Moisés kélenmexeykekxa
1-2 Apkenmexeykekxeyk axta Moisés xama levita, aptáwen neptámen axta m'a Quehat, apwesey axta Coré, Ishar axta apketche, tén han apqántánxo Rubén énxet'ák apagkok, apwesey axta Datán, Abiram, Eliab axta apketchek, tén han On, Pélet axta apketche. Appasmeykekxeyk axta nahan doscientos cincuenta m'a nápakha nak israelitas, cham'a énxet apkelámha apmonye'e nak nepyeseksa énxet'ák, aptáha nak apkeleñama nepyeseksa m'a apkelámha apmonye'e apkelyésamap, tén han ektaqmalma nak chá'a apkelxénamap ekyókxoho yókxexma. 3 Apyókxoho axta apchaqnákxak xa, apkenmexa m'a Moisés tén han Aarón. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—¡Wánxa kólteme kéltémo kóltéhek ekha kéláyo! Apyókxoho énxet'ák apteme apkelpagkanchásamap ma'a Dios, aphegkek han negyeseksa negko'o negyókxoho m'a Wesse' egegkok. ¿Yaqsa ektéma kéxegke kéltéma nak kélámha kélmonye'e ekyawe kéláyo nepyeseksa m'a Wesse' egegkok énxet'ák apagkok?
4 Yetlókok axta nahan apháxaheykenta Moisés ekwokmoho aptekxeya ekpayhakxa nápat xapop apleg'a xa, 5 aptáhak axta apcháneya Coré, tén han ma'a ektáha axta appasmeykekxa:
—Saka axto'ók agko' sa' hegya'ássesagkohok Wesse' egegkok, yaqsa kexaha ektáha apagkok, tén han yaqsa kexaha apkelpagkanma, tén han ekmowána keypetchegwomho'. Wánxa sa' aqsa apwanchek épetchegwomhok ma'a ektáha nak apkelyéseykha. 6 Kólteme sa' se'e: kólsanta sa' apxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok ma'a Coré, tén han ma'a apkelxegexma'a nak, 7 kólxátem sa' átex, tén sa' kólxatmok nahan ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, kólpekken sa' axto'ók ma'a nápaqtók Wesse' egegkok. Énxet apkelyéseykha enxoho m'a Wesse' egegkok, cháxa ektáha appagkanma m'a. ¡Énxet'ák levitas, wánxa kólteme kélteme néten nepyeseksa énxet'ák!
8 Tén axta Moisés aptáha makham apcháneya Coré s'e:
—Levitas, héleyxho sekxo': 9 ¿Kélanagkamcheya kexyókók kéxegke apkelyéseykencha'a axta Israel Dios apagkok nepyeseksa m'a énxet'ák Israel, tén han kélhama chá'a ketók ma'a, tén han kéltéma kéltamheykha m'a Wesse' egegkok nak kélpakxanma appagkanamap apagkok, kéllánéssama chá'a aqsok ma'a énxet'ák? 10 Apmenyeyk xép Wesse' egegkok exek ma'a ketók aphakxa, tén han ma'a nápakha nak énxet'ák apagkok levitas, keñe kaxwók kélámenyého kóltéhek apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. 11 Kélxénáha agkok kéxegke ekmaso m'a Aarón, cháxa kélenmexeyncha'a m'a Wesse' egegkok, xép, tén han m'a apkelxegexma'a nak.
12 Tén axta Moisés apkeltamho kólyentawakxak ma'a Datán, Abiram, Eliab apketchek nak, tén axta aptáha apkelátegmowágko s'e:
—Magmakók negko'o ólxog. 13 ¿Apkenagkamcheya kaxyókak xép sẽlántekkessama m'a apchókxa ényahamakxa nak weyke nagkeygmenek, tén han yányawhéna' apyegmenek, ektémól'a kanyehek ma'a yegmen, yaqwayam helnáhapwak se'e yókxexma meykexa nak énxet, tén han apmáheyo etnehek xép apkemha apmonye' egagkok, ekha kéláyo? 14 Mehennaqlók xép xama enxoho m'a apchókxa ényahamakxa nak weyke nagkeygmenek, tén han yányawhéna' apyegmenek, ektémól'a kanyehek yegmen, mehegméssók han ma'a yókxexma, tén han ma'a émhakxa nak anmen yámet. ¿Apmenyéya exchep yohok aqsa enaqlók apyókxoho énxet ektémól'a m'a meyke apaqta'ák la'a? Ma', mólxegek negko'o m'a.
