Actemaclha anit ingvalhoc
1 Apquicjingvoctac alhta enlhit appintalhnama. Apquilyenacpec alhta enlhitaoc. Inquiltamalhquic alhta mataa poc apmancoc. Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa Jesús. Apquiltamsoycaoc alhta apquilpamejitcasac siclho:
—Elavojo anco apquimpascaoc fariseos, moc ningiltimem actemaclha anit apquilvalhoc. 2 Cotalhcac sat asoc ayapomalhca. Colngalhcac sat acvisay asoc acyilhomalhca. 3 Colngalhcac sat amyaa naysicsa ayitsayolhma actomja apquiltimnascama quellhip naysicsa yatescamalhma. Amay sat elyimnaticsojoc apquilpayvam quellhip eliltimnasam amyaa apquiltomja apquilmalyevasomap congne tingma mayapayclha atong —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilavojo
(Mt 10.26-31)4 “Actomjac coo siyanya quellhip enaymacoc: Mongacyejec nincoo enlhit, yoyam jingilnapoc ningyovoclhojo. Colapvancaac jintimesquisic mocjam moc. 5 Pac olhicmocsic, yoyam ongavojoc nincoo. Ongavojoc nincoo actomja apmopvan jingilnapoc najan jingilapajacsic cosponeyaclha talha. Actomjac coo siyanya mocjam: Naso, ongavojoc maa.
6 “¿Naso ya anit solyayem ayitcoc acyanmongam cinco nata ayitcoc? Paj lhama nata ayitcoc alvoncayam Dios. 7 Inquilyipsatomalhquic najan ingva inpatcoc. Mongacyejec nincoo. Ningiltasi (ningmamnave) nac nincoo, am ongnoc aclhamoclhojo nata ayitcoc —alhta aptomjac Jesús.
Ninlhanma apvisay Jesucristo napatavo enlhitaoc
(Mt 10.32-33Mt 12.32Mt 10.19-20)8 “Actomjac coo siyanya quellhip: Coo nac Sictiyam Sictomja Enlhit. Apquillhenquic sat ancoc quellhip sicvisay nipyesicsa apnaymacoc, olhenic sat coo apquilvisay quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama. 9 Apquilyinimcasquic sat ancoc quellhip apquilanem mejeyicpilcac, elyinimsacpoc sat quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama.
10 “Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit (Jesús), comascosalhcac sat. Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Espíritu Santo, comascosalhquejec sat.
11 “Innec sat ancoc acnalaclho quellhip tingma apcaneyclhilha najan ningyicpilcomalhcoclha najan napatavo apquilviscaa, nocolquitam nasa apquilvalhoc apquilpayvam, yoyam elatingmojo. 12 Cotlapsic sat elhicmocsic quellhip Espíritu Santo, yoyam elatingmojo quellhip —alhta aptomjac.
Singascama cascama ningilnatam
13 Lhama enlhit nipyesicsa apnaymacoc aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ingyane sat javoc ingyilhpansic nicja asoc apquillhoy. Nicja sat coo jelmesic —alhta aptomjac.
14 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Lhip emoc. ¿Soc lha actomja siyanyalhco otnejic sicyicpilquemo najan sicyayescama nicja apquilnatam? —alhta aptomjac.
15 Aptomjac alhta mocjam:
—Elavojo quellhip actemaclha ningmayjayo ongyeycajasalhcojo ningilnatam. Jave aclhamoclhojo ningilnatam actomja acyimnatescama ingnenyic —alhta aptomjac.
16 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús actemaclha apyitquiscama:
—Apnec nic nat lhama enlhit ningilnatam inyap. Avanjec nic nat acnaclhomalhquilha acyilhna. 17 Yejemoc nic nat aclhena apvalhoc ningilnatam inyap: “¿Jalhco sat otnejic? Paj sicnincanmaclha acyilhna.” 18 Natamin aclhena nic nat apvalhoc: “Va, sat eyca olanac maa. Pac olcoc siclho tingma acyitnaclha nintom. Oyancasiclhojoc sat silanayclha. Oninquinic sat maa acyilhna najan silnatam. 19 Colhenam sat mataa evalhoc sicnincanmaclha silnatam. Mosovjec sat aplhamoclhojo piyam. Oytic sat mataa, otoc sat, oynic sat, ongvitsovacsojoc sat” —ilhnic nat intomjac apvalhoc. 20 Aptomjac nic nat apcanya Dios Ingyapam: “Enlhit meyascamcolhma nac lhip. Ingyitsapoc sat lhip alhtaa nac jay. ¿Soc sat enlhit etnejic apancaoc apquilnatam apnincanma lhip?” —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
21 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Eycaso ningyitsomalhco nincoo ningiltomja ningincajaycaoc ingancaoc asoc. Am coyitnac asoc ayinyema Dios —alhta aptomjac.
