1 Moisés se reunió con todo el pueblo de Israel, y le dijo:

«Pongan atención, porque voy a darles los mandamientos que deben aprender y obedecer. 2 Nuestro Dios hizo un pacto con nosotros en el monte Horeb. 3 No fue un pacto solo para nuestros antepasados, sino también para nosotros. 4 En ese monte Dios nos habló cara a cara desde el fuego. 5 Yo serví de intermediario entre Dios y ustedes para comunicarles el mensaje de Dios, pues todos tenían miedo del fuego. Por eso no subieron al monte. Allí Dios dijo:

6 »Yo soy el Dios de Israel. Yo los saqué de Egipto, donde eran esclavos. 7 No tengan otros dioses aparte de mí. 8 No hagan ídolos ni imágenes de nada que esté en el cielo, en la tierra o en lo profundo del mar. 9 No se arrodillen ante ellos ni hagan cultos en su honor. Yo soy el Dios de Israel, y soy un Dios celoso. Yo castigo a los hijos, nietos y bisnietos de quienes me odian, 10 pero trato con bondad a todos los descendientes de los que me aman y cumplen mis mandamientos.

11 »No usen mi nombre sin el respeto que se merece. Si lo hacen, los castigaré.

12 »Recuerden que el sábado es un día especial, dedicado a mí. 13 Durante los primeros seis días de la semana podrán hacer todo el trabajo que quieran, 14 pero el sábado será un día de descanso, un día dedicado a mí. Ese día nadie deberá hacer ningún tipo de trabajo: ni ustedes, ni sus hijos ni sus hijas, ni sus esclavos ni sus esclavas, ni su buey, ni su burro, ni ninguno de sus animales y ni siquiera los extranjeros que trabajen para ustedes. 15 Así que deben recordar que ustedes también fueron esclavos en Egipto, y que yo los saqué de allí haciendo uso de mi gran poder. Por eso les ordeno tomar el día séptimo como día de descanso.

16 »Obedezcan y cuiden a su padre y a su madre. Así les irá bien, y podrán vivir muchos años en el país que les voy a dar.

