Apquililmalhnancama israelitas
1 Vocmec nic nat acnim veinticuatro piltin nac jay. Apcaneclhec nic nat yoyam elilmalhnam mepqui aptoycaoc. Apquilantalhnec nic nat apquilantalhnama actemaclha acmayovsa apquilvalhoc, apquilpalesa lhopactic apyitsicsaoc. 2 Am nic nat elpalhcac metnaja israelitas. Apcaneclhec nic nat netin yoyam ellhenic apquiltemaclha apancaoc apquilsilhnanomap apanco najan apquiltemaclha apancaoc apquilyeyjamcaa nano. 3 Apquiljalhnoc nic nat singanamaclha Dios alyipsatomalhca vaycajac acvaycmo tres horas. Yiplovcoc nic nat apquillhanma apquilsilhnanomap apanco acvaycmo tres horas naysicsa apquililmalhnancama. 4 Apnam maa levitas: Josué, Binuy, Cadmiel, Sebanías, Buni, Serebías, Bani najan Quenani. Apnam nic nat netin nintajanem, apquilyimnatesa apquilpayvam elpamejitsic Dios Visqui ingac. 5 Apnam maa levitas: Josué, Cadmiel Binuy, Hasbnías, Serebías, Hodías, Sebanías najan Petaías, apquiltomja apquilanya: ¡Ingyaniclha netin quellhip! ¡Eltime sat apquilayo Dios Visqui ingac! ¡Mayayo nac Dios, ontimjic altamila nimpayvam najan ningilayo apvisay apanco apna netin! — nic nat apquiltomjac.
6 Aptomjac alhta apquilmalhnancama Esdras: Lhip nac Dios Visqui ingac, mepqui poc. Lhip nic nat apquillanay netin najan asoc acnaycaoc netin najan apyová. Lhip nic nat apquillanay as nalhpop najan aclhamoclhojo asoc acnaycaoc. Najan maa yingmin acvanyam najan asoc aleyvam congne yingmin. Lhip aptomja apyimnatescama apnenyaoc enlhitaoc najan acyovoclhojo asoc aleyvam. Apquiltimec apquilayo lhip apyovoclhojo apyová netin maa.
7 Dios Visqui ingac, lhip nic nat apquilyacyescama Abram, apyinyovquiscama nic nat tingma Ur yoclhilhma Caldea. Aptimescasquic nic nat etnejic apvisay Abraham. , 8 Apvitac nic nat lhip aptemaclha meyasquiyam, apquillanay nic nat lhip pacto ningmiyovmalhca: Ellhovamcoc sat aptovana niptamin lhama yoclhilhma alhnancoc, acvisay siclho apquileyvomaclha cananeos, hititas, amorreos, ferezeos, jebuseos, najan gergeseos. Mepqui apyeycajascaoc nic nat lhip aplhanma, acno lhip aptemaclha appeyvomo. 9 Apvitac nic nat lhip apquillingaycamco acyimtalhnama ningilyeyjamcaa yoclhilhma Egipto. Apjalhnoc nic nat lhip apquilmalhnancama payjoc Yingmin Acyilhvasem (Mar Rojo). , 10 Apquilvitac nic nat apvisqui faraón najan apquilasinancama najan apyovoclhojo co Egipto lhip apmopvan najan aptamjaycam simpilapquiscama. Lhip nic nat apyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc nipyesicsa israelitas. Mayayo nac lhip najan apyimtalhnamo as ningvamlha nac jay. 11 Apquilhpancasquic nic nat lhip yingmin acvanyam, elmilanic israelitas mepqui lha yingmin. Apquilvayvamquic nic nat cotnaja ingmoc yingmin congno, malha mataymong acvayveycaoc. 12 Lhip nic nat aplhinquiscama israelitas actemaclha monquinatquiscama yipjopay ayimja acnim anco, najan monquinatquiscama talha alhtaa, yoyam elvitac amay apquilyiplayclha.
