Isaac rembirekorã rekávo
1 Abraham itujáma ha Ñandejára ohovasa chupe opa mba'épe. 2 Ha'e he'i hembiguái itujavévape oñangarekóva opa mba'e ha'e oguerekóvare:
—Emoĩ nde po che retyma guýpe ha eme'ẽ chéve ne ñe'ẽ. 3 Aipota reme'ẽ chéve ne ñe'ẽ Tupã yvága ha yvy Járare, ndereiporavo mo'ãiha che ra'y rembirekorã, kuña kuéra Canaangua apytégui. 4 Rehotaha uvei che retãme rehekávo che rehegua kuéra apytégui che ra'y Isaac rembirekorã.
5 Hembiguái he'i chupe:
—Upe kuña ndouséi ramo ko tetãme, arahátapa nde ra'y pe tetãme nde resẽ haguégui?
6 Abraham he'i chupe:
—Mba'eveichave ramo! Ani angáke reraha amoite che ra'y. 7 Tupã, yvága ha yvy Jára, che renohẽ vaekue che rúgui, che rehegua kuéragui ha upe tetã oikove ypy haguégui, ome'ẽ vaekue chéve iñe'ẽ ome'ẽtaha ko yvy che ñemoñarépe, ha'e avei omboúta hemimbou*f** oho vaerã ne renonderã, reiporavo haguã upépe che ra'y rembirekorã. 8 Upe kuña ndouséi ramo ne ndive, rejeíma ko ñe'ẽ reme'ẽvagui. Nde katu mba'eveichave ramo ani reraha che ra'y amoite.
9 Abraham rembiguái omoĩ ipo ijára retyma guýpe, ha ome'ẽ chupe iñe'ẽ ojapotaha ha'e he'i haguéicha. 10 Upéi oiporavo 10 kaméllo ijára mba'éva ha ohupi hi'ári kuéra umi mba'e iporãvéva oguerekóva Abraham. Oho upe táva gotyo oiko haguépe Nahor, tetã hérava Arámpe. 11 Oguahẽvo upépe, omoñesũ ikaméllo kuéra távagui okápe, ykua rembe'ýpe. Ka'arúma hína, ha upépe kuña kuéra ou jepi y rekávo.
12 Abraham rembiguái oñembo'e kóicha: “Tupã, Abraham Jára, taikopa porã kena ko árape, ha ehechauka rehayhuha che jára Abrahámpe. 13 Apytáta ko ykua rembe'ýpe. Ko'ágã niko kuña kuéra táva pegua ou hína y rekávo. 14 Pe kuñataĩ che ha'eha: ‘Emboguejýna ne kambuchi, tay'umi’, ha he'íva chéve: ‘Hey'u katu, ha amboy'úta avei ne kaméllo kuéra’, ta upéva kena upe reiporavóva ne rembiguái Isaácpe guarã. Upéicha oiko ramo aikuaáta rehayhuha che jára Abrahámpe.”
15 Ne'ĩra gueteri oñembo'epa, ha oguahẽ Rebeca ikambuchi ijati'ýre. Rebeca hína Betuel rajy, Betuel katu Milcá memby, Milcá hína Nahor rembireko, Nahor katu Abraham ryvy. 16 Rebeca kuñataĩ iporã ha imarã'ỹva, ndoikói gueteri kuimba'e ndive. Oguejy ykuápe, omyenyhẽ ikambuchi ha oñemoĩ oho jey haguãicha. 17 Upérõ upe karai oñemboja hendápe ha he'i chupe:
—Eme'ẽmona chéve nde ymi ne kambuchígui.
18 Ha'e he'i:
—Péina ápe hey'u karai.
Ha omboguejývo ikambuchi ijyva ári omboy'u chupe. 19 Hoy'upa rire Rebeca he'i chupe:
—Anohẽta avei y ne kaméllo kuérape hoy'u haguã hyguãtã meve.
20 Pya'ete omonandi ikambuchi upe tymba kuéra hoy'uhápe, oho jey ykuápe y renohẽvo, ha ogueruve y kaméllo kuérape guarã. 21 Upekuévo upe kuimba'e oma'ẽ hese kirirĩháme. Ha oñeporandu ohovasápa Ñandejára pe ijeju, térãpa nahániri. 22 Hoy'upa rire ikaméllo kuéra, ha'e oguenohẽ peteĩ namichãi óro guigua ha omoĩ chupe itĩre. Upéi omoĩ mokõi jeguaka, pyapy rehegua óro guigua avei, mokõive ijyváre, 23 ha he'i chupe:
—Máva rajy piko nde? Ikatúnepa apyta che irũ nguéra ndive pende rógape ko pyhare?
