Apquilimpocjay co Asiria nipyesicsa co Judá
(2~R 18.13—19.37Is 36—37)
1 Appenasquic nic nat Ezequías as asoc naysicsa meyasquiyam Visqui ingac. Pilapcasquic nic nat apvitacpo apvisqui Senaquerib najan apnaymacoc co Asiria elimpocjac nipyesicsa co Judá. Apquilvocjac nic nat tingma apquilvanyam apquilyimnatem, yoyam ellanac apquilimpocjay.
2 Apvitac nic nat Ezequías aptemaclha apvisqui Senaquerib, yoyam elimpocjac tingma Jerusalén. 3 Apquilpamejitsacpec nic nat apquilviscaa mayayo najan singilpilhtetemo apquilviscaa. Apquililtamjoc nic nat elmeyvoc actiyapmaclha yingmin payjoc tap tingma apvanyam. Apquilyispaquic nic nat apquilpamejitsomap. 4 Apcaneclhec nic nat apyovoclhojo enlhitaoc, elapiclha (elatipiclha) aclhamoclhojo acyitnamaclha yingmin (actiyapmaclha yingmin), najan maa yingmin atamnic coning tingma. Melvityejec sat apyinaycaoc yingmin cotnaja ingmoc co Asiria.
5 Apvascapquic nic nat Ezequías ellaniclha mocjam mataymong tingma apjalhtam, najan ellanac tingma nitno netin apjalhtam mataymong, najan ellanac mocjam lhama apjalhtam nipyava tingma. Apquillanac nic nat mocjam tingma apjalhtam terraplén tingma Jerusalén (tingma David). Apcanama ilhnic nat colhic allana aclhamoclhojo sovjeva najan ningajapsomalhca (ningilmaycam). 6 Aptimescasquic nic nat apquilviscaa nipyesicsa enlhitaoc, apcansaclho ilhnic nat payjoc atong acyivey, aptomja apquilanya: 7 ¡Elyimnac sat quellhip, elvascap sat maa! Noela nasa apvisqui co Asiria najan apnaymacoc appintalhnama. Ningilyimnatem nincoo, am elhno cotnaja ingmoc. 8 Apcanayquic mataa apvisqui cotnaja ingmoc, conyemac sat apquilmopvan enlhit singilpilhtetemo. Nincoo eyca ningmovan ayinyema Dios Visqui ingac aptomja singilpasmom naysicsa ningilnapomalhca— nic nat aptomjac apvisqui. Inquilmec nic nat apquilvalhoc enlhitaoc apquillinga Ezequías appayvam.
9 Apnec nic nat Senaquerib apvisqui co Asiria najan apquillhalhmaa singilpilhtetemo payjoc tingma Laquis, yoyam elimpocjac maa. Apcapajasquic nic nat apquilasinancama ellingacsic sat amyaa tingma Jerusalén, colhic sat altimnasa Ezequías apvisqui co Judá najan apnaymacoc, tingma Jerusalén, intomjac nic nat amyaa:
10 ¡Coo sicvisay Senaquerib visqui co Asiria! Quip elaylhojo amyaa: ¿Naso ya elmiyovacpoc sat quellhip, apquilvita inlhojo ningilvocjay tingma Jerusalén? 11 Apquillinga inyicje quellhip Ezequías appayvam, yoyam elmiyovacpoc ayinyema aquilmasma Dios Visqui apancaoc. Apmopvan amyaa Ezequías, aptomja apquilapajascama quellhip yoyam elitsapoc, ayinyema mayic alnapma najan acmajat alnapma. 12 Aptovasquic alhta Ezequías apquilmalhnancamaclha Dios lhalhma anco, apcanama eltimjic sat apquilayo Dios enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén acvamlha lhama altar apquilvatnamaclha tingma apponquinomap Jerusalén. 13 ¿Apquilyasamco ya quellhip sictemaclha coo najan apquiltemaclha apquilimpocjay mataa ningilyeyjamcaa nipyesicsa enlhitaoc moc yoclhilhma? ¿Apquilmiyovcacpe ya ayinyema almasma quilaycmasquiscama apancaoc, apquilvita inlhojo sicmovan (sicyimnatem)? 14 ¿Co laa acvisay quilaycmasquiscama actomja almasma enlhitaoc naysicsa ningilimpocjay nipyesicsa maa? Melmiyovacpejec sat quellhip ayinyema apquilmasma Dios Visqui apancaoc. 15 ¡Elyasquim sat quellhip Ezequías appayvam, elyinimsacpoc sat quellhip! Paj lhama quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios comovan elvomsic tap enlhitaoc, yoyam elmiyovacpoc naysicsa ningilimpocjay nincoo, paj najan naysicsa apquilimpocjay nat ningilyeyjamcaa. ¡Paj copvanac Dios Visqui apancaoc quellhip elmeyvoc naysicsa ningilimpocjay nincoo, ningiltomja ningilyimnatem! — nic nat aptomjac apvisqui Senaquerib.
