Actemaclha año ninnayquiclha
1 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés, payjoc inquilhe acvinatem Sinaí:
2 Iltimnas sat lhip sicpayvam napatavo israelitas: Apquilvitac sat ancoc quellhip yoclhilhma alhnancoc sicmescama quellhip, incaymalhquic nalhit años elhnam siclho quellhip, mepqui apquilquinayclha actic lhama año. 3 Elcaoc sat mataa amyip quellhip, elquiniclha sat mataa actic acvaycmo seis años. Eltamjam sat mataa ayimjaclha uva, eltingya acyilhna acvaycmo seis años. 4 Vocmec sat ancoc séptimo año, cotnejic sat apquilnayclha quellhip mepqui apquilcaycaoc amyip najan mepqui apquiltamjaycam uva avjac, colhic sat ayaco Dios. 5 Noeltingya nasa trigo apquictinga apanco, noeltingya nasa uva acyilhna apquilvita inlhojo mepqui apquiltamjaycam. Coytic ac lha amyip. 6 Elvitac sat quellhip as año acponquinomalhca acyilhna acmenmalhem aptoycaoc quellhip, najan aptoycaoc enlhit apquiltimesaycam najan quilvanaa altimesaycam, najan enlhit apquilpalhaviyam nipyesicsa quellhip. 7 Cotnejic acmenmalhem acyilhna actoycaoc apnatoscama najan asoc navjac lhalhma anco. Eltovaoc sat aclhamoclhojo acyilhna apquilvita inlhojo quellhip mepqui apquiltamjaycam as año nac jay.
8-9 Apquillanac sat ancoc quellhip fiesta año acponquinomalhca acvaycmo siete veces, acsovjalhco inlhojo cuarenta y nueve años. Ellana sat quellhip mocjam fiesta acnim diez, najan piltin séptimo. Elpayvas sat trompetas nipquesic apquipitaoc lhalhma anco. Cotnejic sat acvisay Acnim Singasicjayquiclha. 10 Cotnejic sat año santo acponquinomalhca, moc acvisay liberación lhalhma anco as yoclhilhma. Etajiclhac sat moclhama enlhit apquinyemayaclha, etajiclhac sat tingma pac najan nipyesicsa apquilmolhama familia. 11 Cotnejic sat año liberación mepqui apquiltamjaycam quellhip amyip, mepqui apquilyatemenma acyilhna najan apyilhna trigo apquimja apanco, mepqui apquiltamjaycam uva avjac, mepqui apquiltingyey acyilhna uva. 12 Ayinyema acvisay año liberación quellhip. Eltovamcoc sat quellhip acyilhna apquilvitay mepqui apquiltamjaycam.
13 Elmiclhac sat quellhip as año liberación mocjam amyip, actomja siclho apancaoc quellhip. 14 Colyit apatic quellhip apquilmam siclho amyip, yoyam eltajicsojo as año nac jay. Enlhit aptomja apyamasma siclho amyip, yoyam emiclhac sat mocjam as año nac jay. 15 Enlhit aptomja apmam amyip, elyipsitic sat años acvaycmo año liberación. 16 Cotnejic sat acyivey acyanmongam amyip, acyitna inlhojo aclhamoclhojo años acvaycmo año liberación. Casilhtojoc sat acyanmongam amyip, acyitna inlhojo anit años acvaycmo año liberación. Inlhenalhquic mataa acvamlha cosechas acyilhna acvaycmo año liberación.
17 Noelyinimquis nasa poc. Elyiplovcasojo mataa sicpayvam siyanamaclha. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. 18 Elsavojo mataa apquilyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha, colhic sat mataa actamilaycam apquilvalhoc naysicsa apquileyvam. 19 Elvitac sat mataa acyilhna quellhip yoyam eltovamcoc, mellingamquejec sat mataa mayic.
20 Colhenic sat apquilvalhoc yavamlha eltimjic séptimo año, mepqui apquilquinayclha actic, najan mepqui apquiltamjaycam cosecha acyilhna. 21 Ongvapajacsic sat sexto año sicvaticjapquiscama quellhip, ellhovamcoc sat quellhip cotlaycaoc acyilhna, cotnejic acmenmalhem aptoycaoc tres años tap. 22 Eltovamcoc sat acyilhna quellhip naysicsa apquiltamjaycam año octavo apquilquinayclha actic. Eltovamcoc sat año noveno acyilhna, ayinyema apquiltamilquiscama acyilhna sexto año.
23 Jave quellhip apancaoc yoclhilhma apquileyvomaclha, actomja eyca coo ajanco. Colapvanquejec quellhip elyinyoc amyip acyanmongam solyayem. Quellhip apquiltomja malha maycaa apquileyvam yoclhilhma ajanco. 24 Colhen sat mataa apquilvalhoc amyip apancaoc, yoyam emiclhac sat mocjam avtip siclhoc anco.