24 Ha Rebeca he'i:
—Che, niko hína Betuel rajy. Che ru katu Nahor ha Milcá ñemoñare. 25 Ógape oĩ pepyta haguã ha oĩ avei pene kaméllo kuérape guarã heta hembi'urã.
26 Upérõ pe karai oñesũ omomba'e guasu Ñandejárape, 27 ha he'i: “Tojererohory Ñandejára, Abraham Tupã, ohechauka haguére ohayhuha chupe, ha oĩha iñe'ẽme ome'ẽ vaekue chupe. Ha'e che reru ajavy'ỹre che rape, che jára róga rehegua kuéra rogaite peve.”
28 Upe kuñataĩ oho pya'e isy rógape omombe'úvo opa mba'e. 29 Rebeca oguereko peteĩ ikyvy hérava Labán. Ha'e pya'ete oho ykua gotyo upe karai rendápe, 30 ohechágui upe namichãi ha umi jeguaka pyapy rehegua oguerekóva ijehe heindy, ha ohendúgui he'i ramo: “Pehendumi ko he'i vaekue chéve pe kuimba'e…”
Upérõ oho upe kuimba'e píari, oñembo'ýva gueteri hína ikaméllo ykére, ykua rembe'ýpe, 31 ha he'i chupe:
—Jahána che ndive ógape nde karai. Ñandejára niko nde rovasa ha naiporãi repyta okápe rei. Amonandíma pene rendaguã ha oĩ avei pene kaméllo kuéra rendaguã.
32 Abraham rembiguái oho hendive ha oike hógape. Labán katu omboi ha omongaru ikaméllo kuéra. Upéi oguenohẽ y upe kuimba'e ha iñirũ nguéra ojepyhéi haguã. 33 Oñemoĩvo chupe hembi'urã, upe kuimba'e he'i:
—Nda'u mo'ãi mba'eve, ha'epa mboyve peẽme ko ha'e vaerã.
Labán he'i chupe:
—Eñe'ẽ katu.
34 Upépe ha'e oñepyrũ kóicha:
—Che hína Abraham rembiguái. 35 Ñandejára ohovasa ha ome'ẽ chupe mba'e repyeta, ovecha, vaka, pláta ha óro, tembiguái kuimba'e ha kuñáva, kaméllo ha vúrro. 36 Hembireko Sara katu, ha'e ituja riréma, ome'ẽ chupe peteĩ ta'ýra. Ha upévape ha'e ome'ẽ opa mba'e oguerekóva. 37 Che jára Abraham ome'ẽka chéve che ñe'ẽ Tupã rérape ha he'i: “Aníke reiporavo che ra'y rembirekorã kuña Canaangua apytégui. 38 Tereho uvei che ru retãme ha eheka che róga rehegua kuéra apytégui che ra'y rembirekorã.” 39 Che aporandu chupe: “Mba'épa ajapóta, upe kuña ndouséi ramo che ndive?” 40 Ha'e he'i chéve: “Che aikóva Ñandejára rapére, ha ha'e omboúta ne rendápe hemimbou, ne moirũ haguã ha osẽ porã haguã ndéve opa mba'e. Erúke che ra'ýpe hembirekorã kuña che ru rogaguáva. 41 Nde reho ramo che ru rogagua rendápe ha ndererúi che ra'y rembirekorã noñeme'ẽséigui ndévente, upéicha ramo añoite ojeráta ne ñe'ẽ reme'ẽ vaekue.” 42 Aguahẽ vove ko árape pende ykuápe, añembo'e kuri kóicha: “Tupã, che jára Abraham Jára, tosẽ porã kena chéve ko ajapótava. 43 Apytáta ko ykua rembe'ýpe. Ou ramo peteĩ kuñataĩ y renohẽvo, ha'éta chupe: ‘Tay'u mína ne kambuchígui’. 44 Ha'e he'i ramo chéve: ‘Hey'u katu, ha amboy'úta avei ne kaméllo kuéra’, ta upéva kena upe reiporavóva che jára ra'y rembirekorã. 45 Ne'ĩra gueteri añembo'epa, ha oguahẽma Rebeca, ikambuchi ijati'ýre, ha oguejy ykuápe y renohẽvo. 46 Che ha'e chupe: ‘Che mboy'u mína’. Upepete voi omboguejy ikambuchi ha he'i chéve: ‘Hey'u katu, ha amboy'úta avei ne kaméllo kuéra.’ Hay'u, ha upéi ha'e omboy'u che kaméllo kuéra. 47 Upévo aporandu chupe: ‘Máva rajy piko nde?’ Ha'e he'i: ‘Betuel rajy hína che. Che ru katu, Nahor ha Milcá ñemoñare.’ Upévo amoĩ upe namichãi itĩre, ha jeguaka pyapy rehegua ijyváre. 48 Upéi añesũ amomba'e guasu Tupã che jára Abraham Járape, che reroguahẽ haguére che mombia'ỹre che rapégui pene rendaite peve ajotopa haguã che jára rogagua rajy ndive, Tupã oiporavóva che jára ra'y rembirekorã. 49 Ko'ágã, peime ramo pembojerovia haguãicha añetehápe porã che járape, aipota peje chéve. Ha peicha'ỹ ramo aipotánte avei peje, aikuaa haguã mba'épa ajapóta.”
