Negya'áseykegkoho aqsok ekpeywa
1 Yennaqtésawók ekpeywa m'a
negya'áseykegkoho nak aqsok;
keltamhók kañexchek ekpeywa
m'a negmowána aqsok.
2 Kenegwokmek ma'a
netnók agko' nak egkexe,
nekha nak ma'a
ekyaqmagamaxchexa
nak mók ámay,
3 legássek ekpeywa
m'a nekha nak atña'ák,
nentaxnamakxa nak
tegma apwányam:
4 “Énxet'ák, kéxegke
ekya'áyam se'e
sekpeywa nak.
5 Kéxegke wokma'ák,
meyke nak kélya'áseyak aqsok
tén han ma'a élyeyháxma nak,
¡kóltámesaxche kélteme
ekha ekxeyenma kélwáxok
tén han kélya'áseykegkoho aqsok!
6 Kóleyxho sa' peya
nak altennaksek ma'a
aqsok megkaqhémo
nak ageyxho',
tén han ma'a aqsok
élpéwomo nak.
7 Naqsók ma'a peya
nak altennaksek;
megkalchehek ko'o
ewáxok atnehek
sekmowána amya'a.
8 Péwók agko' ko'o m'a
ekyókxoho sekpeywa;
méko xama enxoho
ekmowána amya'a.
9 Yáxña'akxoho elanok
sekpeywa m'a énxet
apmopwána nak aqsok,
péwók elanok ma'a
énxet apya'áseykegkoho
nak aqsok.
10 Kólma chá'a
m'a ekyókxoho
sélxekmowáseyak nak,
tén han ma'a ektémakxa
nak kélyekpelchémo,
nágkólmeyókasho chá'a
amonye' kólmok ma'a
sawo ekmope élyenma
tén han ma'a sawo
ekyátekto ekmomnáwa.”
11 Tásók agko' ma'a
negya'áseyak nak aqsok
kaxnók ma'a meteymog
éltaqmalma nak;
¡mogwanchek aghéshok
xama enxoho m'a aqsok
kélmámenyého nak!

12 Ko'o, negya'áseykegkoho aqsok,
axek chá'a xamo' ma'a
ektémakxa nak
negmowána aqsok,
ewanchek ko'o ótak ma'a
negyekpelchágwayam nak,
tén han ektaqmalma nak
élchetámeykha egwáxok.
13 Negáyo
Wesse' egegkok,
nenteme nentaqnagko
aqsok ekmaso.
Ataqnawhok ko'o
m'a eyeymáxkoho
nak egwáxok
tén han magésso
nak ageyxkoho',
ekmaso nentémakxa
tén han negmowána amya'a.
14 Kalchetamha chá'a
sekxók ko'o ewáxok,
keñe keytlawhok
chá'a sélane,
ko'o sekteme
sekyekpelchémo aqsok
tén han sekyennaqte.
15 Ko'o keñamak
sélewanéssesso
yaqwayam etnahagkok
chá'a apkelwesse'e
apkelwányam ma'a
apkelwesse'e nak,
tén han sekteméssesso
chá'a apkeláneyak
segánamakxa ekpéwomo m'a
apkelámha apmonye'e nak.
16 Ko'o chá'a
sektemessáseyak
apkelámha apmonye'e
m'a apkelwesse'e nak,
ko'o han keñamak
sekteméssesso chá'a
apxeyenma yaqwánxa
kólteméssesek énxet.
17 Wásekhohok chá'a
ko'o m'a ektáha
nak seyásekhayo,
héteyekxak nahan chá'a
m'a ektáha nak sektamso.
18 Ko'o chá'a sekmésso
ekxámokma aqsok apagkok
tén han ekha kéláyo,
keñe han ekyawe agko' kéláyo,
tén han ektaqmalma apheykha.
19 Tásók agko'
ma'a aqsok
sekmésso nak ko'o,
kaxnók ma'a
sawo ekyátekto
ekmomnáwa ektaqmalma;
tásók agko' ma'a aqsok
séltennassama nak ko'o,
megkaxnawok ma'a
sawo ekmope
kéltaqmelchessamo
nak kélaxñáseykekxa'.
20 Eytlók chá'a ko'o m'a
ámay ekpéwomo nak,
cham'a ámay
ektaqmelchessamo nak negha.
21 Alméshok chá'a ko'o
aqsok ekpayhawo nak
chá'a yaqwayam almések
ma'a sélásekhayo nak chá'a:
allánessesagkohok
chá'a apxanák ma'a
aqsok élmomnáwa.

