Nempagkanchásamáxche Dios
1 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
2 “Etne sa' elának israelitas se'e:
“Kólteméssesaxche sa' kéxegke kélpagkanamaxche', hakte ko'o Dios Wesse' kélagkok, sekteme sekpagkanamaxche'.
3 “Kólyahakxoho chá'a kélyáp, tén han egken.
“Kólteme han chá'a kéláyo sábado ahagkok. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
4 “Nágkólyo'ókxa aqsa chá'a m'a aqsok kéleykmássesso, nágkóllána han aqsok kéláyókxa m'a sawo ekmope kélpeykáseykekxohol'a. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
5 “Kélsántegkessek sa' agkok chá'a Wesse' egegkok ma'a aqsok kélnapma segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho, kóltaqmelchesho sa' chá'a kóllána', yaqwayam sa' chá'a emok takha' Dios. 6 Katawaxchek sa' chá'a kéltósso ápetek xa ekhem ekmatñakxa enxoho chá'a, kélwanchek sa' nahan kóltók ma'a mók ekhem, keñe sa' ma'a eyeymomáxche ekwokmo enxoho ántánxo ekhem, kólwatnekxak sa' chá'a. 7 Tókaxcheyk sa' agkok chá'a aqsok kélmésso naqsa ekwokmo enxoho ántánxo ekhem, kaxénaxchek sa' ektáha ekmanyása, memhehek sa' nahan takha' m'a Dios; 8 énxet ektáhakxa enxoho apto, kaphewakxak sa' mey'assáxma, kóltekkesek sa' nepyeseksa énxet'ák apagkok, eñama aptawáseykha m'a aqsok kélpagkanchesso nak Wesse' egegkok.
9 “Wokmek sa' agkok ekhem kélnakxamakxa aqsok ekyexna, nágkólsawhoho aqsa chá'a kólnakxek ekyexna aqsok namyep kélagkok, nágkólchetámekxoho han ma'a aqsok ekyexna éleymomáxche enxoho. 10 Nágkólchetámekxoho nahan ekyókxoho ekyexna anmen yámet kélcheneykekxexa, nágkólma han ma'a ekpalleyam nak náxop; kólho sa' aqsa chá'a elmok ma'a énxet meyke nak aqsok apagkok, tén han ma'a apkeleñama nak mók nekha. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
11 “Nágkólmenyex nahan chá'a. Nágkólteme chá'a kélmowána amya'a, nágkólyexanchesha han chá'a kélmók.
12 “Nágkólteme nahan chá'a kélmowána amya'a kólxének kóllának aqsok yetlo kélmeykha sekwesey, hakte kóltawasha katnehek apwesey Dios kélagkok. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
13 “Nágkólnaqtawasagkoho chá'a kélnámakkok, nágkólyementem nahan chá'a aqsok apagkok.
“Nágkólleyx han chá'a mók ekhem kólyánmagkasek aptamheykha m'a énxet kéltemessáseykha nak kéxegke.
14 “Nágkóltamho katnégwomhok exma énxet meyke nak apeyk'ák.
“Nágkólpekkenches nahan chá'a xama aqsok ámay apagkok ma'a meyke nak apaqta'ák, yaqwayam katlápagkasek. Kólteme chá'a kéláyo m'a Dios. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
15 “Kélxénchek sa' agkok chá'a yaqwánxa kólteméssesek xama énxet, nágkólteme chá'a megkapéwomo kéltémakxa': nágkólteme chá'a apyeykhamap pók kóllano', cham'a meyke nak aqsok apagkok, tén han ma'a ekxákma nak aqsok apagkok. Nágkólyetnakhássem chá'a nentémakxa ekpéwomo kélxéna enxoho chá'a yaqwánxa kólteméssesek ma'a énxet.
16 “Nágkóltemeykha kélmowána amya'a nepyeseksa énxet'ák kélagkok.
“Nágkólwéhenekxoho chá'a m'a kélmók apmáheyo yaqhek pók. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
17 “Nágkalow chá'a kélwáxok kólwetak kélmók,
“Kólpaqhetches chá'a kélmók eyesagko enxoho chá'a aptáhakxa. Kaphewakxa katnehek kéxegkáxa megkólya'assáxma.
18 “Ná kólyaqmagkásekxa chá'a apteméssesakxa énxet'ák kélagkok, nágkóltaqnaweyha chá'a. Kólásekhoho chá'a kélmók, ekhawo ektémakxa nak kéxegke kélásekhamaxchekxoho kélagko'. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
19 “Kóllána chá'a segánamakxa ahagkok.