50 Labán ha Betuel he'i hikuái:
—Ko mba'e niko ou Ñandejáragui voi, ha orépa mba'e ro'evéta. 51 Kóina ápe Rebeca; eraha katu ha tereho. Toiko chugui nde jára ra'y rembireko, oipota haguéicha Ñandejára.
52 Abraham rembiguái, ohendúvo ha'e kuéra he'íva, oñesũ, omboja isyva yvýre, ha omomba'e guasu Ñandejárape. 53 Upéi oguenohẽ mba'e repyeta pláta, óro, ha ao jegua Rebécape guarã. Ikyvy ha isýpe avei ome'ẽ heta mba'e porã. 54 Upéi, ha'e ha iñirũ nguéra oguapy okaru ha ho'u kaguy, ha opyta oke upépe. Opu'ã rire pyhareve, he'i chupe kuéra:
—Tahami jeýna che jára rendápe.
55 Upérõ Rebeca kyvy ha isy he'i chupe:
—Maerã piko ne agẽterei? Topyta mivéna 10 ára rupi Rebeca ore ndive ha upéi toho.
56 Ha'e katu he'i chupe kuéra:
—Tupã niko che reru porã eterei ko'ápe. Anína pe che jokove, ha taha mba'émana che jára rendápe.
57 Ha'e kuéra he'i chupe:
—Ñahenóina pe kuñataĩme ha ñahendu mba'épa ha'e he'i.
58 Ohenói hikuái ha oporandu chupe:
—Rehosépa ko karai ndive?
Ha'e he'i:
—Che ahaséma.
59 Upérõ oheja hikuái oho heindy Rebeca ha herekua, Abraham rembiguái ha iñirũ nguéra ndive. 60 Ha ohovasávo he'i hikuái Rebécape:
“Néike ore reindy,
ne memby hetáke!
Umi hese ija'e'ỹva
táva kuérare,
ha'e kuéra toñemomba'e”.
61 Upérõ Rebeca ha hembiguái kuñataĩ nguéra oñembosako'i ha ojupi ikaméllo ári oho haguã Abraham rembiguái ndive, ha oje'ói hikuái oñondivepa.
62 Upérõ Isaac ou ra'e ku ykua hérava “Che recháva ha oikovéva ykuágui”, opytáva Néguebpe. 63 Osẽvo oguata ñu rupi ka'aru, ohecha oñemoaguĩha oúvo kaméllo kuéra. 64 Rebeca ohechávo chupe oguejy ikaméllogui, 65 ha oporandu Abraham rembiguáipe:
—Máva piko amo kuimba'e oúva ñu rupi ko'a gotyo?
Ha'e he'i:
—Upéva hína che jára.
Upérõ ha'e ojehova aho'i ijahojápe.
66 Abraham rembiguái omombe'u ijára Isaácpe opa mba'e ojapo vaekue. 67 Isaac omoinge Rebécape isy, Sara, rogakuépe. Omenda hese ha oiko hendive. Ohayhu chupe ha upéicha iñangapyhy isy omano rire.
