Apquitsepma Samuel profeta
1 Apquitsepmec nic nat profeta Samuel. Apcaneclhec nic nat apyovoclhojo israelitas, elyapcalhic ayinyema acmayovsa apquilvalhoc. Apquilatoynquic nic nat tingma pac Ramá. Apmiyaclhec nic nat David yoclhilhma actamopeycaoc acvisay Parán.
David najan tampeyi acvisay Abigail
2 Apnec nic nat tingma Maón lhama enlhit acma apquilnatam. Tres mil nic nat apnatoscama nipquesic. Mil nic nat apnatoscama yataay. Tingma Carmel nic nat apyesescama mataa apnatoscama. 3 Apvisay nic nat Nabal, apyeyjamcaa ilhnic nat apvisay Caleb. Mepqui ilhnic nat actamilaycam apvalhoc, avanjec nic nat mataa aptemaclha apanco. Aptava ilhnic nat acvisay Abigail. Actamila ilhnic nat avalhoc, actamila ilhnic nat naat quilvana.
4-5 Apnec nic nat David yoclhilhma actamopeycaoc. Aplingac nic nat David aptomjaclha Nabal, apyesescama apnatoscama nipquesic tingma Carmel. Apquilapajasquic nic nat David diez apquilyimnanic eltiyaningvomoc najan elpayvacsic Nabal. 6 Apquilanyacpec nic nat eliltimnacsic appayvam ayinyema David: —Lhip nac eyipma. Inlhenquic evalhoc lhip najan apyovoclhojo apquilmolhama. 7 Aclingac alhta aptamjaycam lhip apyesescama apnatoscama nipquesic. Ningvitac alhta mataa apquilancam nipquesic ningyesicsa nincoo payjoc Carmel. Am alhta elinmelham mataa, am alhta ongilapajasac mataa. 8 Ilmalhna sat lhip apquilancam, actomja nasoc anco sicpayvam. Quip ilanojo apquilvoy lhac apquilyimnanic silapajascama coo. Ilimlimojo sat, apvita inlhojo lhip. Jingilapajasquis asoc singamliyam. Coo sicvisay malha lhip apquitca— alhta David — nic nat apquiltomjac.
9 Apquilmiyaclhec nic nat apquilyimnanic. Apquililtimnasquic nic nat amyaa apnaclha Nabal. Apquiljalhnec nic nat apcatingmaycam.
10 Apcatingmavoc nic nat Nabal: —¿Soc lha apvisay David? ¿Soc lha apvisay Isaí apquitca? Aplhamoc mataa apquilvatseycaoc apquiltimesaycam enlhit. Apquilinyem alhta apquiltomjac. 11 Yitnec coo nintom, eltovamcoc apquilyesescama nipquesic. Yitnec najan apitic, najan ningyam. Movanquejec olmecsic quellhip. Paj coo oyasamcoc apquilinyemayaclha quellhip — nic nat aptomjac Nabal.
12 Apquiltajavoc nic nat apquilyimnanic. Apquiltimnasquiclhec nic nat amyaa apnaclha David, actomjaclha appayvam Nabal.
13 Aptomjac nic nat David apquilanya apnaymacoc: —¡Elnateticlha apquilmaycam!— nic nat aptomjac.
Apnateteclhec nic nat apquilmaycam, acno maa David. Apnalaclhec nic nat cuatrocientos apnaymacoc David. Apquilaymacpec nic nat doscientos apnaymacoc eltamilsic asoc apancaoc.
