Aptemaclha Jonatán
1 Nalhit acnim nic nat intomjac. Saúl apquitca ilhnic nat Jonatán.
Aptomjac nic nat Jonatán apcanya aplhalhma apyimnanic: —Noc, incanit sat ongiljalhtiplhquetic vatsam. Ongilnapoc sat tap vatsam grupo filisteos — nic nat aptomjac.
Am nic nat elhenac Jonatán napato apyap. 2 Apnec nic nat Saúl nicja yoclhilhma Gabaa, coning yamit granado, payjoc acliclamalhquilha trigo apactic. Apquillhalhmaa ilhnic nat seiscientos apnaymacoc enlhit. 3 Am nic nat elyasamcoc apnaymacoc enlhit apyasaclha Jonatán. Apcasinancama ilhnic nat apvisay Ahías, apsoycam asoc ayamosilha sicas. Ahitob apquitca ilhnic nat Ahías, Icabod apipjenim, Finees aptavin, Elí aptavin niptamin nic nat. Sacerdote ilhnic nat Elí tingma Silo.
4 Apyilhacpoc nic nat Jonatán eyamoc grupo filisteos. Yitnec nic nat malamong mataymong, lhama nicja acvisay mataymong Boses, moc nicja acvisay Sene. 5 Lhama acyitna nilhqueyja, payjoc Micmas. Moc acyitna nipiyam, payjoc Gabaa.
6 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya apyimnanic: —Noc, ongilyamoc grupo filisteos metnaja nintemolhama. Jingilpasmoc sat lhaja Dios. Conyemac sat Dios nintemaclha ningyimnatem, tasic nimpintalhnama, tasic najan incanit — nic nat aptomjac Jonatán.
7 Apcatingmavoc nic nat aplhalhma: —¡Lhip sat iyasamcojo! Coo eyca siclhalhma, opasmoc sat lhip — nic nat aptomjac.
8 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya: —Quip ilanojo. Ongilyamoc siclho apnamcaclha filisteos, yoyam jingvita. 9 Apquiltomjac sat ancoc singilanya: —Va, ¡yejemec quellhip! — sat eltimjic. Mongilyamejec sat apnamcaclha. 10 Apquiltomjac sat ancoc singilanya: —Va, ¡elmiyama jilip!— sat eltimjic. Ongilyamoc sat apnamcaclha. Cotnatsalhquejec sat singilpasmom Dios, ongiltimjic ningilyimnatem — nic nat aptomjac Jonatán.
11 Pilapcasquic nic nat apquilvitacpo apcanit. Apquiltomjac nic nat filisteos apquilanya: — Quip elanojo, ¡hebreos nac lha! Apquilyilhanmeycam alhta congne malhic — nic nat apquiltomjac. 12 Apquilyimnatasquic nic nat apquilpayvam filisteos, apcanyacpo Jonatán najan aplhalhma: —¡Elmiyama jilip! ¡Yitnec nincoo amyaa! — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat Jonatán apcanya aplhalhma: —Noc, ningilyimnatem ayinyema Dios, ongilmoc sat cotnaja ingmoc — nic nat aptomjac.
13 Aploycam apmeoc najan apmancoc nic nat Jonatán, apquinamta netin mataymong. Apyiplaclhec nic nat aplhalhma. Apnalhpolintac nic nat filisteos apquilnapomap, apquilyinjam Jonatán. Apquilnapquic nic nat apyimnanic. 14 Apmamyi ilhnic nat apquiltimec apquilimpocjay. Apticyovquic nic nat veinte cotnaja ingmoc. 15 Apquilacac nic nat apyovoclhojo filisteos najan apnaycam carpa tingma. Apquilacac nic nat grupos filisteos najan grupos apquilminyilhma. Inyovjam nic nat nalhpop, inyangvocmec nic nat apquilay filisteos.
16 Apnam nic nat Saúl apquilasinancama tingma Gabaa, apquilmolhama tribu Benjamín. Apquilvitac nic nat acyinamam olhma nipyesicsa filisteos.