Abraham busca esposa para Isaac
1 Era Abraham ya viejo, y bien avanzado en años; y Jehová había bendecido a Abraham en todo. 2 Y dijo Abraham a un criado suyo, el más viejo de su casa, que era el que gobernaba en todo lo que tenía: Pon ahora tu mano debajo de mi muslo, 3 y te juramentaré por Jehová, Dios de los cielos y Dios de la tierra, que no tomarás para mi hijo mujer de las hijas de los cananeos, entre los cuales yo habito; 4 sino que irás a mi tierra y a mi parentela, y tomarás mujer para mi hijo Isaac. 5 El criado le respondió: Quizá la mujer no querrá venir en pos de mí a esta tierra. ¿Volveré, pues, tu hijo a la tierra de donde saliste? 6 Y Abraham le dijo: Guárdate que no vuelvas a mi hijo allá. 7 Jehová, Dios de los cielos, que me tomó de la casa de mi padre y de la tierra de mi parentela, y me habló y me juró, diciendo: A tu descendencia daré esta tierra; él enviará su ángel delante de ti, y tú traerás de allá mujer para mi hijo. 8 Y si la mujer no quisiere venir en pos de ti, serás libre de este mi juramento; solamente que no vuelvas allá a mi hijo. 9 Entonces el criado puso su mano debajo del muslo de Abraham su señor, y le juró sobre este negocio.
10 Y el criado tomó diez camellos de los camellos de su señor, y se fue, tomando toda clase de regalos escogidos de su señor; y puesto en camino, llegó a Mesopotamia, a la ciudad de Nacor. 11 E hizo arrodillar los camellos fuera de la ciudad, junto a un pozo de agua, a la hora de la tarde, la hora en que salen las doncellas por agua. 12 Y dijo: Oh Jehová, Dios de mi señor Abraham, dame, te ruego, el tener hoy buen encuentro, y haz misericordia con mi señor Abraham. 13 He aquí yo estoy junto a la fuente de agua, y las hijas de los varones de esta ciudad salen por agua. 14 Sea, pues, que la doncella a quien yo dijere: Baja tu cántaro, te ruego, para que yo beba, y ella respondiere: Bebe, y también daré de beber a tus camellos; que sea esta la que tú has destinado para tu siervo Isaac; y en esto conoceré que habrás hecho misericordia con mi señor.
15 Y aconteció que antes que él acabase de hablar, he aquí Rebeca, que había nacido a Betuel, hijo de Milca mujer de Nacor hermano de Abraham, la cual salía con su cántaro sobre su hombro. 16 Y la doncella era de aspecto muy hermoso, virgen, a la que varón no había conocido; la cual descendió a la fuente, y llenó su cántaro, y se volvía. 17 Entonces el criado corrió hacia ella, y dijo: Te ruego que me des a beber un poco de agua de tu cántaro. 18 Ella respondió: Bebe, señor mío; y se dio prisa a bajar su cántaro sobre su mano, y le dio a beber. 19 Y cuando acabó de darle de beber, dijo: También para tus camellos sacaré agua, hasta que acaben de beber. 20 Y se dio prisa, y vació su cántaro en la pila, y corrió otra vez al pozo para sacar agua, y sacó para todos sus camellos. 21 Y el hombre estaba maravillado de ella, callando, para saber si Jehová había prosperado su viaje, o no. 22 Y cuando los camellos acabaron de beber, le dio el hombre un pendiente de oro que pesaba medio siclo, y dos brazaletes que pesaban diez, 23 y dijo: ¿De quién eres hija? Te ruego que me digas: ¿hay en casa de tu padre lugar donde posemos? 24 Y ella respondió: Soy hija de Betuel hijo de Milca, el cual ella dio a luz a Nacor. 25 Y añadió: También hay en nuestra casa paja y mucho forraje, y lugar para posar. 26 El hombre entonces se inclinó, y adoró a Jehová, 27 y dijo: Bendito sea Jehová, Dios de mi amo Abraham, que no apartó de mi amo su misericordia y su verdad, guiándome Jehová en el camino a casa de los hermanos de mi amo. 28 Y la doncella corrió, e hizo saber en casa de su madre estas cosas.
29 Y Rebeca tenía un hermano que se llamaba Labán, el cual corrió afuera hacia el hombre, a la fuente. 30 Y cuando vio el pendiente y los brazaletes en las manos de su hermana, que decía: Así me habló aquel hombre, vino a él; y he aquí que estaba con los camellos junto a la fuente. 31 Y le dijo: Ven, bendito de Jehová; ¿por qué estás fuera? He preparado la casa, y el lugar para los camellos.