13 Apvayventac nic nat lhip ayitsicsic inquilhe acvinatem Sinai. Appamejitquiscama nic nat lhip ayinyema netin, moclhama singanamaclha najan singascamaclha alpeyvomo najan altamila. 14 Apcanama nic nat lhip eltamilsic acnim ninnayclha. Aplhocac nic nat Moisés singanamaclha najan singascamaclha acpeyvomo. 15 Apcamquic nic nat lhip aptoycaoc ayinyema netin, apmascosa mayic ataoc, najan maa yingmin apyinaycaoc, apmascosa acnim alnapma. Apcanayquic nat ellhovamcoc yoclhilhma aplhanma lhip siclho mepqui apyeycajascaoc. , ,
16 Am nic nat elyiplovcasac ningilyeyjamcaa singanamaclha, ayinyema ayajamalhco apquilvalhoc najan acnatjemo apquilvalhoc. 17 Am nic nat colyacmoc elilyejiclhojo, am nic nat colhenam apquilvalhoc lhip aptamjaycam simpilapquiscama. Cayjec nic nat apquilvalhoc, apquilyacyesa apvisqui apancaoc aptimesquiscama acyimtalhnama, yoyam colhic actajesa enlhitaoc mocjam yoclhilhma Egipto. Am nic nat eyinyavac lhip as ningilyeyjamcaa, ayinyema lhip aptomja Dios apcasicjayquiclha mocjam, aptomja apcamliyam, aptomja apcasicjayo mataa. , 18 Apvitac nic nat lhip ningilyeyjamcaa apquillanay vayqui quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios, yoyam eltimjic apquilayo, ayinyema apyinyovquiscama yoclhilhma Egipto, apquiltemaclha apquilvennéycam lhip. 19 Am nic nat eyinyavac lhip naysicsa apquileyvam yoclhilhma actamopeycaoc, ayinyema lhip apcasicjayo. Yipjopay ayimja actomja monquinatquiscama naysicsa apquillhingam alhtaa, elvita amay. 20 Lhip nic nat apmescama espíritu apanco, yoyam colyasingvomoc apquilvalhoc enlhitaoc. Lhip nic nat ayinyema aptoycaoc maná najan apyinaycaoc yingmin. 21 Acvaycmo cuarenta años apquillhoy aptoycaoc ayinyema lhip, mepqui ilhnic nat aymomalhca asoc. Am nic nat etniclhac apjápaoc apava, am nic nat eltacmoc amaoc apmancaoc.
22 Lhip nic nat aptimesquiscama apquilyimnatem, elmacpoc apquilviscaa cotnaja ingmoc najan apnaymacoc. Apquilmilasquic nic nat yoclhilhma yoyam elhnam payjoc Hesbón, yoclhilhma apanco apvisqui Sehón najan yoclhilhma Basán actomja apanco apvisqui Og. 23 Aplhamaseclhec nic nat lhip ningilyeyjamcaa apquitquic, mongmovan ongilyipsitic, acno apyová netin. Apquillhocac nic nat yoclhilhma, aplhanma nic nat lhip mepqui apyeycajascaoc, yoyam ellhovamcoc ningilyeyjamcaa. , 24 Apquilsovjoc nic nat apquilmam yoclhilhma Canaán, eltimjic apancaoc. Apquilmacpec nic nat actomja apquilaoclha, najan enlhitaoc najan apvisqui apancaoc. Apquiltimec nic nat apquiltamjoclha eltimjic. 25 Apquilmec nic nat tingma apquilvanyam apquilyimnatem najan amyipayc altamila, najan tingma apquiltamila acnaycaoc altamila asoc. Najan yamilquit, najan uva avjac, najan yamit olivo avjac najan yamit acma acyilhna cotlaycaoc. Inquilastinquic nic nat aptoycaoc, apquiltomjayclho apnamilay. Apquilyispaquic nic nat apquilvita cotlaycaoc asoc altamila alinyema lhip.
26 Am nic nat elilyajaclhoc lhip appayvam, apquiltomja apquilinmelhaycam, apquilvennam nic nat singanamaclha ayinyema lhip. Apquilnapquic nic nat profetas apquillingascama lhip appayvam, yoyam elyanmongsic moc apquilvalhoc. Apquilvennam nic nat lhip, ayinyema apquiltemaclha apancaoc apquilsilhnanomap apanco. 27 Apquilmacpec nic nat ningilyeyjamcaa nipyesicsa cotnaja ingmoc ayinyema lhip, yoyam ellingamcojoc acyimtalhnama. Naysicsa aclingaycamco apquilvalhoc apquililmalhna, yoyam epasmoc mataa lhip. Apjalhnoc nic nat lhip apna netin, aptomja apcamliyam. Apquilapajascasquic nic nat lhip apquilvomquiscama tap, apmascosa lhip apquiltemaclha apquilmomap.
