Apvoyam tingma Harán Jacob
1 Apquimpaclhec nic nat Jacob. Apmiyaclhec nic nat nipyesicsa enlhitaoc co actiyapmaclha acnim. 2 Apvitangvocmec nic nat amyip lhama yamilquit. Apvitac nic nat Jacob apquilyanca nipquesic nicja yamilquit. Natqui ilhnic nat apyinatem. Apquilyinamquic nic nat yingmin ayinyema as yamilquit. Acyivey nic nat mataymong ayapma atong yamilquit. 3 Apquilvoctac sat ancoc aplhamoclhojo nipquesic as yamilquit, elpasmoc mataa poc apquilancam nipquesic apliclama atong yamilquit. Apquilyacvesquic nic nat mataa apnatoscama. Natamin apyinaycaoc apquilapeclhec nic nat mataa atong.
4 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquilancam nipquesic: —¿Jalhcojo apquilinyema quellhip?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat apquilancam nipquesic: —Tingma Harán ningilinyemac nincoo— nic nat apquiltomjac.
5 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —¿Apquilyicpilco ya quellhip Nacor apquitca apvisay Labán?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Eje, ningyicpilcoc nincoo— nic nat apquiltomjac.
6 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam Labán?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Eje, apmeyjec mocjam Labán. Quip ilanojo Labán apquitca acvisay Raquel acpacjentamo nac nipquesic— nic nat apquiltomjac.
7 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —Nitnoc mocjam acnim. Am covocmoc mocjam nintalhnesayclhilha nipquesic. ¿So actomja melyacvesa nac yingmin? Natamin apyinaycaoc nipquesic eltovamcoc sat mocjam— nic nat aptomjac.
8 Apquilatingmavoc nic nat: —Mongvanquejec ongilyacvecsic yingmin. Incaymalhquic elvotac siclho aplhamoclhojo nipquesic. Apquilvoctac sat ancoc apquilancam nipquesic, onlicoc sat atong mataymong. Ongilyacvecsic sat yingmin apyinaycaoc nipquesic— nic nat apquiltomjac.
9 Naysicsa appamejitquiscama nic nat Jacob acvactamo ilhnic nat quilvana acvisay Raquel. Actamilquiscama inyap apnatoscama ilhnic nat Raquel. Impacjentac nic nat nipquesic. 10 Lhama ilhnic nat apvita Jacob acvactamo Raquel najan nipquesic apyapco Labán apnatoscama. Yejemoc nic nat aplica mataymong ayapma atong yamilquit. Apyacvesquic nic nat yingmin nipquesic. 11 Appayvasquic nic nat apyalhing acvisay Raquel. Appitsisquic nic nat amalhimpenic. Apvinec nic nat Jacob. 12 Apquiltimnasquic nic nat Jacob acvisay inquin Rebeca najan apyapco apvisay Labán. Yejemoc nic nat animcaclho Raquel altimnasquiclho inyap.
13 Aplingac nic nat Labán aplhenamap Jacob aptomja apyalho ayitca. Yejemoc nic nat apquinincamco yoyam emoc tacja. Appatjetquic nic nat appayvesa. Appitsisquic nic nat apmalhimpenic. Apyantementac nic nat tingma pac. Apquiltimnasam nic nat Jacob aptemaclha apmolhama.
14 Aptomjac nic nat Labán apcanya: —Nasoc anco aptomja lhip emoc ajanco— nic nat aptomjac.
Aptamjaycam Jacob yoyam emoc sat aptava
Apnec nic nat Jacob Labán tingma pac apvocmo poc piltin.
15 Natamin aptomjac nic nat Labán apcanya Jacob: —Lhip aptomja emoc ajanco. Copvanquejec lhip jetnesam mepqui acyanmongam. Jeltimnas sat acvamlha acyanmongam yoyam omquecsic— nic nat aptomjac.
16 Anit apquitquic nic nat Labán. Lhama ilhnic nat acvisay Lea. Inyalhing nic nat acvisay Raquel. 17 Am nic nat cotamiloc ataoc Lea. Eyca actamila anco ilhnic nat acyovoclhojo Raquel.
18 Inlicavoc nic nat apvalhoc Jacob apquilano Raquel. Aptomjac nic nat Jacob apcanya Labán: —Pac otnesam lhip acvaycmo 7 años acyanmongam lhip apquitca Raquel— nic nat aptomjac.
19 Apcatingmavoc nic nat Labán: —Omquecsic sat lhip sictamongvoyam. Am cotamilac omquecsic metnaja sicmolhama. Ilha sat mataa tingma ajac— nic nat aptomjac.