Dios Ingyapam aptomja aptamilquiscama apquitquic
(Mt 6.25-34)22 Aptomjac alhta Jesús apquilanya apquiltamsoycaoc:
—Actomjac coo siyanya quellhip: Mepqui ancoc aptoycaoc, nocollhen nasa apquilvalhoc acyimnatem apnenyaoc. Mepqui ancoc apava, nocollhen nasa apquilvalhoc apquilyovoclhojo. 23 Intasic anco (acmamnave anco) ningyimnatem, colhnoc nintom. Intasic anco ningyovoclhojo, melhnoc apava —alhta aptomjac. 24 Quip elanojo apquiltemaclha mama. Am ecnaycamcoc actic najan enaclheycamcoc acyilhna. Am coyitnac apnincanmaclha aptoycaoc najan aclhamoclhojo asoc. Apcamquic mataa aptoycaoc Dios Ingyapam. Ingiltasic nincoo, mongnoc nata. 25 ¿Ingvanqui ya ongilvonquiclha medio metro tap ayinyema allheneycam ingvalhoc? 26 Am sat ancoc ongvanac ongilana asoc ayitcoc, ¿soctomja allhenamcaa nac ingilvalhoc? —alhta aptomjac.
27 “Quip elanojo actemaclha ilhnamoc. Am cotnajaycam najan am conilhpongamac. Actomjac coo siyanya quellhip: Actamila anco ilhnamoc, am elhnoc nic nat apvisqui Salomón apna apquilantalhnama aptamila. 28 Apquilanescasqui inyicje Dios Ingyapam ayimpeoc paat ayictingam yoclhilhma. Inquictinquic as acnim nac jay, secaseclha sat covatnalhca. ¿Soctomja ningyascacmo nac nincoo? Coyanvomoc sat singilmescama ningilantalhnama Dios Ingyapam —alhta aptomjac. 29 Colhenamejec ingvalhoc nincoo, yoyam ontingyamcoc nintoycaoc najan ningyinaycaoc. 30 Aptingyamquic mataa as asoc enlhitaoc lhalhma anco. Apyasamco eyca Ingyapam netin asoc ayaymalhco nincoo. 31 Ningilanyalhquic ontingyac siclho Dios apquilnancascama. Ongillhovamcoc sat asoc alaymomalhca —alhta aptomjac Jesús.
Ningilnatam acyitnama netin
(Mt 6.19-21)32 “Noela nasa quellhip sicnatoscama apcanito. Apquiltamjoc Ingyapam netin elmesic apquilnancascama. 33 Elquilhaoc asoc apancaoc. Elmesaoc sat apnaymacoc. Elana quellhip najapa, cotnejec sat ápaoc (solyayem). Colhic sat apquilnatam netin mevoycamlha apminyilhma. Cotovejec ascoc maa. 34 Colhenam sat mataa apquilvalhoc acnamquilha apquilnatam —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilpenacsojo
35 “Elpenacsojo quellhip. Elapongmajatsiclha sat calevascama apancaoc. 36 Ellhojo quellhip enlhit apquiljalhanma apvisqui apancaoc. Etajingvoclhac sat alyimjapmaclha. Elpecjesam sat apliquiscama atong apvactamo sat. 37 Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclha apvisqui pac. Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyenojoc sat epenacsojo apvisqui. Elhnesam sat nicja mesa. Elmesic sat aptoycaoc. 38 Evotac sat lhaja alhtaa aysicso. Alhtooc anco lhaja. Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclho. 39 Elyasamcojo quellhip. Apyasamcoc alhta ancoc enlhit apmolhama apyap, yoyam evac apminyilhma alhtaa. Pac alhta elaylhic, yoyam elyacsilhma apminyilhma etvacsic tingma pac. 40 Elpenacsojo quellhip lha. Apquilanayquic sat ancoc mevotac Jesús apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit, cotlapsic sat evota —alhta aptomjac.
