El rey David
1 El rey David era muy anciano y, aunque lo cubrían con muchas cobijas, no se le quitaba el frío. 2 Entonces sus ayudantes le dijeron: «Debemos traer a una muchacha soltera para que sirva y cuide al rey. Que duerma en la misma cama, para que le dé calor».
3 Buscaron entonces en todo Israel una muchacha joven y hermosa, y en el pueblo de Sunem encontraron una que se llamaba Abisag. 4 Esta muchacha cuidaba al rey y lo servía, pero aunque era muy bonita, nunca tuvo relaciones sexuales con él.
Adonías quiere ser rey
5-7 Adonías, el hijo que David había tenido con Haguit, era un joven bien parecido. Había nacido poco después que su hermano Absalón. David nunca había corregido a Adonías ni le había preguntado por qué hacía esto o aquello. Y así, Adonías comenzó a presumir de que él sería el próximo rey de Israel. Preparó carros de combate, soldados de caballería y cincuenta guardaespaldas que lo protegieran. Además, buscó el apoyo del sacerdote Abiatar y de Joab, que era el jefe del ejército, e hizo un trato con ellos. La madre de Joab se llamaba Seruiá.
8 Pero ni el sacerdote Sadoc ni Benaías hijo de Joiadá, ni el profeta Natán ni Simí, hombre en quien el rey confiaba, ni los mejores soldados de David, apoyaban a Adonías.
9 Un día, Adonías preparó una fiesta e invitó a todos sus hermanos, los hijos del rey David, y a todos los hombres de Judá que eran asistentes del rey. La fiesta se celebró junto a la piedra de Zohélet, que está cerca del manantial de Roguel. Para el banquete mandó a matar ovejas y toros, y también los terneros más gordos. 10 Adonías no invitó a su hermano Salomón ni al profeta Natán, ni a Benaías ni a los soldados de David.
Betsabé habla en favor de Salomón
11 Entonces Natán le dijo a Betsabé, la madre de Salomón:

«¿Ya te enteraste? Adonías se ha nombrado rey, y nuestro señor David ni siquiera lo sabe. 12 Voy a darte un consejo que puede salvar tu vida y la de tu hijo Salomón. 13 Tienes que ir a ver al rey David y decirle: “Su Majestad había jurado que mi hijo Salomón reinaría después de usted. ¿Por qué, entonces, está reinando Adonías?” 14 Y mientras tú estés hablando con el rey, yo entraré y te apoyaré».

15 Betsabé fue a ver al rey a su habitación. El rey ya era muy anciano, y Abisag, la muchacha de Sunem, lo atendía. 16 Betsabé se inclinó delante del rey en señal de respeto. El rey le preguntó:

—¿Qué deseas?

17 Ella le contestó:

—Su Majestad, usted me juró por su Dios, que mi hijo Salomón reinaría después de usted. 18 Pero ahora Adonías se ha nombrado rey, y usted ni se ha enterado. 19 Él ha matado toros, terneros y muchas ovejas, para hacer una fiesta, y ha invitado a los hijos del rey, al sacerdote Abiatar y a Joab, el general del ejército. Pero no ha invitado a Salomón, su fiel servidor. 20 Todo el pueblo está esperando que Su Majestad diga quién va a reinar después de usted. 21 Si Su Majestad muere sin anunciar quién reinará, Adonías nos matará a mí y a mi hijo Salomón.

