Ektémakxa axta apkelane aptamheykha Nehemías
1 Kelyetsátamáxcheyk axta Moisés weykcha'áhak apagkok nápaqta'awók énxet'ák xa ekhem nak, wetamaxcheyk axta han ektáxésamaxche megkamopwána epáxaqwók xama enxoho Dios énxet'ák apagkok ma'a amonitas, tén han moabitas. 2 (Hakte axta elanyexeykegkok elmok takha' israelitas elsókasek ma'a aptéyak, tén han apyenéyak, apyánmagkassegkek axta aqsa apkeltémo elteméssessamhok exma ekmaso m'a Balaam. Aqsok ektaqmela axta eyke aptemessáseykekxak Dios ma'a aqsok ekmaso apkeltémókxa axta etnéssesek.) 3 Xama axta apkellegaya m'a ektémakxa ekpeywa segánamakxa, apkelyetnakhássek axta Israel apyókxoho m'a ektáha axta appáxaqwayam apkeleñama axta mók nekha.
4 Apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eliasib axta aptaqmelchesso kélxátamakxa axta chá'a aqsok ma'a Dios egagkok nak tegma appagkanamap apagkok, amonye' ekteme axta xa. Pók axta han Eliasib ma'a Tobías, 5 axta keñamak apméssama m'a ekyawakxa nak apwáxok tegma kélxátamakxa axta chá'a nanók ma'a aqsok kélmésso naqsa Dios, tén han ma'a ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, tén han ma'a aqsok kélmeykegkaxa nak chá'a, tén han kélmésso nak chá'a ekwayam diez ma'a hótáhap apaktek, tén han vino, tén han pexmok égmenek kéltémo axta chá'a kólmésagkok ma'a levitas, apkelmeneykmasso, apkeltaqmelchesso nak átog, tén han ma'a aqsok kélmeyáséyak nak chá'a m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. 6 Axta ko'o axmak Jerusalén ektéma axta ekyókxoho xa, axta ekmeyeykekxak ma'a aphakxa axta wesse' apwányam Babilonia Artajerjes, cham'a ekweykmo axta treinta y dos apyeyam apteme wesse' apwányam; yáma wenaqtémók axta han sélmaxnagkama wesse' apwányam ataqhohok makham ma'a, 7 tén axta sektaqhémo makham ma'a Jerusalén. Yetlókok axta han sekwetágweykekxa ekmasagko apteméssessamakxa Eliasib ma'a Tobías, apméssama xama tegma apwáxok ma'a kañe' nak Dios tegma appagkanamap apagkok. 8 Axta kalchak ewáxok sekwet'a, éxakkek axta yókxexma m'a ekyókxoho yántéseksek, ekhéyak axta kañe' aphakxa m'a Tobías. 9 Tén axta séltamho kólmópeyásekxak makham, tén han séltamho kólnegkenwaták makham ekheykegkaxa m'a aqsok kélmeykegkaxa nak Dios tegma appagkanamap apagkok, keñe han ma'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a, tén han ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.
10 Ekwet'ak axta han megkólmeyáseykegko aptéyak ma'a levitas, tén han apkeltaqhémo chá'a xama apkeleñamakxa m'a levitas, tén han apkelmeneykmasso nak, apkelánémap axta chá'a exegkesek apkelpeykessamo Wesse' egegkok. 11 Keñe axta sélpaqhetchesa ko'o ekyennaqte m'a apkelámha apmonye'e nak, eñama melányo m'a Dios tegma appagkanamap apagkok. Tén axta séláneyancha'a makham ma'a apkelmaxnéssesso nak Dios énxet'ák apagkok, tén han levitas, élmeyásegkokxeyk axta makham ma'a ektémakxa axta apkeltamheykha, 12 keñe axta m'a apyókxoho énxet'ák Judá apkelsánto chá'a m'a hótáhap apaktek apwayam nak chá'a diez apyókxoho, tén han vino, tén han pexmok égmenek ma'a kélxátamakxa axta chá'a aqsok. 13 Tén axta sektemessásegko aptaqmelchesso chá'a kélxátamakxa nak aqsok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Selemías, tén han aptáxésso nak chá'a weykcha'áhak Sadoc, tén han xama levita, cham'a Pedaías; ekteméssessek axta han appasmeykha apkeltamheykha m'a Hanán, Zacur axta apketche, Matanías axta aptáwen, hakte énxet'ák menaqtawáseykha aqsok axta m'a. Cháxa yaqwayam sa' chá'a elmésagkok aqsok ma'a apkelxegexma'a. 14 ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok se'e aqsok sélane nak, nágkalwánaqma ekyókxoho m'a aqsok ektaqmela sekteméssessamakxa nak ko'o m'a Dios ahagkok nak tegma appagkanamap apagkok, tén han ma'a ektémakxa nak chá'a élánamáxche kélpeykessamo!