32 Entonces el hombre vino a casa, y Labán desató los camellos; y les dio paja y forraje, y agua para lavar los pies de él, y los pies de los hombres que con él venían. 33 Y le pusieron delante qué comer; mas él dijo: No comeré hasta que haya dicho mi mensaje. Y él le dijo: Habla. 34 Entonces dijo: Yo soy criado de Abraham. 35 Y Jehová ha bendecido mucho a mi amo, y él se ha engrandecido; y le ha dado ovejas y vacas, plata y oro, siervos y siervas, camellos y asnos. 36 Y Sara, mujer de mi amo, dio a luz en su vejez un hijo a mi señor, quien le ha dado a él todo cuanto tiene. 37 Y mi amo me hizo jurar, diciendo: No tomarás para mi hijo mujer de las hijas de los cananeos, en cuya tierra habito; 38 sino que irás a la casa de mi padre y a mi parentela, y tomarás mujer para mi hijo. 39 Y yo dije: Quizá la mujer no querrá seguirme. 40 Entonces él me respondió: Jehová, en cuya presencia he andado, enviará su ángel contigo, y prosperará tu camino; y tomarás para mi hijo mujer de mi familia y de la casa de mi padre. 41 Entonces serás libre de mi juramento, cuando hayas llegado a mi familia; y si no te la dieren, serás libre de mi juramento. 42 Llegué, pues, hoy a la fuente, y dije: Jehová, Dios de mi señor Abraham, si tú prosperas ahora mi camino por el cual ando, 43 he aquí yo estoy junto a la fuente de agua; sea, pues, que la doncella que saliere por agua, a la cual dijere: Dame de beber, te ruego, un poco de agua de tu cántaro, 44 y ella me respondiere: Bebe tú, y también para tus camellos sacaré agua; sea esta la mujer que destinó Jehová para el hijo de mi señor. 45 Antes que acabase de hablar en mi corazón, he aquí Rebeca, que salía con su cántaro sobre su hombro; y descendió a la fuente, y sacó agua; y le dije: Te ruego que me des de beber. 46 Y bajó prontamente su cántaro de encima de sí, y dijo: Bebe, y también a tus camellos daré de beber. Y bebí, y dio también de beber a mis camellos. 47 Entonces le pregunté, y dije: ¿De quién eres hija? Y ella respondió: Hija de Betuel hijo de Nacor, que le dio a luz Milca. Entonces le puse un pendiente en su nariz, y brazaletes en sus brazos; 48 y me incliné y adoré a Jehová, y bendije a Jehová Dios de mi señor Abraham, que me había guiado por camino de verdad para tomar la hija del hermano de mi señor para su hijo. 49 Ahora, pues, si vosotros hacéis misericordia y verdad con mi señor, declarádmelo; y si no, declarádmelo; y me iré a la diestra o a la siniestra. 50 Entonces Labán y Betuel respondieron y dijeron: De Jehová ha salido esto; no podemos hablarte malo ni bueno. 51 He ahí Rebeca delante de ti; tómala y vete, y sea mujer del hijo de tu señor, como lo ha dicho Jehová. 52 Cuando el criado de Abraham oyó sus palabras, se inclinó en tierra ante Jehová. 53 Y sacó el criado alhajas de plata y alhajas de oro, y vestidos, y dio a Rebeca; también dio cosas preciosas a su hermano y a su madre. 54 Y comieron y bebieron él y los varones que venían con él, y durmieron; y levantándose de mañana, dijo: Enviadme a mi señor. 55 Entonces respondieron su hermano y su madre: Espere la doncella con nosotros a lo menos diez días, y después irá. 56 Y él les dijo: No me detengáis, ya que Jehová ha prosperado mi camino; despachadme para que me vaya a mi señor. 57 Ellos respondieron entonces: Llamemos a la doncella y preguntémosle. 58 Y llamaron a Rebeca, y le dijeron: ¿Irás tú con este varón? Y ella respondió: Sí, iré. 59 Entonces dejaron ir a Rebeca su hermana, y a su nodriza, y al criado de Abraham y a sus hombres. 60 Y bendijeron a Rebeca, y le dijeron: Hermana nuestra, sé madre de millares de millares, y posean tus descendientes la puerta de sus enemigos. 61 Entonces se levantó Rebeca y sus doncellas, y montaron en los camellos, y siguieron al hombre; y el criado tomó a Rebeca, y se fue.
62 Y venía Isaac del pozo del Viviente-que-me-ve; porque él habitaba en el Neguev. 63 Y había salido Isaac a meditar al campo, a la hora de la tarde; y alzando sus ojos miró, y he aquí los camellos que venían. 64 Rebeca también alzó sus ojos, y vio a Isaac, y descendió del camello; 65 porque había preguntado al criado: ¿Quién es este varón que viene por el campo hacia nosotros? Y el criado había respondido: Este es mi señor. Ella entonces tomó el velo, y se cubrió. 66 Entonces el criado contó a Isaac todo lo que había hecho. 67 Y la trajo Isaac a la tienda de su madre Sara, y tomó a Rebeca por mujer, y la amó; y se consoló Isaac después de la muerte de su madre.