17 »No maten, 18 ni sean infieles en su matrimonio, 19 ni roben, 20 ni hablen mal de otra persona, ni digan mentiras en su contra, 21 ni se dejen dominar por el deseo de tener lo que otros tienen, ya sea su esposa, su esclavo, su esclava, su buey, su burro, o cualquiera de sus pertenencias.
Invitación a la obediencia
22 »Estos fueron los mandamientos que Dios les comunicó en voz alta cuando ustedes estaban al pie del monte. Su voz salía desde las llamas de fuego y desde una nube muy espesa. Dios escribió los mandamientos en dos tablas de piedra, y me los entregó, sin añadir nada más.
23 »Cuando ustedes oyeron la voz de Dios, que salía de la oscuridad, y vieron que del monte salían llamas de fuego, tuvieron miedo. Entonces los jefes de las tribus y las autoridades del pueblo vinieron a hablar conmigo, 24 y me dijeron: “No hay duda de que nuestro Dios nos ha dejado ver su poder y su grandeza. Hemos oído su voz, que salía de las llamas de fuego. Hoy hemos visto que Dios nos habló, y no morimos. 25 Sin embargo, ¿para qué correr el riesgo de morir quemados por este fuego tan terrible? ¡Si volvemos a oír la voz de nuestro Dios, sin duda moriremos! 26 Todo el mundo sabe que no es posible escuchar la voz de Dios, como la hemos oído nosotros, y seguir con vida. 27 Es mejor que tú vayas y escuches todo lo que nuestro Dios tenga que decirnos, y luego nos lo comuniques. Nosotros, por nuestra parte, obedeceremos todo lo que él nos mande”.
28 »Dios escuchó lo que ustedes me pidieron, y entonces me dijo: “Está muy bien lo que piensan. 29 Espero que nunca cambien de opinión, y que siempre me adoren y obedezcan mis mandamientos. Así, tanto a ellos como a sus descendientes les irá bien. 30 Ve ahora a decirles que regresen a sus casas, 31 pero vuelve luego y quédate conmigo. Voy a entregarte los mandamientos que deberás enseñarles, para que todos ellos los obedezcan en la tierra que voy a darles”.
32 »Por eso, israelitas, no dejen de obedecer ni uno solo de los mandamientos de su Dios. 33 Sigan cada uno de sus consejos, y les irá bien y vivirán muchos años en la tierra que él va a darles.
Diez apkeltémókxa nak antéhek Dios
(Ex 20.1-17)
1 Apchánchesákxeyk axta apyókxoho énxet'ák Israel ma'a Moisés, aptáhak axta apkeláneya s'e:
“Israelitas, kóleyxho sa' se'e segánamakxa tén han nélánémaxchexa nak chá'a antéhek peya nak ko'o altennaksek se'e sakhem nak. Kóltaqmelchesho kélagko' sa' kélya'ásegwayam, kóllána sa' nahan.
2 “Enlánessegkek axta negko'o xama ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios Wesse' egegkok ma'a egkexe Horeb nak. 3 Háwe axta ekwánxa agkok apkelánéssama m'a ẽlyapmeyk nano' nak, enlánessegkek negko'óxa negyókxoho, keso negháncha'a nak negaqnákxo s'e sakhem nak. 4 Apkelpaqhetchessegkek axta kéxegke Wesse' egegkok yetlo apkelweteyo m'a egkexe nak, neyseksa táxa eyáléwe. 5 Énmeykha axta ko'o neyseksa ekpayhókxa axta aphakxa Wesse' egegkok, kélmonye'e axta kéxegke, yaqwayam enxoho altennaksek chá'a m'a Wesse' egegkok appeywa. Hakte kéláyak axta kéxegke m'a táxa nak, axta kólchánteyk ma'a egkexe nak. Tén axta Wesse' egegkok aptéma appeywa s'e:
6 ‘Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, ektáha axta sélántekkesso kéxegke m'a Egipto, kéltémakxa axta kélásenneykha naqsa.
7 ‘Nágkóltegye mók aqsok kéláyókxa emonye' ko'o.
8 ‘Nágkóllána aqsa xama enxoho aqsok kéleykmássesso, nágkóleykmássesha aqsok ekhéyak nak néten, essenhan ma'a ekhéyak nak náxop, essenhan ma'a aqsok ekhéyak nak ma'a wátsam ekwányam awáxok, cham'a kóneg xapop nak. 9 Nágkólháxahák amonye'e xa, nágkólpeykesho nahan, hakte ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, Dios apkelmeyeykha sekyaqmagkáseykekxoho nak chá'a ko'o apkeltémakxa élmasagcha'a m'a apyapmeyk ektáha nak chá'a ko'o setaqnagko, tén han ma'a apketchek, aptawán'ák ekweykekxoho m'a aptawán'ák apketchek nak, 10 altaqmelcheshok eyke chá'a ko'o ekyetlómo sélásekhayo apyókxoho m'a énxet ektáha nak chá'a ko'o seyásekhayo tén han apkeláneykegkoho nak chá'a m'a séltémókxa nak chá'a etnahagkok.
11 ‘Nágkóltawasha kélmeykha apwesey Dios Wesse' kélagkok, hakte megkatnehek chá'a meñassáseykegkoho Dios ma'a ektáha nak chá'a aptawassáseykha apmeykha m'a apwesey.