Lhama apquilancam apquilyajayquiclho, poc eyca melyajayquiclho
(Mt 24.45-51)41 Aptomjac alhta apcanya Pedro:
—Visqui, ¿ningilvamlha ya nincoo singiltimnasa actemaclha apyitquiscama, inlhoyqui laa aplhamoclhojo enlhit? —alhta aptomjac.
42 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Apne ya nipyesicsa quellhip lhama enlhit apyitsomacpo mayordomo? Aptema nac mayordomo apquilyajayquiclho najan apyascamco. Aptomja apcanem apvisqui etamilsic tingma pac. Aptema laa apmilasictem aptoycaoc apquilancam. 43 Apquilinyejemoc anco apquilancam nac maa. Apvactamo sat apvisqui, etangvotac sat aptamjaycamcaclha apcanyomap elana. 44 Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyanyacpoc sat etamilsic aclhamoclhojo apvisqui apquilnatam. 45 Intomjac sat ancoc apvalhoc apquilancam: Mevotayc sat lhaja quilhvoc apvisqui ajac —sat cotnejic apvalhoc. Eyca pa elyicpilhquetamcoc enlhit apquiltamjaycam najan quilvana altamjaycam. Melnaycaoc (avanje) aptom najan apyamo anmin as apquilancam. 46 Cotlapsic sat evotac apvisqui pac naysicsa meljalhanma apquilancam. Ingyascacsojoc sat apyimpejic acyanmongayclha. Ingyanyacpoc sat epalhavomoc enlhitaoc melilyajayquiclho.
47 Lhama apquilancam apyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, coyavojoc sat acmasca acyanmongayclha. 48 Eyca poc apquilancam meyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, casilhtojoc sat acmasca acyanmongayclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apmesomap enlhit, colhamojoc sat najan actingyamalhca asoc apnaclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apcanyomap etamilsic enlhit, coyangvomoc sat actingyamalhca asoc apnaclha.
Jesús aptomja apquilhpanquiscama
(Mt 10.34-36)49 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Acvaac coo, yoyam olvitic talha as nalhpop. Altamjo inyicje quilhvo colhic ayalevasa talha. 50 Olngamcojoc sat acmasca seyapajasquiscama. Eyovse inyicje coo olinlhanmojo. 51 Acvaac coo as nalhpop. ¿Apquilanayqui ya quellhip oltamilcasiclha apquilvalhoc enlhitaoc? Actomjac coo siyanya quellhip: Paj, pac olsilhnana. 52 Elatingmacpoc sat cinco apmolhama. Apnatqui sat elinmelham apcanit. Apcanit sat elinmelham apnatqui. 53 Apyap sat ingyinmelham apquitca. Apquitca sat ingyinmelham apyap. Inquin sat conmelham ayitca. Ayitca sat conmelham inquin. Inyipyamong sat conmelham atapa. Atapa sat conmelham inyipyamong —alhta aptomjac Jesús.
Asoc monquinatquiscama
(Mt 16.1-4Mr 8.11-13)54 Aptomjac alhta Jesús apquilanya enlhitaoc:
—Apquilvitac sat ancoc yipjopay actepa actalhningvamlha acnim. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Comamac sat. Nasoc sat cotnejic coma (comama). 55 Apquilvitac sat ancoc quellhip apquilhcajacmo piyam. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Eyquey, samangi anco. Nasoc sat cotnejic eyquey. 56 Enlhit apquilaycmascam nac quellhip. Apquilyicpilco inyicje quellhip asoc apquilvitay acyitnama netin najan nalhpop. ¿Soctomja apquilquinatquisa nac asoc monquinatquiscama apquilvitay as ningvamlha nac jay? —alhta aptomjac.
Nintamilcasayclha ingvalhoc napato singinmelhaycam
(Mt 5.25-26)57 “¿Soctomja melyicpilco nac quellhip actemaclha acpeyvomo? 58 Aptimec sat ancoc lhip aplhalhma aptomja apquinmelhaycam, elyacsic singyicpilquemo tingma pac. Naysicsa apquillhingam ilinlhanmojo etamilcasiclha apvalhoc. Yoyam meyantamoc lhip apnaclha singyicpilquemo. Ingyanic sat singyicpilquemo apquilancam emoc lhip. Elhnescomoc sat lhip singilpilhtetomaclha. 59 Actomjac coo siyanya lhip: Metyepejec sat mataa lhip singilpilhtetomaclha, mesovjomo apquilhayclha solyayem (apmaycaoc nasa) —alhta aptomjac Jesús.
