Jesús apha Nazaret
(Mt 13.53-58Lc 4.16-30)
1 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús apkeñama m'a, apmeyeykekxo m'a apkeñémekxa axta, apkelyetleykekxeyk axta nahan ma'a apkeltáméséyak. 2 Xama axta ekweykmo ekhem sábado, apkeynamók axta apkelxekmósso énxet'ák ma'a kañe' apchaqneykekxexa nak judíos. Apxámok axta nahan apháxenmo apkeltenneykha m'a Jesús, axta aptemék nahan chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók énxet élpelakkassama apkellege s'e:
—¿Háxko éltámegweykenxa xa ekxámokma aqsok nak? ¿Háxko kexaha éñamakxa xa apya'áseyak nak, tén han xa apmopwána nak elának aqsok sempelakkasso agweta'? 3 ¿Háweya yántéseksek apkelanél'a xa, María étchel'a, Santiago apepmal'a, tén han José, Judas, tén han Simón? ¿Yagkaxneykha nahan apkelyáxeg kelwán'ák se'e negyeseksa nak negko'o?
Axta yaháxenmók aptémakxa appeywa m'a.
4 Axta eyke aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Ekyókxoho yókxexma chá'a kóltéhek kéláyo m'a xama aplegasso nak Dios appeywa, keñe megkóltéhek kéláyo m'a apchókxa, nepyeseksa nak apnámakkok, tén han ma'a apxagkok nak.
5 Mopwanchek axta apkeláneya xama aqsok sempelakkasso agwetak ma'a, wánxa axta aqsa apkeltaqmelchesseykmo apqántawók apkelháxamap ma'a ektáha axta chá'a apkelpaknegweykmoho. 6 Pelakkassegkek axta nahan apweteya Jesús hakte apya'ásseykmek axta xa énxet'ák nak.
Jesús apkeláphasso apkeltáméséyak yaqwayam eñeksek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios
(Mt 10.5-15Lc 9.1-6)
Apweynchámeykha axta Jesús nátegma eyágketexa nak apkelxekmóssama chá'a énxet'ák. 7 Apkelwóneykha axta m'a doce apkeltáméséyak, tén axta apkeláphassama chá'a apqánet, apkelmeyáseykegkek axta chá'a apkelmopwancha'a elántekkesek espíritu élmasagcha'a. 8 Apkeltémók axta han melsewek xama aqsok enxoho yaqwayam elmaha m'a ámay, wánxa axta aqsa chá'a xama aptasqapeykha. Axta keymomáxchek elsók ma'a pan, tén han nento, tén han selyaqye. 9 Apwancha'ak axta elatchásekxak ma'a apkeltéto apmagkok, keñe axta mopwanchek elsók ma'a apkelnaqta yaqwayam eyaqmagkasek pók. 10 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kélántaxnegwokmek sa' agkok kéxegke xama tegma, kólhem sa' ma'a ekwokmoho kélxegákxo makham mók nekha. 11 Sa' agkok kólmáxchek takha' xama yókxexma, essenhan megkamako enxoho kóleyxhok chá'a kéltenneykha, kólántép sa' ma'a, kólpalches sa' chá'a kélmagkok xapop ánek, yaqwayam sa' melchenatchesek peya ellegássesagkohok Dios xa énxet'ák nak.
12 Tén axta apkelánteyapma Jesús apkeltáméséyak yaqwayam eltennasagkok énxet'ák yának elyo'ókxak makham ma'a Dios. 13 Apkelántekkessegkek axta nahan chá'a ekxámokma kelyekhama' énxet apwáxok, apkeltaqmelchesseykmek axta nahan apxámokma apkelháxamap apkeltexneykegko chá'a pexmok égmenek.
Juan el Bautista apmatñà
(Mt 14.1-12Lc 9.7-9)
