegarían a ser como la arena del mar, que no se puede contar. ¡Líbrame ahora de mi hermano Esaú! Tengo miedo de que venga y nos ataque a todos».

13 13 (14) Esa noche Jacob durmió en aquel lugar. De los animales que tenía, apartó para regalarle a su hermano 14 14 (15) doscientas cabras, veinte chivos, doscientas ovejas, veinte carneros, 15 15 (16) treinta camellas con sus crías, cuarenta vacas, diez toros, veinte burras y diez burros. 16 16 (17) Entregó a sus sirvientes cada manada por separado, y les ordenó adelantarse y mantenerse a distancia unos de los otros. 17 17 (18) Al guía de la primera manada le ordenó:

«Cuando te encuentres con mi hermano Esaú, y él te pregunte quién eres y a dónde vas, y de quién son todos estos animales, 18 18 (19) le dirás que son míos, pero que yo se los regalo. Dile también que yo vengo detrás de ti».

19 19 (20) Estas mismas instrucciones les dio al segundo y al tercer guía, y a los que iban tras las manadas. A todos ellos los obligó 20 20 (21) a decir que él venía siguiéndolos. Y es que Jacob pensaba: «Voy a calmar a Esaú con estos regalos, y así, cuando me vea, me recibirá bien».
21 21 (22) Luego de enviar esos regalos, Jacob se quedó a pasar la noche en el campamento.
La lucha de Jacob
22-23 22-23 (23-24) Esa misma noche Jacob se levantó, tomó todas sus posesiones, y junto con su familia cruzó el arroyo Jaboc. 24 24 (25) Y luego él solo regresó al otro lado y allí luchó con un desconocido hasta que el sol salió. 25 25 (26) Cuando el desconocido se dio cuenta de que no podía vencer a Jacob, lo golpeó en la cadera, y se la zafó. 26 26 (27) Entonces el desconocido le dijo:

—¡Suéltame! ¡Ya salió el sol!

Pero Jacob le respondió:

—No te suelto si no me bendices.

27 27 (28) El desconocido le preguntó:

—¿Cómo te llamas?

Cuando Jacob le dio su nombre, 28 28 (29) el desconocido dijo:

—Ya no te vas a llamar Jacob. Ahora vas a llamarte Israel, porque has luchado con Dios y con los hombres, y has vencido.

29 29 (30) Entonces Jacob le dijo:

—Ahora te toca decirme cómo te llamas.

Pero el desconocido respondió:

—¡Pues ya debieras saberlo!