17 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya apquillhalhmaa enlhitaoc: —¡Elyipsitaoc ninlhalhmaa! ¿Ningilanalhco ya mocjam? — nic nat aptomjac.
Am nic nat elanacpoc enlhitaoc. Am nic nat etacpoc Jonatán najan aplhalhma apyimnanic. 18 Yitnec nic nat asoc ayamosilha sicas nipyesicsa israelitas.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya sacerdote Ahías: —Isanta siclho sicas asoc ayamosilha, actomja apanco Dios — nic nat aptomjac.
19 Naysicsa apquilpamejitsomap nic nat Saúl najan sacerdote, acyangvocmo acyinamam olhma nipyesicsa filisteos.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya sacerdote: —¡Vamlha itne, notingya nasa! — nic nat aptomjac.
20 Apquimpaclhec nic nat Saúl najan apnaymacoc, yoyam elnapacpoc. Pilapcasquic nic nat apquilvita apquiltemaclha filisteos, apquilnapacpo nipyesicsa apanco, mepqui cotnaja ingmoc. 21 Apnam nic nat nipyesicsa filisteos enlhit apquilpalhaviyam nano, apquilvisay hebreos. Apquilpasmec nic nat apquilpalhcomap elinmelham israelitas. Pilapcasquic nic nat apquilpaycacpo, elnapacpoc apquilpasmeyquiclha Saúl najan Jonatán, elinmelham filisteos. 22 Inlingalhquic nic nat amyaa apquilinyem filisteos. Apquillingac nic nat israelitas apquilyilhanmeycam inquilhe Efraín. Apquilquimpaclhec nic nat elinmelham najan elnapacpoc filisteos. 23 Apquilnapacpec nic nat acvaycmo tingma Bet-avén. Apquilyimnatem nic nat israelitas ayinyema Dios.
Saúl aplhanma mepqui apyeycajascaoc
24 Apquillingamcoc nic nat mayic enlhitaoc Israel, ayinyema aplhanma ilhnic nat siclho Saúl: —Etvasacpoc sat moclhama enaymacoc, aptomja aptom acnim nac jay. Osavojoc siclho sicyanmongsayclha apquiltemaclha cotnaja ingmoc, natamin eltovamcoc sat mocjam — nic nat aptomjac Saúl. Apquillhenquic nic nat apnaymacoc mepqui apquilyeycajascaoc, elyiplovcasojoc sat apcanamaclha Saúl. 25 Pilapcasquic nic nat enlhitaoc apquilvita yamyovjene nalhma. 26 Apquilvitac nic nat apyingmenic actiyapma, malha yingmin acpaliyam nic nat intomjac. Am nic nat eltavac enlhitaoc. 27 Am nic nat eyasamcoc Jonatán actomjaclha aplhanma Saúl, yoyam elyiplovcasojo apnaymacoc, meltovejec sat as acnim. Aptimec nic nat Jonatán nav'a yamit papac yamyovjene. Aptovquic nic nat apyingmenic. Inyimnaclhec nic nat mocjam apyimpejic Jonatán, inmasquec apyampay.
28 Aptomjac nic nat lhama israelita apcanya: —Lhip apyap alhta singanama, acyiplomo ninlhanma mepqui ningyeycajascaoc. Nintovquic sat ancoc as acnim nac jay, onlingamcojoc sat sintovascama. Mongvanquejec ontoc. Eycaso ayinyema ningilyampay ningyovoclhojo — nic nat aptomjac.
29 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —Aptemaclha apanco tata coo. ¡Quip jelanojo coo! Sictom yamyovjene apquitcoc, actomja acyimnatescama eyimpejic. 30 Aptovcamquic lha ancoc quellhip nintom apquilhacjam niptamin cotnaja ingmoc, melngamquejec apquilyampay. Nasoc lhac elsavojoc quellhip apquilnapomap filisteos — nic nat aptomjac Jonatán.
