Haz el bien y bien te irá
1 El que nada debe, nada teme,
pero el malvado siempre huye
aunque nadie lo persiga.

2 En un país lleno de maldad
todos se creen líderes,
pero el gobernante capaz
logra poner el orden.

3 El pobre que maltrata a otro pobre
es como una tormenta
que acaba con las cosechas.

4 Los que se apartan de la ley
aplauden a los malvados,
pero los que la obedecen
se oponen a ellos.

5 Los malvados no entienden nada
acerca de la justicia,
pero los que obedecen a Dios
demuestran que sí la entienden.

6 Vale más el pobre honrado,
que el rico malvado.

7 El que es inteligente
obedece la ley;
el que todo lo malgasta,
llena de vergüenza a su padre.

8 Al que presta dinero
y luego exige que
le devuelvan el doble,
Dios le quitará todo
y hará que alguien
de buen corazón
se lo dé a los pobres.

9 Dios rechaza las oraciones
de los que no lo obedecen.

10 Quien hace pecar al hombre honrado
quedará atrapado en su propia trampa.

Los que hacen el bien
recibirán como premio el bien.

11 Aunque el rico se crea muy sabio,
el pobre con su inteligencia
se da cuenta que el rico
no es más que un tonto.

12 El triunfo de los justos
siempre es motivo de fiesta;
el triunfo de los malvados
espanta a todo el mundo.

13 Quien esconde su pecado
jamás puede prosperar;
quien lo confiesa y lo deja,
recibe el perdón.

14 ¡Dios bendice a quienes lo obedecen!
Pero los necios caen en la desgracia.

15 El gobernante malvado
que maltrata a un pueblo pobre
es como un león hambriento
que despedaza a su presa.

16 El gobernante estúpido
solo piensa en maltratar y robar;
pero el que no lo hace
vivirá muchos años.

17 El que mata a otro
no merece ayuda.
¡Tarde o temprano
le pasará lo mismo!

18 El hombre honrado quedará a salvo;
el de mala conducta un día caerá.

19 El que trabaja
tendrá suficiente comida;
el que no trabaja
acabará en la pobreza.

20 El hombre digno de confianza
siempre será alabado;
el que solo quiere hacerse rico
no quedará sin castigo.

21 No aceptes ser testigo falso
contra ninguna persona;
porque hay quienes lo hacen
hasta por un pedazo de pan.

22 Quien solo vive
pensando en dinero,
acabará más pobre
de lo que se imagina.

23 El tiempo te demostrará
que vale más
una crítica sincera
que un elogio.

24 Amigo de gente malvada
es quien roba a sus padres
y alega que no ha hecho nada.

25 El amor al dinero es causa de pleitos.
Confía en Dios, y prosperarás.

26 El necio confía en sí mismo;
el sabio se pone a salvo.

27 El que ayuda al pobre
siempre tendrá de todo;
el que no ayuda al pobre
terminará en la desgracia.

28 Cuando triunfan los malvados,
todo el mundo corre a esconderse;
pero cuando son destruidos,
prosperan los hombres buenos.
1 Iñañáva okañy rei
noñemuñai ramo jepe,
heko jojáva katu ipy'a guasu
jaguaretéicha.

2 Heta ramo tembiapo vai
ha jeporojuka peteĩ tetãme,
okúi ha ojupi ojoapykuéiri
isãmbyhyhára kuéra.
Iñarandu ha ikatupyrýva
omyakãrõ katu,
upe tetã heko guapy
ha oho porã.

3 Mburuvicha
ojopýrõ mboriahu ndive,
ha'ete ku ama puku
ohundipáva temitỹ.

4 Tembiapoukapy omboykéva
oguerohory iñañávape,
ombyajéva katu
umívare ndaija'éi.

5 Umi iñañáva ndoikuaái
hekopeguágui mba'eve,
ñande Járare ojeroviáva
oikuaa opa mba'e.

6 Iporãve mboriahu
oikóva tape potĩre,
poguasu hape karẽvagui.

7 Tembiapoukapy ojapóva,
upéva tapicha arandu,
heko vaívare ojoajúva katu,
omotĩ itúvape.

8 Pe oñemomba'e hetáva
viru jeporukápe,
nombyatýi ijupe guarã,
oporoporiahurerekóva pópe
upéi opytapáta.

9 Nañahenduséirõ
Ñandejára rembiapoukapy,
ñane ñembo'e jepe
Ñandejárape ombopochy.

10 Pe omombíava
heko potĩvape tape porãgui,
ha'e jeýnte ho'áne
yvykua ojo'o vaekuépe.
Ijoheipyréva katu,
ohupytýne vy'a pavẽ.
11 Umi imba'e retáva
oimo'ã iñarandu,
ha mboriahu iñakã porãva
oikuaa porã chupe.

12 Heko jojáva osẽ porãrõ
vy'a guasu ojejapo;
iñañáva oisãmbýrõ
opavave okañy.

13 Hembiapo vai omokañýva,
ndohói chéne tenonde,
omombe'u ha ohejávape katu
ojeporiahurerekóne.

14 Ovy'áne pe yvypóra
ombyajéva Tupãme,
hova atãvape katu
ohupytýne mba'e vai.

15 Aguara guasu ñembyahýi
ha jaguarete pochýpe,
ojogua sãmbyhyhára añáme
oisãmbyhýva
tetã mboriahúpe.

16 Mburuvicha iñarandu'ỹva,
oporojopy jopyve;
pe mba'eve oipota'ỹva
oikovéne are peve.

17 Upe oporojukáva
ohóma ikuararãme.
Aníke avave ojoko!

18 Teko porãme oikóva
osẽne jejopy vaígui,
mokõi tapere oguatáva,
peteĩvape ho'áne.

19 Oñemitỹva ijyvýpe
hembi'u hetáne,
výro rei rapykuéri oikóva,
imboriahúne.

20 Yvypóra heko potĩva
ojehovasa jo'a jo'áne,
imba'e retaséva sapy'aitépe
katuete oñenupãne.

21 Naiporãi ñamboyke
mba'eveichagua yvypórape,
tembi'u rembyrére jepe
oime hembiapo vaíva.

22 Itaryrýivape hi'ãnte
pya'e imba'e reta,
oikuaa'ỹre
tekotevẽ hi'ári ho'ataha.

23 Oñemoñe'ẽva hapichápe,
ipahávo ojehayhuvéne
yvypóra ijuru he'ẽvagui.

24 Itúva ha isýpe omondáva
ha he'i: “Ndajapói ivaíva”,
mondaha jeýnte avei.

25 Tekove imba'e potáva
jeiko vai ohatapyña,
Ñandejárare ojeroviáva katu
oñakã rapu'ã.

26 Ijehénte ojeroviáva
hovatavy,
oiko kuaáva katu
osẽne jejopy vaígui.

27 Mboriahúpe oipytyvõva
noikotevẽi chéne mba'eve,
ha oma'ẽ'ỹva mboriahúre katu
ojejahéine katuete.

28 Osẽ porãrõ iñañáva
opavave okañy,
ndaiporivéi vove katu
heta hetave ipo jojáva.