22 Mientras Betsabé estaba hablando con el rey, llegó el profeta Natán. 23 Cuando le avisaron al rey que Natán había llegado, este se presentó ante el rey, se inclinó hasta tocar el suelo con la frente 24 y le preguntó:

«Majestad, ¿mandó usted que Adonías reine después de su muerte? 25 Porque él está celebrando una fiesta, y ha matado toros, terneros y muchas ovejas. Ha invitado a los hijos del rey, al general Joab y al sacerdote Abiatar, y mientras comen y beben, gritan: “¡Viva el rey Adonías!” 26 Lo raro es que no me invitó a mí ni al sacerdote Sadoc, ni a Benaías ni a nuestro hijo Salomón. 27 Majestad, ¿ha nombrado usted rey a Adonías sin avisarnos nada de esto?»
David nombra rey a Salomón
28 El rey David pidió que llamaran a Betsabé. Ella entró y se quedó de pie ante el rey. 29 Entonces David le dijo:

—Juro por Dios, que me ha librado de todos los problemas, 30 que lo que te juré por el Dios de Israel, lo voy a cumplir hoy mismo: Tu hijo Salomón reinará después de mí.

31 Entonces Betsabé se inclinó delante del rey hasta tocar el suelo con la frente, y dijo:

—¡Que viva para siempre mi señor, el rey David!

32 Después el rey David ordenó que llamaran al sacerdote Sadoc, al profeta Natán y a Benaías y, cuando estos llegaron, 33 el rey les dijo:

—Quiero que mi hijo Salomón se suba a mi mula, y que lo lleven a Guihón. Vayan con mis asistentes. 34 El sacerdote Sadoc y el profeta Natán deben derramar aceite sobre la cabeza de Salomón para nombrarlo rey de Israel. Después, tocarán la trompeta y gritarán: “¡Viva el rey Salomón!” 35 Luego acompañarán a Salomón hasta mi trono, porque él va a reinar en mi lugar. He elegido a Salomón para que gobierne sobre Israel y Judá.

36 Benaías respondió:

—¡Así se hará! Y espero que el Dios de mi rey así lo apruebe. 37 Que Dios ayude a Salomón así como ha ayudado a mi rey, y haga que su reino sea aún mayor que el de Su Majestad.

38 Entonces el sacerdote Sadoc, el profeta Natán, Benaías y la guardia personal del rey, fueron y subieron a Salomón en la mula del rey David y lo llevaron a Guihón. 39 Allí, el sacerdote Sadoc tomó el aceite que estaba en el santuario, y derramó aceite sobre la cabeza de Salomón para nombrarlo rey. Luego sonaron las trompetas y toda la gente gritó: «¡Viva el rey Salomón!»
40 Después de esto, todos marcharon detrás de Salomón, tocando flautas. Estaban tan contentos que parecía que la tierra iba a partirse por el ruido que hacían.
41 Adonías y todos sus invitados ya habían acabado de comer cuando escucharon el ruido. Joab escuchó el sonido de la trompeta, y dijo: «¿Por qué habrá tanto alboroto en la ciudad?»
42 Mientras él hablaba, llegó Jonatán, el hijo del sacerdote Abiatar. Adonías le dijo:

—Entra, pues tú eres un hombre respetable y seguramente traes buenas noticias.

43 Jonatán le contestó:

—No, no traigo buenas noticias, porque el rey David ha nombrado rey a Salomón. 44 David le ordenó al sacerdote Sadoc, al profeta Natán, a Benaías y a sus asistentes que acompañaran a Salomón. Ellos subieron a Salomón sobre la mula del rey, 45 y el sacerdote Sadoc y el profeta Natán han derramado aceite sobre la cabeza de Salomón para nombrarlo rey. Esto sucedió en Guihón, de donde han regresado muy contentos. Así que toda la ciudad está muy alborotada, y por eso se escucha tanto ruido. 46 Salomón ya ocupa el trono del rey, 47 y todos los funcionarios del reino han ido a felicitarlo. Todos le decían: “¡Que Dios haga el reino de Salomón más grande que el de David!”
»El rey David se arrodilló junto a su cama y adoró a Dios, 48 diciendo: “¡Bendito sea el Dios de Israel, que me permitió ver a uno de mis hijos sentado en mi trono!”

49 Entonces todos los invitados de Adonías se asustaron, y cada uno se fue huyendo. 50 Adonías, por su parte, tuvo miedo de Salomón, y fue a refugiarse al santuario, y allí se agarró de los cuernos del altar.
51 Alguien le informó a Salomón:

—¡Majestad! Adonías tiene miedo de usted, y se ha refugiado en el santuario. Ha suplicado que usted le jure no matarlo.

