Dios dirige nuestra vida
1 Es de tontos emborracharse,
porque se pierde el control
y se provoca mucho alboroto.

2 Cuando el rey se enoja
es como un león que ruge;
quien lo hace enojar,
pone en peligro su vida.

3 Cualquier tonto inicia un pleito,
pero quien lo evita merece aplausos.

4 Quien no trabaja en otoño
se muere de hambre en invierno.

5 Los planes de la mente humana
son profundos como el mar;
quien es inteligente los descubre.

6 Hay muchos que afirman ser leales,
pero nadie encuentra gente confiable.

7 Dios bendice
a los hijos del hombre honrado,
cuando ellos siguen su ejemplo.

8 En cuanto el rey se sienta
para juzgar al acusado,
con una mirada suya
acaba con el malvado.

9 Nadie puede decir
que tiene buenos pensamientos
ni que está limpio de pecado.

10 Dios no soporta dos cosas:
que engañes al que te vende,
y que engañes al que te compra.

11 Por los hechos se llega a saber
si el joven tiene buena conducta.

12 Dios ha creado dos cosas:
los oídos para oír
y los ojos para ver.

13 Si solo piensas en dormir
terminarás en la pobreza.
Mejor piensa en trabajar,
y nunca te faltará comida.

14 Para el que compra,
ninguna mercancía es buena;
para el que vende,
ninguna mercancía es mejor.

15 Podrá haber mucho oro,
y muchas piedras preciosas,
pero nada hay más valioso
que las enseñanzas del sabio.

16 Si te comprometes a pagar
las deudas de un desconocido,
te pedirán dar algo en garantía
y perderás hasta el abrigo.

17 Tal vez te sepa muy sabroso
ganarte el pan con engaños,
pero acabarás comiendo basura.

18 Siempre que hagas planes,
sigue los buenos consejos;
nunca vayas a la guerra
sin un buen plan de batalla.

19 El que habla mucho
no sabe guardar secretos.
No te juntes con gente chismosa.

20 El que maldice a sus padres
morirá antes de tiempo.

21 Lo que al principio
se gana fácilmente,
al final no trae ninguna alegría.

22 Nunca hables de tomar venganza;
mejor confía en Dios,
y él vendrá en tu ayuda.

23 Dios no soporta dos cosas:
que engañes al que te vende,
y que engañes al que te compra.

24 Nadie sabe cuál será su futuro;
por eso debemos dejar
que Dios dirija nuestra vida.

25 No caigas en la trampa
de prometerle algo a Dios,
para luego no cumplirle.

26 Cuando el rey sabio
castiga al malvado,
lo destruye por completo.

27 Dios nos ha dado la conciencia
para que podamos examinarnos
a nosotros mismos.

28 El rey afirma su reinado
cuando es fiel a Dios
y trata bien a su pueblo.

29 El orgullo del joven es su fuerza;
el del anciano, su experiencia.

30 Con golpes y con azotes
se corrigen los malos pensamientos.
1 Kaguy oporomyakã tavy
ha káña oporombopochy,
ika'úva naiñarandúi chéne.

2 Mburuvicha pochy ojogua
jaguarete okororõvape,
imbopochyhára ikatu omano.

3 ñorãirõgui jajeírõ
ñane mopu'ã,
itavýva katu
ñorãirõ reípe oiko.

4 Tekove iñate'ỹva
noñemitỹi hi'árape,
ha oñemono'õ jave
ndojuhúi mba'eve.

5 Ñande py'apy peguáva
ku y hypýicha hína,
iñakã porãva mante
oguenohẽ kuaa.

6 Heta ijehe he'íva
heko jeroviaha,
ha mávapa ojuhúne
yvypóra ijapu'ỹva?

7 Heko jojáva ijoheipyre
ha ovy'aite vaerãpa
ita'ýra kuéra!

8 Mburuvicha guasu,
oporombojovakeha guive,
ima'ẽmente ohecha kuaa
ivaíva.

9 Máva piko he'i kuaa:
“che py'a amopotĩ che,
che angaipágui
che potĩ”?

10 Pohýi ha puku ra'ãha ijapúva
ombojeguaru Tupãme.

11 Mitã, hembiapo rupi,
ohechauka
mba'éichatapa hekove

12 Apysa oĩ oñehendu haguã
ha tesa ojehecha haguã,
mokõivéva
Ñandejára rembiapokue.

13 Ani reke etereítei
na ne mboriahuséirõ
ejehesa pe'a porã
ha rerekóne re'u vaerã.

14 “Ivai, ivai”, he'i ojoguáva,
oho pukumírõ guarã katu
ojererohory ijupe.

15 Heta oime óro ha pláta,
ha ndaipóri iporãvéva
ñe'ẽ arandúgui.

16 Upe héra omoĩ vaekuégui
eipe'a ijao ha oguerekóva
mba'e jeroviahárõ
oñekuã haguére
oikuaa'ỹva rehehápe.

17 Yvypórape oñembohe
oiko ramo oporombotavy,
upéinte oñandúne ijuru
henyhẽmba itágui.

18 Tembiaporã osẽ porãve,
ñemongeta ha ñemoñe'ẽme,
tetã nguéra ñorãirõ katu
mba'e kuaápe.

19 Tekove iñe'ẽ reíva,
oiko oporomombe'upa;
aníke rejoaju
mba'evépe hendive.

20 Isy ha itúvare ojahéiva
omanóne
mba'e rendy ogueháicha.

21 Mba'e reta ojehupytýva
pya'e-pya'épe,
amo ipahápe opa vai.

22 Ani ere: “Ivaíva
ahepyme'ẽta ivaívape”,
ejerovia Ñandejárare,
ha ha'e, ne renohẽta
jejopy vaígui.

23 Ñandejárape ombojeguaru
pohýi ra'ãha japu:
pohýi ra'ãha monda naiporãi!

24 Ñandejára rehe oĩ
jaiko haguã ko yvy ári.
Mba'éicha piko yvypóra
oikuaáta iguataha?

25 Yvypórape guarã ñuhã
ome'ẽrõ iñe'ẽ Tupãme
oimeháicha rei,
upéi katu ojeise,
pe ñe'ẽ ome'ẽ vaekuégui.

26 Mburuvicha guasu iñarandúva
omomombyry ijehegui iñañávape
ha imbayru ombohasa hi'ári.

27 Yvypóra espíritu niko,
Ñandejára mba'e rendy
ohesapéva ipy'a rugua peve.

28 Py'a porã ha teko jeroviaha
oñangareko mburuvicha guasúre,
ha heko joja rupi
oĩ hatã iguapyhápe.

29 Mitã rusu kuéra
jeroviaha
oĩ imbaretépe,
ha itujáva momba'eha
iñakã morotĩme.

30 Ai ha jekutukue omonguera
mba'e vai,
ha tukumbo, ñande py'apy.