Segánamakxa ekxeyenma nak negyaqmagkáseykekxa mók aqsok nentawassáseykha egmók
1 “Apmeñexchek agkok xama énxet wey essenhan xama nepkések, keñe m'a apchaqha enxoho essenhan apyenyawa enxoho ekha ekyánmaga, eyánmagkasek sa' cinco weyke ekyaqmageykekxa m'a xama wey nak, keñe sa' cuatro nepkések ma'a xama nepkések nak.
2 “Kélwetágkók agkok nahan apmenyexakxa xama énxet apmenyexmo nak chá'a, kélyensássek agkok keñe yetsapok, mexénakpek sa' ektáha apmatñà m'a apketsapa enxoho. 3 Eyke m'a ekhem agko' enxoho ekteme xa ektáha nak, exénakpok sa' ektáha apmatñà.
“Eyánmagkasek sa' nahan ekwánxa enxoho ekyánmaga apmeñexma m'a ektáha nak apmenyexma. Méko sa' agkok selyaqye apagkok ma'a, eyenyawakpohok sa' apagko' yaqwayam eyánmagkasek ma'a aqsok apmeñexma.
4 “Wetáxcheyk sa' agkok nahan kéltósso ekmeñexamaxche apyáqkasso m'a apxagkok, tén han megyaqha enxoho, ánet apyánmagkáseykekxoho sa' etnehek, xama wey sa' eykhe katnehek, essenhan yámelyeheykok, essenhan xama nepkések.
5 “Apkexeykxeyk agkok nahan apnaqtósso xama énxet yaqwayam katawagkok pa'at xama yókxexma essenhan ma'a émhakxa nak anmen yámet, keñe ektáswokmo enxoho pa'at apnaqtósso m'a pók énxet yókxexma apagkok nak, kéméxcheyk eyánmagkasek ekyaqmageykekxa ektawassáseykha yókxexma apagkok ma'a ektaqmelakxa agko' nak yókxexma apagkok essenhan ma'a apkeneykekxexa nak anmen yámet apagkok.
6 “Apkelwatneyk agkok nahan táxa xama énxet, keñe ényaha enxoho táxa m'a nepyeseksa pegke, elmétek ma'a hótáhap apaqtek kéláncheseykekxa nak, essenhan ma'a ketók kélnakxamakxal'a apaktek, essenhan ma'a ekyókxoho kélcheneykekxa nak, cháxa énxet nak, eyánmagkasek sa' ekyánmaga ektawáseykha aqsok ma'a táxa.
7 “Apméssek agkok nahan pók énxet eltamhok etaqmelchessesek selyaqye essenhan ma'a aqsok ekmomnáwa nak, keñe kélmeñexchesa enxoho apxagkok xa énxet nak, ánet apyánmagkáseykekxoho sa' etnehek ma'a ektáha nak apmenyexma, kélwetákxo enxoho; 8 sa' agkok kólwetákxak ma'a ektáha nak apmenyexma, kólyentemekxak sa' nápaqtók Dios ma'a ektáha nak apxagkok ma'a tegma, yaqwayam sa' kólya'asagkohok naqsók memenyexchesa pók aqsok ma'a apkeltémo etaqmelchessesek.
9 “Yetneyk sa' agkok nahan xama énxet apkeltemégwayam aqsa chá'a aptósso xama wey, yámelyeheykok, essenhan nepkések essenhan ma'a xama apáwa nentaxno nak, essenhan ma'a mók aqsok élxegányam nak chá'a, keñe apxéna enxoho xama ektáha apagkok ma'a aqsok nak, kólnaqlakxak sa' nápaqtók Dios xa apqánet énxet nak, keñe sa' ekpehewayam enxoho apteme xa, ánet apyánmagkáseykekxoho sa' etnehek egkések ma'a pók nak.
10 “Apméssek sa' agkok nahan pók xama énxet yának elánesha yámelyeheykok aptósso, essenhan wey essenhan ma'a xama nepkések, essenhan ma'a mók aqsok aptósso nak, keñe étsapa enxoho xa aqsok kéltósso nak, essenhan ekyensa enxoho, essenhan ekmenyexáxko enxoho meyke apweteykegkoho xama énxet enxoho, 11 cháxa énxet nak, egkések sa' appeywa ekmámnaqsoho agko' ma'a ektáha nak ótep, yetlo apxeyenma Wesse' egegkok apwesey sa' eltennaksek memenyexchesa aqsok apkeltémo elánesha m'a pók. Elyahakxohok sa' nahan aptáhakxa appeywa m'a ektáha nak ótep, keñe sa' ma'a pók nak meyánmagkasek xama enxoho. 12 Eyke m'a apwetágkoho enxoho ekmenyexáxko nápaqtók ma'a kéltósso nak, eyánmagkasek sa' egkések ma'a ektáha nak ótep. 13 Aqsok nawhak eklo sa' agkok nahan eyaqhe m'a xama aqsok kéltósso, elsakxak sa' axchakkok éleymomáxche exekmóssekxak ma'a ótep, yaqwayam enxoho meyánmagkase'.