52 Salomón contestó:

—Si él se comporta bien, no le va a pasar nada. No le tocaré ni un pelo. Pero si actúa con maldad, te aseguro que morirá.

53 Entonces el rey Salomón ordenó que lo sacaran del santuario. Luego Adonías se inclinó ante el rey en señal de respeto, y Salomón le dijo: «Vete a tu casa».
David apteme apwányamo'
1 Apwányamók apagko' axta aptemék wesse' apwányam David. Kóltaqmelcheshok axta eykhe chá'a kélaqlasso, megkamexnekxeyk axta eyke chá'a apyempehek. 2 Axta keñamak aptéma apkenagkama apkeláneykha s'e: “Wesse', kéméxcheyk ko'óneyk negko'o exchep antegyesha xama kelán'a étkok meyke atáwa', yaqwayam enxoho chá'a kalanaksek aqsok tén han kataqmelchesek, tén han kalméxencheshok chá'a m'a aptena enxoho.”
3 Kéltegyáseyha axta xama kelán'a étkok ektaqmalma agko' ma'a ekyókxoho nak Israel, keñe kélwetágwokmo xama m'a yókxexma nak Sunem, ekwesey axta Abisag, kélyentegkásenteyk axta wesse' apwányam. 4 Tásók agko' axta m'a Abisag, taqmelchessegkek axta m'a wesse' apwányam, kelánessegkek axta han chá'a aqsok, axta eyke etnéssesseykmohok exma xama enxoho m'a wesse' apwányam nak.
Adonías aptemessásamap apagko' wesse' apwányam
5 Keñe m'a Adonías, David axta apketche tén han Haguit, apkelánékxeyk axta aptáhakxa yaqwayam yenmexek apxéna peya etnehek wesse' apwányam. Apkeltamhók axta kóllánésagkok yátnáxeg apyenyawasso apkenchesso nak kempakhakma, tén han apkelchánte nak yátnáxeg, tén han apkeltamho kóltegyesha cincuenta énxet apkelyetleykha chá'a apmahágkaxa enxoho. 6 Axta eyke etaqnaweykha xama enxoho m'a apyáp, axta han elmaxneyeykha chá'a yaqsa ektéma apkeláneya chá'a m'a apkeláneya nak chá'a. Axayók axta han aptéyam ma'a Adonías neptámen ma'a Absalón, aptásek axta han ma'a. 7 Nanók axta appenchesso apkelpaqhetchásamákpoho m'a Joab, Seruiá axta étche, tén han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Abiatar, appasmomchek axta han apmáheyókxa etnehek. 8 Axta eyke emáheyók epasmok Adonías ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han Benaías, Joiadá axta apketche, tén han Natán, apteme axta Dios appeywa aplegasso, tén han Simí, énxet apmésso axta chá'a appeywa m'a wesse' apwányam, keñe han ma'a David sẽlpextétamo apagkok apkelyennaqte nak.
9 Apkeláneyak axta han ektámáxche ekyawe Adonías, cham'a nekha nak meteymog ekyawe Zohélet, émha nak keto' ma'a ekteyapmakxa yegmen nak Roguel. Apkelnapchek axta nepkések tén han weyke étkók kelennay'awo', keñe han ma'a weyke étkók eknaqmele agko' nak, tén axta apkeláneyáncha'a m'a apyókxoho nak apkelyáxeg'a, wesse' apwányam nak apketchek, keñe han ma'a apyókxoho nak énxet'ák Judá, apkeltamheykha axta chá'a m'a aphakxa nak wesse' apwányam; 10 axta eyke yáneyáha m'a Dios appeywa aplegasso Natán, tén han ma'a Benaías, tén han ma'a David sẽlpextétamo apagkok, keñe han ma'a apyáxeg Salomón. 11 Tén axta appaqhetchesa Natán ma'a Betsabé, egken nak Salomón. Aptáhak axta apcháneya:
—¿Leg'aya amya'a aptemessásekpoho apagko' wesse' apwányam ma'a Adonías, Haguit étche nak, meyke apya'áseyak ma'a David wesse' egegkok nak? 12 Agkések sa' ko'o exche' sekpeywa, yaqwayam sa' kawagkasaxchek teyp, yetlo m'a étche Salomón. 13 Kamyekxa sa' ma'a aphakxa nak wesse' apwányam David, katne sa' kának se'e: ‘Wesse', naqsók axta exchep apteméssessók appeywa yaqwayam etnehek apyaqmagkasso apteme wesse' apwányam ma'a hatte Salomón. ¿Yaqsa eyke ektáha aptáha nak kaxwók wesse' apwányam Adonías?’ 14 Ataxnegwakxak sa' ko'o neyseksa ekpaqhetchesso exche' m'a wesse' apwányam, keñe sa' atnéssesek naqso' ma'a ektáhakxa ekpeywa.
15 Xegkek axta Betsabé ekmeyákxo m'a aphakxa nak wesse' apwányam, cham'a apteyenmakxa nak. Apwányamók apagko' axta aptemék ma'a David, Abisag axta han chá'a ektaqmelchesso, ekteme axta sunamita. 16 Háxegwokmek axta Betsabé apmonye' wesse' apwányam ekwokmoho ektekxekwa'akto nát xapop, keñe axta wesse' apwányam aptáha apkelmaxneyáncha'a:
—¿Yaqsa ektáha?
17 Chátegmowágkek axta m'a:
—Wesse', éltennassegkek axta ko'o exchep yetlo apxeyenma Dios Wesse' apagkok apwesey etnehek apyaqmagkasso apteme wesse' apwányam ma'a hatte Salomón, exek ma'a aphamakxa nak. 18 Aptemessáseykpek eyke wesse' apwányam ma'a Adonías, keñe exchep wesse' mey'ásegko. 19 Apkelnapchek han weyke kelennay'awo', tén han weyke étkók, tén han apxámokma apagko' nepkések, apkeláneyáha han ma'a apketchek nak xép, wesse'; apcháneyáha han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Abiatar yetlo Joab, apteme nak apkemha apmonye' sẽlpextétamo, keñe megyáneyáncha'a m'a Salomón, apketche nak xép wesse'. 20 Wesse', apyókxoho énxet'ák Israel apkelhaxnak exének énxet yaqwayam etnehek apyaqmagkasso apteme wesse' apwányam. 21 Sa' agkok exénak, apketsekkek sa' agkok xép wesse', ólxénaxchek sa' negko'o antekyók yetlo m'a hatte Salomón.
22 Neyseksa ekpaqhetchesso wesse' apwányam axta apwákxo m'a Dios appeywa aplegasso Natán, 23 kéltennássek axta han ma'a wesse' apwányam. Xama axta apwokmo Dios appeywa aplegasso m'a aphakxa nak wesse' apwányam, apháxahánteyk axta apmonye' ekwokmoho aptekxekwa'akto nápat xapop, 24 keñe aptáha apkelmaxneyáncha'a:
—Wesse', ¿xeyepya apkeltémo etnehek wesse' apwányam Adonías apyaqmagkasso exchep wesse'? 25 Apkelnapchek sakhem weyke kelennay'awók ma'a, tén han weyke étkók, tén han apxámokma m'a nepkések, apkeláneyáha han ma'a apketchek nak xép wesse', tén han ma'a sẽlpextétamo kelwesse'e nak, tén han Abiatar, apteme nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. Aptókagkek ma'a, apyenágkek han apyenéyak xamo' ma'a, aptáhak chá'a apkelyennaqtésawo apkelpeywa s'e: ‘¡Megkatnégwomek sa' chá'a néxa apteme wesse' apwányam Adonías!’ 26 Keñe ko'o meheyáneyáncha'a, megyáneyáha han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han Benaías, Joiadá apketche, tén han ma'a Salomón, apketche nak xép wesse'. 27 ¿Apkeltémo enxeykel'a exchep katnehek xa wesse', meyke séltennasso ko'o énxet yaqwayam etnehek apyaqmagkasso apteme wesse'?
David apxeyenma etnehek apyaqmagkasso Salomón