25 Aptomjac sat ancoc mepqui asoc enlhit israelita. Apyinyovquic sat ancoc nicja amyip acyanmongam solyayem, apvanquic lhama apmolhama eyinyoc acyanmongam etajicsojoc mocjam nicja amyip.
26 Am sat ancoc elhnac aptomja apmolhama, yoyam emiclhac nicja amyip. Nalhit año coytic sat solyayem apanco, emiclhac sat nicja amyip apyamasma siclho. 27 Eyitsic sat acvamlha años acvaycmo año liberación, eyinyoc sat acyanmongam acvoncapaycaoc, emiclhac sat nicja amyip apanco. 28 Am sat ancoc coyitnac solyayem, yoyam emiclhac sat nicja amyip apanco. Cotnejic sat amyip apanco aptomja apmam, etnejic sat avtip as amyip acvaycmo año liberación. Natamin emiclhac sat mocjam aptomja avtip siclhoc anco as amyip.
29 Apyinyovquic sat ancoc tingma pac enlhit, apyitna tingma apvanyam acma apjalhtam mataymong, apvanquic eyinyoc acyanmongam acvaycmo un año, emiclhac sat mocjam tingma pac. 30 Am sat ancoc coyitnac solyayem, yoyam emiclhac mocjam tingma pac acvaycmo un año. Etnejic sat apanco enlhit aptomja apmam as tingma, najan aptovana apancaoc. Metniclhejec sat libre as tingma año liberación. 31 Moc actemaclha mataa tingma apyitna amyip. Tingma apyinyovmap acyanmongam solyayem, colhojoc sat amyip acyinyovmalhca. Apvanquic emiclhac mocjam aptomja apvitip siclhoc anco. Etniclhac sat mocjam tingma pac, acvocmo inlhojo año liberación.
32 Apnam mataa tingma apquilvanyam levitas. Apyinyovquic sat ancoc tingma pac levita, apvanquic emiclhac sat mocjam acyanmongam solyayem. 33 Am sat ancoc emiclhac mocjam tingma pac levita, colhic sat actajesa tingma pac aptomja apvitip siclhoc anco. Mepqui mataa amyip levitas, apancaoc apancavo mataa tingma. 34 Colapvanquejec mataa levitas elyinyoc amyip ayitcoc nipyava tingma apvanyam, aleyvomaclha apnatoscama.
35 Apnec sat ancoc nipyesicsa quellhip enlhit mepqui apquilnatam, mepqui amyip, mepqui asoc. Elpasim sat asoc ayaymomalhca, elhojoc sat metnaja israelita appalhaviyam nipyesicsa quellhip, elimlimojo sat maa.
36 Apquiltamjoc sat ancoc as enlhit mepqui apquilnatam elyamong siclho solyayem, noeltingya nasa interés acvoncapaycaoc, apcaja inlhojo apmaycaoc nasa as enlhit. Elimlimojo sat quellhip, apna inlhojo nipyesicsa quellhip mepqui asoc, apvitac mataa Dios. 37 Noeltingya nasa interés acvoncapaycaoc, acyitna inlhojo apmaycaoc nasa. Noelyangviscomjo nasa acyanmongam nintom apquilhacjam quellhip. 38 Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. Coo nac sicyinyovquiscama quellhip yoclhilhma Egipto, yoyam ellhovamcoc yoclhilhma Canaán, otnejic sat Dios Visqui apancaoc quellhip.
39 Apnec sat ancoc israelita mepqui apquilnatam, yoyam etnesam malha enlhit apmomap nipyesicsa quellhip. Noelhnasojo nasa enlhit apmomap. 40 Elhnasojo sat enlhit aptimesaycam, najan malha maycaa. Etnesam sat nipyesicsa quellhip acvaycmo año liberación. 41 Natamin eyinyoc as enlhit aptamjaycam nipyesicsa quellhip, enaliclhac sat apquitquic, etajiclhac sat nipyesicsa apquilmolhma familias. 42 Enlhit selancam as enlhitaoc mepqui apquilnatam. Coo nat sicyinyovquiscama yoclhilhma Egipto. Colapvanquejec mataa eltimjic apquilmomap as enlhit mepqui apquilnatam. 43 Noelyimtalhnes nasa apquilvalhoc maa, elimliclhojo sat mataa napato Dios.
44 Apquiltingyac sat ancoc quellhip enlhit apquilmomap najan quilvana almomalhca, elyinyov sat acyanmongam apquilmam nipyesicsa metnaja israelitas apquileyvam nipyava quellhip. 45 Elyinyov sat quellhip acyanmongam apquilmam enlhit apquilpalhaviyam nipyesicsa quellhip, yoyam eltimesam. Najan maa apquitquic appaliyam yoclhilhma apquileyvomaclha quellhip, elhnasojo sat apquilmomap. 46 Quellhip aptovana niptamin elmiclhac sat apquilmomap, yoyam eltimesam. Colapvanquejec eltimjic apquilmomap israelitas mepqui apquilnatam, ayinyema apquiltomja apquilmolhama quellhip.