Luego bendijo a Jacob, 30 30 (31) y por eso Jacob llamó a ese lugar Penuel, pues dijo: «¡He visto a Dios cara a cara, y todavía sigo con vida!»
31 31 (32) Cuando el sol salió, Jacob se fue de Penuel, pero iba cojeando. 32 32 (33) Por eso hasta el día de hoy los israelitas no comen del músculo que cubre la cadera de ningún animal, porque fue allí donde Jacob fue golpeado.
Jacob tén han Esaú apweteykekxa pók
1 Apxegákxeyk axta makham Jacob, apkelántekkek axta han apmonye' Dios apkelásenneykha. 2 Xama axta apkelwet'a Jacob xa énxet'ák nak, aptáhak axta s'e: “Dios sẽlpextétamo apagkok xa.” Apteméssessek axta han ekwesey Mahanaim xa yókxexma nak.
3 Apkelaphássek axta Jacob apseykekxa amya'a m'a Seír, cham'a yókxexma Edom, yaqwayam eltennássekxak Esaú peya ewaták aphakxa m'a apyáxeg. 4 Axta aptáhak apkeláneya s'e: “Kólteme sa' kólának eyapma Esaú s'e: ‘Apkeltamhók xeyk kóltennaksek Jacob aphama Labán apxagkok, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak, apxénchek han elyahakxoho', hakte apchásenneykha m'a, 5 apxénchek han ekha m'a weyke, yámelyeheykok, nepkések, tén han ma'a apkelásenneykha apkelennay'a, tén han kelwán'ák. Eyáphássessek ko'o Esaú xa amya'a nak, hakte émeñeyk kataqmalmakha apwáxok hélano'.”
6 Apkelwákxeyk axta makham ma'a apseykha nak amya'a, aptáhak axta apcháneya Jacob se'e:
—Nélwákxeyk xeyk negko'o aphakxa m'a apepma Esaú, apxegakmek han yaqwayam emok takha' exchep, yetlo cuatrocientos énxet'ák apkelxegexma.
7 Apkekawók apagko' axta Jacob apleg'a, yetnakha'awók axta apwáxok. Yetlókok axta han apkexpánchesso apqánet apkelyaqyeyáseyak énxet ektáha axta apkelxegexma'a, tén han ma'a nepkések, weyke, yányátnáxeg, 8 hakte axta entáhak élchetamso apwáxok se'e: “Apketamokmek sa' agkok Esaú xama apyaqyesso nak énxet'ák ahagkok, keñe sa' ma'a mók apyaqyesso nak, yenyahagkok elxeganmok.” 9 Keñe axta aptáha apkelmaxneya s'e: “Wesse' ahagkok, Dios apagkok nak ma'a áta' Abraham tén han ma'a táta Isaac, apkeltémo axta amyekxak makham ma'a seyókxa, apheykegkaxa nak énámakkok, apkeltémo axta kataqmelek sekweynchámeykha. 10 Megkapayhawok ko'o kataqmalmakha apwáxok hélano', megkapayhawok hépetchaha chá'a. Ekyeykheykekxeyk axta ko'o wátsam Jordán meyke sekseykha xama aqsok, wánxa aqsa sektasqapeykha, keñe kaxwók sekteméssesa ánet apkelyaqyeyáseyak énxet'ák ahagkok. 11 ¡Nágyoho yaqwánxa hetnéssesek ma'a eyapma Esaú! Tamháha ko'o ewáxok hektámegmak keñe elnápok ma'a kelán'ák, tén han sakcha'áletkók nak. 12 Apxeyenmeyk axta exchep hetaqmelchessesek sekweynchámeykha, tén han exámekxak ma'a étawán'ák netámen, ekweykenxal'a ekxámokma xapop ánek ma'a neyáwa wátsam ekwányam, magmowána nak ólyetsetek.”
13 Aptenchek axta han Jacob axta'a m'a, apkelyésáha axta han apnaqtósso yaqwayam elmések aqsa m'a apepma Esaú, 14 doscientos yát'ay apkelwán'ák, veinte axta m'a yát'ay apkelennay'awo, doscientos nepkések apkelwán'ák, tén han veinte m'a apkelennay'awo, 15 treinta yányátnáxeg yetlo m'a apketkók nak, cuarenta weyke, keñe diez weyke yágkelwán'ák, veinte yámelyeheykok kelwán'ák nak, tén han diez ma'a kelennay'awo nak. 16 Keñe axta apkelmésa chá'a apkeláneykha élánamáxkoho chá'a apnaqtósso apkexpánchesso, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Kólxeg sa' kélmonye'e, makhawók kélmók sa' eyke kóltéhek kélpakhéyak kélnaqtósso.
17 Tén axta aptáha apcháneya apmonye' apxega axta s'e:
—Aptahanya'ak sa' agkok ma'a eyapma Esaú, apkelmaxneyáha sa' agkok yaqsa wesse' apagkok, háxko apmahágkaxa, yaqsa eknaqtósso xa kélpakhégko nak, 18 etne sa' yátegmowágkok se'e: Xeyep apkelxawe naqsa s'e wesse' ahagkok Esaú, Jacob apkelaphássesso, aptáha nak xép apchásenneykha, apxegakmo nak nentámen.
19 Aptáhak axta han apkeláneya m'a axayók axta apkeláphasso, cham'a apyókxoho appakhéyak axta kélnaqtósso:
—Kélwet'ak sa' agkok Esaú, sa' kóltéhek han kólának ma'a, 20 kólteme sa' han kólának se'e: Apxegakmek nentámen negko'o m'a Jacob, aptáha nak xép apchásenneykha.
—Hakte axta entáhak élchetamso apwáxok Jacob se'e: “Amasséssesek sa' ko'o aplo séláphássesa m'a sélmésso naqsa nak, keñe sa' óthok ahagko'. Keñe sa' tásek katnehek sema takha'.” 21 Amonye' axta kelxegak ma'a aqsok apkeláphasso apkelmésso naqsa, aptenchek axta eyke axta'a m'a appakxanma nak.
Jacob apkelnápomap Dios apchásenneykha
22 Apxatakha'ak axta Jacob xa axta'a nak, apnaqlókek axta m'a ánet apnaqteyegka'a nak tén han ma'a ánet apkelásenneykha kelwán'ák nak, yetlo m'a once apketchek, apkelyeykhásekxeyk axta m'a wátsam Jaboc, éttakhexa nak, 23 yetlo m'a ekyókxoho aqsok ekyetnakxa nak. 24 Apxakko' axta aphákxak Jacob ma'a, apwa'ak axta han aphakxa xama énxet, apkelnápeykpek axta ekwokmoho élsaka, 25 xama axta mexnawo Jacob ma'a énxet nak, aptekpagkassek axta awhak apyók, leyáxkok axta han awhak apyók ma'a Jacob neyseksa apkelnápomap. 26 Keñe axta énxet aptáha s'e:
—Heyenyekxa', kelsake'.
—Mayenyekxék eyke m'a mexéna enxoho hepasmok, —axta aptáhak Jacob apchátegmowágko.
27 —¿Háxko apwesey exchep? —axta aptáhak ma'a énxet nak.
—Jacob ko'o sekwesey —axta aptáhak apchátegmowágko m'a.
28 Keñe axta énxet aptáha apcháneya s'e:
—Kamaskok sa' kaxwók xép apteme apwesey Jacob. Israel sa' kaxwók xép etnehek apwesey, hakte apkelnápeykpek Dios, tén han ma'a énxet'ák, apyeykhássekmók han apyennaqte.
29 —Héltennés kaxwók xép apwesey —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a Jacob.
Aptáhak axta énxet apchátegmowágkokxo s'e:
—¿Yaqsa ektáha sélmaxneyáncha'a nak sekwesey?
Yetlókok axta han apxeyenma kataqmelek apha m'a. 30 Penuel axta aptemessásak ekwesey Jacob xa yókxexma nak, hakte axta aptáhak se'e: “Ekwet'ak ko'o Dios ahaqta'ák ahagko', makke watsapak.”
31 Tekkek axta ekhem apxega Jacob apkeñama m'a Penuel; apyaqteyágkek axta eyke apxega eñama ekleyamaxche awhak apyók. 32 Cháxa keñamak meteykegko nak énxet'ák Israel aqsok áhak eywok, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak, hakte kéltekpagkassegkek axta Jacob xa ekpayhókxa nak.