28 Apkeltamhók axta kólyentawakxak wesse' apwányam David ma'a Betsabé. Xama axta ekwokmo Betsabé m'a aphakxa nak wesse' apwányam, kenegwokmek axta apmonye'. 29 Tén axta wesse' apwányam aptáha naqso' appeywa s'e:
—Naqsók ko'o ektemessásak yetlo sekxeyenma Wesse' egegkok apwesey, semallahanchesso axta m'a ekyókxoho ektémakxa ekyentaxno sekha, 30 alának sa' sakhem ma'a sekteméssessama axta naqso' yetlo sekxeyenma Wesse' egegkok apwesey, Dios nak Israel: Salomón sa' etnehek seyaqmagkasso sektémakxa nak wesse' apwányam, étche nak xeye', sa' etnehek wesse' apwányam netámen ko'o.
31 Háxahánteyk axta Betsabé apmonye' wesse' apwányam ekwokmoho ektekxekwa'akto nát xapop, keñe ektáha ekpeywa s'e:
—¡Megkatnégwomek sa' néxa exchep apha wesse' ahagkok, wesse' apwányam David!
32 Keñe axta wesse' apwányam David apkeltamho kólyentawakxak ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han Natán apteme axta Dios appeywa aplegasso, keñe han ma'a Benaías, Joiadá apketche. Xama axta apkelwokmo m'a aphakxa nak wesse' apwányam, 33 aptáhak axta apkeláneya m'a:
—Kólána sa' etnehek apkelxegexma'a m'a séláneykha apkeltamheykha nak chá'a sekhakxa', kólchenátches sa' seyánte élyeheykok ma'a hatte Salomón, kólyentem sa' ma'a Guihón; 34 apteméssessek sa' agkok wesse' apwányam Israel ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han ma'a Dios appeywa aplegasso Natán, kólpáwés sa' nepkések apkennawók apkepetek, keñe sa' kóltéhek kólpáxamha s'e: ‘¡Megkatnégwomek sa' néxa apteme wesse' apwányam Salomón!’ 35 Keñe sa' kólyetlanták makham yaqwayam enxoho éxyók exnaták ma'a sektaháno ektaqmalma nak etnehek wesse' apwányam seyaqmagkasso ko'o, hakte émenyeyk ko'o etnehek apkemha apmonye' m'a Israel, tén han Judá.
36 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam ma'a Benaías, apketche nak Joiadá:
—¡Katnahagkok sa', cháxa apkeltamhókxa etnehek Wesse' egegkok xa, cham'a Dios apagkok nak xép wesse'! 37 Kaxhok sa' ekwánxa appasmo Wesse' egegkok Salomón ma'a ekwánxa axta chá'a appasmoma exchep wesse', eyánchessesagkohok sa' han ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam, eyeykhássessamhok sa' ma'a ekweykenxa axta exchep apteme wesse' apwányam.
38 Yetlókok axta apxega m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, yetlo Natán apteme nak Dios appeywa aplegasso, tén han Benaías, Joiadá apketche, tén han quereteos, keñe han peleteos, apkenátchessek axta Salomón ma'a David apchánte élyeheykok, apya'ássek axta m'a Guihón. 39 Axta apmohok apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, aqsok egkepetek ekyetnama axta m'a kélpakxanma appagkanamap nak yetlo pexmok égmenek kélyeta, apyegkenchessek axta apqátek Salomón apteméssesa wesse' apwányam. Yetlókok axta han kélpáwasso nepkések apkennawók apkepetek, keñe axta apyókxoho énxet'ák aptáha apkelyennaqtésawo apkelpeywa s'e: “¡Memassegwomek sa' wesse' apwányam Salomón!” 40 Apkelyetlókek axta han apyókxoho énxet, apkelpáwássek axta yámámok. Awanhók agko' axta élpayheykekxa apkelwáxok, máxa axta táhak ekpaqxa enxoho neyseksa xapop eñama apkelpáxameykha ekyennaqte.
