Una decisión bien pensada
1 Por esos días llegaron a Antioquía algunos hombres de la región de Judea. Ellos enseñaban a los seguidores de Jesús que debían circuncidarse, porque así lo ordenaba la ley de Moisés. Les enseñaban también que, si no se circuncidaban, Dios no los salvaría. 2 Pablo y Bernabé no estaban de acuerdo con eso, y discutieron con ellos. Por esa razón, los de la iglesia de Antioquía les pidieron a Pablo y a Bernabé que fueran a Jerusalén, y que trataran de resolver ese problema con los apóstoles y los líderes de la iglesia en esa ciudad. Pablo y Bernabé se pusieron en camino, y algunos otros seguidores los acompañaron.
3 En su camino a Jerusalén pasaron por las regiones de Fenicia y Samaria. Allí les contaron a los cristianos judíos que mucha gente no judía había decidido seguir a Dios. Al oír esta noticia, los cristianos judíos se alegraron mucho.
4 Pablo y Bernabé llegaron a Jerusalén. Allí fueron recibidos por los miembros de la iglesia, los apóstoles y los líderes. Luego Pablo y Bernabé les contaron todo lo que Dios había hecho por medio de ellos. 5 Pero algunos fariseos que se habían convertido en seguidores de Jesús, dijeron: «A los que han creído en Jesús, pero que no son judíos, debemos exigirles que obedezcan la ley de Moisés y se circunciden.»
6 Los apóstoles y los líderes de la iglesia se reunieron para tomar una decisión bien pensada. 7 Luego de una larga discusión, Pedro les dijo:

«Amigos míos, como ustedes saben, hace algún tiempo Dios me eligió para anunciar las buenas noticias de Jesús a los que no son judíos, para que ellos crean en él. 8 Y Dios, que conoce nuestros pensamientos, ha demostrado que también ama a los que no son judíos, pues les ha dado el Espíritu Santo lo mismo que a nosotros. 9 Dios no ha hecho ninguna diferencia entre ellos y nosotros, pues también a ellos les perdonó sus pecados cuando creyeron en Jesús.
10 »¿Por qué quieren ir en contra de lo que Dios ha hecho? ¿Por qué quieren obligar a esos seguidores de Jesús a obedecer leyes, que ni nuestros antepasados ni nosotros hemos podido obedecer? 11 Más bien, nosotros creemos que somos salvos gracias a que Jesús nos amó mucho, y también ellos lo creen.»

12 Todos se quedaron callados. Luego, escucharon también a Bernabé y a Pablo, quienes contaron las maravillas y los milagros que, por medio de ellos, Dios había hecho entre los no judíos.
13 Cuando terminaron de hablar, Santiago, el hermano de Jesús, les dijo a todos:

«Amigos míos, escúchenme. 14 Simón Pedro nos ha contado cómo Dios, desde un principio, trató bien a los que no son judíos, y los eligió para que también formaran parte de su pueblo. 15 Esto es lo mismo que Dios anunció en la Biblia por medio de los profetas:

16 “Yo soy el Señor su Dios,
y volveré de nuevo
para que vuelva a reinar
un descendiente de David.

17 Cuando eso pase,
gente de otros países
vendrá a mí,
y serán mis elegidos.

18 Yo soy el Señor su Dios.
Yo había prometido esto
desde hace mucho tiempo.”

19 »Los que no son judíos han decidido ser seguidores de Dios. Yo creo que no debemos obligarlos a obedecer leyes innecesarias. 20 Solo debemos escribirles una carta y pedirles que no coman ninguna comida que haya sido ofrecida a los ídolos. Que tampoco coman carne de animales que hayan muerto ahogados, ni carne que todavía tenga sangre. Además, deberán evitar las relaciones sexuales que la ley de Moisés prohíbe. 21 Hay que recordar que, desde hace mucho tiempo, en esos mismos pueblos y ciudades se ha estado enseñando y predicando la ley de Moisés. Esto pasa cada sábado en nuestras sinagogas
La carta
22 Los apóstoles, los líderes y todos los miembros de la iglesia, decidieron elegir a algunos de ellos y enviarlos a Antioquía, junto con Pablo y Bernabé. Eligieron a Judas, a quien la gente también llamaba Barsabás, y a Silas. Estos dos eran líderes de la iglesia. 23 Con ellos mandaron esta carta:

«Nosotros, los apóstoles y líderes de la iglesia en Jerusalén, les enviamos un cariñoso saludo a todos ustedes, los que viven en las regiones de Antioquía, Siria y Cilicia, y que no son judíos pero creen en Jesús. 24 Hemos sabido que algunos de aquí han ido a verlos, sin nuestro permiso, y los han confundido con sus enseñanzas. 25 Por eso hemos decidido enviarles a algunos de nuestra iglesia. Ellos acompañarán a nuestros queridos compañeros Bernabé y Pablo, 26 los cuales han puesto su vida en peligro por ser obedientes a nuestro Señor Jesucristo. 27 También les enviamos a Judas y a Silas. Ellos personalmente les explicarán el acuerdo a que hemos llegado.
28 »Al Espíritu Santo y a nosotros nos ha parecido bien no obligarlos a obedecer más que las siguientes reglas, que no podemos dejar de cumplir: 29 No coman carne de animales que hayan sido sacrificados en honor a los ídolos; no coman sangre ni carne de animales que todavía tengan sangre adentro, y eviten las relaciones sexuales que la ley de Moisés prohíbe. Si cumplen con esto, harán muy bien. Reciban nuestro cariñoso saludo.»

30 Entonces Bernabé, Pablo, Judas y Silas se fueron a Antioquía. Cuando llegaron allá, se reunieron con los miembros de la iglesia y les entregaron la carta. 31 Cuando la carta se leyó, todos en la iglesia se pusieron muy alegres, pues lo que decía los tranquilizaba. 32 Además, como Judas y Silas eran profetas, hablaron con los seguidores de Jesús, y los tranquilizaron y animaron mucho.
33 Después de pasar algún tiempo con los de la iglesia en Antioquía, los que habían venido de Jerusalén fueron despedidos con mucho cariño. 34-35 Pero Silas, Pablo y Bernabé se quedaron en Antioquía y, junto con muchos otros seguidores, enseñaban y anunciaban las buenas noticias del Señor Jesucristo.
Pablo y Bernabé se separan
36 Tiempo después, Pablo le dijo a Bernabé: «Regresemos a todos los pueblos y ciudades donde hemos anunciado las buenas noticias, para ver cómo están los seguidores de Jesús.»
37 Bernabé quería que Juan Marcos los acompañara, 38 pero Pablo no estuvo de acuerdo. Y es que hacía algún tiempo, Juan Marcos los había abandonado en la región de Panfilia, pues no quiso seguir trabajando con ellos.