31 Apquilnapacpec nic nat israelitas. Apquilinyajamquic nic nat filisteos tingma Micmas acvaycmo Ajalón. Apquilyampavoc nic nat israelitas. 32 Apquilvitac nic nat asoc apquilhacjam niptamin cotnaja ingmoc. Apquilnapquic nic nat nipquesic najan vayqui najan vayqui ayitcoc. Aptovcamquic nic nat apitic angvitic acyiplomo ema.
33 Innec nic nat altimnasa amyaa Saúl: —Apquilsilhnanacpec lhac apanco enlhitaoc napato Dios. Aptovcamquic lhac apitic angvitic acyiplomo ema — nic nat intomjac amyaa.
Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —¡Melyascalhma nac quellhip! ¡Elyiptelingvasenta mataymong acyivey! 34 Elane sat enlhitaoc enalantac vayqui inquilinava najan nipquesic. Elnapoc sat quellhip yoyam eltovamcoc. Melsilhnanacpejec sat mocjam napato Dios. Meltovejec sat mocjam apitic angvitic acyiplomo ema — nic nat aptomjac Saúl.
Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apnalantac nic nat vayqui inquilinava yoyam coticyoc. 35 Apquillanac nic nat Saúl mataymong ningilmalhnancamaclha Dios. Siclhoc anco nic nat apquillanay Saúl.
36 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Noc, ¡ongminlhinam sat filisteos alhtaa nac jay! Onsavojoc sat apquilnatam, onsavojoc sat ningilnapma cotyapma mocjam acnim — nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Lhip sat iyasamcojo yavamlha etnejic — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat sacerdote: —Incaymalhquic siclho ongilpamejitsalhcojo Dios — nic nat aptomjac.
37 Appamejitcasquic nic nat Saúl Dios: —¿Ingvanqui ya ongminlhinam filisteos? Naso ya ningilyimnatem nincoo — nic nat aptomjac.
Am nic nat ingyatingmavoc Dios. 38 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Elmiyama jilip, quellhip apquilviscaa singilpilhtetemo. Elyipcon sat ayinyemayaclha ningilsilhnanomalhca. 39 Nasoc sicpayvam napato Dios singvomquiscama tap: Ematong sat aptomja apquilsilhnanomap apanco. Mepqui najan sicmasma sictamongvoyam Jonatán — nic nat aptomjac Saúl.
Am nic nat ingyatingmavoc lhama enlhit. 40 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya israelitas: —Ingyaniclha sat quellhip lhama nicja. Otnamam sat moc nicja, coo najan sictamongvoyam Jonatán — nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Lhip sat iyasamcojo yavamlha etnejic — nic nat apquiltomjac.
41 Apyimnatasquic nic nat appayvam Saúl: —Dios Apyimtalhnamo, ¿so actomja yi mejeyatingmoctama nac lhip sicvisay silancam lhip? ¿Naso ya ayinyema coo, naso ya sictamongvoyam Jonatán apsilhnanomap apanco? Ongvitac sat sicas monquinatquiscama Urim, siclhenamalhca coo najan Jonatán. Ningvitac sat ancoc sicas monquinatquiscama Tumin, cotnejic sat nasoc anco ingnaymacoc apquilsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac Saúl.
Invitalhquic nic nat sicas monquinatquiscama apsilhnanomap apanco Jonatán najan Saúl. Mepqui ilhnic nat apquilsilhnanomap apanco apnaymacoc enlhitaoc.
42 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Eltovas sat sicas, monquinatquiscama ayinyema coo, ayinyema inlhojo Jonatán — nic nat aptomjac.
Invitalhquic nic nat apsilhnanomap apanco Jonatán. 43 Aptomjac nic nat Saúl apcanya Jonatán: —Ilhen sat lhip apsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac.
Aplhenquic nic nat Jonatán: —Naso, acyipconquic alhta yamyovjene apyingmenic, silticlhiclhama papac yamit ayitcoc sicmaycam coo. Mongvacyejec coo omatong quilhvo nac jay — nic nat aptomjac.
