Jeremías apkeltenneykha tegma appagkanamap
1 Appaqhetchessek axta Wesse' egegkok ma'a Jeremías. Aptáhak axta apcháneya s'e: 2 “Etnegwakxa sa' ma'a átog nak tegma appagkanamap ahagkok, ko'o sektáha nak Wesse', exén sa' se'e amya'a nak. Sa' etnehek se'e: Kélyókxoho kélheykha nak Judá, kélántaxnegweyktámho nak chá'a kólpeykeshok Wesse' egegkok se'e átog nak, kóleyxho sa' se'e appeywa, 3 apcháphássesso nak Wesse' egegkok ekha apyennaqte, cham'a Israel Dios apagkok nak: Kóltaqmelchásekxa hana kéltémakxa, tén han aqsok kéllánéyak, keñe sa' ko'o wohok kóllenxanmagkohok kélheykha s'e xapop nak. 4 Nágkóleyxho m'a apkelyexancháseykencha'a nak chá'a, aptéma nak chá'a apkelanagkama s'e: ¡Keso apyetna Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok se'e, keso apyetna Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok se'e!
5 “Kéltaqmelchásekxeyk sa' agkok kéltémakxa tén han aqsok kéllánéyak, tén han ekpéwo enxoho chá'a kélteméssesakxa kélnámakkok; 6 megkólnaqtawásegkoho enxoho m'a apkeleñama nak mók nekha, tén han ma'a élyéheykha nak, tén han ma'a xentampe'e nak, tén han megkólnapa enxoho chá'a énxet'ák meyke nak apkeltémakxa s'e yókxexma nak, tén han megkólpeykásawo enxoho m'a mók aqsok kéláyókxa, yaqwayam enxoho kólsexnánéxkohok kélagko' kéxegke, 7 wohok sa' ko'o kóllenxanmagkohok kélheykha s'e xapop nak, sekmésso axta ko'o kélyapmeyk nano' megkatnégwayam néxa.
8 “Megkólya'ásseykmok chá'a kéxegke m'a amya'a ekmowána amya'a nak, megkamowána nak kapasmok. 9 Kélmenyexeykegkek chá'a, kélnapmeyk chá'a kélnámakkok, kélnaqtawáseykegkók chá'a kélnaqteyegka'a kéllánegweykmo chá'a mók kelán'a, kélméssegkek chá'a kélpeywa Wesse' egegkok kélmowána amya'a, kélméssegkek chá'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam ma'a Baal, kélpeykessamók chá'a aqsok kéláyókxa megkólya'ásegko nak kéxegke, 10 keñe chá'a kólmeyenták se'e tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o, kólchaqnágwaták nahaqto'. Kólának chá'a méko katnehek kélheykha s'e; kólának chá'a kélwanchek kóllenxanmagkohok kéllánéyak xa aqsok sektaqnagkamo nak ko'o. 11 ¿Kélanagkamcheya kéxegke katneyk apkelyexánegweyktamxa apkelmenyexma s'e tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o? Ekweteyak ko'o ekyókxoho xa. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 12 Kólmeyekxa m'a kélpakxanma appagkanamap ahagkok apyetna nak Siló, ektáha axta ko'o sélyéseykha amonye' yaqwayam chá'a axek, kóllano sa' sekteméssessamakxa axta ko'o m'a, eñama apkeltémakxa ekmaso m'a énxet'ák ahagkok Israel. 13 Hágkaxwe axta eykhe ko'o altennásekxohok kéltémakxa, axta eyke kólmáheyók kéxegke hélyahakxoho, axta nahan hélátegmoweykegkokxa'. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 14 Sa' atnéssesek han ko'o sekteméssessamakxa axta kélpakxanma appagkanamap apyetnama nak Siló s'e tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o, sekmésso axta ko'o kéxegke, tén han ma'a kélyapmeyk nano', tén han kélásenneykekxo nak chá'a kéxegke. 15 Alántekkesek sa' ko'o kéxegke s'e sekhakxa nak, sekteméssessama axta ko'o sélántekkessama m'a kélyáxeg'a axta, cham'a Efraín axta aptawán'ák neptámen.’