28 Acyavataclhojo ilhnic nat actamilaycam apquilvalhoc ningilyeyjamcaa. Apquilyiplovcasquic nic nat mocjam apquiltemaclha apancaoc. Apquilmacpec nic nat mocjam nipyesicsa cotnaja ingmoc. Apquililmalhnaquic nic nat mocjam, yoyam epasmoc mocjam lhip. Apjalhnoc nic nat lhip, apquilvomsacpec nic nat tap, ayinyema lhip. 29 Apquiltamjoc nic nat lhip elyiplovcasojoc mocjam singanamaclha lhip appayvam. Am nic nat elyiplovcasac mataa, apnatovasa singascamaclha ayinyema lhip. Acyimnatem ingnenyic ayinyema ningyiplovquiscama singanamaclha. Apquilinmelham nic nat, acnatjemo nic nat apquilvalhoc ningilyeyjamcaa. 30 Ajolhec nic nat apquiljalhanma lhip aclhamoclhojo años, apyascasingvocmo apquilvalhoc ayinyema lhip espíritu apanco najan ayinyema profetas apquilpayvam. Am nic nat colcac apquilvalhoc ningilyeyjamcaa. Apquilapajascasquic nic nat lhip, yoyam elmacpoc nipyesicsa enlhitaoc actomja apquilaoclha. 31 Naso, am nic nat eticyavac apyovoclhojo ayinyema lhip apmasma, mepqui ilhnic nat apyamasma apyovoclhojo. Lhip nac Dios aptomja singasicjayo najan singamliyam.
32 Lhip Dios Visqui ingac, aptomja apyimtalhnamo, apmopvan, najan apmopvan jingiltovacsic. Am eyeycajasac mataa lhip aplhanma pacto ningmiyovmalhca najan aptemaclha singasicjayo. Noncolvonquim nasa apquillingaycamco acyimtalhnama ningilyeyjamcaa najan apquilviscaa ingnaymacoc, najan mayayo, najan sacerdotes, najan profetas, najan apyovoclhojo ingnaymacoc, ayenmo ilhnic nat apquiltimem apquilviscaa co Asiria acvaycmo as ningvamlha nac jay. 33 Naso, appeyvomo apanco nac lhip najan mepqui apsilhnanomap apanco naysicsa ninlingaycamco acyimtalhnama. Nincoo eyca ningilsilhnanomalhca inganco naysicsa nintemaclha inganco acmasom. 34 Am nic nat elyiplovcasac singanamaclha najan singascamaclha apquilviscaa ningyesicsa, najan sacerdotes, najan mayayo, najan ningilyeyjamcaa apyovoclhojo. 35 Aptimescasquic nic nat lhip eltimjic apquilviscaa. Apcamquic nic nat lhip cotlaycaoc asoc altamila. Apquillhocac nic nat yoclhilhma actamila anco. Am nic nat eltomjac apquilayo lhip, am nic nat elvatsamcoc mataa apquiltemaclha apancaoc acmasom.
36 Jingilanojo quilhvo nac jay, ningiltomja ningilmomalhca as yoclhilhma, apquillhoy siclhoc nic nat ningilyeyjamcaa, yoyam elvita cotlaycaoc acyilhna najan cotlaycaoc asoc altamila. 37 Apquilvitac mataa acyilhna apquilviscaa cotnaja ingmoc, ayinyema lhip apcanama jingilasquisic ingyimpejic. Eycaso ayinyema nintemaclha inganco ningilsilhnanomalhca inganco. Singilmam nincoo as apquilviscaa, apquilmam najan ninatoscama eltimjic apnatoscama. Avanjec nincoo acyajapmo ingilvalhoc — alhta actomjac coo sicpamejitquisa Dios.
Vaycajac actalhesomalhca pacto ningyiplovquiscama
38 Nimpenasquic alhta ninlhanma ningilsilhnanomalhca inganco napato Dios. Ningillhenquic alhta mepqui ningilyeycajascaoc, yoyam ongyiplovcasojoc sat mataa singanamaclha Dios. Yitnec vaycajac apnatalhescama firma apquilvisay apancaoc enlhit mayayo, najan levitas najan sacerdotes.
