- 19 -
1 Lhip sictamongvoyam: Noyasipquis nasa lhip apnaymacoc melyascalhma. Nopalhavoclha nasa nipyesicsa maa.
2 Yitnec alquitamsama apquilvalhoc enatovacsic lhalhma anco, somcoc mataa apquilpayvam.
- 20 -
3 Ningyitsalhquic nincoo ningillanay tingma. Acyascamco ingvalhoc najan nintemaclha ningyascamco, colhojoc mataa tingma apvajac.
4 Colhic sat aclhamasayclha ningilnatam congne tingma, najan asoc altamila najan ningyisponcama.
- 21 -
5 Tasic anco nintemaclha ningyascamco, am colhno nintemaclha ningyimnatem. Aptasic apanco enlhit apyascamco, am elhno enlhit apyimnatem.
6 Apquilpamejitsacpec mataa enlhit, yavamlha elnapacpoc. Ayinyema eyca apquilyascamco apanco, eltimjic apquilyimnatem.
- 22 -
7 Mepqui acyascamco ingvalhoc ayinyema mepqui ningyasingvoyam actemaclha ningyascamco. Mongvanquejec mataa ongilpasmoc nimpeyvescasquiclha amyaa.
- 23 -
8 Cotnejic ningilvisay ticyovam yapmayc, ayinyema ningilpamejitsomalhca acmasom.
9 Nintemaclha mongilyascalhma ayinyema acyeyjamelhma ingvalhoc, ongiltanovalhcac sat nipyesicsa enlhit lhalhma anco.
- 24 -
10 Mepqui mataa ningilyimnatem, ayinyema ningilvatseycaoc nintemaclha acpeyvomo, ninlingaycamco inlhojo acmasom.
- 25 -
11 Lhip sictamongvoyam: Ivomquis tap, apvita inlhojo lhip enlhit yoyam ematong. Ivomquis tap, apvita inlhojo lhip enlhit aplingaycamco apmatnam.
12 ¿Am ya alhta eyasamcoc lhip? Apvanquic Dios epquiniclha ayalhnaclhojo lhip apvalhoc. Apyasamcoc Dios actemaclha ingvalhoc nincoo, eyanmongsiclhac sat nintemaclha inganco.
- 26 -
13 Lhip sictamongvoyam: Itov sat lhip yamyovjene, atsic mataa ontoc yamyovjene.
14 Acno najan actamila anco nintemaclha ningyascamco. Coyit sat mataa lhip apvalhoc actemaclha ningyascamco. Emyovacpoc sat lhip, acyitna inlhojo lhip acyascamco apvalhoc.
-27 -
15 Nocolhen nasa apvalhoc lhip ingyinmelham ingmoc appeyvomo, yoyam etvacsic. Notvas nasa aplhancoc enlhit appeyvomo.
16 Aplingamcoc mataa acmasom enlhit appeyvomo, melvaticsejec sat apyiplovquiscama. Aplingamcoc mataa acmasom enlhit apmapsom, quilhvoc anco elvaticsic, memyovacpejec sat mataa.
- 28 -
17 Lhip sictamongvoyam: Nocopayjiclha nasa apvalhoc lhip, apvita inlhojo aplingaycamco acmasom enlhit apquinmelhaycam. Nocopayjiclha nasa apvalhoc lhip, apvita inlhojo aplhinganyam apmapsom.
18 Colcac apvalhoc Dios, apvita inlhojo lhip acpayjayclha apvalhoc napato apmapsom. Casilhtojoc sat apyanmongsayclha Dios aptemaclha apanco apquinmelhaycam.
- 29 -
19 Noyasipquis nasa lhip enlhit melyascalhma, noyimtalhnesacpojo apanco napatavo apquilmapsomcaa.
20 Comascoc sat apquileyvam, malha acsaponay calevascama, melmiyovacpejec sat maa.
- 30 -
21 Lhip sictamongvoyam: ¡Itne sat mataa apcayo Dios najan apvisqui rey! Nopasmiclha nasa lhip enlhit apquilinmelhaycam Dios.
22 Pilapcasquic quilhvoc anco enatovasacpoc. Colhic sat acyanmongseclho apquiltemaclha apancaoc, ayinyema Dios najan ayinyema apvisqui rey.
Moc mocjam singiltamsoycaoc
23 Moc mocjam singiltamsoycaoc ayinyema enlhit apquilyascamco:
Somcoc aptemaclha enlhit apyicpilquemo, aptomja apmasma enlhit apmapsom, najan aptanoncama enlhit appeyvomo.
24 Etanovacpoc sat enlhit apyicpilquemo nipyesicsa enlhit lhalhma anco, aptomja apmasma enlhit apmapsom.
25 Aptasic mataa enlhit apyicpilquemo, mepqui apmasma enlhit apmapsom, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. Colhic sat ayaco enlhit apyicpilquemo nipyesicsa enlhitaoc.