22 “Wesse' egegkok
axta ko'o sélane,
sekxók axta apcheynamo
apkelane aptamheykha,
amonye' axta yaqwayam
elának ma'a ekyókxoho aqsok.
23 Nanók axta
ko'o sélane,
amonye' axta
yaqwayam elának se'e
nélwanmeygkaxa nak.
24 Emonye' axta
ko'o setekkesso,
amonye' axta yaqwayam
kalanaxchek ma'a
wátsam élyawe nak,
tén han wátsam étkók,
keñe han ekheykegkaxa
nak yegmen ektaqmalma.
25 Nanók axta
ko'o setekkesso
Wesse' egegkok,
amonye' axta yaqwayam
enegkenek ma'a egkexe
tén han ma'a meteymog
élekhahéyak nak;
26 meláneykxa axta
makham ma'a xapop
tén han ma'a yókxexma,
keñe han ma'a yagkamex
élánamáxko nak se'e
nélwanmeygkaxa nak.
27 Ekhegkek axta
ko'o m'a apkeláneya
axta néten,
appeykessama axta néten
ma'a wátsam ekwányam,
28 cham'a apkelánéssama
axta ektémakxa ekhéyak
yaphope m'a néten,
keñe han apmeykessessama
axta ekteyapmakxa
yegmen ma'a
wátsam ekwányam
ekmattawóneg nak,
29 apkeltémo axta
megkatyephek chá'a
yegmen wátsam ekwányam
néxa nak chá'a ekyetnamakxa,
appekkenchessama axta
awhak ma'a xapop,
30 ekhegkek axta
ko'o nápakha m'a,
meyke sekyenyaweykha.
Ko'o axta chá'a
sekpeykessáseykekxa
apwáxok ma'a,
yókxoho ekhem axta chá'a
seknéweykha nápaqto';
31 eknéweykha
axta chá'a ko'o
neyseksa m'a
nélwanmeygkaxa
élánamáxche axta,
¡payheykekxeyk axta
ewáxok sekweteya
énxet apheykha!

32 “Étchek, kóleyxho
kaxwo' sekpeywa;
kólyetlow sektémakxa nak
keñe sa' kalpayhekxak
chá'a kélwáxok.
33 Kóleyxho
sélxekmowáseyak;
nágkólyenyow ma'a
negya'áseykegkoho
nak aqsok.
34 Apkeleñémo
énxet ektáha nak
apháxenmo sekpeywa,
apkenmeykha nak
átog exagkok yókxoho
ekhem sélhaxneykha.
35 Hakte cham'a ektáha
nak ko'o séteyeykekxa,
cháxa apwetákxo
ekyennaqte egnények xa,
étak han ektaqmeleykha
apwáxok elanok ma'a
Wesse' egegkok;
36 keñe m'a
énxet ektáha nak
sétnakhasso ko'o,
cháxa aptawásekpoho
apagko' xa;
¡apyókxoho ektáha nak
chá'a setaqnagko ko'o,
cháxa aptáha
apchásekhayo
m'a nétsapma!”
Invitación de la sabiduría
1 ¡La sabiduría está llamando!
¡Gritando está la experiencia!
2 Se para a la orilla del camino
o a la mitad de la calle,
para que todos puedan verla.
3 Se para junto a los portones,
a la entrada de la ciudad,
y grita a voz en cuello:

4 «Gente de todo el mundo,
¡a ustedes estoy llamando!
5 Jovencitos ignorantes,
muchachitos inexpertos,
¡piensen bien lo que hacen!
6 Préstenme atención,
pues voy a decirles algo importante;
7-8 no me gusta la mentira
ni tampoco la hipocresía,
siempre digo la verdad.
9 La gente que sabe entender
reconoce que mis palabras
son justas y verdaderas.
10 No busquen las riquezas,
mejor busquen mis enseñanzas
y adquieran mis conocimientos,
11 pues son más valiosos
que el oro y la plata.
¡Los más ricos tesoros
no se comparan conmigo!

12 »Yo soy la sabiduría,
y mi compañera es la experiencia;
siempre pienso antes de actuar.
13 Los que obedecen a Dios
aborrecen la maldad.
Yo aborrezco a la gente
que es orgullosa y presumida,
que nunca dice la verdad
ni vive como es debido.
14 Yo tengo en mi poder
el consejo y el buen juicio,
el valor y el entendimiento.
15-16 Yo hago que actúen con justicia
reyes, príncipes y gobernantes.
17 Yo amo a los que me aman,
y me dejo encontrar
por todos los que me buscan.
18 Mis compañeras son
la riqueza, el honor,
la abundancia y la justicia.
19 Lo que tengo para ofrecer
vale más que el oro y la plata.
20 Siempre actúo con justicia,
21 y lleno de riquezas
a todos los que me aman.

22-23 »Dios fue quien me creó.
Me formó desde el principio,
desde antes de crear el mundo.
Aún no había creado nada
cuando me hizo nacer a mí.
24 Nací cuando aún no había
mares ni manantiales.
25-26 Nací mucho antes
de que Dios hiciera
los cerros y las montañas,
la tierra y sus paisajes.
27 Yo vi cuando Dios puso
el cielo azul sobre los mares;
28 cuando puso las nubes en el cielo
y cerró las fuentes del gran mar,
29-30 cuando les ordenó a las aguas
no salirse de sus límites.

»Cuando Dios afirmó la tierra,
yo estaba allí, a su lado,
como su consejera.
Mi dicha de todos los días
era siempre gozar de su presencia.
31 El mundo creado por Dios
me llenaba de alegría;
¡la humanidad creada por Dios
me llenaba de felicidad!

32 »Querido jovencito,
¡escúchame bien!
Dios te bendecirá
si sigues mis consejos.
33 Acepta mis enseñanzas;
no las rechaces.
¡Piensa con la cabeza!
34 Si todos los días
vienes a mi casa
y escuchas mis enseñanzas,
Dios te bendecirá.
35 Los que me encuentran,
encuentran también la vida
y reciben bendiciones de Dios;
36 pero los que me ofenden
ponen su vida en peligro;
odiarme es amar la muerte».