La levadura de los fariseos
1 Mientras tanto, la gente se había reunido por millares. Era tal la multitud que se atropellaban unos contra otros. Jesús comenzó entonces a hablar, y en primer término les dijo a sus discípulos: «Cuídense de la levadura de los fariseos, que es la hipocresía.
2 Porque no hay nada encubierto que no haya de ser manifestado, ni nada oculto que no haya de saberse.
3 Por tanto, todo lo que ustedes digan en la oscuridad, se oirá a plena luz, y lo que ustedes musiten en la alcoba, se dará a conocer desde las azoteas.
A quién se debe temer
(Mt 10.26-31)4 »Amigos míos, yo les digo a ustedes que no deben temer a los que matan el cuerpo, pero más de eso no pueden hacer después.
5 Yo les voy a enseñar a quién deben temer: Teman a aquel que, después de quitar la vida, tiene el poder de arrojarlos en el infierno. Sí, a él ténganle miedo.
6 ¿Acaso no se venden cinco pajarillos por un par de monedas? Sin embargo, Dios no se olvida de ninguno de ellos.
7 Lo mismo pasa con ustedes, pues hasta los cabellos de su cabeza están todos contados. Así que no teman, pues ustedes valen más que muchos pajarillos.
Confesión de fe en Jesús
8 »Yo les digo que a todo aquel que me confiese delante de los hombres, también el Hijo del Hombre lo confesará delante de los ángeles de Dios.
9 Pero al que me niegue delante de los hombres, se le negará delante de los ángeles de Dios.
10 Toda palabra que se diga en contra del Hijo del Hombre, será perdonada; pero toda blasfemia en contra del Espíritu Santo no será perdonada.
11 Cuando ustedes sean llevados a las sinagogas, y presentados ante magistrados y autoridades, no se preocupen de cómo o qué responder, o qué decir,
12 porque en ese mismo instante el Espíritu Santo les enseñará lo que deban decir.»
El rico insensato
13 Uno de la multitud le dijo: «Maestro, dile a mi hermano que comparta conmigo la herencia.»
14 Pero Jesús le dijo: «Hombre, ¿quién me ha puesto como juez o mediador entre ustedes?»
15 También les dijo: «Manténganse atentos y cuídense de toda avaricia, porque la vida del hombre no depende de los muchos bienes que posea.»
16 Además, les contó una parábola: «Un hombre rico tenía un terreno que le produjo una buena cosecha.
17 Y este hombre se puso a pensar: “¿Qué voy a hacer? ¡No tengo dónde guardar mi cosecha!”
18 Entonces dijo: “¡Ya sé lo que haré! Derribaré mis graneros, construiré otros más grandes, y allí guardaré todos mis frutos y mis bienes.
19 Y me diré a mí mismo: ‘Ya puede descansar mi alma, pues ahora tengo guardados muchos bienes para muchos años. Ahora, pues, ¡a comer, a beber y a disfrutar!’”
20 Pero Dios le dijo: “Necio, esta noche vienen a quitarte la vida; ¿y para quién será lo que has guardado?”
21 Eso le sucede a quien acumula riquezas para sí mismo, pero no es rico para con Dios.»
El afán y la ansiedad
(Mt 6.25-34)22 Después, Jesús dijo a sus discípulos: «Por eso les digo que no se preocupen por su vida ni por lo que han de comer, ni por su cuerpo ni por lo que han de vestir.
23 La vida es más que la comida, y el cuerpo es más que el vestido.
24 Fíjense en los cuervos: no siembran, ni siegan; no tienen almacenes ni bodegas, y no obstante Dios los alimenta. ¿Acaso no valen ustedes mucho más que las aves?
25 ¿Quién de ustedes, por mucho que lo intente, puede añadir medio metro a su estatura?
26 Pues si ustedes no pueden hacer ni lo más pequeño, ¿por qué se preocupan por lo demás?
27 Fíjense en los lirios, cómo crecen, y no trabajan ni hilan; pero yo les digo que ni Salomón, con todas sus riquezas, llegó a vestirse como uno de ellos.
28 Y si Dios viste así a la hierba, que hoy está en el campo y mañana es echada al horno, ¡cuánto más hará por ustedes, hombres de poca fe!