12 ‘Kaxén sa' kélwáxok ekhem néllókassamakxa nélyampe, yaqwayam kólpagkanchesek ma'a Wesse' egegkok, ekhawo m'a apkeltémókxa axta chá'a kóltéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok. 13 Kóltemeykha chá'a wánxa seis ekhem, kóllána chá'a ekyókxoho aqsok ekyetnakxa enxoho chá'a yaqwayam kóllának xa ekhem nak, 14 keñe m'a ekhem siete ekteme néllókassamakxa nélyampe kélpagkanchessamakxa m'a Dios Wesse' kélagkok. Nágkóllána xama enxoho kéltamheykha xa ekhem nak, ekweykekxoho m'a kélketchek apkelennay'a nak, tén han ma'a kelwán'ák nak, tén han ma'a kélásenneykha apkelennay'a nak tén han ma'a kelwán'ák nak, tén han ma'a weyke kéltósso kélchakkassamo nak chá'a, tén han ma'a yámelyeheykok kélchánte nak, tén han ma'a ekyókxoho kélnaqtósso, tén han ma'a énxet apkeleñama nak mók apkelókxa apheykha nak ma'a tegma apkelyawe kélagkok, yaqwayam enxoho ellókasek nahan apkelyampe m'a kélásenneykha apkelennay'a nak tén han ma'a kelwán'ák nak ekhawo nak han kéxegkáxa. 15 Kaxén kéxegkáxa kélwáxok kélteme axta kélásenneykha naqsa kélheykegkaxa axta m'a Egipto, Dios Wesse' kélagkok axta eyke apkelántekkessók yetlo ekyawe agko' apmopwána m'a. Cháxa keñamak apkeltémo nak chá'a kóltéhek kéláyo Dios Wesse' kélagkok ma'a ekhem sábado.
16 ‘Kólteme kéláyo kélyapmeyk tén han kélchána, ekhawo m'a apkeltémókxa axta chá'a kóltéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok, yaqwayam enxoho kawegqohok kélweynchámeykha tén han kataqmelek chá'a ekteyapma aqsok kéllanakxa enxoho chá'a neyseksók kélheykha m'a xapop apmésso axta m'a Dios Wesse' kélagkok.
17 ‘Nágkólaqha chá'a kélmók.
18 ‘Nágkóltawasha chá'a ektémakxa sẽlyamhopma.
19 ‘Nágkólmenyex chá'a.
20 ‘Nágkólteme chá'a kélmowána amya'a kólxének ekmaso kélmók.
21 ‘Nágkatsep chá'a kélnények kóllanok ma'a kélmók aptáwa'. Nágkatsep chá'a kélnények kóllanok ma'a kélmók apxagkok, tén han ma'a yókxexma apagkok nak, tén han ma'a apchásenneykha kelwána nak, tén han ma'a weyke aptósso nak, tén han ma'a yámelyeheykok apchánte nak, tén han ma'a ekyókxoho aqsok ektáhakxa enxoho chá'a apagkok ma'a kélmók.’
Énxet'ák apkelyegwakto
(Ex 20.18-26)
22 “Keso appeywa apkellegassama axta Wesse' egegkok appaqmeyesma axta ekyennaqte agko' ma'a neyseksa táxa eyáléwe tén han neyseksa yaphope ekyentaxno agko', kélaqneykekxo axta kélyókxoho m'a awhak egkexe nak. Tén axta mexéneykekxoho chá'a, apnaqtáxéssegkek axta ánet meteymog élpayhe xa appeywa nak, tén axta sélméssama ko'o. 23 Xama axta kéllegaya kéxegke xa kélpeywa ekteyapma axta m'a neyseksa ekyáqtésakxaxma tén han kélweteya axta eyáléwe m'a néten egkexe nak, kélyókxoho axta élya'eykekták ko'o kéxegke sélpaqhetchesseykto, kélteme nak chá'a kélámha kélmonye'e nepyeseksa énxet'ák kélagkok, tén han kélámha kélmonye'e nepyeseksa énxet'ák. 24 Axta kéltemék sélanagkama s'e: ‘Naqsók senxekmósa negko'o Dios Wesse' egegkok ma'a apcheymákpoho tén han ma'a apmopwána, nenleg'ak nahan appeywa ektepa m'a neyseksa táxa eyáléwe. Sakhem negko'o negwet'a Dios apmopwána elpaqhetchesek énxet meyke yaqwayam eletsapok. 25 ¿Yaqsa eyke katnehek óghok aqsa agmaskok hẽlwatnek se'e táxa ekmaso agko' nak? Nenlegákxeyk sa' agkok makham negko'o appeywa m'a Dios Wesse' egegkok, óletsapok sa'. 26 ¿Yaqsa énxet apwanchek yeyxhok Dios memassegwayam nak appeywa, appaqhetchesa enxoho m'a neyseksa táxa, ekhawo ektáhakxa nak negko'o nenleg'a, keñe megyetsepe'? 27 Xeyep akke payhawok épetchegwakxohok makham ma'a, yaqwayam yeyxhok ekyókxoho m'a aptáhakxa enxoho chá'a apcháneya m'a Dios Wesse' egegkok, keñe sa' hẽltennásseták chá'a negko'o m'a aptáhakxa enxoho chá'a apcháneya, anlanagkok sa' nahan chá'a negko'o m'a aptáhakxa enxoho chá'a sẽláneya.’
28 “Apháxenmók axta nahan kéltémakxa kélpaqmeyesma m'a Wesse' egegkok, cham'a sélpaqhetchessama axta kéxegke, tén axta aptéma seyenagkama s'e: ‘Ekleg'ak ko'o ekyókxoho aptáhakxa apcháneya xa énxet'ák nak, leyawók agko' nahan ewáxok. 29 ¡Katnoho annal'a chá'a élchetamso apkelwáxok xa ektáha nak, heyáwhok chá'a ko'o, elanagkok nahan chá'a yókxoho ekhem ma'a segánamakxa ahagkok nak, yaqwayam enxoho kataqmelek chá'a apheykha, ekweykekxoho m'a apketchek! 30 Exeg, yána sa' elmeyekxak makham ma'a apkelpakxeneykegkaxa nak; 31 keñe sa' xép exnekxak se'e sekhakxa nak, hakte altennaksek sa' ko'o exchep ekyókxoho m'a séltémókxa nak chá'a kóltéhek tén han segánamakxa tén han seyánamakxa nak chá'a kóltéhek yaqwayam sa' xeyep elxemósek, yaqwayam sa' elanagkok ma'a apkelókxa sekmaheyókxa nak ko'o agkések yaqwayam etnehek apagkok apagko'.’ 32 Kóllána sa' chá'a ekyókxoho m'a apkeltémókxa nak chá'a kóllának ma'a Dios Wesse' kélagkok, meyke kélyetnakhágwayam xama enxoho. 33 Kólyetlow ma'a ámay apxekmóssamakxa nak Dios Wesse' kélagkok, yaqwayam sa' kataqmelek chá'a kélheykha tén han kólhakha chá'a apxámokma apyeyam ma'a xapop apmáheyókxa nak egkések yaqwayam kóltéhek kélagkok kélagko'.