14 Apnam nic nat apquilancam apnaclha Nabal. Apyilhacpoc nic nat lhama apquilancam, eltimnacsic amyaa Abigail, aptemaclha alhta appayvam Nabal: —Apnec alhta yoclhilhma actamopeycaoc apvisay David. Apquilvaac alhta apquilasinancama, elpayvacsic najan elpamejitsic Nabal. Am alhta colcac apvalhoc aplinga apquilpayvam, aptanovquic alhta Nabal. 15 Apquiltasic alhta mataa David apnaymacoc, ningilpalhquemalhca alhta amyip. Am alhta jingilinmelham mataa, am jingilnatamac asoc. 16 Ingiltamilcasquic alhta mataa, acnim anco najan alhtaa. Apquiltamilcasquic alhta najan ninatoscama. 17 Paj cotamila apvalhoc atava lhiya, mongvanquejec ongilpamejitsalhcojo. Coyasamcojo sat lhiya, yavamlha cotnejic. Nasoc anco covac acyimtalhnama, yoyam elngamcojo atava najan ellingamcojo apquilmolhama — nic nat aptomjac apquilancam.
18 Impecjam nic nat Abigail. Inquicjesquic nic nat doscientos nilpayescama najan uva ayingmenic, anit alhanaoc, najan cinco nipquesic apjapitic mocjetic, najan cuarenta litros trigo apactic macyilhnayam, najan cien uva acyilhna macyamascama, najan doscientos higo acyilhna macyamascama. Impatmeclhec nic nat anamtem yamelyeyjaycoc.
19 Intomjac nic nat alanya apquilyimnanic: —Noc maa, ongvimjamcoc sat jayqui — nic nat intomjac.
Am nic nat elngac Nabal actomjaclha aptava. 20 Inyilhalhcoc nic nat anamta actoscama yamelyeyjaycoc, acvonquepa. Nalhit amay nic nat intomjac. Pilapcasquic nic nat acvita apquilhyam David najan apnaymacoc. Pa ilhnic nat comoc tacja.
21 Inlhenquic nic nat apvalhoc David aptemaclha apanco Nabal: Alhto inyicje sictamilquiscama alhta apnatoscama Nabal yoclhilhma actamopeycaoc. Mepqui alhta sictovascama asoc apanco. Apmapsom apanco Nabal naysicsa sictimesquiscama actamila. 22 Naso, osavojoc sat silnapma apyovoclhojo apquilmolhama apquilinava. Osavojoc sat cotyapmaclha mocjam acnim. Paj sat ancoc, olngamcojoc sat acyimtalhnama ayinyema Dios — nic nat intomjac apvalhoc David.
23 Pilapcasquic nic nat Abigail acvita David. Intipquic nic nat anamtem, injalhec nic nat acticlhicvocmo nalhpop payjaclha naat.
24 Inyitnec nic nat nalhpop quilvana apquinmamcaclha David, actomja ayanya: —Lhip visqui ajac. Coo nac sicsilhnanomalhca ajanco. Ingyeylhojo sicpayvam najan sicpeyvescasquiclha amyaa. 25 Notvas nasa Nabal, aptemaclha mataa ayanem. Apvisay apanco Nabal, moc ningiltimem Ayanem, acno aptemaclha apanco. Sicvisay coo silancam lhip. Am alhta otac coo lhip apquilapajascama apnaclha Nabal. 26 Naso, apmiyovquic lhac Dios onticyoc nincoo, acno aclhanma apvalhoc lhip. Apmiyovquic lhac Dios esilhnanacpoc apanco lhip. Naso, elngamcojoc sat acyimtalhnama Nabal. Ellingamcojoc sat acyimtalhnama apyovoclhojo apquilinmelhaycam lhip, acno yoyam elngamcojo Nabal. 27 Altamjoc lhip emoc tacja asoc sicmescama nasa, eltovamcoc sat lhip apquillhalhmaa. 28 Jeyasicjiclhojo sat mocjam coo, sicvisay silancam lhip. Naso, emyovacpoc sat lhip najan actemaclha apmopvan lhip, naysicsa aptimem apvisqui. Apquilnapacpec mataa lhip, ayinyema apcanama Dios. Melngamquejec sat mataa lhip acyimtalhnama, cotmongvoyam nelha. 29 Emyovacpoc sat lhip ayinyema Dios, apvita inlhojo enlhit apquinmelhaycam yoyam ingyajic. Elyingamacpoc sat cotnaja ingmoc, acno ningyinjam vanteta mataymong ayitcoc. 30 Esavojoc sat Dios aplhanma siclho mepqui apyeycajascaoc. Etnesacpoc sat lhip apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. 31 Coytic sat actamilaycam apvalhoc lhip. Colngamquejec sat acyimtalhnama lhip apvalhoc, apvita inlhojo mepqui ninticyovam nincoo, ayinyema mepqui ningilsilhnanomalhca inganco. Noncolvonquim nasa sicvisay silancam lhip, apvita inlhojo lhip apmasma Dios — nic nat intomjac Abigail.