14 Aplegayak axta amya'a wesse' apwányam Herodes apxénákpo Jesús, cham'a ekpayheykekxo axta apwesey ekyókxoho yókxexma. Hakte axta aptemék chá'a nápakha énxet'ák apxeyenma s'e: “Juan el Bautista apxátekhágwokmok, la'a ekha nak xa apmopwána nak elának aqsok sempelakkasso agweta'.”
15 Nápakha énxet axta nahan chá'a aptemék apxeyenma s'e: “Dios appeywa aplegasso Elías xa.”
Nápakha énxet axta nahan chá'a aptemék apxeyenma s'e: “Dios appeywa aplegasso xa, ektéma axta m'a nanók Dios appeywa apkellegasso axta.”
16 Xama axta aplegaya xa aqsok nak, axta aptemék Herodes se'e:
—Juan neykhe xa. Éltémók axta ko'o kólyaqténchesek apyespok, keñe kaxwók apxátekhágwokmo.
17 Herodías axta keñamak apkeltémo emakpok Herodes ma'a Juan, apkeltémók axta kólpextétek cadenas ma'a kañe' negmomaxchexa nak. Filipo axta aptáwa' m'a Herodías, cham'a Filipo Herodes axta apyáxeg, apmeykekxeyk axta eyke Herodes aptéma aptáwa' m'a kelán'a nak. 18 Hakte axta aptemék Juan apkenagkama Herodes se'e: “Megkapayhawok xép etnehek aptáwa' m'a apyáxeg aptáwa' nak.”
19 Axta keñamak Herodías ektaqnagkama m'a Juan, máheyók axta kaqhek; yawanchek axta eyke, 20 hakte apcháyak axta m'a Herodes, apya'áseykegkók axta apteme énxet ekpéwomo aptémakxa, tén han appagkanamap, apmasmeyk axta chá'a. Mey'asagkehek axta eykhe chá'a yaqwánxa elának Herodes aphaxnawo enxoho chá'a apkeltenneykha m'a Juan, atsek axta eyke nahan chá'a yeyxho'. 21 Keñe axta Herodías ekweteya ekweykmo ekhem yaqweykenxa kalyentamaxkoho', cham'a apkelánéssama axta ektámáxche ekyawe apkelámha apmonye'e, tén han sẽlpextétamo kelwesse'e apagkok ma'a Herodes, tén han ma'a énxet'ák ekha axta kéláyo m'a Galilea, cham'a ekweykmo axta aptéyekemxa m'a Herodes. 22 Taxnegweykmek axta nahan Herodías étche m'a ektámáxchexa axta nento, néweykha axta, leklamók agko' axta nahan apwáxok Herodes ma'a ektémakxa axta eknéweykha, ekweykekxoho m'a ektáha axta aptómo xamo' ma'a apto, axta aptemék wesse' apwányam apkenagkama kelán'a étkok se'e:
—Hélmaxna sa' aqsok eyámenyéxa enxoho, keñe sa' agkések.
23 Naqsók axta han apteméssessók appeywa apmáheyo egkések ma'a aqsok élmaxneyakxa enxoho, axta emáheyók yeyxek egkések élmaxneya enxoho nekha m'a yókxexma apkeláneykegkaxa nak. 24 Teyepmeyk axta sekxók xa kelán'a étkok nak, axta entemék élmaxnegweykekxo egken se'e:
—¿Yaqsa sa' aqsok almaxnak ko'o?
Axta entemék eyátegmoweykegkokxo s'e:
—Kalmaxna sa' Juan el Bautista apqátek.
25 Taxnegweykekxeyk axta makham ekmanyehe agko' kelán'a étkok ma'a aphakxa axta wesse' apwányam, axta entemék eyenagkama s'e:
—Émenyeyk ko'o hegkések Juan el Bautista apqátek se'e kaxwo' nak, heyaqxegkessesek xama sokpayhe.
