Apquilmolhama Elimelec tingma Belén
1-2 Apquilviscaa ilhnic nat jueces apquilyicpilquemo nipyesicsa israelitas. Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc lhalhma anco. Apnec nic nat lhama enlhit tingma Belén yoclhilhma Judá. Apvisay nic nat Elimelec. Apmiyaclhec nic nat yoyam elhic yoclhilhma Moab. Aclhalhma ilhnic nat aptava acvisay Noemí. Mocjam apquillhalhmaa ilhnic nat apquitca apvisay Mahlón, poc apquitca Quelión. Apquilaoclha ilhnic nat tingma Efrata, moc ningiltimem Belén. Apquilpalhavocmec nic nat moc yoclhilhma nipyesicsa moabitas.
3 Nalhit acnim nic nat apquitsepa Elimelec, Noemí atava. Apcanit nic nat ayitquic tampeyi quilhva. 4 Inquilyimjapquic nic nat quilvana ayitcoc co Moab. Lhama ilhnic nat acvisay Orfa, moc nic nat acvisay Rut. Invocmec nic nat diez años. 5 Apquitsepquic nic nat Mahlón, aptava niptamin nic nat Rut. Apquitsepquic nic nat Quelión, aptava niptamin nic nat Orfa. Mepqui ayitquic nic nat Noemí.
Noemí najan atapa Rut
6 Inlingalhquic nic nat amyaa acyitna nintom ayaoclha Noemí. Ayinyema ilhnic nat apcamliyam Dios Apyimtalhnamo. Inmasquec nic nat mayic ataoc yoclhilhma Judá. 7 Impecjam nic nat cotajiclha Noemí. Inalaclhec nic nat anit atapa. Inquilyinyovquic nic nat yoclhilhma Moab.
8 Nalhit amay nic nat actomja Noemí ayanya: —Quellhiya etapa, coltajojo sat mocjam acnaclha incanayc. Epasmoc sat quellhiya Dios Apyimtalhnamo. Acno alhta alpasmom mataa quellhiya sicmolhama najan sepasmom coo lha. 9 Cotingya sat mocjam atava lhiya, najan atava moc. Coytic sat actamilaycam avalhoc najan actamila acmaclha — nic nat intomjac.
Impayvasquic nic nat Noemí acpitsisa acmalhimpenic anit atapa. Yiplovcoc nic nat alvinama.
10 Intomjac nic nat lhama najan moc atapa ayanya: —Jave, mongiltajaclhejec sat. Ninlhalhma sat lhiya, onlhic ayaoclha lhiya — nic nat inquiltomjac.
11 Inquilinlhanacmec nic nat Noemí, actomja ayanya: —Coltajiclha. ¿So actomja yi selyiplayclha coo? Motejec sat mocjam eyitquic apquilinava, coltimjic inlhojo anatamcaa quellhiya. 12 ¡Coltajiclha! Motingyejec sat mocjam etava coo, sicvanyam coo. Acvitac sat ancoc etava quilhvo nac jay. Acvitac sat ancoc eyitquic apquilinava. 13 ¿Inquililtamjo ya quellhiya colaylhic apquilvanamo apquilinava, coltimjic anatamcaa? - Paj. Ajolhec sat cotnejic aljalhanma quellhiya. ¡Ma ontimjic ma! Avanjec alhta siclingaycamco acyimtalhnama ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Am oltamjoc collingamcojoc quellhiya actema nac lha — nic nat intomjac Noemí.
14 Inyapcalhquic nic nat. Impayvasquic nic nat Orfa, acpitsisa acmalhimpenic inyipyamong. Am nic nat coyinyavac inyipyamong Rut.
15 Intomjac nic nat Noemí ayanya: —Colanojo lhiya inyamilhco Orfa. Impecjam cotajiclha inquin tingma ac. Cotnejic sat ayayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Cotne sat aclhalhma lhiya — nic nat intomjac inyipyamong.
16 Incatingmavoc nic nat Rut: —Nojeyane nasa oyinyoc lhiya. Otnejic siclhalhma lhiya. Lhiya tingma ac, otnejic sat coo lha sicmaclha. Lhiya anaymacoc, otnejic sat coo lha enaymacoc. Lhiya ayayo Dios Apyimtalhnamo, otnejic sat coo lha siyayo. 17 Lhiya ayitsepmaclha otnejic sat coo lha siyatoynamaclhca, sicvocmo inlhojo nelha acnim. Apvanquic Dios Apyimtalhnamo eyanmongsiclha sictemaclha coo, apvita inlhojo sicyamasma lhiya, mongvitsepmaclha mocjam coo.
18 Am nic nat colinlhanacmoc mocjam Noemí, yoyam cotajiclha atapa. Actamilaycam avalhoc nic nat Rut. 19 Inquilquimpaclhec nic nat mocjam. Inquilvoclhec nic nat tingma Belén.
Quilhvoc nic nat aclhenalhco amyaa naysicsa acyinamam olhma quilvanaa. Inquiltomjac nic nat alpamesma: —¿Naso ya Noemí acvactama? — nic nat inquiltomjac.