32 Apcatingmavoc nic nat David: —Innec ayaco Dios Apyimtalhnamo Israel, aptomja apcapajascama lhiya sicnaclha coo. 33 Intasi nac lhiya, actomja acyascamco anco lhiya. Ayinyema acmasma lhiya acmolhama, yoyam metacpeje enlhit apticyovam. Mepqui sicsilhnanomalhca ajanco napato Dios. 34 Pac oltimnacsic lhiya, siclhanma mepqui sicyeycajascaoc napato Dios Apyimtalhnamo. Apmiyovquic lhac Dios comatong lhiya. Am lhac ancoc setjanyaa lhiya quilhvo nac jay, eticyoc sat apyovoclhojo Nabal apquilmolhama apquilinava, cotyepaclha acnim — nic nat aptomjac David.
35 Natamin aplhocac nic nat David acyovoclhojo asoc acpatmeyquinta quilvana. Aptomjac nic nat David apcanya: —Cotajiclha sat mocjam. Coyit actamilaycam avalhoc lhiya. Aclingac lhac aclhanma lhiya. Cotac sat lhiya, acno selmalhnaycam lhac — nic nat aptomjac David.
36 Intajaclhec nic nat Abigail. Invitac nic nat atava Nabal apquillanay fiesta, malha apvisqui. Apquitsovasoc nic nat naysicsa anmin ayajem. Am nic nat coltimnasac amyaa quilvana, acvaycmo secaseclha. 37 Moc acnim nic nat intomjac. Inmasquec nic nat anmin ayajem Nabal. Inquiltimnasquic nic nat amyaa Abigail. Pilapcasquic nic nat apquitsepa apyimnaclhojo. Mepqui ilhnic nat apyimnatem apyovoclhojo. 38 Invocmec nic nat diez acnim, apquitsepa mocjam apyimnaclhojo. Intalhnec nic nat apquinamam Nabal.
39 Aplingac nic nat amyaa David apquitsepma Nabal. Aptomjac nic nat David: —Innec ayaco Dios. Mepqui coo sicsilhnanomalhca ajanco. Aplingamcoc Nabal apyanmongsayclha Dios aptemaclha apanco — nic nat aptomjac.
Innec nic nat altimnasa tampeyi Abigail, etnejic sat aptava David. 40 Apquilvoclhec nic nat apquilapajascama tingma Carmel acnaclha tampeyi. Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Inlhenquic apvalhoc David etnejic aptava lhiya — nic nat apquiltomjac.
41 Injalhec nic nat Abigail acticlhicvocmo nalhpop payjaclha naat. Intomjac nic nat ayatingmavo: —Silancam coo mepqui sicyimtalhnamo. Apquiltamjoc sat ancoc David, evanquic olcoc yingmin apmancaoc apquiltimesaycam — nic nat intomjac.
42 Natamin nic nat altimnascama, acpecjamcaa colhong. Allhalhmaa ilhnic nat cinco quilvanaa altimesaycam. Alquinamtem nic nat yamelyeyjaycoc. Inyiplaclhec nic nat apquilasinancama David. Inquilyimjapquic nic nat maa David.
