Nuevo pacto de Dios con Israel
1-3 1-3 (28.69—29.2) Moisés terminó de dar a los israelitas todas las instrucciones del pacto que Dios había hecho con ellos en el monte Horeb. Entonces Dios le ordenó que hiciera un nuevo pacto con ellos en el país de Moab. Moisés los reunió y les dio las instrucciones del nuevo pacto. Les dijo:

«Ustedes han sido testigos de las muchas maravillas que Dios hizo para castigar a los egipcios. Ustedes vieron cómo trató al rey de Egipto, a sus oficiales y a todo el pueblo. 4 4 (3) Hasta ahora Dios no ha permitido que ustedes entiendan por qué hizo todo eso. 5-6 5-6 (4-5) Durante cuarenta años los ha guiado por el desierto, y nunca les ha faltado alimento. En todo ese tiempo no se les han gastado los zapatos ni la ropa, y esto lo ha hecho para que ustedes se den cuenta de que él es su Dios.
7 7 (6) »Cuando veníamos hacia esta región, el rey de Hesbón y el rey de Basán nos salieron al paso y nos atacaron. Sin embargo, nosotros los derrotamos 8 8 (7) y les quitamos su territorio, para dárselo a las tribus de Rubén y Gad, y a la media tribu de Manasés. 9 9 (8) Por eso les pido que cumplan con todas las instrucciones de este pacto, y les irá bien en todo lo que hagan.
10 10 (9) »Todo Israel se encuentra hoy reunido aquí, delante de Dios. Aquí están los jefes de las tribus, los líderes, las autoridades, y hombres, 11 11 (10) mujeres y niños. También están aquí los extranjeros que les cortan la leña y les acarrean el agua. 12 12 (11) Están aquí para hacer un juramento. Van a comprometerse a cumplir con el pacto que hoy Dios hace con ustedes. 13 13 (12) Dios se compromete hoy a ser nuestro Dios, tal como se lo prometió a nuestros antepasados Abraham, Isaac y Jacob, y nosotros nos comprometemos a ser su pueblo. 14-15 14-15 (13-14) Pero este pacto no es solamente para nosotros. Dios se compromete también con todos nuestros descendientes.
La adoración de dioses falsos
16 16 (15) »Acuérdense de lo que vivimos en Egipto, y de cómo tuvimos que cruzar muchos países para llegar hasta aquí. 17 17 (16) Esa gente adora dioses falsos, y nosotros vimos sus imágenes de madera, piedra, oro y plata, ¡ídolos que Dios aborrece! 18 18 (17) Por eso les ruego que ninguno de ustedes, sea hombre o mujer, familia o tribu, deje a nuestro Dios para adorar a esos dioses falsos. Quienes lo hagan serán como plantas venenosas, que solo producen muerte.
19 19 (18) »Se equivoca quien escuche las instrucciones de este pacto y crea que nada le sucederá si desobedece. Esa persona será culpable de que Dios castigue a todo Israel, 20-21 20-21 (19-20) pero Dios no la perdonará; al contrario, hará que vengan sobre ella todas las maldiciones anunciadas en este libro, que sea separada de su tribu, y que muera hasta el último de sus descendientes. ¡Dios la castigará con furia!
22 22 (21) »Los israelitas que nazcan después, y los extranjeros que vengan de países lejanos, verán los terribles castigos y enfermedades que Dios enviará sobre nuestro país. 23 23 (22) Cuando miren nuestras tierras, no verán más que azufre, sal y tierra quemada. No podremos cultivar nuestros terrenos, pues la tierra no producirá nada, ni siquiera hierba. Será como ver la furiosa destrucción que Dios envió sobre Sodoma, Gomorra, Admá y Seboím.
24 24 (23) »Todo el mundo preguntará: “¿Por qué Dios castigó así a este país? ¿Qué lo hizo enojarse tanto?” 25 25 (24) Y no faltará quien responda: “Su Dios los libró de la esclavitud en Egipto, pero ellos no obedecieron las instrucciones del pacto que su Dios hizo con ellos. 26 26 (25) Al contrario, adoraron a dioses falsos que ni siquiera conocían, y que nunca hicieron nada por ellos. 27 27 (26) Por eso Dios se enojó con ellos y les envió todas las maldiciones anunciadas en este libro. 28 28 (27) Fue tal su enojo, que los expulsó de su país y los envió a los países donde ahora viven”.
29 29 (28) »Hay cosas que Dios mantiene en secreto, y que solo él conoce, pero a nosotros nos ha dado todos estos mandamientos, para que nosotros y nuestros descendientes los obedezcamos siempre».
