Booz apchápeykha Rut
1 Xama ekhem axta táhak eyáneya Noemí Rut se'e:
—Kéméxcheyk ko'o kaxwók xeye' ategyesha atáwa', yaqwayam sa' etaqmelchessásekxak ekha. 2 Kalano, sa' emyekxak nenteme egmók Booz namyep apagkok se'e axta'a nak yaqwayam yempássekxak apwa' apák ma'a hótáhap apaktek, cham'a ekmaheykegkaxa axta exche' élmoma hótáhap apaktek ma'a apkelchekha. 3 Kayaqpes sa' sekxók yegmen, tén sa' kaxpaqhaxchek sokmátsa, kalántaxnekxa sa' ma'a élántaxno apkeltaqmalma apagko' nak, tén sa' kamhagkok ma'a namyep. Eyke nágkaltamho aqsa sekxók étak Booz neyseksa mesawhoma m'a apto, tén han mémasso m'a apyà nak. 4 Kataqmelchesho sa' kalanha m'a apmakókxa enxoho étek etyenek, tén sa' kay'ammok keyxnessessók néten ma'a apchaqlamap, yáxña'akxoho sa' kanegkenchesek ma'a apmagkok, tén sa' keytek ma'a nápakha. Sa' eltennaksek nahan xeye' aqsok eyéméxko kalának ma'a.
5 Axta táhak Rut eyátegmowágkokxo s'e:
—Atnehek sa' ekyókxoho m'a ektáhakxa nak seyáneya. 6 Mahágkek axta Rut ma'a namyep. Temék axta ekyókxoho m'a éltamhókxa axta katnehek ma'a yepyámog. 7 Aptókek axta apto m'a Booz, apyenchek axta nahan ma'a apyà nak, payhékxeyk axta apwáxok. Tén axta apmako etyenek apyetna m'a nekha axta apkekhessamakxa m'a hótáhap apaktek. Yáma néwók axta anhan ekwokmo m'a Rut, taqmelchásegkók axta ekxega meyke eyókáseykha, yexnéssessekmek axta néten apchaqlamap eknegkenchesa yáxña'akxoho apmagkok, tén axta ekyetna m'a. 8 Axta'a eyseksók axta anhan apxátekhágwokmo m'a Booz, xama axta appeynchákpo apyetno, pelakkassek axta apwet'a xama kelán'a ekyetna m'a ekpayho apmagkok.
9 —¿Yaqsa exche'? —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a m'a Booz.
—Ko'o Rut, xép apchásenneykha —axta táhak eyátegmowágkokxo—. Émók ahagko' ko'o exchep, payhawók xép hetaqmelchesek. Émenyeyk ko'o exchep hetnehek aptáwa'.
10 —¡Wesse' egegkok sa' epasmok! —axta aptáhak apcháneya Booz—. Yeykhágwokmók agko' nak la'a exche' ekwetamaxche ektaqmalma ektáhakxa élane aqsok eñama megkayenseyam ekxéneykha awáxok ma'a atáwa' axta. Tásek axta eykhel'a kategyaha exche' pók énxet apketkok enxoho, maxnawo nak ko'o, meyke nak aqsok apagkok, essenhan ma'a ekxámokma nak aqsok apagkok, makke exche' katneyk —axta aptáhak apcháneya. 11 Nágkatneykha aqsa awáxok. Apkelya'ásegkók eyke kaxwók xeye' apyókxoho énxet'ák ahagkok ektáha kelán'a ektaqmalma ektémakxa. Atnehek sa' ko'o m'a ektáhakxa exchek seyáneya exche'. 12 Naqsók eykhe ko'o sekteme émók ahagko' xeye'. Yetneyk eyke nahan pók ekteme mók xeye'; eyke ektáha ketók agko' mók xeye' m'a, kaxnók ko'o. 13 Katyen sa' aqsa sekxók se'e, keso axta'a nak. Keñe sa' saka, apmakók sa' agkok elának ekpayhawo nak etnéssesek xeye' m'a énxet nak, tásek elána'; sa' agkok emakók elána', ko'o sa' alának nápaqtók ma'a Wesse' egegkok. Katyen sa' kaxwo' ekwokmoho élsaka.
14 Tenchek axta Rut Booz apmagkok xa axta'a nak. Xatakha'ak axta nahan amonye' élseyél'a, axta kalsakawok makham exma, hakte axta eltamhók Booz kólya'asagkohok ekmahágko xama kelán'a ekyo'ókmo m'a namyep apagkok nak.
15 Tén axta aptáha apcháneya s'e:
—Kasanta hana sekxók xa eyaqlamaxche nak, kapeykes, keynnaqtes sa' ekméyak nápakha'. Peykessek axta Rut ma'a eyaqlamaxche nak, tén axta Booz appalchessesa xama yágkentamáhak ekláneyo m'a hótáhap apaktek. Appasmeyk axta anhan Booz apya'ássesa néten éxna akpok ma'a ekseykha, tén axta ekmeyákxo makham ma'a apyawakxa tegma.
16 Xama axta ekwákxo Rut ma'a ekhakxa axta yepyámog. Axta entáhak élmaxneyáncha'a s'e:
—¿Háxko ektáhakxa ekweynchámeykha?
Keltennáseyha axta Rut ekyókxoho m'a apteméssesakxa axta m'a Booz. 17 Tén axta ektáha nahan eyáneya s'e:
—Egkéssek nahan apyókxoho s'e hótáhap apaktek nak, aptáhak nahan seyáneya s'e: “megkeyméxchek xeye' kataqhoho aqsa ekhakxa yepyámog meyke ekseykha.”
18 Tén axta Noemí ektáha eyáneya s'e:
—Rut kaleyx sa' aqsa kaxwo', háxko sa' kexaha katnehek. Mellókassemek sa' apyampe sakhem xa énxet nak ekwokmoho apwet'a m'a yaqwánxa etnehek.
Booz trata bien a Rut
1 Un día, Noemí habló con Rut, su nuera:

—Hija mía, me siento obligada a buscarte esposo. Quiero que tengas tu propio hogar y que vivas feliz. 2 ¿Recuerdas lo que te dije acerca de Booz, el dueño del campo donde has estado trabajando? Él es de la misma familia de mi esposo. Escucha bien esto que te voy a decir: Esta noche él va a estar en su campo, separando el grano de la paja. 3 Báñate, perfúmate y ponte tu mejor vestido. Ve al campo donde está Booz trabajando, pero no lo dejes que te vea hasta que termine de comer y beber. 4 Fíjate bien dónde va a acostarse. Cuando ya esté dormido, ve y acuéstate a su lado. Así él sabrá que tú le estás pidiendo su protección, y él mismo te dirá lo que debes hacer.

5 Rut le respondió a su suegra:

—Haré todo lo que tú me mandas.

6 Rut se fue al campo e hizo exactamente lo que Noemí le había mandado. 7 Después de que Booz terminó de comer y beber, se fue a acostar junto al montón de cebada; estaba muy contento. Cuando se quedó dormido, Rut se acercó a él con mucho cuidado, y se acostó a su lado.
8 A medianoche, Booz se despertó de pronto, y al moverse sintió que alguien estaba acostado junto a él.

9 —¿Quién eres? —preguntó Booz.

—Soy Rut, su humilde servidora. Usted es familiar mío y de mi suegra, y las dos necesitamos que usted nos proteja. Quiero pedirle que se case conmigo.

10 —¡Que Dios te bendiga! —dijo Booz—. Veo que eres muy fiel con tu suegra y con tu familia, y que no piensas solo en ti. Me pides que sea yo tu esposo, aunque bien podrías casarte con un hombre más joven que yo. 11 No tengas miedo, Rut; toda la gente de Belén sabe que tú eres una buena mujer. Por eso, voy a hacer lo que me pides.
12 »Ahora bien, es cierto que yo soy familiar de ustedes y que tengo el deber de protegerlas; sin embargo, tienen un familiar todavía más cercano que yo. 13 Por ahora, duérmete tranquila; ya mañana sabremos si él quiere protegerte. Si acepta, no hay problema conmigo; si no acepta, te prometo, en el nombre de Dios, que yo te protegeré. Anda, acuéstate y duerme tranquila.

14 Rut se acostó cerca de Booz, y se durmió. Cuando todavía estaba oscuro, ella se levantó porque Booz no quería que nadie supiera que una mujer había estado en su campo. Pero antes de dejarla ir a Belén, 15 Booz le pidió a Rut que extendiera su capa, y en ella puso más de cuarenta kilos de cebada. Después la ayudó a ponerse la carga en el hombro, y regresó a Belén.
16 Cuando Rut volvió a la casa, Noemí le preguntó:

—¿Cómo te fue, hija mía?

Rut le contó a su suegra todo lo que Booz había hecho por ella, 17 y agregó:

—Booz me dio toda esta cebada y me dijo: “No debes regresar a la casa de tu suegra con las manos vacías”.

18 Entonces Noemí le dijo a Rut:

—Ahora solo tenemos que esperar con paciencia. Estoy segura de que Booz no va a descansar hasta que este asunto se resuelva.