14 “Apkelmaxnakkek sa' agkok nahan pók xama énxet yának emássesha sekxók xama aptósso, keñe étsapa enxoho m'a kéltósso nak essenhan ekyensa enxoho meyke apweteykegkoho m'a ektáha nak ótep, eyánmagkasek sa' eñama aptawassáseykha pók aptósso m'a ektáha nak apkelmaxneyeykha pók aptósso yaqwayam emássesha sekxo'; 15 meyánmagkasek sa' eyke xama enxoho apwetágkoho enxoho m'a ektáha nak ótep. Ekha ekyánmaga sa' agkok kélmassáseykha m'a kéltósso nak, sa' aqsa eyánmagkasek ma'a ekwánxa enxoho ekyánmaga kélmassáseykha.
Mók segánamakxa
16 “Aplekwokmók agkok xama kelán'a étkok meyke kélteméssesseykmohóxma xama énxet, meyke nak makham ekpagkanma, apteméssessekmók agkok exma, kéméxcheyk eyánmagkasek egkések yáp ma'a ekweykenxa nak chá'a kélyánmagkasso yaqwayam kalyamhápok, keñe emok nahan etnehek aptáwa'. 17 Agkok emakók egkések yáp yaqwayam etnehek aptáwa' m'a kelán'a nak, eyánmagkasek sa' ekweykenxa nak chá'a kélmésso ekyánmaga xama kelán'a étkok meyke kéltemessesseykmohoxma.
18 “Kólnáhap chá'a ekyókxoho m'a kelán'a yohóxma nak.
19 “Énxet apteméssesseykmohoxma enxoho xama aqsok kéltósso, yáneykpok sa' ematñekxa'.
20 “Énxet apkelnáhakkasso enxoho chá'a aqsok kélnaqtósso m'a mók aqsok kéláyókxa nak, ekpayhawo nak eykhe wánxa elmések ma'a Wesse' egegkok, yáneykpok sa' ematñekxa'.
21 “Nágkóltawasagkoho chá'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa, nágkólyentaxnésses nahan apha, hakte kéxegke axta nahan kélteme kéleñama mók apkelókxa m'a kélheykencha'a axta Egipto.
22 “Nágkólnaqtawasagkoho m'a kelán'ák xentampe'e nak tén han ma'a élyéheykha nak, 23 hakte kélnaqtawásegkok sa' agkok ma'a, keñe sa' sélmaxneya enxoho ko'o kának apasmok, apasmok sa' nahan, 24 yetlo seklómo ahagko' sa' nahan altekpagagkok sókwenaqte alnápok ko'o kéxegke. Xentampe'e sa' katnahagkok ma'a kélnaqteyegka'a nak, keñe sa' kélketchek katnahagkok élyéheykha.
25 “Kélmassáseyha sa' agkok selyaqye kélagkok xama énxet meyke nak aqsok apagkok énxet ahagkok, apha nak kélnepyeseksa kéxegke, nágkóltemésses aqsa m'a aptémakxal'a elának pók ma'a énxet apmassáseykencha'awól'a chá'a pók selyaqye apagkok, nágkóllána eyánmagkásekxohok mók néten. 26 Apméssek agkok apchaqlamap yaqwayam etnehek sekxók ekyánmaga aqsok apmeykha m'a énxet nak, egkeyásekxa sa' makham ma'a ektaxnakmo enxoho, 27 hakte cháxa apchaqlamap nak, wánxa xama apkenchesso m'a apmopsamáge. Méko agkok xa, ¿yaqsa yaqlakpok ma'a aptena enxoho? Apkeltamhók agkok ko'o apasmok xa, ay'ammok nahan apásegwók, hakte apyósek ko'o alanok énxet.
28 “Nágyenmexmakha chá'a Dios, ná eltamho nahan chá'a katnégwomhok exma ekmaso m'a apkeláneseykha nak chá'a apchókxa.
29 “Hélsantagkas chá'a heykxe ko'o m'a ekyókxoho aqsok sélmésso naqsa aqsok apkeneykekxa nak apnakxo, tén han ma'a ekyókxoho anmen yámet égmenek apagkok nak.
“Hegkések sa' ko'o m'a apkemha apmonye' apwete nak apketche, 30 ekhawo nahan ma'a émha amonye' ekwete nak étkók ma'a weyke apnaqtósso tén han ma'a nepkések. Awanchek sa' sekxók kallawha xamo' egken ekweykmoho siete ekhem, keñe sa' ma'a ekwokmo enxoho ocho ekhem ekpalleyam, hélmések sa'.
31 “Kéméxcheyk kóltéhek kéxegke énxet'ák kélpagkanchásamáxche ko'o.
“Nágkóltaw chá'a kéltósso ápetek eyaqhe nak aqsok nawhak eklo m'a yókxexma; kólchexakkas sa' chá'a semheg.