15 Ekweteyak han ko'o énxet'ák Judá apkelteyáyam chá'a anmen yámet ekyexna sábado yaqwayam elának vino xa ekhem nak, tén han apkelseykekxo chá'a hótáhap apaktek kéltéteykekxa', tén han apkelpátegkesso chá'a yámelyeheykok vino, tén han anmen yámet ekyexna, tén han higo ekyexna, tén han ma'a mók ektémakxa nak chá'a apkelseykha, ekweteyak han chá'a apkelseykekxo sábado aqsok ma'a Jerusalén. Keñe axta ko'o sélpaqhetchesa ekyennaqte eñama apkexeykekxa aqsok xa ekhem nak. 16 Yetneyk axta han nápakha énxet'ák apkeleñama nak tegma apwányam Tiro apheykha axta m'a, apkelseykekxa chá'a m'a kelasma, tén han ekyókxoho mók ektémakxa nak aqsok apkexeykekxa, apkelyánmagkásamákpek axta chá'a judíos sábado m'a Jerusalén. 17 Keñe axta sélpaqhetchesa ekyennaqte m'a apkelámha apmonye'e nak Judá, sektáha séláneya s'e:
—Asagkók agko' nak la'a kéltáhakxa kéltawáseyncha'a m'a ekhem sábado. 18 Hawók ektémakxa axta apkeláneykegko kélyapmeyk nanók xa. Cháxa keñamak séghaya negko'o Dios egagkok ekmaso negheykha, tén han se'e tegma apwányam nak. ¿Kélmakók enxeykel'a kólyánchessesagkok aplo Dios apkeltaqnawéyak ma'a énxet'ák Israel eñama kéltawáseykha m'a ekhem sábado? 19 Tén axta séltémo ko'o kólapagkokxak chá'a atña'ák Jerusalén peya enxoho kayáqtések amonye' ekteme sábado, tén han maltémo kólmeykásegkokxak chá'a ekweykmoho mók ekhem. Éltémók axta han ko'o yaqnaha nápakha séláneykha m'a atña'ák nak, yaqwayam enxoho megkólxátawateyk aqsok kélchexeykekxa sábado m'a. 20 Ahóxek axta chá'a katnehek apheykha aqsok apkexeykekxa tén han apkelyánmagkásamap nak chá'a m'a yókxexma nak Jerusalén, enaqtének axta chá'a axta'a m'a, 21 alpaqhetchesek axta chá'a ekyennaqte m'a, magwánhek axta chá'a enaqtének ma'a ekpayho nak kélhaxtegkesso tegma, altennaksek axta chá'a wának elmakpok ma'a aptamhágkokxo enxoho chá'a. Keñe axta ekmassama apkelweykta ekhem sábado. 22 Tén axta séltémo ko'o eláxñásekxak apyempe'ék ma'a levitas, tén han elanha m'a atña'ák, yaqwayam enxoho megkóltawasha sábado m'a. ¡Dios ahagkok: kaxén sa' han apwáxok eñama sélane xa, kapyósho hélanok ko'o, ekhawo ektémakxa nak ektaqmeleykha apwáxok henlanok xép!