44 Apyimnatasquic nic nat appayvam Saúl: —¡Momyovjec sat lhip Jonatán! Acmiyovquic sat ancoc coo, eyanmongsiclhac sat Dios sictemaclha coo — nic nat aptomjac.
45 Apquilatingmavoc nic nat apnaymacoc enlhit: —¡Copvanquejec ematong Jonatán! ¿Jalhco alhta ayinyema ningilyimnatem nipyesicsa cotnaja ingmoc? Aplhalhma mataa Dios Jonatán, ayinyemayaclha ningilyimnatem. ¡Ningmiyovquic nincoo Jonatán! ¡Melngamquejec sat acmasom! Cotyemejec sat nalhpop lhama anco apva Jonatán — nic nat apquiltomjac.
Apmiyovcacpec nic nat Jonatán. Am nic nat ematnac. 46 Apquilvatasquic nic nat Saúl elminlhinic mocjam filisteos. Aptajavoc nic nat Saúl. Apquiltajaclhec nic nat filisteos.
47 Apvisqui ilhnic nat Saúl nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apquilnapacpec nic nat mataa cotnaja ingmoc, apquilvisay co Moab, co Amón, co Edóm, co Soba apvisqui apancaoc, najan co Filistea. Apyimnatem nic nat mataa Saúl, apvita inlhojo apquilnapomap. 48 Apcansaclhec nic nat singilpilhtetemo elnapacpoc co Amalec. Apquilvomcasquic nic nat nipyesicsa grupos apquilminyilhma.
49 Eycaso ilhnic nat Saúl apquitquic: apvisay Jonatán, apyalhing Isuí, poc apyalhing Malquisúa. Anit nic nat apquitquic quilvanaa: Merab najan inyalhing Mical. 50 Saúl aptava ilhnic nat Ahinoam, inyap nic nat apvisay Ahimaos. Apvisqui singilpilhtetemo ilhnic nat apvisay Abner, apyap nic nat Ner, apvisay nic nat Saúl apyaja. 51 Saúl apyap nic nat Cis. Abner apyap nic nat Ner. Apquilyap as apcanit nic nat Abiel.
52 Avanjec nic nat apquilnapomap Saúl apquinmelhaycam filisteos, aclhamoclhojo acnim aptiyascam nic nat Saúl. Apcanyacpec nic nat mataa enlhit apyimnatem najan apvascapma etnejic appasmeyquiclha Saúl.
1 Entonces Jonatán, el hijo de Saúl, le dijo al criado que le llevaba las armas:
«Ven, vamos a pasar al otro lado, a la guarnición de los filisteos.»
Pero de esto nada le dijo a su padre,
2 que se encontraba bajo un granado en Migrón, en el extremo de Gabaa, acompañado de unos seiscientos hombres.
3 El efod lo llevaba Ajías hijo de Ajitob, que era hermano de Icabod hijo de Finés, el hijo de Elí, sacerdote del Señor en Silo. Nadie en el pueblo sabía que Jonatán se había ido.
4 Jonatán procuraba llegar a la guarnición de los filisteos pasando entre los desfiladeros, pero en ambos lados había dos peñascos agudos, conocidos como Boses y Sene;
5 uno de ellos estaba situado al norte, hacia Micmas, y el otro al sur, hacia Gabaa.
6 Entonces Jonatán le dijo a su escudero:
«Ven, vamos a pasar a la guarnición de estos incircuncisos, y espero que el Señor nos ayude. Para él no es difícil vencer al enemigo con muchos hombres o con pocos.»
7 Su escudero le respondió:
«Haz todo lo que tienes pensado hacer. Adelante, que estoy contigo y te apoyo en todo.»
8 Y Jonatán le dijo:
«Acerquémonos, para que nos vean esos hombres.
9 Si al vernos nos dicen que los esperemos aquí, entonces nos quedaremos y no subiremos.
10 Pero si nos dicen que vayamos a donde ellos están, vayamos; esa será la señal de que el Señor los ha entregado en nuestras manos.»