Leyes acerca del robo
1 1 (21.37) »Si alguien roba un buey o una oveja, y mata o vende el animal, deberá devolver al dueño cinco bueyes por el buey robado, y cuatro ovejas por la oveja robada. 2-4 2-4 (1-3) Si el animal robado todavía está vivo y en poder del ladrón, este deberá devolver al dueño dos animales. Todo ladrón deberá pagar el precio de lo que haya robado. Si no puede pagar, será vendido como esclavo para pagar lo robado.
»Si el dueño de una propiedad sorprende a un ladrón robando de noche, y lo mata, no será culpable de su muerte. Si lo sorprende robando de día, y lo mata, entonces sí será culpable.
Leyes contra daños en propiedad privada
5 5 (4) »Si alguien suelta sus animales en su propiedad, y estos van y comen en el terreno de otra persona, tendrá que pagar con lo mejor de sus cosechas los daños que causen sus animales.
6 6 (5) »Si alguien enciende un fuego en propiedad ajena, y el fuego destruye todo el trigo y el campo, el que prendió el fuego deberá pagarle al dueño todos los daños causados.
7 7 (6) »Si alguien le da a otra persona dinero o cosas de valor para que se las guarde, y algún ladrón se roba todo eso, el ladrón tendrá que pagar el doble de lo robado, si es que lo atrapan. 8 8 (7) Si el ladrón huye, la persona que guardaba lo que fue robado, deberá presentarse en el templo y jurar ante Dios que es inocente.
9 9 (8) »Si dos personas afirman ser dueños del mismo buey, burro, oveja o algún otro objeto, deberán ir al templo para que su caso se resuelva ante Dios. Quien haya mentido deberá pagar el doble al verdadero dueño.
10 10 (9) »Si alguien sale de viaje y deja un animal al cuidado de otra persona, esa persona no será responsable si el animal muere, o sufre algún daño, o alguien se lo roba sin ser visto. 11 11 (10) Pero tendrá que jurar ante Dios que es inocente. El dueño deberá creerle, y esa persona no tendrá que pagar nada. 12 12 (11) Sin embargo, si esa persona vio cuando el animal fue robado, tendrá que pagarle al dueño. 13 13 (12) Si el animal fue despedazado por una fiera salvaje, y el que lo cuidaba puede presentar como prueba los restos del animal muerto, no tendrá que pagarle nada al dueño.
14 14 (13) »Si alguien pide prestado un animal, y el animal resulta lastimado, o llega a morir, sin que el dueño esté presente, el que pidió prestado el animal deberá pagarlo. 15 15 (14) Si el dueño del animal estaba presente, el que lo pidió prestado no deberá pagar nada. Si el animal era alquilado, solo tendrá que pagar el alquiler.
Otras leyes
16 16 (15) »Si un hombre engaña a una mujer soltera y sin compromiso, y tiene relaciones sexuales con ella, tendrá que casarse con ella y pagarle a su familia la cantidad que los novios acostumbran dar al casarse. 17 17 (16) Pero si el padre de esa joven no quiere que ella se case, ese hombre deberá pagar de todos modos la cantidad que se acostumbra dar por la novia al casarse.
18 18 (17) »Todo el que practique la brujería será condenado a muerte.
19 19 (18) »Toda persona que tenga relaciones sexuales con algún animal será condenada a muerte.
20 20 (19) »Quien haga sacrificios en honor a otros dioses, será condenado a muerte.
21 21 (20) »No maltraten a los refugiados en el país, ni los hagan esclavos. Recuerden que también ustedes fueron extranjeros en Egipto.
22 22 (21) »No maltraten a las viudas ni a los huérfanos. 23 23 (22) Si lo hacen, y ellos me piden ayuda, yo los escucharé 24 24 (23) y con furia les quitaré la vida a ustedes. Y entonces sus esposas serán las viudas y sus hijos, los huérfanos.
25 25 (24) »Si alguien le presta dinero a un israelita pobre, no debe cobrarle intereses ni portarse con él como los prestamistas. 26 26 (25) Y si ese israelita da su abrigo en garantía de que pagará el préstamo, se le deberá devolver al atardecer, 27 27 (26) pues es lo único que tiene para protegerse del frío de la noche. Yo les digo que si ese hombre me pide ayuda, lo ayudaré, porque sé tener compasión.
28 28 (27) »No hablen mal de los jueces, ni maldigan a sus gobernantes.
29 29 (28) »No dejen de traerme sus ofrendas de trigo y de vino.
»No se olviden de entregarme a su primer hijo 30 30 (29) y las primeras crías de sus ganados. Podrán dejarlos con su madre los primeros siete días, pero al octavo día me los entregarán.
31 31 (30) »Ustedes deben obedecerme siempre.
»No coman la carne de animales que hayan sido despedazados por las fieras salvajes. Esa carne se la echarán a los perros.