Wesse' egegkok ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho énxet'ák Israel ma'a Moab
1 Keso ektémakxa axta ekpeywa ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkeltamho axta elának Wesse' egegkok Moisés yetlo israelitas ma'a apchókxa Moab, tén han ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánéssama axta m'a egkexe Horeb. 2 Apchánchesákxeyk axta Moisés ma'a apyókxoho israelitas, aptáhak axta apkeláneya s'e:
“Kélweteyak axta kéxegke ekyókxoho apteméssessamakxa axta Wesse' egegkok Egipto m'a faraón, tén han ma'a apkeláneykha tén han ma'a ekyókxoho apchókxa nak, 3 kéxegke kélteme kélweteykegkoho m'a aqsok ekyawe ekteyapma axta m'a, tén han ma'a magkenatchesso nak agweta' tén han ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta'. 4 Weykmók eyke makham megkésso Wesse' egegkok kélya'áseyak se'e negwánxa nak, meltémók makham kólya'ásegwók ektémakxa ekyókxoho xa aqsok nak. 5 Eknaqleykha axta ko'o kéxegke ekweykmoho cuarenta apyeyam ma'a yókxexma meykexa nak énxet, axta nahan elyeptamákpok kélnaqta xa apyeyam nak, axta nahan kalpaqxók ma'a kélatchesso kélmagkok. 6 Axta kólteykegkok ma'a kelpasmaga, axta kólyeneykegkok nahan ma'a vino, tén han megkólyeneykegko xama enxoho m'a negyá ekyennaqte nak, yaqwayam enxoho kólya'asagkohok Wesse' egegkok, apteme Dios kélagkok kéxegke.
7 “Xama axta nélwaya s'e yókxexma nak, egketámeykmek axta sẽmpakhaya m'a Sihón, wesse' apwányam axta m'a Hesbón, tén han ma'a Og, wesse' apwányam axta m'a Basán, negmenxenmeyk axta eyke, 8 negmomchek axta m'a apchókxa nak, tén negméssama yaqwayam etnehek apagkok apagko' ma'a Rubén énxet'ák apagkok, tén han ma'a Gad, tén han ma'a Manasés nak nápakha énxet'ák apagkok. 9 Kólyahakxoho sa' ektémakxa nak ekpeywa s'e ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, kóllána sa' nahan, yaqwayam sa' kataqmelek chá'a ekteyapma m'a ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a.
10 “Sakhem kélaqnákxo kéxegke kélyókxoho nápaqtók Dios Wesse' kélagkok: apkelámha apmonye'e nak chá'a nepyeseksa énxet'ák kélagkok, apkelámha apmonye'e kélagkok nak chá'a m'a tegma apwányam, sẽlpextétamo kelwesse'e kélagkok, tén han kélyókxoho kélennay'a nak ma'a Israel, 11 yetlo kélketchek, kélnaqteyegka'a tén han ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke, ekweykekxoho m'a apkelyaqténchesso nak chá'a yántapák tén han ma'a apkelyekweyáseyak nak chá'a yegmen, 12 yaqwayam sa' kólxének naqsók peya kóllának ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánésa nak sakhem kéxegke m'a Dios Wesse' kélagkok. 13 Sakhem ekpenchásexko kéxegke kélteme énxet'ák apagkok ma'a, keñe kéxegke kéltáha Dios kélagkok ma'a, ekhawo apkeltennassama axta etnéssesek ma'a Abraham, Isaac tén han ma'a Jacob, cham'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke. 14 Háwe eyke kélwánxa kélagkok kéxegke apkelánesa Wesse' egegkok xa ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho nak tén han xa apxeyenma ekmámnaqsoho nak, 15 eyke nahan ma'a mexneyncha'a nak sakhem negyeseksa nápaqtók se'e. 16 Kélya'ásegkók kéxegke ektémakxa axta negheykha m'a Egipto tén han ma'a ektémakxa axta chá'a negmáheyo ólyeykhágwók apheykegkaxa m'a énxet'ák apheykha axta chá'a m'a ámay yaqweykenxa axta chá'a ólyeykhágwók, 17 nélwetágweykenxa axta chá'a m'a aqsok kéláyókxa élmowancha'a amya'a nak tén han ma'a kéleykmássesso élánamáxche nak yántéseksek, meteymog, sawo ekmope ekmomnáwa tén han ma'a sawo ekyátekto ekmomnáwa, apkelpeykessamo axta chá'a m'a énxet'ák nak. 18 Nágkólho aqsa étek kélnepyeseksa kéxegke xama énxet, kelán'a, essenhan kélnámakkok tén han énxet'ák kélagkok, apyamasma sakhem ma'a Dios Wesse' egegkok eñama apkelpeykessamo m'a aqsok apcháyókxa nak xa énxet'ák nak. Kólxohok katnehek kéxegke m'a yámet egkepmenák ekmáskel'a tén han ma'a segwayól'a.