47 Apnec sat ancoc metnaja israelita nipyesicsa quellhip, acnaycaoc cascama apquilnatam. Apnec sat ancoc poc israelita apanco mepqui apquilnatam, etniclhac sat apmomap etnesam metnaja israelita tingma pac, tasic najan poc metnaja israelita tingma pac. 48 Apvanquic as israelita apmomap emyovacpoc ayinyema apquilmolhama apquilyamasma acyanmongam. Etajiclhac sat mocjam, ayinyema apyamasma acyanmongam 49 apyaja, tasic najan apyalhing, tasic najan poc apmolhama. Apvanquic najan enlhit apmomap eyinyoc acyanmongam, acyitna inlhojo solyayem. 50 Colyipsatalhcac sat acyanmongam apmomap siclho, acvaycmo año liberación, colhojoc sat acyanmongam enlhit aptimesaycam aclhamoclhojo acnim. 51 Colhojoc sat acyanmongam apyamasma apmolhama, aptimesaycam moclhama año acvaycmo año liberación. 52 Asilhtec sat ancoc aptimesaycam acyavacmo año liberación, colhojoc sat acyanmongam aptimesaycam enlhit apmomap. 53 Incaymalhquic etnesam as enlhit apno poc aptimesaycam por año. Copvanquejec israelita apanco etniclhac enlhit apmomap.
54 Am sat ancoc coyinyovalhcac acyanmongam enlhit apmomap, yoyam etajiclhac tingma pac. Etajiclhac sat acvocmo inlhojo año libertad, enaliclhac sat najan apquitquic. 55 Selancam ajancaoc apquiltomja israelitas, sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip — nic nat aptomjac Dios.
El año de reposo y el año del jubileo
1 El Señor habló con Moisés en el monte Sinaí, y le dijo:
2 «Habla con los hijos de Israel, y diles que cuando entren en la tierra que yo les doy, la tierra deberá reposar en honor al Señor.
3 Cultivarás la tierra durante seis años, y durante esos seis años podarás tus viñas y recogerás sus frutos,
4 pero el séptimo año la tierra tendrá que reposar. Es un reposo en honor del Señor, y no debes cultivar tu tierra ni podar tus viñas.
5 No podrás cosechar lo que nazca de manera natural en tu tierra segada, ni podrás recoger las uvas de tu viñedo. Será para la tierra un año de reposo.
6 Pero durante ese reposo la tierra producirá alimento para ti y para tus siervos y siervas, y para tus criados y los extranjeros que residan contigo.
7 Todos los frutos que la tierra produzca serán para que coman tus animales y las bestias salvajes.
8 »Contarás además siete semanas de años, es decir, siete veces siete años, de modo que las siete semanas de años den un total de cuarenta y nueve años.
9 Y el día diez del mes séptimo, que es el día de la expiación, ordenarás que se toque la trompeta con fuerza por todo el país.
10 El año cincuenta será declarado año sagrado, y ustedes anunciarán la libertad para todos los habitantes del país. Será para ustedes un año de jubileo, y cada uno de ustedes volverá a su familia y a su patrimonio familiar.
11 El año cincuenta será para ustedes de jubileo. No sembrarán, ni cosecharán lo que la tierra produzca de manera natural, ni vendimiarán sus viñedos.
12 Es un año de jubileo, y será para ustedes un año sagrado. Solo podrán comer lo que la tierra produzca.
13 »En este año de jubileo cada uno de ustedes recuperará su patrimonio familiar.
14 Si venden algo a su prójimo, o le compran, no se hagan trampa.
15 Una vez pasado el jubileo, comprarás de tu prójimo según el número de años transcurridos, y él te venderá a ti según el número de cosechas que haya recogido.
16 El precio aumentará o disminuirá, dependiendo del número de años transcurridos, porque lo que él te venderá es el número de cosechas.
17 »No se hagan trampas el uno al otro. Al contrario, demuestren que tienen temor de mí, porque yo soy el Señor su Dios.
18 »Cumplan con mis estatutos y ordenanzas. Pónganlos en práctica, y habitarán tranquilos en el país;
19 la tierra dará sus frutos, y ustedes comerán hasta saciarse y habitarán tranquilos en ella.
20 Y si acaso se preguntan: “¿Y qué vamos a comer el séptimo año, si no vamos a sembrar ni a cosechar nuestros productos?”,
21 yo los bendeciré el sexto año, y la tierra dará frutos para tres años.