“Nágkólyamhakkas chá'a kélnaqtósso m'a mók ektémakxa nak chá'a kélnaqtósso.
“Nágkólchenekxa chá'a namyep kélagkok mók ektémakxa nak aqsok aktek élpaxqamáxche'.
“Nágkólántaxnekxa chá'a xama enxoho apáwa kéllane nak chá'a élpaxqamáxche' aqsok.
20 “Yetneyk sa' agkok énxet appathetéyak xama kelán'a kélásenneykha naqsa kélpagkanchesso nak pók énxet yaqwayam emok, megkólyanmagkasso nak makham yaqwayam kamaxche', essenhan megkólyenyeykekxa nak makham, kóllekkesek sa' selyaqye apagkok; megkatekyewekxeyk sa' eyke, hakte megkólyenyeykekxak makham ma'a kelán'a nak. 21 Éntemekxések sa' Wesse' egegkok xama nepkések apkennawo' yaqwayam yaqhek ekyánmaga apsexnánémap xa énxet nak, éntemekxak sa' ma'a nentaxnamakxa nak kélpakxanma apchaqneykekxexa chá'a énxet'ák. 22 Cháxa nepkések apkennawo' apmatñà nak ekyánmaga nensexnánémaxche', elmaxnéssesek sa' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok yaqwayam meyaqmagkásekxeyk Wesse' egegkok mey'assáxma xa énxet nak, keñe sa' megkólyaqmagkásekxeyk ma'a mey'assáxma apkelane.
23 “Kélántaxneyk sa' agkok kéxegke m'a apchókxa Canaán, tén han kélchenákxo enxoho yenta'a ekha nak ekyexna, nágkólyaqten aqsa, megkóltewek sa' nahan ekyexna ekweykmoho apqántánxo apyeyam. 24 Keñe sa' ekwokmo enxoho cuatro apyeyam, kólpagkanchesek sa' Wesse' egegkok ekyókxoho aqsok ekyexna, yetlo kélessawássessamo, 25 keñe sa' ekwokmo enxoho cinco apyeyam, kélwanchek kaxwók kóltók kéxegke m'a ekyexna. Kéltemék sa' agkok xa, kaxámagkok agko' sa' ekyexna m'a yámet nak. Ko'o sekteme Wesse' Dios kélagkok.
26 “Nágkóltaw aqsa xama enxoho ápetek yetlo éma.
“Nágkóltamhák nahan kélya'áseykegkoho aqsok ekpowásamaxche', nágkólámenyého han kóltéhek kélxeyenma yaqwánxa katnehek egmonye'.
27 “Nágkólyaqyés kélyese, nágkólyaqten han chá'a naw'ék áwa' kélátog.
28 “Nágkólpexyekhasha nahan chá'a kélyempe'ék eñama apketsapma xama énxet, nágkólqahasha han xama enxoho kélyempe'ék kóleykmássesha ektémakxa xama aqsok. Ko'o sekteme Wesse'.
29 “Ná etwasagkoho apketche kelwána, etnéssesek kelán'a ekyaqmagkáseyak pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga, nágkóltawasha apchókxa kólxámásekxak ma'a nentémakxa ekmanyása.
30 “Kólteme kéláyo ekhem ahagkok sábado. Kóltaqmelches chá'a m'a sélpeykessamókxa nak chá'a. Ko'o sekteme Wesse'.
31 “Nágkólyo'ókxa m'a apkelpaqhetchásamákpoho nak chá'a kélhagák, tén han ma'a apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamaxche'. Nágkólteméssesaxche élmanyása kélyempe'ék eñama kélye'eykekxa m'a. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
32 “Kólxekmósho chá'a kéláyo m'a apkelwányam nak, kólchempekxa chá'a néten apmonye'. Kólteme chá'a kéláyo Dios kélagkok. Ko'o sekteme Wesse'.
33 “Nágkólyentaxnésses chá'a apheykha apkeleñama nak mók nekha, apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke. 34 Kóltemésses chá'a m'a ektémól'a kéxegke kóllának kélmók, kólásekhoho chá'a, hakte kélhawók kéxegke m'a, kéxegke axta nahan kélteme kéleñama mók nekha kélheykencha'a axta m'a Egipto. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
35 “Kólhésho chá'a mók ekwánxa enxoho ekwenaqte kelyetsátéyak kélmeykha, tén han ekyentaxno, tén han ma'a ekwánxa enxoho ekxámokma. 36 Kólmaha chá'a kelyetsáteyak ekhémo nak chá'a élyetsátéyak ekwánxa ekyentaxno xama aqsok. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, ektáha axta sélántekkesso m'a Egipto.