Esdras confiesa los pecados de Israel
1 El día veinticuatro del mismo mes, los israelitas volvieron a reunirse para ayunar, vestidos con ropas ásperas y con la cabeza cubierta de polvo.
2 Para entonces los israelitas ya habían apartado de sí a los hijos de extranjeros. Puestos de pie, los israelitas confesaron sus pecados y los de sus padres,
3 y así de pie, durante tres horas escucharon la lectura del libro de la ley del Señor su Dios, y durante las siguientes tres horas el pueblo confesó sus pecados y adoró al Señor.
4 Luego, los levitas Josué, Bani, Cadmiel, Sebanías, Binuy, Serebías, Bani y Quenani subieron los escalones, y en voz alta clamaron al Señor.
5 Por su parte, los levitas Josué, Cadmiel, Bani, Jasabnías, Serebías, Hodías, Sebanías y Petajías dijeron al pueblo:
«¡Vamos, bendigamos al Señor nuestro Dios desde la eternidad y hasta la eternidad!
»Señor, ¡que tu glorioso y excelso nombre sea bendito más allá de toda bendición y alabanza!
6 Tú, Señor, eres el único Señor. Tú hiciste los cielos, y los cielos de los cielos, con todas sus huestes; tú creaste la tierra y el mar, y todo lo que hay en ellos; tú diste vida a todo cuanto existe; por eso las huestes celestiales te adoran.7 Tú, Señor, eres el Dios que eligió a Abrán; tú le ordenaste salir de Ur de los caldeos; tú le pusiste por nombre Abrahán; 8 tú lo consideraste digno de confianza e hiciste un pacto con él; tú prometiste dar a sus descendientes la tierra donde vivían los cananeos, los hititas, los amorreos, los ferezeos, los jebuseos y los gergeseos, y cumpliste tu promesa, porque eres justo.9 Tú viste en Egipto la aflicción de nuestros padres, y escuchaste su clamor en el Mar Rojo; 10 tú realizaste señales y maravillas contra el faraón y sus ejércitos, y contra todos los habitantes de su país, pues sabías que habían tratado a tu pueblo con soberbia; ese día engrandeciste tu nombre, como lo has engrandecido hoy.11 »Ante sus propios ojos, tú dividiste el mar en dos, y tu pueblo pasó por él como en tierra seca; a sus perseguidores, los hundiste en el mar como se hunde una piedra en aguas profundas.
12 Tú los guiaste durante el día por medio de una gran nube, y de noche iluminaste su camino con una columna de fuego, para mostrarles el camino que debían seguir. 13 Tú descendiste a la cumbre del monte Sinaí; les hablaste desde el cielo y les diste consejos sabios, leyes verdaderas, y estatutos y mandamientos buenos.14 Tú les ordenaste respetar la santidad de tu día de reposo, y por medio de tu siervo Moisés les prescribiste mandamientos, estatutos y leyes. 15 Cuando tuvieron hambre, tú les diste a comer pan del cielo; cuando tuvieron sed, hiciste que brotara agua de la peña, y finalmente les diste posesión de la tierra, como habías prometido hacerlo. 16 »Pero ellos y nuestros padres se llenaron de soberbia, y en su obstinación no prestaron atención a tus mandamientos.
17 »Se negaron a escucharte y se olvidaron de los hechos maravillosos que habías hecho por ellos; al contrario, se volvieron duros y rebeldes, y buscaron líderes que los guiaran para volver a caer en servidumbre.