11 Salieron entonces de su escondite, para que los vieran los filisteos que estaban en la guarnición; y estos, al verlos, dijeron:
«Miren, ¡los hebreos ya están saliendo de las cuevas donde estaban escondidos!»
12 Y desde la guarnición les gritaron:
«Vengan acá, con nosotros. Queremos decirles una cosa.»
Entonces Jonatán le dijo a su escudero:
«Ven, sígueme, que el Señor los ha puesto en manos de Israel.»
13 Y subió Jonatán, trepando con manos y pies, y seguido por su escudero, y empezó a luchar contra los filisteos; a los que caían delante de él, su escudero los remataba.
14 En esa primera lucha mataron como a veinte hombres, en un espacio reducido.
15 Entonces el pánico se apoderó de todo el campamento, en el campo y en toda la guarnición; y cuando lo supieron los espías, también se llenaron de miedo; y el pánico aumentó porque hubo un temblor de tierra.
16 Desde Gabaa de Benjamín los centinelas de Saúl vieron cómo la multitud de filisteos corría desconcertada de un lado para otro, en completo desorden.
17 Entonces Saúl dijo a los que estaban con él:
«Pasen revista. Veamos quién de los nuestros se fue.»
Al pasar revista, se dieron cuenta de que faltaban Jonatán y su escudero.
18 Entonces Saúl le dijo a Ajías:
«Trae el arca de Dios.»
En ese entonces el arca de Dios estaba con el pueblo de Israel.
19 Y mientras Saúl hablaba con el sacerdote, el desorden que había en el campamento de los filisteos iba en aumento. Entonces Saúl le dijo al sacerdote:
«Espera, no la traigas.»
20 Y Saúl reunió al pueblo que estaba con él, y fueron al campo de batalla, y allí vieron que los filisteos estaban tan confundidos que unos a otros se atacaban con sus espadas.
21 Además, los hebreos que desde hacía mucho tiempo habían vivido entre los filisteos, y que luchaban en su ejército, se pusieron a favor de los israelitas y se pasaron al bando de Saúl y Jonatán.
22 Lo mismo pasó con todos los israelitas que estaban escondidos en los montes de Efraín: cuando supieron que los filisteos huían, también bajaron a perseguirlos.
23 La batalla llegó hasta Bet Avén, y así salvó el Señor al pueblo de Israel.
24 Ese día los israelitas se vieron en aprietos, pues tenían mucha hambre porque Saúl había hecho jurar al pueblo que no comerían en todo el día, hasta que se hubieran vengado de sus enemigos. Cualquiera que desobedeciera quedaría bajo maldición.
25 En cierto momento, el ejército israelita llegó a un bosque en el que había tanta miel que parecía brotar del suelo.
26 Al entrar en él, vieron cómo la miel escurría de los árboles; pero nadie extendió la mano para probar la miel, por temor a la maldición.
27 Sin embargo, como Jonatán no había oído a su padre poner bajo juramento al pueblo, alargó la punta de una vara que traía en la mano, la remojó en un panal de miel, y se la llevó a la boca, con lo que recobró el ánimo.
28 Pero uno de los soldados le dijo:
«Tu padre nos hizo jurar solemnemente, cuando dijo: “Maldito sea todo el que hoy tome alimento.” Por eso el pueblo desfallece de hambre.»
29 Pero Jonatán le respondió:
«Mi padre ha causado un gran daño al pueblo. ¡Mírenme! Solo probé un poco de miel, ¡y ya me reanimé!
30 ¿Qué habría pasado si el pueblo hubiera tenido libertad de comer del botín arrebatado al enemigo? ¡El estrago entre los filisteos hubiera sido mayor!»
31 Ese día los filisteos fueron heridos de muerte desde Micmas hasta Ayalón, pero el pueblo estaba muy cansado,
32 así que se lanzó sobre el botín, y tomaron ovejas, vacas y becerros, y los degollaron, y los comieron con sangre y todo.