16 Eycaso ilhnic nat apquilpayvam apquilasinancama apvisqui co Asiria, apquilinmelhaycam (apquilvennéycam) Dios Visqui ingac, najan apquilvennéycam apvisqui Ezequías. 17 Yitnec nic nat vaycajac aptalhescama apvisqui Senaquerib aptomja apvennéycam Dios Visqui apancaoc Israel: Am alhta covanac quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios colvomsic tap enlhitaoc naysicsa sicmovan coo. Copvanquejec Dios Visqui pac Ezequías elvomsic tap enlhitaoc naysicsa sicmovan coo — nic nat intomjac vaycajac.
18 Apquilvitac nic nat apquilasinancama Senaquerib netin tingma apjalhtam apcanamcaa enlhitaoc co Jerusalén. Apquilpalhamam nic nat hebreo appayvam, apquilyimnatesa apquilpayvam, yoyam elangvomoc sat enlhitaoc co Jerusalén. 19 Aplhenacpec Dios apna netin apyitsomacpo quilaycmasquiscama, apquillanay nic nat enlhit.
20 Aptomjac nic nat apquilmalhnancama apvisqui Ezequías najan profeta Isaías Amoz apquitca, yoyam epasmoc sat Dios apna netin. 21 Apcapajasquic nic nat Dios lhama ángel, yoyam elnapoc cotnaja ingmoc singilpilhtetemo, najan capitanes najan commandantes carpa tingma co Asiria. Aptajaclhec nic nat apcaoclha apvisqui co Asiria naysicsa apmancactama. Aptalhningvocmec nic nat acyitnamaclha quilaycmasquiscama Senaquerib. Pilapcasquic nic nat apmatna payjoc maa, apquilajem nic nat apquitquic apanco.
22 Apquilmiyovcacpec nic nat apvisqui Ezequías najan apyovoclhojo co Jerusalén napato apvisqui co Asiria Senaquerib najan napatavo poc cotnaja ingmoc. Am nic nat elnapacpoc mocjam lhalhma anco. 23 Apquilsantimcasquic nic nat apquilmescama nasa macmescama Dios najan macmescama apvisqui Ezequías tingma Jerusalén. Inyangvocmec nic nat aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui, aplhenacpo nipyesicsa poc enlhitaoc lhalhma anco.
Ningmasquem ayajem najan aptamalviyam Ezequías
(2~R 20.1-11Is 38.1-22)
24 Nalhit acnim nic nat intomjac. Ningmasquem nic nat incajac Ezequías. Apquilmalhnaquic nic nat Dios Visqui ingac. Apcatingmavoc nic nat Visqui ingac yoyam etamalvomoc sat mepqui apquinatquiscama. 25 Am nic nat etnajac gracias Ezequías, colhanma apvalhoc Dios aptomja aptamilquisquiyam. Yitnec nic nat ayajamalhco apvalhoc Ezequías. Aplovquic nic nat Dios Visqui ingac apvita aptemaclha maa najan apquiltemaclha co Judá najan apquiltemaclha co Jerusalén. 26 Apyasingvocmec nic nat Ezequías aptemaclha apsilhnanomap apanco napato Dios. Apquillaneclhec nic nat apvalhoc, najan maa apquillanayclha apquilvalhoc co Jerusalén. Am nic nat eyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc Dios Visqui ingac naysicsa aptiyascam Ezequías.
Aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui Ezequías
27 Mayayo ilhnic nat Ezequías najan cascama apquilnatam. Apcansaclhec nic nat cotlaycaoc plata, najan oro, najan mataymong ayitcoc alyinmom, najan asoc acmasis, najan apquilmaycam ningajapsomalhca najan moc asoc acmamnave. 28 Apquillanac nic nat depósitos acyitnamaclha trigo apactic, najan uva ayingmenic, najan aceite, najan aplhanaoc apquilyinatamaclha apnatoscama. 29 Apquillanac nic nat tingma apquilvanyam. Cascama ilhnic nat apnatoscama vayqui najan mengyascama apnatoscama nipquesic, ayinyema ilhnic nat Dios Visqui ingac.
30 Yitnec nic nat actiyapmaclha yingmin tap tingma, acvisay nic nat Gihón apanco. Apquillanac nic nat yingmin atamnic coning tingma, mongvitay ayinyem yingmin, acvaycmo napocja tingma Jerusalén, payjoc actiyapmaclha acnim. Apyimtalhnamo apanco ilhnic nat apvisqui Ezequías.
Apquilasinancama apquilinyema Babilonia
(2~R 20.12-19Is 39.1-8)
31 Apquilvaac nic nat apquilasinancama apquilinyema Babilonia, elyasamcojo actemaclha simpilapquiscama acvitamalhca as yoclhilhma. Apyinyovquic nic nat siclho Dios Visqui ingac, eyasamcojo actemaclha apvalhoc Ezequías.
Apquitsepma Ezequías
(2~R 20.20-21)
32 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha Ezequías najan aptamjaycam najan meyasquiyam, acvisay vaycajac profeta Isaías acvitay nic nat apvanmoncama. Amoz apquitca ilhnic nat Isaías. Mocjam actalhesomalhca nic nat vaycajac apquilviscaa co Judá najan co Israel. 33 Apquitsepquic nic nat Ezequías, apcatoynacpec nic nat apcatoynamacpilha apquilmolhama David, acvisay panteón. Apquiltimec nic nat apquilayo enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén. Aptimesacpec nic nat apquitca Manasés, etnejic apvisqui apya'monquiscama apyap ninga.
Senaquerib invade a Judá
(2 R 18.13-37Is 36.1-22)
1 Después de estas muestras de fidelidad, el rey Senaquerib de Asiria vino e invadió a Judá, y acampó contra las ciudades fortificadas, con la intención de conquistarlas.
2 Al ver Ezequías que Senaquerib había venido con la intención de combatir a Jerusalén,
3 se reunió con sus príncipes y con sus valientes, y con su apoyo acordaron cegar las fuentes de agua que estaban fuera de la ciudad.
4 Mucha gente se reunió, y fueron cegadas todas las fuentes y el arroyo que corría a través del territorio, pues decían: «¿Por qué han de hallar los reyes de Asiria muchas aguas cuando vengan?»
5 Después Ezequías tomó la decisión de reconstruir todos los muros caídos, hizo más altas las torres, y construyó otra muralla exterior; fortificó además a Milo, en la ciudad de David, y ordenó que se hicieran muchas espadas y escudos.
6 Puso capitanes de guerra al frente del ejército, y los reunió en la plaza a la entrada de la ciudad, y apelando a su corazón les dijo:
7 «¡Ánimo! ¡Esfuércense y no tengan miedo del rey de Asiria, ni de toda la multitud que viene con él! ¡Con nosotros está alguien que es más poderoso!
8 Él cuenta con el apoyo humano, pero nosotros contamos con el Señor nuestro Dios, para ayudarnos y dar la pelea por nosotros.»
Y el pueblo confió en las palabras del rey Ezequías de Judá.
9 Después de esto, mientras el rey Senaquerib de Asiria sitiaba a Laquis con todo su ejército, envió a Jerusalén unos mensajeros a decirle al rey Ezequías de Judá, y a todos los de Judá que estaban en Jerusalén:
10 «Así dice Senaquerib, rey de los asirios: “¿En quién confían ustedes para resistir el sitio en Jerusalén?
11 Ezequías los está engañando, al decirles que el Señor su Dios los va a librar de mi mano. Más bien, ¡los va a entregar a la muerte, al hambre y a la sed!
12 ¿Acaso no es Ezequías el mismo que ha derribado sus lugares altos y sus altares, y el que ha dicho a Judá y a Jerusalén: ‘Solo delante de este altar adorarán, y sobre él quemarán incienso’?
13 ¿Acaso no se han enterado de lo que mis padres y yo hemos hecho con todos los pueblos de la tierra? ¿Acaso los dioses de esas naciones pudieron librar de mi mano a su tierra?
