Pablo apwayam egkexe étkok Malta
1 Xama axta nélweykmo néten xapop yetlo meyke sentémakxa negyókxoho, nélya'ásegweykmek axta egkexe étkok neyseksa nak wátsam ekwányam ekwesey Malta. 2 Ẽlápeykha axta nahan negyókxoho m'a énxet'ák ektáha axta apheykegkaxa apancha'awók ma'a; apyánchessamók axta nahan apkelwatnéyak táxa, hakte máméyak axta, samágek axta anhan, ẽlwóneykha axta apkeltémo ólextagkok. 3 Apkelwatnegkek axta nahan yántapák apyekhámeykha axta m'a Pablo, teyepmeyk axta nahan xama yéwa ényahama eyáya táxa ekmexanma, kelpextehetweykmek axta apmek Pablo. 4 Xama axta apkelweteya énxet'ák ekmakheykencha'a yéwa apmek ma'a Pablo, axta aptemék chá'a apkelpaqhetchásamákpoho s'e: “Apchaqhe pók ko'óneyk xa énxet nak, apwagkáseykpek eykhe teyp ma'a neyseksa wátsam ekwányam keñe m'a aqsok kéláyókxa ekhéssessamo nak chá'a mók élánamáxche aqsok megka'awo eweynchamha chá'a.”
5 Apyeykessegkek axta eyke Pablo aptegkessama neyseksa táxa m'a yéwa. Méko axta nahan ektémakxa natámen. 6 Apyókxoho axta nahan apkelhaxneykegkok keyphehek essenhan katlakkasek aqsa eyaqnenek yetsapok; xama axta ekwenaqtama apkelhaxnéyak, apkelweteya megkatnégwokmohoxma, apkelyaqmagkassegkek axta mók ektémakxa élchetamso apkelwáxok, apkelxeyenmeyk axta Pablo apteme xama dios.
7 Heykegkek axta anhan xapop, nekha axta xa yókxexma nak, ektáha axta apagkok ma'a énxet apwesey axta Publio, apteme axta apkemha apmonye' apagko' ma'a egkexe étkok neyseksa wátsam ekwányam nak, cham'a sẽlmoma axta negko'o takha' tén han sẽlápeykencha'a axta ekweykmoho ántánxo ekhem. 8 Apháxamákpek axta nahan ma'a Publio apyáp. Negmasse ekmexanma egyempehek axta entemék, tén han kalekleyam antésha. Apya'áyekmek axta Pablo apteyánegweykmo m'a, keñe axta natámen apteme nempeywa nélmaxnagko, appaknegweykmók axta tén axta aptaqmelchesseykmo. 9 Tén axta apkelweykmo nahan pók apkelháxamap apheykha axta m'a egkexe étkok nak, kéltaqmelchesseykmek axta nahan. 10 Keltaqmeleykha agko' axta apkelwáxok senlányo, keñe axta nélchánteykekxo makham yántakpayhe, ẽlméssek axta ekyókxoho aqsok yaqwayam ólmaha neyseksa nélxega.
Pablo apwayam Roma
11 Xama axta aptéma apqántánxo pelten negheykha m'a egkexe étkok neyseksa wátsam ekwányam, nélchánteykekxeyk axta yántakpayhe ekyetnayam axta ekweykmo ekhem apmopsamágexa m'a; Alejandría axta keñamak ma'a, aqsok kéláyókxa Cástor tén han Pólux axta nahan yetnók kéleykmassáseykha m'a awéhek nak yántakpayhe. 12 Nélweykmek axta m'a Siracusa, cham'a negheykenxa axta nahan ántánxo ekhem ma'a, 13 cha'a nélchampeykekxexa axta makham nélxega nélyetleykekxo neyáwa' ekweykekxoho m'a Regio. Keñe axta mók ekhem apkexchaheykmo yeyam, nanók axta entemék nélweykmo m'a Pozzuoli, 14 nélwetágweykenxa axta nápakha énxet'ák melya'ásseyam, apkeltémo axta aghakha xamo' ekweykmoho xama semána; tén axta nélweykmo m'a Roma. 15 Nanók axta nahan apkellege amya'a ẽlyáxeg'a melya'ásseyam apheykha nak Roma negmáheyo ólwomok negko'o m'a; axta keñamak sénlanyexeykmo ekweykmoho m'a Foro nak Apio, tén han yókxexma kéltémakxa nak Tres Tabernas. Xama axta apkelweteya Pablo, apméssegkek axta ekxeyenma apwáxok Dios, apyenneykekxók axta nahan. 16 Xama axta nélweykmo m'a Roma, kélhayók axta exek apxakkók ma'a Pablo, xama sẽlpextétamo axta aqsa nahan aptaqmelchesso.
Pablo apha Roma
17 Ántánxo ekhem axta entemék apwayam Pablo m'a, apkeltémók axta kólnaqlósawakxak Pablo m'a apkelámha apmonye'e nak judíos apheykha axta m'a Roma. Xama axta apchaqneykekxo, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Élyapma', malaneyk ko'o xama enxoho m'a énmexma nak judíos tén han énmexma nak ma'a apkeltémakxa axta ẽlyapmeyk nano', ekmomaxcheyk axta eyke ko'o m'a Jerusalén sélméssama m'a romanos, 18 cham'a apmáheyo axta eykhe heyenyekxak natámen sélmaxneyeykha, hakte axta elweteyk xama enxoho ekpayhawo nak ko'o yaqwayam amátog. 19 Axta eyke eltémok ma'a judíos, keñe sélmaxnagkama aqsa ko'o séltémo etnehek sékpelchémo m'a wesse' apwányam Roma, meykexho eykhe ko'o yaqwayam alxének alsexnenak ma'a sekpeywomo xamo' nak. 20 Cháxa keñamak séláneyáncha'a nak kéxegke, yaqwayam enxoho alweta', tén han alpaqhetchesaxkoho'; hakte cháxa nélhaxanma nak negko'o agwetak nenteme nak israelitas xa, setnahakxa nak ko'o kélnaqteta emék cadenas se'e.
21 Axta aptemék apkenagkama énxet'ák se'e:
—Manxawagweykták negko'o xama enxoho weykcha'áhak kéláphasso eñama Judea ekxeyenma nak xép, mehẽltennásseykták nahan chá'a negko'o xama enxoho ẽlyáxeg'a judíos apkelweykta nak chá'a apkeleñeykta m'a, elxének ekmaso exchep. 22 Egmenyeyk negko'o anlegak ektémakxa élchetamso apwáxok xép, hakte negya'ásegkók negko'o ekxénamaxko chá'a ekmaso ekyókxoho yókxexma xa axnagkok nélxekmowásamáxche nak.