20 Aptamjam nic nat Jacob siete años acyanmongam quilvana acvisay Raquel. Apcanayquic nic nat Jacob cotnajac acyavataclhojo siete años. Ayinyemaclha avanjec nic nat apcasicjayo quilvana Raquel.
21 Natamin aptomjac nic nat Jacob apcanya Labán: —Jimques sat quilhvo lhip apquitca, otnejic sat etava. Invocmec acvamlha acnim siclhanma alhta otnajam— nic nat aptomjac.
22 Apquilanyam nic nat Labán aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquillanac nic nat caya alyimjapma. 23 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apyantamaclhec nic nat apquitca Labán apnaclha Jacob. Lea ilhnic nat acvisay quilvana. Appatjetamquic nic nat Jacob. 24 Apyantamaclhec nic nat Labán quilvana actimesaycam acvisay Zilpa, yoyam cotnajam sat Lea tingma ac.
25 Inquitsacac nic nat aplhaticja Jacob. Pilapcasquic nic nat apvita aptava acvisay Lea. Yejemoc nic nat appamejitsa Labán: —¿So actomja seyinimsa nac lhip? ¿Naso ya actomja acyanmongam sictamjaycam Raquel?— nic nat aptomjac Jacob.
26 Apcatingmavoc nic nat Labán: —Yitnec mataa nintemaclha as yoclhilhma. Incaymalhquic colyimjapoc siclho amamyi cotnaja ayitcoc. Alhayi colyimjapoc sat insilhyo. 27 Iviscomjo siclho nelha caya alyimjapma. Natamin omquesiclhac sat moc sictamongvoyam acvisay Raquel. Incaymalhquic elhenic lhip actomja nasoc anco yoyam jetnesam mocjam acvaycmo 7 años. Cotnejic sat acyanmongam quilvana Raquel— nic nat aptomjac Labán.
28 Apquiltamjoc nic nat Jacob. Invocmec nic nat nelha caya alyimjapma. Apyantimcaseclhec nic nat apquitca insilhyo Labán. Aptava ilhnic nat aptomjac Jacob. 29-30 Appatjetamquic nic nat quilhva aptava acvisay Raquel. Apyantamaclhec nic nat Labán quilvana actimesaycam acvisay Bilha, yoyam cotnajam sat Raquel tingma ac.
Asilhtec nic nat apcasicjayo inyalho Jacob. Avanjec nic nat apcasicjayo Raquel. Aptamjam nic nat acvaycmo mocjam siete años Jacob.
Jacob apquitquic
31 Apvitac nic nat Dios Apyimtalhnamo actemaclha coliclama apvalhoc Jacob aptava Lea. Aptimescasquic nic nat Dios acvitay ayitca Lea. Aptimescasquic nic nat cotay ayitca Raquel. 32 Inlovsoc nic nat intomjac Lea. Aptiyacmec nic nat ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Rubén, Sictamongvoyam. Intomjac nic nat avalhoc Lea: —Apvitac Dios actemaclha acyitnocjayo evalhoc. Jeyasicjiclhojoc sat mocjam etava— nic nat intomjac avalhoc.
33 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Dios Aplingayo Simeón. Intomjac nic nat avalhoc: —Aplingac Dios actemaclha sictanovmalhca. Emcasquic mocjam sictamongvoyam— nic nat intomjac.
34 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Leví, Seyipitcayo. Intomjac nic nat avalhoc: —Jeyipitcojoc sat quilhvoc etava. Ayinyemaclha apnatqui aptomjac apquitquic— nic nat intomjac.
35 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Judá, Ningayo. Intomjac nic nac avalhoc: —Siyayo actomjac coo Dios Apyimtalhnamo— nic nat intomjac avalhoc.
Inmasquec nic nat acvitay ayitca Lea.
Jacob sirve a Labán por Raquel y Lea
1 Jacob siguió su camino, y llegó a la tierra de los orientales.
2 Se fijó, y vio en el campo un pozo; cerca de él había tres rebaños de ovejas, porque de ese pozo bebían los ganados. Una piedra muy grande tapaba la boca del pozo.
3 Cuando todos los rebaños se reunían, se removía la piedra que tapaba el pozo, y se daba de beber a las ovejas; después se volvía a poner la piedra sobre la boca del pozo.
4 Jacob les dijo:
«Hermanos míos, ¿de dónde son ustedes?»
Y ellos respondieron:
«Somos de Jarán.»
