Premio o castigo, tú lo decides
1 El que es egoísta
solo piensa en sí mismo
y no acepta ningún consejo.

2 Al tonto no le interesa aprender,
sino mostrar lo poco que sabe.

3 La maldad nunca llega sola;
viene siempre acompañada
de vergüenza y desprecio.

4 Las palabras del sabio
son fuente de sabiduría.

5 ¡Qué malo es
declarar inocente al malvado
y no hacerle justicia al inocente!

6 Cuando el tonto abre la boca,
causa discusiones y pleitos.

7 Cuando el necio abre la boca,
pone su vida en peligro.

8 ¡Qué sabrosos son los chismes,
pero cuánto daño causan!

9 El vago y el destructor,
¡hasta parecen hermanos!

10 Dios es como una alta torre;
hacia él corren los buenos
para ponerse a salvo.

11 El rico cree estar protegido,
piensa que sus riquezas
son como una ciudad con murallas
donde nadie puede hacerle daño.

12 El orgullo acaba en fracaso;
la honra comienza con la humildad.

13 Es muy tonto y vergonzoso
responder antes de escuchar.

14 Con ánimo se alivia al enfermo,
pero no a quien está deprimido.

15 El que es sabio e inteligente
presta atención y aprende más.

16 Con un regalo generoso
todo el mundo te recibe;
¡hasta la gente más importante
te abre sus puertas!

17 El primero en defenderse
alega ser inocente,
pero llegan los testigos
y afirman lo contrario.

18 Los pleitos más difíciles
hay que ponerlos en manos de Dios.

19 Es más fácil derribar un muro
que calmar al amigo ofendido.

20 Cada uno recibe por sus palabras
su premio o su castigo.

21 La lengua tiene poder
para dar vida y para quitarla;
los que no paran de hablar
sufren las consecuencias.

22 Si ya tienes esposa,
ya tienes lo mejor:
¡Dios te ha demostrado su amor!

23 El pobre suplica;
el rico insulta.

24 Con ciertos amigos,
no hacen falta enemigos,
pero hay otros amigos
que valen más que un hermano.
1 Umi ha'enteséva
iñakã rehénte oiko,
ha ipochy
oĩ ramo oñemoñe'ẽva chupe.

2 Itavýva
ndoikuaaséi voi mba'eve,
ohechaukasénte oikuaaha.

3 Ñaña oĩháme ou ñemotĩ,
yvatégui re'árõ,
ojepukapáta nde rehe.

4 Ñane ñe'ẽ niko ku y
ipypuku vaicha,
ha ysyry hatã
osẽhágui arandu.

5 Naiporãi ñambojerovia
hembiapo vaívape,
ha upekuévo jaheja vai
heko jojávape.

6 Itavýva juru
oporomoingo vai,
ha iñe'ẽ ojerure tukumbo.

7 Itavýva ho'a ijuru rupi,
ha iñe'ẽme omoñuhã hekove.

8 Ñe'ẽ rei niko
ku mba'e he'ẽicha,
ñande py'a ruguápe
oñemohendáva.

9 Iñate'ỹva tembiapópe
ojoaju oporohundívare.

10 Ñandejára,
ñemo'ãha mbarete,
heko jojáva ohohápe
pytyvõ reka.

11 Imba'e retáva,
ojerovia imba'e retáre
oimo'ã tápia yvatéicha
omo'ãta chupe.

12 Ojejapóva oñehundíta,
oñemomirĩva katu
oñakã rapu'ãta.

13 Oporombohováiva
ohendu mboyve,
itavy ha ojepukapa hese.

14 Hasýva noñeme'ẽirõ okuera,
ha mávapa omopu'ãne
ipy'a kangývape?

15 Iñakã porãva ohupyty arandu,
iñarandúva oheka mba'e kuaa.

16 Jopóipe jajapo
ñande raperã,
poguasu kuéra rendápe
ñaguahẽ haguã.

17 Oñe'ẽ raẽvante
he'i vaicha añetegua,
ou peve he'íva ijapuha.

18 Tupã rupi opa ñorãirõ,
ha omoingo porã
umi oñondive oiko vaívape.

19 Nde ryke'ýpe embopochy
ha okẽicha oñembotýta nde hegui,
jaiko vai haguére oñondive
ñane mboty jatytáicha.

20 Opa mba'e ja'évagui
ñamyenyhẽ ñande py'a,
ha jahupyty jey
ñande jurúgui osẽ vaekue.

21 Ñane ñe'ẽre oĩ
jaikove térã ñamano,
opa mba'e ja'éva
oñemyengoviáta ñandéve.

22 Hembirekorã ojuhúva
ojuhu vy'a,
Ñandejára imba'e porãgui hendive.

23 Imboriahúva ojerurévo,
oñe'ẽ asy,
imba'e retáva oñe'ẽrõ katu,
ijuru guasu.

24 Oime oñoirũva
ha ojogueraha vaíva,
ha oime ñande rayhuvéva
ñane pehẽngue teégui.