»Pero tú eres un Dios que perdona; eres un Dios clemente y compasivo; no te enojas fácilmente porque tu misericordia es grande; por eso no los abandonaste,
18 aunque ellos fundieron un becerro y le dijeron al pueblo que ese era el dios que los había sacado de Egipto. Aunque ellos se dedicaron a cometer actos muy repugnantes,19 tú, por tu gran misericordia, no los abandonaste en el desierto: durante el día, la columna de nube no se apartó de ellos para guiarlos en su camino; durante la noche, tampoco se apartó de ellos la columna de fuego para alumbrarles el camino que debían seguir.20 Les enviaste tu buen espíritu para instruirlos, y no les quitaste el maná con que se alimentaban ni les faltó agua para apagar su sed.21 Durante cuarenta años los sustentaste en el desierto, y nunca nada les faltó, ni se gastaron sus vestidos, ni se les hincharon los pies. 22 Pusiste en sus manos reinos y pueblos, y los repartiste por distritos, y tomaron posesión de las tierras de Sijón, el rey de Jesbón, y de Og, el rey de Basán. 23 Les diste tantos hijos como las estrellas de los cielos, y los guiaste hasta la tierra que habrían de poseer, como lo habías prometido a sus padres.24 Y sus descendientes tomaron posesión de esas tierras; tú les diste la victoria sobre los que allí habitaban, y ellos vencieron a los cananeos y a sus reyes, y a los pueblos vecinos, para que hicieran con ellos lo que quisieran. 25 Y ellos conquistaron ciudades amuralladas y tierras fértiles; se adueñaron de buenas casas y de todo tipo de bienes, de cisternas, de viñedos, de olivares y de abundantes árboles frutales; y comieron hasta saciarse, y disfrutaron de tu gran bondad. 26 »Pero provocaron tu enojo porque se rebelaron contra ti, y tuvieron en poco tus leyes; mataron a tus profetas porque les hacían ver su maldad para que se volvieran a ti, pero ellos cometieron actos muy repugnantes.
27 »Entonces los dejaste caer en poder de sus enemigos, que los afligieron en gran manera. Y cuando se vieron atribulados, te pidieron ayuda y tú, desde el cielo, los escuchaste, porque eres un Dios misericordioso, y les enviaste hombres valerosos para que los libraran del poder de sus enemigos.
28 »Pero una vez que estaban en paz, volvían a su mal comportamiento, y por eso tú los dejaste caer en poder de sus enemigos, y ellos volvieron a dominarlos. Pero volvían a pedirte ayuda, y tú, desde el cielo, te compadecías de ellos y los librabas.
29 Los reprendiste para que respetaran tus leyes, pero ellos, en su soberbia, no cumplieron tus mandamientos sino que se rebelaron contra tus juicios, por los cuales todo hombre que los cumpla, vivirá. Se rebelaron, se encapricharon, no quisieron escucharte.30 Pero tú les tuviste paciencia por mucho tiempo, y por medio de tus profetas les diste muestras de tu espíritu. Pero ellos no quisieron escucharte. Por eso los dejaste caer en manos de otros pueblos.31 Gracias a tu gran misericordia, no acabaste con ellos ni los dejaste en el desamparo, porque eres un Dios clemente y misericordioso.32 »Por eso, Dios nuestro, Dios grande, fuerte y temible, que cumples fielmente tu pacto y mantienes tu gran misericordia con tu pueblo, no tengas en poco todo el sufrimiento que han soportado nuestros reyes y príncipes, nuestros sacerdotes y profetas, nuestros padres y todo tu pueblo, desde que fuimos esclavizados por los reyes de Asiria hasta nuestros días.
33 Tú has actuado con justicia en todo lo que nos ha sucedido, porque tú haces todo con rectitud; nosotros, en cambio, hemos hecho lo malo.34 Ninguno de nuestros antepasados cumplió la ley: ni nuestros reyes, ni nuestros príncipes, ni nuestros sacerdotes ni nuestros padres. Ninguno de ellos obedeció tus mandamientos ni escuchó tus reprensiones.35 Aceptaron los numerosos reinos que por tu bondad les diste, y disfrutaron de la vasta y fértil tierra que les entregaste; y ni aun así quisieron servirte ni se arrepintieron de su maldad.36 Por eso hoy vivimos como esclavos de otros; somos esclavos en nuestra propia tierra, la tierra que prometiste a nuestros antepasados, para que disfrutaran de sus productos.37 Sus frutos son abundantes, pero ahora van a parar a los graneros de los reyes que nos dominan, y todo a causa de nuestra maldad; ellos se han convertido en nuestros amos, en dueños de nuestro ganado, y hacen con nosotros lo que quieren. Y estamos en grandes aprietos.38 »En vista de todo esto, hoy nos comprometemos contigo, y nosotros y nuestros príncipes, y los sacerdotes y los levitas, firmamos este compromiso.»