23 Ekweteyak axta han nápakha judíos apkelmeykegko aptamheykegko apnaqteyegka'a m'a kelán'ák éleñama nak Asdod, Amón, tén han Moab, cháxa ekhem nak; 24 nápakha apketchek axta han apkelpaqmeyesmak chá'a apkelpeywa axta énxet'ák Asdod, tén han ma'a pók énxet'ák nak, keñe axta mopwancha'ak ma'a judíos apkelpeywa. 25 Élpaqhetchessegkek axta ko'o ekyennaqte, tén axta séltémo kaltemégwomhok exma ekmaso. Nápakha axta han chá'a élnápeykha, tén han seyápetchessama chá'a apwa'ák, keñe axta séltémo etnéssesek naqsók apkelpeywa nápaqto' Dios megyohok chá'a kalmagkok apketchek kelwán'ák tén han apkelennay'a m'a megkatnaha nak appeywomo xamo', tén han megyohok etnahagkok apnaqteyegka'a apketchek apkelennay'a m'a kelán'ák nak, tén han xa énxet'ák nak. Axta ekteme han sélanagkama s'e: 26 “¡Cháxa ektéma axta han apkeláneya mey'assáxma Salomón xa ektéma nak, wesse' apwányam axta m'a Israel! Méko axta eykhe xama wesse' apwányam nepyeseksa m'a pók aptémakxa énxet'ák aphawo nak xa, tén han apchásekhayo m'a Dios; tén han apteméssessama wesse' apwányam ma'a ekyókxoho nak Israel, kelánessegkek axta eyke mey'assáxma m'a kelán'a megkatnaha nak appeywomo xamo'. 27 Móghók negko'o kóllának kéxegke xa ektéma nak megkólya'assáxma ekmaso agko', nápaqtók ma'a Dios egagkok, kólmagkok ma'a kelán'ák megkatnaha nak kélpeywomo xamo'.”
28 Ektekkessegkek axta han sekhakxa m'a Joiadá apketche, apketche axta m'a Eliasib, apteme axta apkemha apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, apepháyem axta m'a Sambalat, apteme axta horonita. 29 ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok ma'a aptawassáseykha nak apkeltamheykha m'a apkelmaxnéssesso énxet'ák apagkok, tén han ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánesso axta Dios ma'a apkelmaxnéssesso nak énxet'ák apagkok, tén han levitas!
30 Tén axta sélántekkesa ekyókxoho ektáha axta apagkok ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók nekha, élánesákxeyk axta han apmeykekxexa axta chá'a apkeltamheykha m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han levitas, xama axta chá'a m'a ektémakxa axta chá'a apkeltamheykha; 31 tén axta han ma'a apkelseykenta axta chá'a yántapák, ekwákxo enxoho chá'a ekhem ekxénamaxchexa', tén han kélnegkenmakxa chá'a m'a émha amonye' ekyexna aqsok kélcheneykekxa'. ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok ko'o, kataqmalmakha sa' apwáxok hélano'!
Nehemías hace cambios
1 Cierto día, mientras el libro de la Ley de Moisés se leía ante todo el pueblo, nos dimos cuenta de que había una ley que decía así: «Jamás se permitirá que los amonitas y los moabitas formen parte del pueblo de Dios».
2 La razón de esta ley era que, en cierta ocasión, esa gente no les dio a los israelitas el pan y el agua que necesitaban, y en cambio le pagó a Balaam para que los maldijera. Pero nuestro Dios hizo que sus malos deseos resultaran en algo bueno. 3 Así que, cuando la gente oyó lo que decía el libro de la Ley, expulsaron de Israel a todos los que se habían mezclado con extranjeros.
4-5 Tiempo atrás, el sacerdote Eliasib era el jefe de las bodegas del templo de nuestro Dios. Como Tobías el amonita era pariente suyo, Eliasib le había dado permiso para vivir en una habitación grande. Allí se guardaban las ofrendas de cereales, el incienso, los utensilios y los diezmos de trigo, vino y aceite. Todo esto era para los sacerdotes, sus ayudantes, los cantores y los vigilantes de las entradas. 6 Cuando Eliasib hizo esto, yo no estaba en Jerusalén, porque en el año treinta y dos del reinado de Artajerjes, había ido a Babilonia para presentarme ante él. Tiempo después, con el permiso del rey, 7 volví a Jerusalén y descubrí que Eliasib había hecho muy mal en darle a ese amonita una habitación en el templo de Dios. 8 Me enojé mucho, y ordené que sacaran todos los muebles de Tobías, 9 y mandé que purificaran el lugar. Después di instrucciones para que volvieran a colocar allí los utensilios del templo de Dios, los cereales y el incienso.