14 Entre todos los dioses de las naciones que mis padres destruyeron, ¿qué dios hubo que pudiera salvar de mis manos a su pueblo? ¿Qué va a hacer el Dios de ustedes para librarlos de mi mano?
15 Que no los engañe Ezequías. No le crean, ni se dejen seducir. Si ninguno de los dioses de todas esas naciones y reinos pudo librar a su pueblo de mis manos, ni de las manos de mis padres, ¡mucho menos el Dios de ustedes va a poder librarlos de mi mano!”»
16 Y los siervos de Senaquerib dijeron muchas cosas más en contra de Dios el Señor, y en contra de su siervo Ezequías.
17 Además, escribió cartas en las que blasfemaba contra el Señor y Dios de Israel, y hablaba contra él, pues decía: «Los dioses de otras naciones y países no pudieron librar de mis manos a su pueblo, ni tampoco el Dios de Ezequías podrá librar de mis manos al suyo.»
18 Esto lo decían en lengua judaica al pueblo de Jerusalén que estaba sobre las murallas, y lo hacían a voz en cuello, para espantarlos y atemorizarlos, y poder así conquistar la ciudad.
19 Hablaban contra el Dios de Jerusalén como si hablaran contra los dioses de los pueblos de la tierra, que son hechura humana.
El Señor libra a Ezequías
(2 R 19.1-37Is 37.1-38)
20 Ante esto, el rey Ezequías y el profeta Isaías hijo de Amoz oraron y clamaron al cielo.
21 Entonces el Señor envió un ángel, que destruyó a los soldados más valientes del ejército del rey de Asiria, y también a sus jefes y capitanes. Y así, el rey de Asiria regresó avergonzado a su país, y allí sus propios hijos lo mataron a filo de espada en cuanto entró en el templo de su dios.
22 Así fue como el Señor salvó a Ezequías y a los habitantes de Jerusalén de las manos del rey Senaquerib de Asiria, y de las manos de todos, y les dio reposo por todos lados.
23 Entonces muchos trajeron a Jerusalén ofrendas para el Señor y ricos presentes para el rey Ezequías de Judá; y en consecuencia Ezequías fue engrandecido delante de todas las naciones.
Enfermedad de Ezequías
(2 R 20.1-11Is 38.1-22)
24 Por esos días Ezequías cayó gravemente enfermo, y casi murió. Pero oró al Señor, y el Señor le respondió y le dio una señal.
25 Pero Ezequías no correspondió al bien que le había sido hecho, sino que se envaneció su corazón, y por eso la ira de Dios vino contra él y contra Judá y Jerusalén.
26 Pero después de haberse enaltecido, Ezequías se humilló, y con él los habitantes de Jerusalén, y mientras Ezequías estuvo con vida, la ira del Señor no vino sobre ellos.
Ezequías recibe a los enviados de Babilonia
(2 R 20.12-19Is 39.1-8)
27 Y tuvo Ezequías riquezas y gloria, muchas en gran manera; y adquirió tesoros de plata y oro, piedras preciosas, perfumes, escudos, y toda clase de joyas deseables.
28 Asimismo hizo depósitos para las rentas del grano, del vino y del aceite, establos para toda clase de bestias, y apriscos para los ganados.
29 Adquirió también ciudades, y hatos de ovejas y de vacas en gran abundancia; porque Dios le había dado muchas riquezas.
30 Este Ezequías cubrió los manantiales de Guijón la de arriba, y condujo el agua hacia el occidente de la ciudad de David. Y fue prosperado Ezequías en todo lo que hizo.
31 Pero en lo referente a los mensajeros de los príncipes de Babilonia, que enviaron a él para saber del prodigio que había acontecido en el país, Dios lo dejó, para probarle, para hacer conocer todo lo que estaba en su corazón.
Muerte de Ezequías
(2 R 20.20-21)
32 Los demás hechos de Ezequías, y sus misericordias, he aquí todos están escritos en la profecía del profeta Isaías hijo de Amoz, en el libro de los reyes de Judá y de Israel.
33 Finalmente, Ezequías descansó entre sus antepasados, y lo sepultaron en el lugar más prominente de los sepulcros de los hijos de David, honrándole en su muerte todo Judá y toda Jerusalén; y reinó en su lugar Manasés su hijo.