33 Pero alguien dio aviso a Saúl, y le dijo:
«El pueblo ha ofendido al Señor, porque está comiendo la carne con sangre y todo.»
Entonces Saúl les dijo:
«¡Todos ustedes son unos pecadores! Rueden esa piedra grande, y pónganla aquí.»
34 Luego les dijo:
«Sepárense y mézclense entre el pueblo, y díganles que cada uno me traiga sus vacas o sus ovejas, para que las degüellen y puedan comer carne sin sangre, y así no ofendan al Señor.»
Esa misma noche todos los israelitas llevaron personalmente sus vacas, y las degollaron allí.
35 Saúl, por su parte, construyó allí su primer altar al Señor,
36 y dijo:
«Esta misma noche, y hasta el amanecer, vamos a atacar a los filisteos. Les quitaremos todo lo que tienen, y no dejaremos con vida a ninguno de ellos.»
Sus hombres le dijeron:
«Haz todo lo que te parezca mejor.»
El sacerdote les dijo:
«Antes consultemos a Dios.»
37 Entonces Saúl consultó al Señor:
«¿Debo perseguir a los filisteos? ¿Le darás la victoria a tu pueblo Israel?»
El Señor no le dijo nada ese día,
38 así que Saúl llamó a los jefes del pueblo y les preguntó:
«Díganme quién ha pecado hoy, y cuál ha sido su maldad;
39 porque juro por el Señor, el salvador de su pueblo Israel, que el culpable morirá, aun si el culpable es mi hijo Jonatán.»
Y como todo su ejército permaneció callado,
40 Saúl ordenó:
«Ustedes quédense de un lado, y mi hijo Jonatán y yo nos pondremos del otro lado.»
Y ellos respondieron:
«Haz lo que te parezca mejor.»
41 Entonces Saúl le dijo al Señor:
«Concédenos un sorteo perfecto.»
Como la suerte cayó sobre Jonatán y Saúl, y el pueblo quedó libre,
42 Saúl dijo:
«Ahora echen la suerte entre mi hijo Jonatán y yo.»
Como la suerte cayó sobre Jonatán,
43 Saúl le preguntó:
«Confiésame qué es lo que has hecho.»
Y Jonatán le dijo:
«Es verdad que comí un poco de miel, la cual tomé con la punta de la vara que traía en la mano. ¿Y por eso tengo que morir?»
44 Y Saúl respondió:
«Que Dios me añada mayor castigo, si no cumplo mi promesa. Hijo mío, ¡tienes que morir!»
45 Entonces el pueblo le dijo a Saúl:
«¿Tiene que morir tu hijo Jonatán, cuando ha sido él quien salvó al pueblo de Israel? ¡De ninguna manera! Juramos por el Señor que ni uno solo de sus cabellos caerá a tierra. Lo que él hizo hoy, lo hizo de acuerdo al plan de Dios.»
De esta manera el pueblo de Israel impidió la muerte de Jonatán.
46 Y como Saúl dejó de perseguir a los filisteos, estos se fueron a sus tierras.
47 Después de tomar posesión del reino de Israel, Saúl luchó contra todos los enemigos que lo rodeaban: luchó contra los moabitas, los amonitas, los edomitas, los reyes de Soba y los filisteos; y por dondequiera que iba, salía victorioso.
48 Con el ejército que reunió, derrotó a los amalecitas y libró a Israel de quienes lo saqueaban.
49 Saúl tuvo cinco hijos: Los varones fueron Jonatán, Isví y Malquisúa. Las mujeres fueron Merab, la mayor, y Mical, la menor.
50 La mujer de Saúl se llamaba Ajinoán, y era hija de Ajimaz. El general de su ejército era su primo Abner hijo de Ner.
51 Su padre, Cis, era hermano de Ner, el padre de Abner; y los dos eran hijos de Abiel.
52 Mientras Saúl fue rey, la guerra contra los filisteos fue encarnizada. Por eso todos los hombres valientes y aptos para la guerra pasaban a formar parte de su ejército.