Énxet'ák Israel apkelya'ásseyam
16 “Jeremías, ná elmaxnésses aqsa s'e énxet'ák nak, náhelmaxna aqsa ko'o yának apasmok, náhewónmakha aqsa héltennaksek. Náhelenxánem aqsa, hakte magweyxók sa' ko'o exchep. 17 ¿Ya eteyk xép aqsok apkeláneyak ma'a tegma apkelyawe nak Judá, tén han ma'a ámay nak Jerusalén? 18 Yánchásekxak chá'a yántapák ma'a kélketchek, keñe apyapmeyk yáléwaksek chá'a táxa, tén kelán'ák kalyélaqtések chá'a hótáhap yaqwayam kalanagkok kelpasmaga pók aptémakxa, élmésso chá'a m'a aqsok kéláyókxa kelwána kéltéma nak ‘Wesse' Ekwányam eñama Néten’. Elókassegkek nahan chá'a ko'o apkelméssama vino m'a aqsok kéláyókxa éleñama nak mók nekha. 19 Háwe eyke ko'o setnéssesseykmohoxma ekmaso xa énxet'ák nak, apnaqtawásamakpekxoho apagko', yaqwayam enxoho elmegqasakpekxohok apagko'. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 20 Cháxa keñamak peya nak ko'o ayenyenták seklo neyseksa s'e yókxexma nak, ko'o sektáha nak Wesse' tén han nepyeseksa xa énxet'ák nak, ekweykekxoho m'a aqsok kélnaqtósso, tén han yenta'a élámha nak yókxexma, tén han aqsok kélcheneykekxa. Sa' katnehek ma'a ektémól'a táxa eyáléwe, megkólmowánal'a kólsapanchesek.”
21 Aptáhak apkeláneya énxet'ák apagkok Wesse' ekha nak apyennaqte, Dios apagkok nak Israel: “Kólmés sa' ekyókxoho aqsok yaqwayam kólwatnek, tén han kélnaqtósso ektekyawa kélmakókxa enxoho, kóltawák sa' nahan xa ápetek nak. 22 Axta eyke ko'o altennassók aqsok élwatnamáxche tén han ektémakxa aqsok ektekyawa kélyapmeyk nano' sélantekkessama axta m'a Egipto. 23 Wánxa axta aqsa chá'a ko'o séltémo hélyahakxoho'; keñe hetnehek ko'o Dios apagkok, keñe ko'o atnehek énxet'ák ahagkok ma'a. Éltémók axta nahan chá'a etnahagkok ma'a séltamhókxa enxoho chá'a etnahagkok, yaqwayam enxoho kataqmelek apheykha. 24 Axta eyke hélyeheykekxoho', axta nahan heháxenmók, apkelyennaqtéssegkek axta aqsa apkelwáxok apkelyetleykekxo m'a ektémakxa axta chá'a élchetámeykha apkelwáxok ekmaso. Axta hey'ékekták ko'o, eyheykekxeyk axta aqsa apkap'ák. 25 Aptéteykegkók ko'o pók séláphássesso kéxegke apyókxoho séláneykha apkellegasso nak sekpeywa, eyeynamo m'a sekxók axta apkelánteyapma kélyapmeyk nanók ma'a Egipto ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak. 26 Makke kéxegke hélyeheykekxoho', mehélháxenmók nahan, kélyánchesseykmók aqsa élyennaqte kélwáxok, kélyeykhásseykmók ma'a kélyapmeyk nano' axta.