37 “Kóllána m'a segánamakxa ahagkok, tén han ma'a seyánamakxa nak chá'a kóltéhek, kólyahakxoho. Ko'o sekteme Wesse'.”
Leyes morales, sociales y religiosas
1 Dios ordenó a Moisés 2 que le diera este mensaje a la comunidad de Israel:

«Yo soy el Dios de Israel, y soy diferente de los demás dioses. Por eso ustedes deben ser diferentes de las demás naciones.
3 »Respeten a su madre y a su padre, y respeten también el día de descanso. Yo soy el Dios de Israel.
4 »No adoren a dioses falsos, ni se fabriquen ídolos de metal fundido. Yo soy el Dios de Israel.
5 »Cuando me presenten una ofrenda para pedirme salud y bienestar, háganlo de tal manera que esa ofrenda me resulte agradable.
6 »La carne del animal que me ofrezcan deberán comerla ese mismo día, o al día siguiente. Si al tercer día aún queda algo, deberán quemarlo. 7 Quien no me obedezca en esto 8 comete pecado y yo lo expulsaré del país.
9 »Cuando recojan sus cosechas, no corten las espigas que crecieron en los bordes del campo, ni levanten las espigas que queden en el suelo. 10 Tampoco corten hasta el último racimo de uvas, ni levanten la fruta que se les caiga. Dejen todo eso para los pobres, sean israelitas o refugiados en el país. Yo soy el Dios de Israel.
11 »No roben. No mientan. No se engañen unos a otros, 12 ni usen mi nombre para prometer algo que no van a cumplir. Yo soy el Dios de Israel.
13 »No maltraten a su prójimo, ni le quiten lo que le pertenece.
»No dejen de pagarle a sus trabajadores al final de cada día.
14 »No se burlen de los sordos, ni hagan tropezar a los ciegos. Muéstrenme respeto. Yo soy el Dios de Israel.
15 »Si tienen que resolver algún asunto legal, no sean injustos. No favorezcan a nadie, sea pobre o sea rico.
16 »No hagan chismes de nadie, pero digan la verdad si así pueden salvar la vida de otra persona. Yo soy el Dios de Israel.
17-19 »No sean rencorosos ni vengativos. Cuando deban reprender a alguien, repréndanlo. No participen de la maldad de nadie.
»Recuerden que cada uno debe amar a su prójimo, como se ama a sí mismo.
»Obedezcan mis mandamientos. Yo soy el Dios de Israel.
»No crucen sus ganados con animales de otras especies. No siembren en un mismo campo distintas clases de semillas. No se pongan ropa tejida con distintas clases de hilo.
20 »Si alguien tiene relaciones sexuales con una esclava que está por casarse con otro hombre, pero que aún no ha sido puesta en libertad, tendrá que pagarle a ese hombre por el daño causado. Pero ni él ni ella serán condenados a muerte, porque ella no era libre. 21 Además, para que yo le perdone su pecado, el hombre llevará un carnero al santuario 22 para que el sacerdote me lo ofrezca.
23 »Cuando ustedes ya estén en su territorio y planten árboles frutales, no deberán comer sus frutos durante tres años. 24 Al cuarto año, harán una fiesta y consagrarán a Dios todos sus frutos. 25 Solo en el quinto año podrán comer de sus frutos, que serán muy abundantes. Yo soy el Dios de Israel.
26 »No coman nada que tenga sangre.
»No practiquen ninguna clase de brujería.
27-28 »No recorten las patillas de su cabello ni se afeiten la barba completamente, ni se hagan heridas ni tatuajes, como una manera de rendir culto a los muertos. Yo soy el Dios de Israel.
29 »No obliguen a sus hijas a servir como prostitutas. Eso traerá una maldición sobre ellas y sobre el país.
30 »Respeten el día de descanso, y respeten también mi santuario. Yo soy el Dios de Israel.
31 »No consulten a los que dicen que hablan con los muertos. Si lo hacen, se volverán impuros. Yo soy el Dios de Israel.
32 »Cuando estén ante un anciano o alguien mayor de edad, muestren respeto y pónganse de pie.
33 »No molesten a los refugiados que vivan entre ustedes. 34 Trátenlos como si fueran israelitas, y ámenlos como si fueran ustedes mismos, pues también ustedes fueron extranjeros en Egipto. Yo soy el Dios de Israel.
35-37 »No hagan trampa con las pesas y medidas. Las balanzas, pesas y medidas que usen deben ser exactas. Yo soy su Dios, quien los sacó de Egipto. Por lo tanto, cumplan fielmente todos mis mandamientos. Yo soy el Dios de Israel.»