29 Así que no se preocupen ni se angustien por lo que han de comer, ni por lo que han de beber.
30 Todo esto lo busca la gente de este mundo, pero el Padre sabe que ustedes tienen necesidad de estas cosas.
31 Busquen ustedes el reino de Dios, y todas estas cosas les serán añadidas.
Tesoro en el cielo
(Mt 6.19-21)32 »Ustedes son un rebaño pequeño. Pero no tengan miedo, porque su Padre ha decidido darles el reino.
33 Vendan lo que ahora tienen, y denlo como limosna. Consíganse bolsas que no se hagan viejas, y háganse en los cielos un tesoro que no se agote. Allí no entran los ladrones, ni carcome la polilla.
34 Porque donde ustedes tengan su tesoro, allí también estará su corazón.
El siervo vigilante
35 »Manténganse listos, con la ropa puesta y con su lámpara encendida.
36 Sean como los siervos que están pendientes de que su señor regrese de una fiesta de bodas: en cuanto su señor llega y llama, ellos le abren enseguida.
37 ¡Dichosos los siervos a los que su señor encuentra pendientes de su regreso! De cierto les digo que se ajustará la ropa, los hará sentarse a la mesa, y él mismo vendrá a servirles.
38 Dichosos los siervos a los que su señor encuentre así, aunque llegue a la medianoche o en la madrugada.
39 Pero esto deben saber: si el dueño de la casa supiera a qué hora va a llegar el ladrón, estaría pendiente y no permitiría que robaran su casa.
40 También ustedes deben estar preparados, porque el Hijo del Hombre vendrá cuando ustedes menos lo esperen.»
El siervo infiel
(Mt 24.45-51)41 Entonces Pedro le dijo: «Señor, ¿esta parábola es para nosotros, o para todos?»
42 El Señor le respondió: «¿Quién es el mayordomo fiel y prudente, al cual su señor deja a cargo de los de su casa para que los alimente a su debido tiempo?
43 Dichoso el siervo al que, cuando su señor venga, lo encuentre haciendo así.
44 De cierto les digo que lo pondrá a cargo de todos sus bienes.
45 Pero si aquel siervo cree que su señor va a tardar, y comienza a golpear a los criados y a las criadas, y a comer y beber y embriagarse,
46 el señor de aquel siervo vendrá cuando este menos lo espere, y a una hora que no sabe, y lo castigará duramente, y lo echará con los incrédulos.
47 El siervo que, a pesar de conocer la voluntad de su señor, no se prepara para cumplirla, se hace acreedor de muchos azotes.
48 Pero el que se hace acreedor a recibir azotes sin conocer la voluntad de su señor, será azotado poco. Porque al que se le da mucho, también se le exigirá mucho; y al que se le confía mucho, se le pedirá más todavía.
Jesús, causa de división
(Mt 10.34-36)49 »Yo he venido a lanzar fuego sobre la tierra. ¡Y cómo quisiera que ya estuviera en llamas!
50 Hay un bautismo que debo recibir, ¡y cómo me angustio esperando que se cumpla!
51 ¿Creen ustedes que he venido a la tierra para traer paz? Pues les digo que no, sino más bien división.
52 Porque de ahora en adelante una familia de cinco estará dividida en tres contra dos, y en dos contra tres.
53 El padre se enfrentará con el hijo, y el hijo con el padre. La madre estará en contra de la hija, y la hija en contra de la madre. La suegra estará en contra de su nuera, y la nuera en contra de su suegra.»
¿Cómo no reconocen este tiempo?
(Mt 16.1-4Mc 8.11-13)54 Jesús decía también a la multitud: «Cuando ustedes ven que se levanta una nube en el poniente, dicen: “Va a llover”; y así sucede.
55 Cuando sopla el viento del sur, dicen: “Va a hacer calor”; y así sucede.
56 ¡Hipócritas! Si saben discernir el aspecto del cielo y de la tierra, ¿cómo es que no saben discernir el tiempo en que viven?
Arréglate con tu adversario
(Mt 5.25-26)57 »¿Por qué no juzgan ustedes mismos lo que es justo?
58 Cuando comparezcas con tu adversario ante el magistrado, procura arreglarte con él mientras vas de camino; no sea que te lleve ante el juez, y el juez te entregue al alguacil, y el alguacil te meta en la cárcel.
59 Te digo que no saldrás de allí hasta que hayas pagado la última moneda.»