27 “Jeremías, eltennés sa' se'e ekyókxoho aqsok nak, megyeyxók sa' eykhe, énnaqtés sa' appeywa, megyátegmowagkek sa' eykhe. 28 Etne sa' elának se'e: Keso énxet'ák melyaheykekxa nak Dios Wesse' apagkok se'e, megkalmopmenyého nak kóllánekxések apkeltémakxa. Massegweykmók agko' apkelxeyenma m'a amya'a ekmámnaqsoho.’”
Jerusalén kélpeykessamo aqsok kéleykmássesso
29 ¡Énxet'ák Jerusalén,
kólyaqtén kélwa',
keñe sa' kólchexa'!
¡Kólmeneykmés sa' negmeneykmasso
senlapwayam ma'a
néten nak xóp eyáxñeyo
meykexa nak xama aqsok!
Hakte apkeltaqnaweygkek
Wesse' egegkok ma'a
énxet'ák kélagkok nak,
apkexakke',
apkelyetnakhássek nahan.

30 Aptáhak Wesse' egegkok se'e: “Apkeláneykegkek aqsok megkaleklamakxa nak ko'o ewáxok ma'a énxet'ák Judá: apnegkenweykmek aqsok kéleykmássesso apagkok élmasagcha'a nak ma'a kañe' tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o, keñe aptawáseykencha'a. 31 Apkelánegweykmek ekwatnamáxchexa aqsok Tófet ma'a ekyapwátegweykenxa nak xapop Ben-hinom, yaqwayam elwatnek ma'a apketchek apkelennay'a tén han kelwán'ák; aqsok maltémo axta chá'a ko'o elanagkok, tén han megkaxeyenma axta ko'o ewáxok katnehek. 32 Cháxa keñamak sekxéna nak ko'o, sektáha nak Wesse' peya kammok ekhem yaqwánxa megkóltemhek kaxwók ekwesey Tófet, tén han ekyapwátegweykenxa xapop Ben-hinom xa yókxexma nak. Ekyapwátegweykenxa Xapop Nentekyómakxa sa' katnekxak ekwesey. Keñe sa' Tófet kólátawanyek ma'a énxet'ák apkeletsapma nak, eñama meyke kaxwók yókxexma. 33 Máma sa' etnehek aptéyak aphopák xa énxet'ák nak, tén han ma'a aqsok nawha'ák éllo, méko sa' kamenxenchesek. 34 Amasséssók sa' ko'o kélmeneykmasso nak kélessawássessamo tén han ekpayheykekxa egwáxok ma'a tegma apkelyawe nak Judá, tén han ma'a ámay nak Jerusalén, tén han ma'a negmeneykmasso nak chá'a sẽlyamhopma; meyke xama aqsok sa' katnekxak ekyókxoho xa apchókxa nak.”
La religión que no sirve
1 Dios me dijo: 2 «Jeremías, ve a la puerta del templo, y desde allí anuncia este mensaje: “¡Escúchenme, todos ustedes, que viven en Judá y que pasan por estas puertas para adorar a nuestro Dios! 3-7 Así dice el todopoderoso Dios de Israel:

‘No les presten atención a esos que andan asegurando que no voy a destruir esta ciudad porque aquí está mi templo. Al contrario, hagan lo siguiente:

’Mejoren su conducta,
sean justos los unos con los otros,
traten bien a los refugiados,
a las viudas y a los huérfanos;
hagan justicia al inocente
y adórenme solo a mí.
Si no lo hacen, les irá mal;
pero si lo hacen,
vivirán por siempre en este país,
el cual di a sus antepasados.

8 ’¡Pero ustedes creen en las mentiras que les dicen, y que no les sirven para nada! 9 Ustedes roban, matan, tienen relaciones sexuales con la esposa de otro hombre, no cumplen lo que prometen, adoran al dios Baal, y a otros dioses que ni conocen. 10 Aun así, vienen a este templo, que es mi casa, y piensan que por estar aquí están a salvo. Después salen y siguen haciendo todas estas porquerías. 11 Este templo es mi casa, pero ustedes lo han convertido en una cueva de ladrones. ¡Yo mismo lo he visto! Les juro que así es.