10 También me enteré de que a los ayudantes de los sacerdotes no se les habían dado sus alimentos, por lo que ellos y los cantores habían tenido que irse a sus propios campos. 11 Entonces reprendí a las autoridades por haber descuidado el templo de Dios, y mandé llamar a los ayudantes de los sacerdotes y cantores. Los volví a colocar en sus puestos, 12 y todos los de Judá trajeron a las bodegas del templo los diezmos de trigo, vino y aceite. 13 Después puse al sacerdote Selemías, al secretario Sadoc y al ayudante Pedaías como jefes de las bodegas, y nombré como ayudante de ellos a Hanán hijo de Zacur, nieto de Matanías. Eran hombres de confianza, y se encargarían de hacer una buena distribución de las provisiones a sus compañeros.
14 Luego de hacer eso, le dije a Dios: «¡Dios mío, toma en cuenta esto que acabo de hacer, y no te olvides de todo lo bueno que he hecho por tu templo y por el culto!»
15 En ese tiempo vi que en Judá, los sábados, algunos hacían vino y llevaban manojos de trigo sobre los burros. También cargaban vino, racimos de uvas, higos y toda clase de cargas, y todo eso lo traían a Jerusalén para venderlo. Entonces los reprendí por eso. 16 Además, algunos de Tiro que vivían en la ciudad, llevaban pescado y toda clase de productos a Jerusalén, para vendérselos a la gente de Judá los días sábados. 17 Entonces reprendí así a los jefes de Judá:

«¡Está muy mal lo que hacen! ¡No están respetando el día sábado! 18 Acuérdense de que cuando sus antepasados hicieron lo mismo, Dios nos castigó a nosotros y también a esta ciudad. Si ustedes no descansan y adoran a Dios el día sábado, él nos castigará aún más».

19 Entonces ordené que los portones de Jerusalén se cerraran en cuanto empezara a anochecer el viernes, y que no se abrieran hasta el anochecer del sábado. Puse a algunos de mis ayudantes para que vigilaran las entradas y no dejaran entrar ninguna carga en día sábado. 20 Una o dos veces, algunos comerciantes y vendedores pasaron la noche fuera de Jerusalén. 21 Yo discutí con ellos y les advertí que, si volvían a pasar la noche junto al muro, los sacaría de allí por la fuerza. Desde entonces no volvieron a presentarse en día sábado. 22 Luego ordené a los ayudantes de los sacerdotes que se purificaran, y fueran a vigilar las entradas para que se respetara el día sábado. Entonces le dije a Dios: «¡Dios mío, tampoco olvides esto que he hecho! Ya que eres tan bueno, ¡ten compasión de mí!»
23 En ese tiempo vi también que algunos judíos se habían casado con mujeres de países como Asdod, Amón y Moab. 24 La mitad de sus hijos hablaban el idioma de Asdod y de otros países, pero no conocían el idioma de los judíos. 25 Discutí con esos hombres y los maldije. A algunos les di de golpes, les arranqué el cabello y los obligué a prometer, en nombre de Dios, que ni ellos ni sus hijos o hijas se casarían con extranjeros. 26 Además, les recordé:

«Ustedes han cometido el mismo pecado que cometió Salomón. Entre muchas naciones no hubo un rey como él. Dios lo amó y lo puso como rey sobre Israel, pero fueron sus esposas extranjeras las que lo hicieron pecar. 27 Por eso, nosotros no vamos a permitir que se cometa este grave pecado contra nuestro Dios. No traicionaremos a Dios casándonos con mujeres extranjeras».

28 Joiadá, que era hijo del jefe de los sacerdotes, tenía un hijo que se casó con una extranjera. Ella era hija de Sambalat el de Horón. Así que obligué al hijo de Joiadá a irse lejos de Jerusalén. Luego hablé con Dios, y le dije: 29 «¡Dios mío, castiga a los sacerdotes y a los ayudantes que no han respetado el pacto que hicieron contigo!»
30 De esta manera los separé de los extranjeros y de todo lo que tuviera que ver con ellos. Luego organicé los turnos de los sacerdotes y de sus ayudantes, cada uno en su tarea. 31 Organicé también a los que traían la leña, para que lo hicieran en las fechas indicadas, y organicé la entrega de los primeros frutos. Luego le dije a Dios: «¡Acuérdate de mí, Dios mío, y trátame bien!»