20 Incatingmavoc nic nat: —Nocoltime nasa sicvisay Noemí, moc ningiltimem Acmasis. Coltime sat sicvisay Mara, moc ningiltimem Acmasca. Ayinyema alhta Dios Apyimtalhnamo siclingaycamco acyimtalhnama coo. 21 Acyinyovquic alhta siyaoclha sicsoycam silnatam. Quilhvoc sicvactama coo, mepqui asoc silnatam. Eycaso ayinyema Dios Apyimtalhnamo. ¿So actomja yi seltema sicvisay Noemí? Dios Apyimtalhnamo aptomja setanoncama. Avanjec siclingaycamco acyimtalhnama quilhvo nac jay — nic nat intomjac.
22 Invoctac nic nat mocjam ayaoclha Noemí. Aclhalhma ilhnic nat Rut, quilvana co Moab, Noemí atapa. Inquilyinyovquic nic nat yoclhilhma Moab, alvactama tingma Belén. Invocmec nic nat acnaclhamalhquilha acyilhna. Inyatemenalhquic nic nat ayimjaclha cebada, malha trigo apactic.
Rut y Noemí
1 En los días en que los jueces gobernaban en Israel, hubo mucha hambre en la tierra, y un hombre de Belén de Judá emigró a los campos de Moab, junto con su mujer y sus dos hijos.
2 Ese hombre se llamaba Elimelec, y su mujer, Noemí; sus hijos se llamaban Majlón y Quelión, y habían nacido en Efrata, de Belén de Judá. Cuando llegaron a los campos de Moab, se quedaron a vivir allí.
3 Pero murió Elimelec, marido de Noemí, y ella se quedó sola con sus dos hijos.
4 Más tarde, ellos se casaron con unas moabitas, una de las cuales se llamaba Orfa, y la otra Rut, y se quedaron a vivir en Moab durante unos diez años.
5 Pero también murieron Majlón y Quelión, y Noemí se quedó desamparada, sin marido ni hijos.
6 Cuando Noemí se enteró de que el Señor había bendecido a su pueblo y que el hambre había terminado, decidió abandonar Moab junto con sus nueras.
7 Las tres mujeres salieron de donde habían vivido, y emprendieron el camino de vuelta a la tierra de Judá.
8 Pero Noemí les dijo a sus dos nueras:
«Es mejor que regresen a la casa de su madre. Que el Señor las trate con misericordia, tal y como ustedes nos trataron a mis hijos y a mí.
9 Que el Señor les conceda hallar reposo, cada una en casa de su propio marido.»
Luego las despidió con un beso, pero ellas se pusieron a llorar a voz en cuello
10 y le dijeron:
«Las dos nos queremos ir contigo a tu pueblo.»
11 Pero Noemí respondió:
«Regresen a su pueblo, hijas mías. No tiene caso que vengan conmigo, pues ya no tengo más hijos que puedan ser sus maridos.
12 ¡Váyanse, hijas mías! Yo ya estoy vieja para tener marido. Y aun cuando abrigara esa esperanza, y esta noche estuviera con un hombre y volviera a tener hijos,
13 ¿habrían de quedarse ustedes sin casar, por causa de ellos? ¡No, hijas mías! Mi amargura es mayor que la de ustedes, porque el Señor se ha puesto en mi contra.»
14 Pero ellas seguían llorando a voz en cuello. Y Orfa se despidió de su suegra con un beso, pero Rut se quedó con ella.
15 Entonces Noemí dijo:
«Mira a tu cuñada. Ya regresa a su pueblo, con sus dioses. ¡Regrésate también tú!»
16 Pero Rut le respondió:

«¡No me pidas que te deje y me aparte de ti!
A dondequiera que tú vayas, iré yo;
dondequiera que tú vivas, viviré.
Tu pueblo será mi pueblo, y tu Dios será mi Dios.
17 Donde tú mueras, moriré yo,
y allí quiero que me sepulten.
Que el Señor me castigue, y más aún,
si acaso llego a dejarte sola.
¡Solo la muerte nos podrá separar!»

18 Y como Noemí vio que Rut estaba resuelta a ir con ella, no dijo más.
19 Y así, las dos siguieron caminando juntas hasta llegar a Belén. Y en cuanto entraron a la ciudad, hubo gran agitación entre toda la gente por causa de ellas, pues decían:
«¿Qué, no es esta Noemí?»
20 Pero ella les respondió:
«Ya no me llamen Noemí. Llámenme Mara. Ciertamente, grande es la amargura que me ha hecho vivir el Todopoderoso.
21 Yo salí de aquí con las manos llenas, pero él me ha hecho volver con las manos vacías. ¿Por qué llamarme Noemí, si el Señor se ha puesto en mi contra, y mis aflicciones vienen del Todopoderoso?»
22 Fue así como Noemí volvió de Moab, acompañada de Rut, su nuera moabita. Llegaron a Belén cuando comenzaba la cosecha de la cebada.