26 Yaqhápeykekxók axta nahan apwáxok wesse' apwányam; kelnawagkamchek axta eyke nahan etaqheksohok ma'a ektémakxa axta aqsok élmaxnagko, hakte naqsók axta apteméssessók appeywa nápaqta'awók ma'a ektáha axta apkeláneyeykha. 27 Yetlómók axta nahan apcháphasso xama sẽlpextétamo apkeltémo esantagkasek ma'a Juan apqátek. Apmeyeykekxeyk axta negmomaxchexa m'a sẽlpextétamo nak, apyaqténchesseykekxeyk axta apyespok ma'a Juan, 28 tén axta apseykekxéssama apchaqxegkessessama xama sokpayhe. Apméssegkek axta m'a kelán'a étkok nak, keñe axta m'a kelán'a étkok nak ekseykekxéssama ekméssama m'a egken.
29 Xama axta apkellegaya amya'a m'a Juan axta apkeltáméséyak, apweykekxeyk axta m'a Juan aphápak, apseykekxeyk axta yaqwayam yátawanyek.
Jesús apkelmeyáseyak aptéyak énxet apxámokma
(Mt 14.13-21Lc 9.10-17Jn 6.1-14)
30 Apchaqneykekxeyk axta apkelapháseykha yetlo Jesús natámen xa, apkeltennáseykha axta ekyókxoho ektémakxa axta aqsok apkeláneyak tén han apkelxekmósso. 31 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Kólchempoho, ólmahagkok negko'o enxakcha'awók óllókassók sekxók nélyampe m'a meykexa nak énxet.
Hakte apyaqmagamakpek axta énxet apkelweykta chá'a aphágkaxa, mopwanchek axta apmáheyo etawagkok aptéyak. 32 Tén axta Jesús tén han apkelapháseykha apkelchántama xama yántakpayhe apkelmaheykegko m'a meykexa nak énxet. 33 Apxámok axta eyke han énxet apkelweteykegkoho apkelxega, apkelyekpelchémók axta nahan; keñe axta apnaqtémeykegko apkelmaheykegko m'a, apkeleñama m'a apyókxoho tegma apkelyawe nak, apmonye'e axta nahan apkelweykmok ma'a, melweykenxa axta makham ma'a Jesús yetlo apkelxegexma'a. 34 Xama axta apteyapweykmo Jesús yántakpayhe, apweteyak axta énxet apxámokma, apyósekak axta nahan apkelányo, hakte máxa axta aptamheykegkok ma'a nepkések meykel'a éltaqmelchesso; tén axta apcheynamo apkelxekmósso ekxámokma agko' aqsok. 35 Keñe axta ektaxneykmo, apkelya'eykekxeyk axta m'a apkeltáméséyak, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Taxnakmek kaxwo', méko nahan énxet se'e yókxexma nak. 36 Eláphés sa' énxet'ák, yaqwayam sa' elmeyekxak ma'a yókxexma, tén han ma'a nátegma neyáwa' nak apheykegkaxa énxet, etegyagkok sa' aqsok yaqwayam etawagkok.
37 Axta eyke aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kólmésák kéxegke aptéyak.
Keñe axta aptéma apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—¿Apkeltamhóya negko'o antegyágwók pan ekhémo nak doscientos ekhem ekyánmaga nentamheykha, yaqwayam enxoho ólagkok aptéyak?
38 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—¿Háxko apwánxa apyetna kéxegke pan? Kólteyánegwakxoho hana.
Xama axta apkelweteya apwánxa, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Cinco pan, keñe ánet kelasma.
39 Tén axta apkeltémo yának elyaqyésagkok apheykha énxet'ák ma'a néten pa'at ekpayhe; 40 apkelyaqyeyáseykegkek axta chá'a apheykha cien xama appasmeykekxa, tén axta nahan chá'a cincuenta. 41 Tén axta Jesús apkelmoma m'a cinco pan nak, tén han ma'a ánet kelasma, apsekheykekxók axta néten, keñe apméssama ekxeyenma apwáxok Dios, apkelyeptégkek axta pan, keñe apkelmeyáseykegko apkeltáméséyak yaqwayam enxoho emlaskok nepyeseksa énxet'ák. Apmelásektegkek axta han ánet kelasma nepyeseksa m'a apyókxoho nak. 42 Apyókxoho axta nahan apteykegkok ekweykmoho apkelyaqkáneykmo; 43 apkelmeykekxeyk axta han pan nápakha'a apkeleymomap tén han ma'a kelasma, doce hówenaq apxagkok axta nahan weykmok apkellánéseyak. 44 Cinco mil axta apyókxoho apkelennay'a ektáha axta aptéyak xa pan nak.