43 Moc aptava David acvisay nic nat Ahinoam de Jezreel. Anit nic nat apnatamcaa David. 44 Moc nic nat David aptava siclho, Saúl apquitca Mical. Aptimec nic nat aptava Palti, apyap nic nat Lais, apquinyema Galim.
David y Abigaíl
1 Samuel murió, y todo el pueblo de Israel se reunió para llorar su muerte, y lo sepultaron en su casa, en Ramá. Después, David se fue al desierto de Parán.
2 En Maón vivía un hombre muy rico, con una gran hacienda en Carmel, donde tenía tres mil ovejas y mil cabras, y en esos días estaba trasquilando sus ovejas.
3 Se llamaba Nabal, y su esposa se llamaba Abigaíl. Ella era una mujer hermosa e inteligente, pero Nabal, que era descendiente de Caleb, era duro y malvado.
4 David, que estaba en el desierto, supo que Nabal estaba trasquilando sus ovejas,
5 así que envió a diez de sus criados a visitar a Nabal. Les dijo:
«Vayan a Carmel y saluden de mi parte a Nabal.
6 Díganle: “Que la paz sea contigo y con tu familia. Que la paz sea con todas tus posesiones.
7 Por medio de tus pastores, que han estado con nosotros, he sabido que estás trasquilando tus ovejas. Los hemos tratado bien, y nada les ha faltado en todo el tiempo que han estado en Carmel.
8 Pregúntales, y te lo dirán. Espero que estos jóvenes sean dignos de tu bondad y lleguen a ti en buen momento. Por favor, dales lo que tengas a la mano. Así ayudarás a tu hijo David.”»
9 Los jóvenes que envió David llegaron con Nabal y le dieron el mensaje que llevaban, y luego guardaron silencio.
10 Y Nabal les respondió:
«¿Y quién es David? ¿Quién es ese hijo de Yesé? Hoy día, hay muchos criados que andan huyendo de sus amos.
11 ¿Acaso voy a quitarles a mis esquiladores el pan, el agua y la carne que he preparado para ellos, y dar todo eso a gente que no sé ni de donde son?»
12 Los jóvenes volvieron y le dijeron a David lo que Nabal había dicho.
13 Entonces David dijo a sus hombres:
«¡Tomen sus espadas!»
Todos ellos lo hicieron así, lo mismo que David, y salieron tras David como cuatrocientos hombres, dejando con el bagaje a doscientos de ellos.
14 Pero uno de los criados de Nabal fue a decirle a Abigaíl, su esposa:
«Del desierto llegaron unos mensajeros enviados por David para saludar a nuestro amo, y él los ofendió.
15 Esa gente nos ha tratado bien cuando hemos estado con ellos en el desierto; nunca nos trataron mal, ni nunca nos faltó nada cuando estuvimos en el campo.
16 Nos brindaron protección en todo momento, mientras apacentábamos las ovejas.
17 Piensa bien lo que vas a hacer, porque David ha determinado darle un escarmiento a nuestro amo y a toda su familia. Nuestro amo es tan malvado, que ni siquiera se le puede hablar.»
18 Abigaíl se dio prisa y cargó en varios asnos doscientos panes, dos odres de vino, cinco ovejas ya guisadas, cinco medidas de grano tostado, cien racimos de uvas pasas y doscientos panes de higos secos.
19 Luego les ordenó a sus criados:
«Adelántense ustedes, que yo los alcanzaré después.»
Pero de esto no le dijo nada a Nabal, su marido.
20 Montó en un asno y, cruzando por un sendero secreto del monte, fue al encuentro de David y sus hombres, que ya venían en dirección de ella.
21 David iba diciendo:
«En vano hemos cuidado todo lo que Nabal tiene en el desierto. No le quitamos nada de lo suyo y, sin embargo, él nos paga mal por todo el bien que le hemos hecho.
22 ¡Que Dios castigue a nuestros enemigos, y más aún! Pero entre hoy y mañana voy a destruir todas sus propiedades, y a todos sus hombres les quitaré la vida.»