39 Pablo y Bernabé no pudieron ponerse de acuerdo, así que terminaron por separarse. Bernabé y Marcos tomaron un barco y se fueron a la isla de Chipre. 40 Por su parte, Pablo eligió a Silas como compañero. Luego, los miembros de la iglesia de Antioquía los despidieron, rogándole a Dios que no dejara de amarlos y cuidarlos. Entonces Pablo y Silas salieron de allí 41 y pasaron por las regiones de Siria y Cilicia, donde animaron a los miembros de las iglesias a seguir confiando en el Señor Jesús.
Ñembyaty Jerusalénpe
1 Umíva umi árape, umi oho vaekue Judéagui Antioquíape, oñepyrũ ombo'e umi Jesús reroviaha judio'ỹvape, ndojeapi'oukái ramo, Moisés he'i haguéicha ndaikatuiha oñepysyrõ. 2 Pablo ha Bernabé oñoñe'ẽ api mbarete hendive kuéra, ha ipahápe Pablo, Bernabé ha ambue kuérava ojeporavo oho haguã Jerusalénpe oñe'ẽvo ko mba'ére apóstol kuéra ha myakãhára*f** kuéra upe Jesucristo iglésia pegua ndive.
3 Umi Antioquía pegua Jesucristo iglésia rembijokuái, ohasávo Fenicia ha Samaría rupi, omombe'u mba'éichapa umi Israelgua'ỹva ojeheja ra'e ijerovia ymágui, oho haguã Tupã ndive. Ha opa oñopehẽnguéva ovy'a eterei ohendúvo.
4 Pablo ha Bernabé oguahẽvo Jerusalénpe, upepegua iglésia, apóstol ha myakãhára kuéra oguerohory chupe kuéra, ha ha'e kuéra omombe'u opa Tupã ojapo vaekue hendive kuéra. 5 Oĩ jepe fariséova oguerovia vaekue, opu'ãva ha he'i:
—Tekotevẽ ñambyapi'ouka umi Israelgua'ỹ Jesús reroviahápe, ha tojapo Moisés rembiapoukapy.
6 Upérõ oñembyaty apóstol ha myakãhára kuéra, oñe'ẽ haguã kóvare. 7 Heta oñe'ẽ rire hikuái, Pedro opu'ã ha he'i chupe kuéra:
—Che pehẽngue kuéra, peikuaa ymáma Tupã che poravo hague pende apytégui amyerakuã haguã pe marandu porã Israelgua'ỹvape, ikatu haguã ha'e kuéra oguerovia. 8 Ha Tupã, oikuaáva opavave py'apy, ohechauka oguerohoryha chupe kuéra, ome'ẽ niko chupe kuéra Espíritu Santo ñandéveicha avei. 9 Tupãme guarã peteĩchante ha'e kuéra ha ñande, omopotĩ niko avei ipy'apy pe jerovia rupi. 10 Mba'érepa aipórõ peñemoĩse Tupã rehe, peitývo ko'ã Jesús reroviaha ári mba'e pohýi, ñande ha ñande ru kuéra ypykue ikatu'ỹ vaekue jaropu'aka? 11 Upéva rangue, ñande jarovia reiete jajepysyrõha ha'e kuéraicha avei, Ñandejára Jesús imba'e porã rupi.
12 Opavave okirirĩ ha ohendu, Bernabé ha Pablo oñe'ẽ aja umi techaukarã ha hechapyrãvare, Tupã ojapo vaekue ha'e kuéra rupi umi Israelgua'ỹva apytépe. 13 Ha'e kuéra oñe'ẽmbávo, Santiago he'i:
—Che pehẽngue kuéra, pe che rendumi: 14 Simón omombe'u ñandéve mba'éichapa Tupã oguerohory ypy vaekue Israelgua'ỹvape, oiporavóvo avei ijapytépe kuéra peteĩ tetã imba'erãva. 15 Upéicha avei ohai vaekue umi maranduhára,*f** he'iháicha Tupã kuatiañe'ẽ:

16 ‘Upéi aju jeýta
ha amopu'ã jeýta
David tapỹi ojero'a vaekue:
amyatyrõ jeýta itapere
ha amopu'ã jeýta,
17 ikatu haguã umi ambue
oheka Ñandejárape
opa tetã megua ndive,
oñemboyke vaekue
che rérape guarã.
18 Ñandejára,
oikuaauka vaekue ko'ã mba'e
ymaite guive,
ome'ẽma iñe'ẽ.’
19 Aipórõ che añandu nañamoĩ vaerãiha mba'e pohýi tekotevẽ'ỹva umi Israelgua'ỹvape, ijerovia yma guarégui ojehejávape, oho haguã Tupã ndive. 20 Jahaínte chupe kuéra kuatiañe'ẽ ojei haguã opa oñekuave'ẽ vaekue tupã gua'u kuérapegui, ani omenda hekope'ỹ, ani ho'u tymba ojahoga vaekue ro'o, ha ani ho'u so'o huguy reheve. 21 Ymaite guive niko opaite táva rupi, judío kuéra tupaópe oñemyerakuãva Moisés rembiapoukapy pytu'uha árape.
Kuatiañe'ẽ Israelgua'ỹvape
22 Apóstol ha myakãhára kuéra, ha upepegua umi iglésia, oñembopy'a peteĩ oiporavo haguã ijapytégui kuérava ha omondo chupe kuéra Antioquíape, Pablo ha Bernabé ndive. Oiporavo Judáspe, hérava avei Barsabás ha Sílaspe, kuimba'e kuéra ojeapóva mba'érõ Jesús reroviaha apytépe, 23 ha hendive kuéra omondo ko kuatiañe'ẽ:
“Ore apóstol ha myakãhára kuéra pene pehẽnguéva, romomaitei umi ore pehẽngue Jesús reroviaha Israelgua'ỹvape, ha oikóva Antioquía, Siria ha Cilíciape. 24 Roikuaa oĩ hague tapicha ohóva ko'águi ore ro'e'ỹre chupe kuéra, pene myangekói vaekue iñe'ẽme ha pene mokañy. 25 Upévare roñemoĩ peteĩ ñe'ẽme roiporavo haguã ore apytégui umi oho vaerã pene rendápe, ore pehẽngue kuéra rohayhu etéva Bernabé ha Pablo ndive, 26 omoĩ vaekue hekove kyhyje'ỹre Ñandejára Jesucristo rehehápe. 27 Upéicha rupi romondo peẽme Judas ha Sílaspe. Ha'e kuéra oñe'ẽta pene ndive omyesakã haguã peẽme opa mba'e. 28 Espíritu Santo ha ore rojuhu porã, noromoĩri haguã pende ári mba'eveichagua mba'e pohýi, ndaha'éirõ ko'ã mba'e tekotevẽva: 29 Ani pe'u tymba ro'o oñekuave'ẽ vaekue tupã gua'u kuérape, ani pe'u so'o huguy reheve térã tymba ojahoga vaekue ro'o, ha ani pemenda hekope'ỹ. Pejejokórõ ko'ã mba'égui, pejapo porãta. Pomomaitei.”
30 Ha'e kuéra oporomomaitei rire, oho hikuái Antioquíape ha ombyatývo umi Jesucristo reroviahápe, omoĩ ipópe kuéra pe kuatiañe'ẽ. 31 Oñemoñe'ẽ rire upe kuatia, ovy'a eterei ombopy'a guapýgui chupe kuéra. 32 Judas ha Silas ha'égui avei maranduhára, ombovy'a ha omokyre'ỹ eterei iñe'ẽ nguérape umi oñopehẽnguévape. 33 Aremi rire, umi Jesús reroviaha omondo jey chupe kuéra maitei ha py'a guapy reheve imbouhare rendápe. 34 Silas katu oñembopy'a peteĩ ha opyta hendive kuéra. 35 Pablo ha Bernabé katu opyta jey Antioquíape ha heta ambue ndive oporombo'e ohóvo ha omyerakuã Ñandejára marandu porã.
Pablo ojei Bernabégui
36 Upéi Pablo he'i Bernabépe:
—Jaha jey ñane pehẽngue Jesús reroviaha rendápe umi táva ñamyerakuã hague rupi Ñandejára ñe'ẽ, jahecha haguã mba'éichapa oiko hikuái.
37 Bernabé oguerahase Juan, Marcos avei héravape. 38 Pablo katu ndojuhu porãi upéva, Marcos oheja haguére chupe kuéra Panfíliape ha ndoikói hendive kuéra upe tembiapópe. 39 Ojoavy mbaretégui, ojei ojuehegui. Bernabé ogueraha Márcospe ha ojupi várkope ha oho Chíprepe, 40 Pablo katu oiporavo Sílaspe, ha Jesús reroviaha ohejávo chupe kuéra Ñandejára mborayhu pópe, ha'e osẽ upégui, 41 ha ohasa Siria ha Cilicia rupi omokyre'ỹvo pehẽngue kuéra umi Jesucristo iglésiape.