Jesús apxega néten yegmen
(Mt 14.22-27Jn 6.16-21)
45 Tén axta Jesús apkeltémo elchántekxak apkeltáméséyak yántakpayhe natámen xa, yaqwayam enxoho elyeykhekxak apmonye'e m'a neyp wátsam ekpayhegwayam, ekpayho nak ma'a Betsaida, keñe axta Jesús apkeláphassama eltaqhekxak énxet'ák. 46 Xama axta appenchessama apkeláphasso, apmaheykegkek axta apkenátweykmo néten egkexe yaqwayam etnehek nempeywa nélmaxnagko. 47 Xama axta ekyáqtéssama, neyseksók wátsam axta nahan weykekxak ma'a yántakpayhe. Keñe axta m'a Jesús, apheykekxo axta apxakkók ma'a néten xapop, 48 apweteya ekmassama apkelyennaqte apkelyekwe yegmen ma'a apkelxegkesso axta yántakpayhe, hakte apkenmexmeyk axta éxchahayam. Amonye' élseye axta nahan apkelamheykegkokxo Jesús ma'a apxegama néten yegmen, máxa axta aptemék apmáheyo enxoho eyeykhágwakxa'. 49 Xama axta apkelweteya apxegama néten yegmen, kélhagák axta apkenagkók, kelpayheykha axta apatña'ák, 50 hakte apyókxoho axta apkelweteyk, apkelyegwaktegkek axta nahan. Yahamók axta eyke nahan apkelpaqhetchessama m'a, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—¡Kólyennaqteyásekxoho kélwáxok! ¡Ko'o s'e: nágkóle'!
51 Apchántegkek axta Jesús yántakpayhe, tén axta ekmassama éxchahayam; kelpelakkassamók agko' axta han ma'a apkeltáméséyak, 52 hakte axta elya'áseykegkok ma'a ekpelakkassama axta apxámáseykekxo m'a pan, hakte chápomáxcheyk axta m'a apkelya'áseykegkaxa nak aqsok.
Jesús apkeltaqmelchesseyam énxet apkelháxamap ma'a Genesaret
(Mt 14.34-36)
53 Apkelyeykheykekxeyk axta m'a neyp wátsam ekpayhegwayam, apkelweykmek axta m'a Genesaret, aptehetweykmek axta han yántakpayhe m'a neyáwa nak. 54 Xama axta apkelánteyapma yántakpayhe, apyekpelchémók axta han énxet'ák ma'a Jesús. 55 Apsawhomákpók axta apnaqtémeykegko énxet'ák apkelmahágko m'a yókxexma nak, kélnaqlamchek axta apkelháxamap ma'a eklegamaxchexa axta amya'a apha m'a Jesús. 56 Kélnegkenweykmek axta chá'a apkelháxamap ámay, cham'a apmaheykegkaxa axta chá'a, cham'a nátegma nak, tén han ma'a tegma apkelyawe nak tén han ma'a yókxexma nak, kéltamhók axta nahan yohok aqsa chá'a kólpaknegkessamhok napwa'a eykhe katnehek ma'a apchaqlamap nak; apkeltaqmelweykmek axta nahan chá'a apyókxoho m'a ektáha axta chá'a appaknegweykmoho.
Jesús en Nazaret
(Mt 13.53-58Lc 4.16-30)
1 De allí Jesús se fue a Nazaret, que era su propio pueblo, y sus discípulos lo acompañaron.
2 Cuando llegó el sábado, Jesús empezó a enseñar en la sinagoga. Los que estaban presentes lo escucharon y se preguntaron admirados:

—¿Dónde aprendió este tantas cosas? ¿De dónde ha sacado tantos conocimientos? ¿De dónde saca el poder para hacer los milagros que hace? 3-4 ¿Acaso no es este el carpintero, el hijo de María y hermano de Santiago, José, Judas y Simón? ¿Y no es verdad que sus hermanas viven en este mismo pueblo?

Y se quedaron confundidos y contrariados. Por eso, Jesús les dijo:

—Al profeta se le reconoce y se le acepta en todas partes, menos en su propio pueblo, en su propia familia y en su propia casa.

5 Y poniendo las manos sobre los enfermos, Jesús sanó a algunos de ellos; pero no pudo hacer ningún otro milagro, 6 pues se sorprendió mucho de que aquella gente no creyera en él.
Jesús envía a los doce apóstoles
(Mt 10.5-15Lc 9.1-6)
Jesús iba por todos los pueblos cercanos enseñando las buenas noticias. 7 Reunió a los doce apóstoles y los envió de dos en dos. Les dio poder para expulsar de la gente a los espíritus malos, 8 y también les ordenó:

«Lleven un bastón para el camino, pero no lleven comida ni bolsa ni dinero. 9 Pónganse sandalias, pero no lleven ropa de más. 10 Cuando entren en un pueblo, quédense en una sola casa hasta que salgan de ese pueblo. 11 Si en algún lugar no quieren recibirlos ni escucharlos, váyanse de allí y sacúdanse el polvo de los pies. Eso le servirá de advertencia a esa gente.»

12 Los discípulos partieron de allí y comenzaron a decirle a la gente que dejara de pecar y se volviera a Dios. 13 También expulsaron muchos demonios y sanaron a muchos enfermos frotándoles aceite de oliva.
La muerte de Juan el Bautista
(Mt 14.1-12Lc 9.7-9)
14 Jesús era tan conocido que hasta el rey Herodes Antipas oyó hablar de él. Algunos decían que Jesús era Juan el Bautista, que había vuelto a vivir y hacía muchos milagros. 15 Otros decían que era el profeta Elías, o alguno de los profetas que habían vivido hacía mucho tiempo.
16 Cuando el rey Herodes oyó hablar de Jesús, estaba seguro de que se trataba de Juan, y decía: «Jesús es Juan. Yo mismo ordené que le cortaran la cabeza, pero ha resucitado
17-19 Resulta que Herodes Antipas se había casado con Herodías, la esposa de su hermano Filipo, y Juan lo había reprendido, diciéndole: «No te está permitido tener a la esposa de tu hermano.»
Esto enfureció a Herodías, la cual decidió hacer todo lo posible para matar a Juan. Pero Herodes solo mandó que lo arrestaran y lo metieran en la cárcel. 20 Herodes le tenía miedo a Juan y lo protegía, porque sabía que Juan era un hombre justo y santo. Y aunque Herodes no sabía qué hacer cuando lo oía hablar, lo escuchaba de buena gana.
21 El día de su cumpleaños, el rey Herodes Antipas organizó una gran fiesta. Invitó a los jefes, a los comandantes y a la gente más importante de la región de Galilea. Herodías vio que esa era su gran oportunidad para matar a Juan. 22 Mientras cenaban, la hija de Herodías entró al salón y bailó delante de todos. Tanto le gustó el baile al rey Herodes y a todos los que estaban allí, que el rey le dijo a la muchacha:

—Pídeme lo que quieras, y yo te lo daré. 23 Aun si me pides la mitad de mi reino, te juro que te lo daré.

24 La muchacha salió del salón, fue a donde estaba Herodías, su madre, y le preguntó:

—¿Qué podría pedir?

Herodías le respondió:

—Pide la cabeza de Juan el Bautista.

25 La muchacha entró de prisa al salón y le dijo al rey:

—Quiero que ahora mismo me des en un plato la cabeza de Juan el Bautista.