5 Les dijo entonces:
«¿Conocen ustedes a Labán, el hijo de Najor?»
Y ellos dijeron:
«Sí, lo conocemos.»
6 Jacob les dijo:
«¿Se encuentra bien?»
Y ellos contestaron:
«Él se encuentra bien. De hecho, aquí viene su hija Raquel con las ovejas.»
7 Entonces él dijo:
«Como pueden ver, aún es muy de día. Todavía no es tiempo de recoger el ganado. Denles agua a las ovejas, y llévenlas a los pastos.»
8 Pero ellos le respondieron:
«No podemos hacerlo, hasta que se junten todos los rebaños. Entonces se quitará la piedra de la boca del pozo, y les daremos agua a las ovejas.»
9 Todavía estaba él hablando con ellos, cuando llegó Raquel con el rebaño de su padre, pues ella era la pastora.
10 Raquel era hija de Labán, hermano de la madre de Jacob, y el rebaño era de Labán. Cuando Jacob vio a Raquel, se acercó y removió la piedra de la boca del pozo, y dio de beber al rebaño,
11 luego besó a Raquel, y sin más se echó a llorar.
12 Entonces Jacob le dijo a Raquel que él era sobrino de su padre, pues era hijo de Rebeca. Ella corrió entonces a dar esta noticia a su padre.
13 Al oír Labán estas noticias de Jacob, hijo de su hermana, corrió a recibirlo, y lo abrazó y lo besó, y lo llevó a su casa; allí Jacob le contó a Labán todas estas cosas.
14 Y Labán le dijo: «Ciertamente, tú eres de mi propia sangre.» Y Jacob se quedó con él todo un mes.
15 Entonces Labán le dijo a Jacob:
«¿Vas a trabajar para mí de balde, solo porque eres mi sobrino? ¡Dime cuánto quieres que te pague!»
16 Labán tenía dos hijas. La mayor se llamaba Lea, y la menor se llamaba Raquel.
17 Los ojos de Lea eran tiernos, pero Raquel tenía una bella presencia y era de hermoso parecer.
18 Jacob se enamoró de Raquel, y dijo:
«Por Raquel, tu hija menor, yo te serviré siete años.»
19 Y Labán respondió:
«Es mejor que te la dé a ti, y no a otro hombre. Quédate conmigo.»
20 Así fue como Jacob trabajó siete años por Raquel; pero le parecieron unos cuantos días, porque la amaba.
21 Un día, Jacob le dijo a Labán:
«Mi plazo se ha cumplido. Dame a mi mujer, para unirme a ella.»
22 Labán juntó entonces a todos los varones de aquel lugar, y ofreció un banquete.
23 Cuando llegó la noche, Labán tomó a su hija Lea, y se la llevó a Jacob; y él se unió a ella.
24 Además, Labán le dio a su hija Lea, por criada, a su sierva Zilpa.
25 Cuando llegó la mañana, Jacob vio que estaba con Lea; así que le dijo a Labán:
«¿Qué es lo que me has hecho? ¿Acaso no te he servido por Raquel? ¿Por qué me has engañado?»
26 Y Labán respondió:
«Aquí no acostumbramos dar a la hija menor antes que a la mayor.
27 Cumple esta semana, y se te dará también la otra, si trabajas para mí otros siete años.»
28 Jacob lo hizo así. Cumplió aquella semana, y Labán le dio a su hija Raquel por mujer.
29 A su hija Raquel, Labán le dio por criada a su sierva Bilá.
30 Y Jacob se unió también a Raquel, y la amó mucho más que a Lea; y trabajó para Labán siete años más.
Los hijos de Jacob
31 Al ver el Señor que Lea era menospreciada, le dio hijos; pero Raquel era estéril.
32 Y Lea concibió y dio a luz un hijo, y le puso por nombre Rubén, pues dijo: «El Señor ha mirado mi aflicción, así que ahora mi marido me amará.»
33 Volvió a concebir, y dio a luz un hijo. Entonces dijo: «El Señor oyó que yo era menospreciada, así que también me ha dado este hijo.» Por eso le puso por nombre Simeón.
34 Concibió una vez más, y dio a luz un hijo. Y dijo: «Esta vez mi marido se unirá conmigo, pues ya le he dado tres hijos.» Por eso le puso por nombre Leví.
35 Todavía concibió otra vez, y dio a luz un hijo. Entonces dijo: «Esta vez alabaré al Señor.» Por eso le puso por nombre Judá. Y dejó de dar a luz.