19 “Yának sa' chá'a kataqmelak agko' aptémakxa kélxama kéxegke natámen appenchesso sa' chá'a apkelháxenmo ekpeywa s'e segánamakxa nak, keñe sa' katnenek chá'a apwáxok se'e: ‘Tásek sa' chá'a katnehek ekteyapma m'a sélanakxa enxoho chá'a, alának sa' eykhe chá'a ko'o m'a sekmámenyého ahagko' nak chá'a alána'’, sa' etnehek apkelsexnenagko enaqtawasakpok apyókxoho énxet xa. 20 Melásekhekxók sa' nahan ma'a Wesse' egegkok, eltaqnaweygkok sa' aqsa xa énxet'ák nak, káhapwaták sa' ekyókxoho m'a ekmaso nak negha ekxeyenma nak ekpeywa s'e weykcha'áhak nak, emasséssessók sa' nahan Wesse' egegkok apheykha náxop ma'a aptawán'ák neptámen nak. 21 Elyetnakhaksek sa' Wesse' egegkok nepyeseksa énxet'ák Israel xa énxet'ák nak, yának sa' káhapwak ekmaso apheykha, ekhawo nak ekyókxoho ekmaso negha agkok ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, ekyetna nak eknaqtáxésamaxche s'e weykcha'áhak segánamakxa nak. 22 Elwetak sa' nenlegeykegkoho ekmaso tén han negmasse peya nak yáphaksek Wesse' egegkok keso náxop, cham'a kaxwe nak yaqwayam makham elántépekxak ma'a egmonye', tén han ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak kéxegke, peya nak elántépekxak makham kélnentámen kéxegke, ekhawo nahan ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa apkelwe nak apkeleñama m'a apkelókxa makhawók agko' nak, 23 elwetak sa' ekyókxoho apchókxa ekteme m'a aqsok ánek ekyátekto eyáléwomól'a, tén han yásek tén han xapop ekmeyesma. Megkólwanchek nahan kólchenekxak aqsok aktek xa xapop nak, megkatyephek nahan xama aqsok enxoho; megkawanamyek nahan xama pa'at enxoho m'a, hawók ma'a ektémakxa axta kélmassesseykmo m'a tegma apkelyawe Sodoma, Gomorra, Admá tén han ma'a Seboím, apmassesseykmo axta Wesse' egegkok yetlo aplómo apagko'.
24 “Keñe sa' etnehek elmaxneyha apyókxoho énxet'ák se'e: ‘¿Yaqsa ektáha apteméssesa nak Wesse' egegkok xa apchókxa nak? ¿Yaqsa ektáha aplóko apagko' nak?’ 25 Sa' katnehek kélátegmoweykegkokxa s'e: ‘Eyke ñémékxa apyamasma m'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, apkelánésso axta sekxók apkelántekkessama Egipto m'a apyapmeyk nano' nak Dios Wesse' apagkok, 26 apkelye'eykekmek apkelpeykessamo tén han apkelháxaheykegko chá'a amonye'e m'a mók aqsok kéláyókxa melya'ásegko nak, megkagkéssama nak chá'a xama aqsok. 27 Cháxa keñamak aptaqnawaya nak Wesse' egegkok xa xapop nak, apkeltamho káhapwaták ekyókxoho aqsok ekmaso ekyetna nak eknaqtáxésamaxche s'e weykcha'áhak nak; 28 apkelántekkessek nahan apchókxa yetlo aplómo apagko' tén han yetlo megkaleklo agko' apwáxok apkelányo, apkexakhagwokmek ma'a mók apkelókxa, ekhawo ektémakxa nak se'e kaxwo nak.’
29 “Yetneyk aqsok magya'áseyak nak chá'a: Dios Wesse' egegkok akke apagkok xa; yetneyk eyke nahan ma'a aqsok nenxawe nak chá'a negko'o yaqwayam agweta' tén han ma'a egketchek nak yaqwayam enxoho ólyahakxohok chá'a: ekyókxoho éltémókxa nak antéhek se'e segánamakxa nak.