23 Cuando Abigaíl vio a David, rápidamente se bajó del asno y se inclinó ante David sin levantar la vista,
24 luego se arrojó a sus pies, mientras decía:
«Señor mío, ¡que caiga sobre mí el pecado de mi esposo! Pero antes te ruego que me permitas hablar. ¡Escucha a tu humilde servidora!
25 Por favor, no tomes en cuenta las palabras de Nabal, mi imprudente esposo. Le hace honor a su nombre, y siempre ha sido un imprudente. Pero cuando vinieron los jóvenes que tú enviaste, yo no los vi.
26 Señor mío, te juro por el Señor, y por ti mismo, que estoy segura de que el Señor no quiere que derrames sangre, ni que tomes venganza. Que todos tus enemigos, incluyendo a Nabal, sean duramente castigados.
27 Mira los presentes que tu servidora ha traído: son para los hombres que vienen contigo.
28 Y por favor, perdóname si te he ofendido; yo estoy segura de que el Señor afirmará tu descendencia, porque tú peleas las batallas del Señor, y porque no has cometido ningún mal.
29 Aun si alguien te persigue y trata de matarte, tu vida está unida a los que viven conforme a la voluntad del Señor tu Dios; él destruirá a tus enemigos y los arrojará lejos, con la facilidad con que se arroja una piedra con la honda.
30 Cuando el Señor te establezca como príncipe del pueblo de Israel, tal y como te lo ha prometido,
31 ningún remordimiento empañará tu dicha, pues te contuviste y no derramaste sangre sin motivo, ni te vengaste por ti mismo. Que Dios te proteja, señor mío, y espero que te acuerdes de esta sierva tuya cuando el Señor te dé su bendición.»
32 David le dijo a Abigaíl:
«Bendito sea el Señor, Dios de Israel, que hoy te envió a mi encuentro.
33 Y bendigo a Dios por ti y por tu razonamiento, porque gracias a ellos me has impedido derramar sangre inocente y vengarme por mi propia mano.
34 Te juro por el Señor, el Dios de Israel, que él me ha impedido hacerte daño. Si no te hubieras apresurado para venir a mi encuentro, entre hoy y mañana tu esposo Nabal se habría quedado sin sirvientes, pues todos habrían muerto.»
35 Entonces David recibió de Abigaíl todo lo que ella le había llevado, y le dijo:
«Regresa en paz a tu casa. Como puedes ver, he atendido tu advertencia y te he respetado.»
36 Cuando Abigaíl regresó, Nabal estaba celebrando en su casa un gran banquete, semejante al banquete de un rey, y estaba tan borracho y tan alegre que ella optó por no decirle nada hasta el día siguiente.
37 Por la mañana, cuando a Nabal se le había pasado la borrachera, Abigaíl le contó su encuentro con David, y él se impresionó tanto que tuvo un ataque y se quedó paralizado.
38 Diez días después, el Señor hirió a Nabal con otro ataque, y este murió.
39 Y al enterarse David de la muerte de Nabal, alabó al Señor y dijo:
«Bendito sea el Señor, que me vengó de la humillación que me causó Nabal, y me libró de su maldad y se la devolvió a él.»
Después, envió mensajeros para que le dijeran a Abigaíl que quería tomarla por esposa.
40 Los mensajeros fueron a Carmel y hablaron con Abigaíl. Le dijeron:
«David nos ha enviado por ti, pues quiere que seas su esposa.»
41 Entonces ella se levantó, inclinó su rostro a tierra, y dijo:
«Aquí me tienen, dispuesta a lavar los pies de quienes sirven a mi señor.»
42 Luego, Abigaíl tomó a cinco doncellas que le servían y, montando en un asno, siguió a los mensajeros de David para ser su esposa.
43 David también tomó por esposa a Ajinoán la jezreelita, y ambas fueron sus mujeres,
44 pues Saúl había dado su hija Mical, esposa de David, a Palti hijo de Lais, que era de Galín.