La sabiduría no tiene precio
1 Vale más pan duro entre amigos
que mucha carne entre enemigos.

2 El sirviente que se esfuerza
se convierte en jefe del mal hijo,
y se queda con la herencia
que a este le tocaba.

3 El oro y la plata
se prueban en el fuego;
nuestras intenciones
las pone a prueba Dios.

4 El mentiroso le cree al mentiroso
y el malvado le cree al malvado.

5 Es una ofensa contra Dios
burlarse del pobre en desgracia;
quien lo haga no quedará sin castigo.

6 El orgullo de los padres
son los hijos;
la alegría de los abuelos
son los nietos.

7 Tan ridículo resulta que un tonto
pretenda hablar con elegancia,
como que un gobernante piense
que en su país todos son tontos.

8 El que da dinero a otros
para que le hagan favores
cree tener una varita mágica,
para conseguir siempre lo que quiere.

9 Quien perdona gana un amigo;
quien no perdona gana un enemigo.

10 El que es inteligente
con un regaño aprende,
pero el que es necio
ni con cien golpes entiende.

11 El que es revoltoso
siempre anda buscando pelea,
pero un día se enfrentará
con un adversario más cruel.

12 El necio que cree tener la razón
es más peligroso que una osa
que defiende a sus cachorros.

13 Al que es malagradecido
siempre le irá mal.

14 Si comienzas una pelea,
ya no podrás controlarla;
es como un río desbordado,
que arrastra todo a su paso.

15 Dios no soporta dos cosas:
que el culpable sea declarado inocente,
y que el inocente sea declarado culpable.

16 De qué le sirve al tonto el dinero,
si no tiene entendimiento;
¡la sabiduría no se compra!

17 El amigo siempre es amigo,
y en los tiempos difíciles
es más que un hermano.

18 Hay que ser muy tonto
para salir fiador de otros;
¿por qué pagar deudas ajenas?

19 Dime quién pelea
y te diré quién peca;
dime quién se cree mucho
y te diré quién fracasa.

20 Al que es mal intencionado
nunca le irá bien;
al que es mentiroso
siempre le irá mal.

21 ¡Qué triste es tener
un hijo falto de entendimiento!
No es motivo de alegría
ser el padre de un tonto.

22 No hay mejor medicina
que tener pensamientos alegres.
Cuando se pierde el ánimo,
todo el cuerpo se enferma.

23 El malvado se vende por dinero;
¡por eso hay tanta injusticia!

24 El sabio quiere más sabiduría;
el tonto no sabe lo que quiere.

25 ¡Cuánto enojo y cuánta amargura
causa a sus padres el hijo necio!

26 No es justo castigar al inocente,
ni azotar al hombre honrado.

27 Hablar poco es de sabios;
la gente inteligente mantiene la calma.

28 Hasta el tonto pasa por sabio
si se calla y mantiene la calma.
1 Iporãve mandi'o nandi
jeiko porã reheve
tembi'u hetágui,
ñañorãirõ reheve.

2 Tembiguái ikatupyrýva
omohendaguéne
óga jára ra'ýpe
ha imba'e rangue
reheve opytáne.

3 Tatápe ojehecha
mba'eichaguápa óro ha pláta
ha yvypóra py'apy katu
Ñandejára oikuaa.

4 Iñañáva ojapysaka
ijuru tie'ỹvare,
ha ijapúva ohendu
oñe'ẽ reívape.

5 Mboriahúre oñembohorýva
ojahéi Ijapoharére,
ndopyta rei chéne ovy'áva
hapichápe
ojehu haguére ivaíva.

6 Temineno kuéra
taita guasu mbovy'aha,
ha mitã nguéra jeroviaha katu,
itúva.

7 Itavývare ndo'ái
ñe'ẽ porã,
ha ikarai guasúvare japu.

8 Oporombopo peguáva
oimo'ã ipajeha
ha opa mba'énte
osẽ porãtaha chupe.

9 Ombohasa rei kuaáva
ojejapóva hese, ojehayhu,
ha mba'eve ndoheja reiséivagui
hapicha kuéra oñemomombyry.

10 Iporãve peteĩ jeja'o
iñarandúvape,
100 teju ruguáigui
itavývape.

11 Ipy'a tarováva
oñorãirõsénte voi,
ha oñemondóta chupe
peteĩ iñarõva.

12 Iporãve ñañuguãitĩ
vaka ñarõ ndive,
itavýva ndive ñañuguãitĩ rangue.

13 Omyengoviávape
mba'e porã ivaívape,
ivaíva ndoheja mo'ãi chupe.

14 Y osẽmba vaicha
jeiko vai oñepyrũva,
ejeheja ñorãirõgui
repa'ã mboyve pype.

15 Jeheja rei mba'e vai apohápe,
ha jejopy heko potĩva ndive,
mokõivéva
Ñandejára mbopochyha.

16 Itavýva pópe,
viru mba'evete?
Ojoguáta nga'u piko arandu
pe naiñakã porãiva?

17 Oporohayhu kuaáva,
oporohayhu opáichavo,
ñane pehẽngue hína
jajejopy vai jave.

18 Ivýrovante oipopyhy
hapichápe,
ha héra ome'ẽ hese.

19 Iñangaipáva
oñorãirõsénte voi
ha ojererovúva iñehundi.

20 Heko añáva ndovy'a mo'ãi,
ha ijapúvape ho'a vaipáta.

21 Omoñemuñáva itavýva
akã rasyrã,
ha itúva ndovy'a mo'ãi
araka'eve.

22 Py'a rory pohã guasu,
ñembyasy katu ñane mokangy.

23 Iñañáva
oñembopopegua ñemiháme,
omokarẽ haguã
teko joja rape.

24 Iñakã porãva
renonderãme oĩ arandu,
itavýva
ndoikuaái mamópa ohóta.

25 Ta'ýra tavy
ombopochy itúvape
ha isýpe ogueru vy'a'ỹ

26 Naiporãi
ñamopẽ heko porãvare,
ha ñambyepoti
kuimba'e ijohéi pyrévape.

27 Iñarandúva
iñe'ẽ rakate'ỹ
ha iñakã porãva
ndaipy'a tarováiri.

28 Itavýva okirirĩrõ
iñarandúvarõ ojeguereko,
ha ombotýrõ ijuru,
iñakã porãvarõ.