26 Actamila ninlhanma nimpayvam, singilmalhneclho inlhojo, acyitsomalhca nimpitsisma apmalhimpenic ingmoc. (Actomja asoc monquinatquiscama ningilasicjamalhca nincoo.)

27 Onsavojoc siclho ningiltamjaycam amyip, onquiniclhac sat actic. Natamin ongillanac sat tingma, ontingyac sat familia.

28 Mongvanquejec ongiltipsic apvisay poc mepqui apsilhnanomap apanco. Cotnejic sat ningmovan amyaa ningilinmelha inlhojo poc.

29 Mongvanquejec ongilyanmongsiclhac aptemaclha apanco, aptomja singiltovascama siclho nincoo.

30 Acmiyaclhec coo amyip apanco enlhit coyoyam etnajam, najan ayimjaclha uva enlhit apanco acyeyjamelhma:
31 Acvitac coo ayimjaclha milovqui, najan apjalhtam ápac nayava maa.
32 Pilapcasquic alhta sicvita. Inmec alhta evalhoc actemaclha sicvitay:
33 Intomjac evalhoc: Otyinic sat mocjam, olovsic sat mocjam sicyapmay, yejemec sat almam emeoc ningilmaycam — intomjac evalhoc.
34 Quilhvoc onlingamcojoc sat mepqui asoc, malha ninlingaycamco singilimpocjay. Jingajic sat mayic, malha singajem ticyovam inyap — alhta intomjac acyasingvoyam evalhoc.
1 No sientas envidia por los malvados
ni busques estar en su compañía,
2 porque en su corazón solo piensan en robar
y sus labios solo hablan de cosas perversas.

3 La casa se edifica con sabiduría
y se afirma con inteligencia.
4 Sus alcobas se llenan con buen juicio,
y con todo bien preciado y agradable.

5 Es mejor ser sabio que ser fuerte;
es mejor tener ciencia que mucha fuerza.
6 Porque la guerra se hace con buenos planes,
y la victoria se obtiene con muchos consejos.

7 Para el necio, la sabiduría resulta inalcanzable;
entre los consejeros, no abre la boca.

8 Al que solo piensa en hacer el mal
se le llama conspirador.
9 Los pensamientos del necio son pecado;
todo el mundo aborrece a los burlones.

10 Si en momentos difíciles te rindes,
muy limitada es la fuerza que tienes.

11 Libera a los que marchan a la muerte;
salva a los que están por ser ejecutados.
12 Tal vez digas: «Esto no lo sabíamos»;
pero lo sabe el que pesa los corazones,
lo sabe el que observa lo que haces,
el que da a cada uno lo que merecen sus obras.

13 Hijo mío, prueba la miel, que es buena;
¡dulce al paladar es la miel del panal!
14 Así de dulce te será la sabiduría.
Si la encuentras tendrás tu recompensa,
y al final tu esperanza no se verá frustrada.

15 Tú, malvado, no aceches la tienda del justo
ni saquees el lugar donde habita,
16 porque tal vez caiga el justo siete veces,
pero otras tantas volverá a levantarse;
en cambio, los impíos caerán en desgracia.

17 No te alegres cuando caiga tu enemigo;
que no se alegre tu corazón cuando él tropiece,
18 no sea que el Señor lo vea, y le desagrade,
y deponga su enojo contra él.

19 No te enojes por causa de los malignos
ni sientas envidia de los inicuos,
20 porque los malvados no tendrán buen fin;
¡la lámpara de los impíos se apagará!

21 Hijo mío, teme al Señor y al rey.
No te juntes con gente rebelde,
22 porque de pronto pueden ser castigados,
¡y quién sabe qué clase de castigo
ellos dos pueden enviar sobre los rebeldes!
Otros dichos
23 Estos son también dichos de los sabios:

No está bien discriminar a nadie en el juicio.
24 Al que llama justo al malvado,
los pueblos lo maldicen y lo odian las naciones;
25 pero quienes lo reprenden serán felices,
y sobre ellos viene gran bendición.
26 Dar una buena respuesta
es como dar un beso en los labios.

27 Comienza por preparar tus campos
y por disponerte para la siembra,
y después de eso construye tu casa.

28 No des falso testimonio contra tu prójimo,
ni prodigues lisonjas con tus labios.
29 No digas: «Le haré lo que él me hizo.
Le daré a ese hombre lo que se merece.»

30 Pasé junto al campo del perezoso,
junto a la viña del falto de entendimiento,
31 y vi espinos por todas partes;
las ortigas cubrían toda la superficie
y la cerca de piedras estaba por los suelos.
32 Miré esto, y lo guardé en mi memoria;
lo vi, y aprendí una lección.
33 Un poco de dormir, un poco de soñar,
un poco de cruzarse de brazos para descansar.
34 Así vendrán tu necesidad y tu pobreza:
como un vago, como un mercenario.