23 Tén axta appekkenma xama ekhem, apxámok axta nahan énxet apkelmeyáyekmo m'a aphamakxa axta Pablo. Axto'ók axta nahan apcheynamo apkeltennáseykha Pablo énxet'ák ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ekweykmoho taxnám. Apkelenxáneykmek axta etnéssesek melya'ásseyam Jesús, apchásenneykekxo m'a Moisés axta segánamakxa apagkok, tén han ma'a apnaqtáxéséyak axta m'a Dios appeywa apkellegasso. 24 Nápakha axta nahan kelmák apkelwáxok ma'a ektémakxa axta apkeltenneykha Pablo, keñe axta nahan nápakha apkelya'ásseykmo. 25 Xama axta megkaxnémo mók apkelpaqmeyesma, apkeltaqheykekxeyk axta. Axta aqsa nahan aptemék apkelanagkama Pablo s'e:
—Apchaqhássessamók axta Espíritu Santo apkelxeyenma apkeltémakxa m'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke, apchásenneykekxo axta eñeksek ma'a Isaías apteme axta Dios appeywa aplegasso, aptéma axta appeywa s'e:
26 ‘Exeg, etne sa' elának xa énxet'ák nak:
Ellegak sa' eykhe, melya'asagkehek sa' eyke;
elanok sa' eykhe, melwetyek sa' eyke;
27 hakte kalyeha'ak apkelwáxok xa énxet'ák nak,
apkelapmeyk nahan ma'a apeyk'ák,
apnaqtenchessegkek nahan ma'a apaqta'ák
yaqwayam enxoho melwetyehe',
tén han mellegye',
tén han melya'asagkehe';
yaqwayam enxoho metnekxeyk
ko'o mehey'ásseyam,
keñe mamasséssesek ma'a
ektamheykegkaxa nak.’
28 Kólya'asagkoho sa' kéxegke, cháxa nélwagkásamáxche teyp eñama nak Dios, peya nahan elmésagkok kaxwók ma'a énxet'ák metnaha judíos, sa' eyke elyahakxohok ma'a. 29 Xama axta aptéma appeywa Pablo xa, apkeltaqheykekxeyk axta m'a judíos, xámok axta anhan apkelpaqhetchásamákpoho.
30 Apqánet apyeyam axta apha Pablo m'a tegma apmeykegkaxa axta yaqwatakxoho, apkelmomakxa axta chá'a takha' apyókxoho ektáha axta chá'a apkelya'áyam. 31 Apkeltenneykha axta chá'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios meyke kéltawassáseykha, apkelxekmóssegkek axta nahan énxet'ák ma'a amya'a ekxeyenma nak Wesse' egegkok Jesucristo meyke apkelya'áseykhaxma xama énxet enxoho.
Pablo en la isla de Malta
1 Cuando todos estuvimos a salvo, nos dimos cuenta de que nos encontrábamos en una isla llamada Malta. 2 Los habitantes de la isla nos trataron muy bien, y encendieron un fuego para que nos calentáramos, porque estaba lloviendo y hacía mucho frío. 3 Pablo había recogido leña y la estaba echando al fuego. De repente, una serpiente salió huyendo del fuego y le mordió la mano a Pablo. 4 Cuando los que vivían en la isla vieron a la serpiente colgada de la mano de Pablo, dijeron: «Este hombre debe ser un asesino porque, aunque se salvó de morir ahogado en el mar, la diosa de la justicia no lo deja vivir.»
5 Pero Pablo arrojó la serpiente al fuego. 6 Todos esperaban que Pablo se hinchara, o que cayera muerto en cualquier momento, pero se cansaron de esperar, porque a Pablo no le pasó nada. Entonces cambiaron de idea y pensaron que Pablo era un dios.
7 Cerca de donde estábamos había unos terrenos. Pertenecían a un hombre llamado Publio, que era la persona más importante de la isla. Publio nos recibió y nos atendió muy bien durante tres días.
8 El padre de Publio estaba muy enfermo de diarrea, y con mucha fiebre. Entonces Pablo fue a verlo, y oró por él; luego puso las manos sobre él, y lo sanó. 9 Cuando los otros enfermos de la isla se enteraron de eso, fueron a buscar a Pablo para que también los sanara, y Pablo los sanó.
Pablo llega a Roma
10-11 En esa isla pasamos tres meses. La gente de allí nos atendió muy bien y nos dio de todo. Luego, cuando subimos a otro barco para irnos, nos dieron todo lo necesario para el viaje. El barco en que íbamos a viajar era de Alejandría, y había pasado el invierno en la isla. Estaba cargado de trigo, y por la parte delantera tenía la figura de los dioses Cástor y Pólux.
12 Salimos con el barco y llegamos al puerto de Siracusa, donde pasamos tres días. 13 Luego, salimos de allí y fuimos a la ciudad de Regio. Al día siguiente el viento soplaba desde el sur, y en un día de viaje llegamos a Puerto Pozzuoli. 14 Allí encontramos a algunos miembros de la iglesia, que nos invitaron a quedarnos una semana. Finalmente, llegamos a Roma. 15 Los de la iglesia ya sabían que nosotros íbamos a llegar, y por eso fueron a recibirnos al Foro de Apio y a un lugar llamado Tres Tabernas. Cuando los vimos, Pablo dio gracias a Dios y se sintió contento. 16 Al llegar a la ciudad, las autoridades permitieron que Pablo viviera aparte y no en la cárcel. Solo dejaron a un soldado para que lo vigilara.
Pablo en Roma
17 Tres días después, Pablo invitó a los líderes judíos que vivían en Roma, para que lo visitaran en la casa donde él estaba. Cuando ya todos estaban juntos, Pablo les dijo:

—Amigos israelitas, yo no he hecho nada contra nuestro pueblo, ni contra nuestras costumbres. Sin embargo, algunos judíos de Jerusalén me entregaron a las autoridades romanas. 18 Los romanos me hicieron muchas preguntas y, como vieron que yo era inocente, quisieron dejarme libre. 19 Pero como los judíos que me acusaban querían matarme, tuve que pedir que el emperador de Roma se hiciera cargo de mi situación. En realidad, no quiero causarle ningún problema a mi pueblo. 20 Yo los he invitado a ustedes porque quería decirles esto: Me encuentro preso por tener la misma esperanza que tienen todos los judíos.

21 Los líderes contestaron:

—Nosotros no hemos recibido ninguna carta de Judea que hable acerca de ti. Ninguno de los que han llegado de allá te ha acusado de nada malo. 22 Sin embargo, una cosa queremos, y es que nos digas lo que piensas, porque hemos sabido que en todas partes se habla en contra de este nuevo grupo, al que tú perteneces.

23 Entonces los líderes pusieron una fecha para reunirse de nuevo. Cuando llegó el día acordado, muchos judíos llegaron a la casa de Pablo. Y desde la mañana hasta la tarde, Pablo estuvo hablándoles acerca del reino de Dios. Usó la Biblia, porque quería que ellos aceptaran a Jesús como su salvador.
24 Algunos aceptaron lo que Pablo decía, pero otros no. 25 Y como no pudieron ponerse de acuerdo, decidieron retirarse. Pero antes de hacerlo, Pablo les dijo:

«El Espíritu Santo dijo lo correcto cuando, por medio del profeta Isaías, les habló a los antepasados de ustedes:

26 “Ve y diles a los israelitas:
Por más que ustedes escuchen,
nada entenderán;
por más que miren,
nada verán.
27 Tienen el corazón endurecido,
tapados están sus oídos
y cubiertos sus ojos.
Por eso no pueden entender,
ni ver ni escuchar.
No quieren volverse a mí,
ni quieren que yo los sane.”»

28-29 Finalmente, Pablo les dijo: «¡Les aseguro que Dios quiere salvar a los que no son judíos! ¡Ellos sí escucharán!»
30 Pablo se quedó a vivir dos años en la casa que había alquilado, y allí recibía a todas las personas que querían visitarlo. 31 Nunca tuvo miedo de hablar del reino de Dios, ni de enseñar acerca del Señor Jesús, el Mesías, ni nadie se atrevió a impedírselo.