22 Así en el año octavo ustedes sembrarán, y mientras tanto comerán del fruto añejo hasta el año noveno, y tendrán comida hasta que puedan cosechar.
23 »La tierra no podrá venderse a perpetuidad, porque la tierra es mía. Ustedes son, para mí, forasteros y extranjeros.
24 Por lo tanto, en toda la tierra que ustedes posean, deberán conceder el derecho a rescatarla.
25 »Si tu hermano empobrece, y vende alguna posesión suya, su pariente más cercano podrá acudir al rescate de lo que su hermano haya vendido.
26 »Si el que vendió no tiene quien pague el rescate, pero consigue lo suficiente para pagarlo,
27 contará los años transcurridos desde la venta y pagará la diferencia al comprador, y la propiedad volverá a sus manos.
28 Pero si no consigue lo suficiente para recuperar la propiedad, esta se quedará hasta el año del jubileo en poder del que la compró, y en el año del jubileo podrá volver a su posesión.
29 »El que venda una casa habitable en una ciudad amurallada tendrá el derecho de redimirla durante un año a partir de la venta; un año será el tiempo límite para poder redimirla.
30 En caso de que la casa en la ciudad amurallada no sea rescatada en el término de un año, no quedará liberada en el jubileo, sino que se quedará para siempre en poder del que la compró y de sus descendientes.
31 »Las casas en aldeas no amuralladas serán consideradas como un terreno en el campo, y podrán ser rescatadas y quedarán liberadas en el jubileo.
32 »En cuanto a las ciudades de los levitas, estos podrán rescatar en cualquier momento las casas que estén en las ciudades de su posesión.
33 Si alguien le compra a un levita, en el jubileo saldrá de la casa vendida, o de la ciudad de su posesión, puesto que las casas de las ciudades de los levitas son la posesión de ellos entre los hijos de Israel.
34 »Los terrenos ejidales de sus ciudades no se venderán, porque son su posesión perpetua.
35 »Si tu hermano empobrece y busca tu ayuda, tú lo ampararás; vivirá contigo como si fuera un forastero y extranjero.
36 Si le prestas dinero, no le pedirás que te pague intereses o ganancias; al contrario, tendrás temor de tu Dios, y tu hermano vivirá contigo.
37 No le prestarás dinero ni víveres a la manera de los usureros.
38 Yo soy el Señor su Dios, que los sacó de la tierra de Egipto para darles la tierra de Canaán y para ser su Dios.
39 »Si tu hermano empobrece, y estando contigo te pide comprarlo, no lo tratarás como a un esclavo.
40 Vivirá contigo como criado y como extranjero, y te servirá hasta el año del jubileo.
41 Ese año saldrá libre de tu casa, junto con sus hijos, para volver a su familia y reintegrarse a la propiedad de sus padres.
42 Y es que ellos son mis siervos. Yo los saqué de la tierra de Egipto, así que no serán vendidos como esclavos.
43 No lo tratarás con crueldad, sino que tendrás temor de tu Dios.
44 »Si llegas a tener esclavos y esclavas, cómpralos de los pueblos a tu alrededor.
45 También podrás comprar a los hijos de los forasteros que vivan entre ustedes y a los de las familias de esclavos que nazcan entre ustedes. A ellos podrán tenerlos como su posesión,
46 y podrán dejárselos a sus hijos después de ustedes como herencia. Serán su posesión hereditaria, y para siempre serán sus esclavos, pero no serán los amos de sus hermanos israelitas, ni los tratarán con crueldad.
47 »Si el forastero o el extranjero que viva contigo llega a ser rico, y tu hermano que está junto a él empobrece y se vende como esclavo a ese forastero o extranjero, o a alguno de su familia,
48 después de haberse vendido podrá ser rescatado por alguno de sus hermanos,
49 sea este su tío o su sobrino, o un pariente cercano de su familia. Cualquiera de ellos podrá rescatarlo y, si sus medios lo permiten, hasta él mismo podrá rescatarse.
50 Hará la cuenta con el que lo compró, desde el año en que se vendió a él hasta el año del jubileo, y el precio de su venta habrá de calcularse conforme al número de años, y el tiempo que estuvo con él se calculará como si todo ese tiempo hubiera estado asalariado.
51 Si aún faltan muchos años para su rescate, del dinero por el que se vendió devolverá la cantidad correspondiente a esos años.
52 Pero si falta poco tiempo para el año del jubileo, entonces hará un cálculo y devolverá al comprador el rescate correspondiente a esos años.
53 »Ustedes no deberán permitir que el comprador lo trate con crueldad, sino que deberá tratarlo como al que trabaja por un salario anual.
54 Si el que se vendió no es rescatado durante esos años, en el año del jubileo obtendrá su libertad, junto con sus hijos.
55 Porque los hijos de Israel son mis siervos. Yo los saqué de la tierra de Egipto. Yo soy el Señor su Dios.