41 Chaqhawók axta appenchásegkaxa aptéyak apkelleg'a ekyennama exma m'a Adonías yetlo apyókxoho ektáha axta apkeláneyeykha. Xama axta apleg'a Joab ekpáwà m'a aqsok egkepetek kélaqkahasso, axta aptáhak se'e:
—¿Yaqsa ektáha ekyennama nak exma tegma apwányam?
42 Neyseksa appaqmeyesma axta han apwákxo m'a Jonatán, Abiatar axta apketche, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. Aptáhak axta Adonías apcháneya s'e:
—Etex, xép apteme énxet ekha kéláyo, megkatnehek meseykenta amya'a ektaqmela.
43 Apchátegmowágkek axta Jonatán ma'a Adonías:
—Ma'. Salomón aptemessásak wesse' apwányam ma'a David, cham'a wesse' apwányam egagkok nak, 44 apkeltamhók han elyetlók Salomón ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han ma'a Dios appeywa aplegasso Natán, tén han Benaías, Joiadá apketche nak, keñe han ma'a quereteos, tén han ma'a peleteos; apkenátchessek ma'a élyeheykok apchánte nak wesse' apwányam. 45 Payhók han aptemessessámxa wesse' apwányam apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc tén han Dios appeywa aplegasso Natán ma'a Guihón, kelpayhekxók agko' han apkelwáxok apkelchexyekmo apkelenyékto m'a. Cháxa keñamak ekyennama nak exma m'a tegma apwányam, cháxa kélleg'a nak kéxegke xa ekyennama exma nak. 46 Apmeyk kaxwók Salomón ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam, 47 apkelyo'ókmek han apmésa élpayheykekxa apkelwáxok ma'a David apkeláneykha, apkeltamhók han eyánchessessamhok Dios apxénamap ektaqmela m'a Salomón, tén han katnehek ekyawe agko' ma'a xapop apkeláneykegkaxa nak. Wokmók han apkeltekxekxo aptapnák David ma'a apyetnamakxa nak apkelpeykásawo Dios, 48 aptáha s'e: ‘Tásek sa' chá'a katnehek apxénamap Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apmésa sakhem xama hatte yaqwayam etnehek wesse' apwányam, tén han segkésa yaqwayam óta'.’
49 Apkelpexyennegkek axta m'a ektáha axta apkeláneyeykha m'a Adonías; apkelchampákxeyk axta néten apyókxoho, apkexpaqneyk axta. 50 Apkempákxeyk axta néten Adonías eñama apkeye Salomón, apmeyákxeyk axta m'a kélpakxanma appagkanamap, axta aptegyágweykxak apyexanmomakxa apkelmágweykxo m'a élmahamtakcha'a nak nekhaw'ék ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. 51 Xama énxet axta apkeltennássekxak ma'a Salomón:
—Apkekak xeyep Adonías, wesse', apyexánegwákxak ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. Apkeltamhók etnéssesek naqsók agko' appeywa keso kaxwo' nak megyánhek emátog, wesse'.
52 Apchátegmowágkek axta Salomón:
—Aptaqmelcháseykpok sa' agkok aptémól'a xama énxet ektaqmalma nak aptémakxa, megkóllegássesagkók sa' xama enxoho; wetáxcheyk sa' agkok aptémakxa ekmaso, emátog sa'.
53 Yetlókok axta han Salomón apkeltémo kóltekkessekxak ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. Tén axta Adonías apmeyákxo apháxegwákxo apmonye' m'a wesse' apwányam Salomón, tén axta apkeltamho etaqhekxak apxagkok.