26 El rey se puso muy triste, pero no quiso negarle a la muchacha lo que pedía, porque se lo había jurado delante de sus invitados. 27 Enseguida ordenó a un soldado que le trajera la cabeza de Juan. El soldado fue a la cárcel, le cortó a Juan la cabeza 28 y se la llevó en un plato a la muchacha. Después, ella se la entregó a su madre.
29 Cuando los discípulos de Juan supieron esto, fueron a recoger el cuerpo de Juan y lo enterraron.
Jesús da de comer a mucha gente
(Mt 14.13-21Lc 9.10-17Jn 6.1-14)
30 Los apóstoles volvieron a reunirse con Jesús, y le contaron todo lo que habían hecho y enseñado. 31 Pero eran tantos los que iban y venían, que ni tiempo tenían para comer. Entonces Jesús les dijo: «Vengan, vamos a un lugar tranquilo para descansar a solas.»
32 Y él y los apóstoles se fueron en una barca a un lugar apartado. 33 Pero la gente que los vio partir adivinó hacia dónde iban. Así, la gente de todos los pueblos cercanos se fue a ese lugar, y llegó antes que Jesús y sus discípulos.
34 Cuando Jesús bajó de la barca, vio la gran cantidad de gente que se había reunido y les tuvo compasión, porque parecían ovejas sin pastor. Entonces empezó a enseñarles muchas cosas.
35 Por la tarde, los discípulos se acercaron a Jesús y le dijeron:

—Este lugar está muy solitario, y ya se está haciendo tarde. 36 Despide a la gente, para que vaya a buscar comida por los campos y los pueblos cercanos.

37 Jesús les dijo:

—Denles ustedes de comer.

Ellos respondieron:

—No podemos comprar pan para tanta gente. ¡Para eso nos hace falta el salario de todo un año!

38 Jesús les dijo:

—Vayan a ver cuántos panes tienen ustedes.

Ellos fueron, y al rato regresaron diciendo:

—Tenemos cinco panes y dos pescados.

39 Entonces Jesús ordenó que todos se sentaran en grupos sobre el pasto verde. 40 La gente se sentó en grupos de cien y de cincuenta. 41 Luego Jesús tomó los cinco panes y los dos pescados, miró al cielo y dio gracias a Dios. Después partió los panes, y los dio a los discípulos para que los repartieran entre toda la gente; lo mismo hizo con los dos pescados.
42 Todos comieron hasta quedar satisfechos. 43 Luego los discípulos llenaron doce canastas con los pedazos de pan y de pescado que habían sobrado. 44 ¡Y fueron más de cinco mil hombres los que comieron de aquellos panes y pescados!
Jesús camina sobre el agua
(Mt 14.22-27Jn 6.16-21)
45 Después Jesús ordenó a sus discípulos que subieran a la barca y cruzaran el lago en dirección al pueblo de Betsaida, pero él se quedó en la orilla para despedir a toda la gente. 46 Luego de despedirla, se fue a un cerro a orar.
47 Cuando llegó la noche, la barca ya estaba en medio del lago, pero Jesús aún permanecía en tierra. 48 Desde allí pudo ver que los discípulos remaban con mucha dificultad, pues navegaban contra el viento. Poco antes del amanecer, Jesús fue hacia ellos caminando sobre el agua. Cuando ya estaba cerca, hizo como que pasaría de largo. 49 Al verlo caminar sobre el agua, los discípulos creyeron que era un fantasma y se pusieron a gritar. 50 Estaban muy asustados, pero enseguida Jesús les dijo: «Tranquilos, no tengan miedo. Soy yo.»
51 Entonces Jesús se subió a la barca, y el viento se calmó. Los discípulos estaban muy asombrados. 52 Tenían la mente cerrada, pues no habían entendido el verdadero significado del milagro de los panes.
Jesús en Genesaret
(Mt 14.34-36)
53 Después de cruzar el lago, llegaron al pueblo de Genesaret y ataron la barca en la orilla. 54 Tan pronto salieron, la gente reconoció a Jesús y 55 corrió por toda aquella región para llevarle enfermos. Cuando oían que Jesús estaba en un lugar, ponían a los enfermos en camillas y los llevaban ante él. 56 A dondequiera que iba Jesús, ya fuera por aldeas, pueblos o campos, la gente ponía a los enfermos en las calles. Y cuando él pasaba, le rogaban que dejara que los enfermos tocaran, por lo menos, el borde de su ropa. Y todos los que lo tocaban quedaban sanos.