12 ’Israelitas, vayan ahora al santuario de Siló, donde me adoraron al principio, y vean cómo destruí ese santuario por culpa de ustedes. 13 Yo les he hablado muchas veces, pero no han querido escucharme; en vez de tomar en cuenta mis advertencias, han seguido haciendo lo malo. Les juro que así es. 14 Por eso, aunque este templo es mi casa, y ustedes han puesto en él su confianza, yo lo destruiré como destruí el santuario de Siló. Yo les di este templo a ustedes y a sus antepasados, 15 pero los voy a expulsar de mi presencia, así como expulsé a todos sus hermanos, los descendientes de Efraín.’”

16 »Y ahora, Jeremías, escúchame bien: no me ruegues ni me supliques por este pueblo. No me insistas, porque no voy a escucharte. 17 ¡Mira lo que pasa en las ciudades de Judá y en las calles de Jerusalén! 18 Los niños juntan la leña, los padres encienden el fuego, y las mujeres preparan la masa, ¡y hacen panes para adorar a la que llaman Reina del cielo! Además, las ofrendas que presentan a otros dioses son un insulto para mí. 19 Lo más vergonzoso es que, en realidad, no me insultan a mí; ¡se insultan ellos mismos! Les juro que así es.
20 »Por eso, castigaré con furia a este lugar, y a los hombres y a los animales, a los árboles del campo y a los frutos de la tierra. ¡Mi enojo será como un fuego difícil de apagar! Les juro que así será. 21 Si quieren, sigan juntando las ofrendas y los animales que presentan en mi honor, y empáchense con la carne. 22 Pero lo cierto es que, cuando yo saqué de Egipto a sus antepasados, no les mandé presentarme ofrendas ni animales. 23 Lo que sí les mandé fue que me obedecieran. Solo así yo sería su Dios, y ellos serían mi pueblo. También les mandé obedecer mis mandamientos, para que siempre les fuera bien. 24 Pero sus antepasados no me obedecieron ni me prestaron atención; al contrario, fueron tercos y actuaron con maldad. Fue así como, en vez de mejorar, empeoraron. 25 Desde el día en que sus antepasados salieron de Egipto y hasta ahora, yo no he dejado de enviarles a mis servidores, los profetas. Lo he hecho una y otra vez, 26 y a pesar de todo eso, ellos no me obedecen ni me prestan atención, sino que son peores que sus antepasados.
27 »Jeremías, diles todo esto, aunque yo sé que no te van a contestar, y ni siquiera te harán caso. 28 Diles que son una nación mentirosa, que no ha querido obedecerme ni ha aceptado ser corregida».
Dios advierte a Jerusalén
29 «Habitantes de Jerusalén,
vístanse de luto;
vayan a las montañas desiertas
y canten una canción fúnebre.
Ustedes me hicieron enojar,
y por eso los he rechazado;
¡los he abandonado por completo!

30 »Ustedes, que son descendientes de Judá, han cometido el peor de los males: Han llenado de pecado este templo, que es mi casa, al poner allí sus ídolos asquerosos. Les juro que así es. 31 Para colmo, en el valle de Ben-hinom construyeron el santuario de Tófet, y sobre el altar quemaron a sus hijos y a sus hijas. Pero eso es algo que jamás les ordené y ni siquiera se me ocurrió. 32 Por eso, vienen días en que ese lugar no se llamará más santuario de Tófet ni valle de Ben-hinom, sino Valle de la Matanza. ¡Allí enterrarán a sus muertos, porque no habrá otro lugar! 33 Las aves del cielo y los animales de la tierra se comerán los cadáveres de esta gente, y nadie lo podrá evitar. 34 Haré que en las ciudades de Judá y en las calles de Jerusalén dejen de escucharse los gritos de alegría y de entusiasmo, y las canciones de los novios y las novias, porque el país quedará convertido en un horrible desierto.