15 Aplókók apagko' axta m'a Moisés. Aptáhak axta apcháneya Wesse' egegkok se'e:
—¡Ná ema aqsa takha' aqsok apkelmésso naqsa apkelseykentegkesso xa énxet'ák nak! Malyementamák ko'o xama enxoho yámelyeheykok apnaqtósso m'a, matnéssesseykmohok nahan exma ekmaso xama enxoho m'a.
16 Tén axta Moisés aptáha apcháneya Coré s'e:
—Emyenta sa' saka nápaqtók Wesse' egegkok yetlo apkelxegexma'a. Aarón sa' nahan ewakxak ma'a. 17 Kélxama sa' chá'a kólsanták ma'a kélxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok, kólxátem sa' ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam. Eswok sa' xépxa m'a apxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok tén han ma'a Aarón, kólnegkenek sa' nápaqtók Wesse' egegkok yetlo m'a doscientos cincuenta énxet'ák nak.
18 Apkelsánteyk axta chá'a xama m'a apxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok, apxatmégkek axta átex, tén han ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam, apnegkenágkek axta m'a átog nak kélpakxanma apchaqneykekxexa nak chá'a énxet'ák, aphakxa axta m'a Moisés tén han ma'a Aarón. 19 Appenchessek axta apcháncheseykekxa Coré apyókxoho énxet'ák ma'a átog nak kélpakxanma apchaqneykekxexa nak chá'a énxet'ák. Tekkek axta Wesse' egegkok élseyéxma apagkok nápaqta'awók ma'a apyókxoho énxet'ák. 20 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés tén han Aarón se'e:
21 —¡Kólántép sa' nepyeseksa xa énxet'ák nak, amasséssók sa' ko'o ekmanyehe agko'!
22 Apkelháxahanteyk axta eyke ekwokmoho apkeltekxeya élpayhakxa nápaqta'a xapop ma'a. Aptáhak axta s'e:
—Oh Dios, xép apteme apmésso apkelyennaqte apyókxoho énxet'ák. ¿Péya eltaqnaweygkok apyókxoho énxet, eñama apkelane mey'assáxma xama énxet?
23 Aptáhak axta Wesse' egegkok apchátegmowágkokxo Moisés se'e:
24 —Yána elyetnakhak apyókxoho israelitas ma'a kélpakxanma, aphakxa nak ma'a Coré, Datán, tén han Abiram.
25 Apchampákxeyk axta néten Moisés, apkelyetlókek axta nahan ma'a apkelámha apmonye'e nak Israel apmahágko m'a aphakxa axta Datán tén han Abiram. 26 Tén axta aptáha apkeláneya énxet'ák se'e:
—Kólántép apkelpakxeneykegkaxa nak xa énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa, nágkólpaknegwomho aqsa xama enxoho m'a aqsok apagkok nak, hakte kóletsapok katnehek kéxegkáxa, eñama melya'assáxma xa énxet'ák nak.
27 Apkelyetnakha'ak axta énxet'ák ma'a apheykegkaxa axta m'a Coré, Datán, tén han Abiram. Apháha axta átog apkelpakxenéyak ma'a Datán tén han Abiram, yetlo apnaqteyegka'a, tén han apketchek. 28 Aptáhak axta makham Moisés se'e:
—Sa' eyke kélya'ásegwokmo aptáha ko'o seyáphasso Wesse' egegkok apkeltémo alának se'e ekyókxoho aqsok nak, tén han megkatnaha sekmáheyo ahagko' ko'o alána'. 29 Apkeletsekkek agkok chá'a s'e énxet'ák nak, apkeletsapma apagko' enxoho chá'a, ektémól'a m'a apyókxoho énxet'ák, eyke megkatnaha ko'o seyáphasso m'a Wesse' egegkok. 30 Sa' eyke m'a apkelana sa' Wesse' egegkok aqsok magweteya nak katnehek, ekmayheykxo enxoho xapop, élweykeságko sa' ma'a énxet'ák, yetlo m'a ekyókxoho aqsok apagkok ekyetnakxa nak, appallakmo enxoho yetlo apaqta'ák ma'a kañók agko' nak xapop, keñe sa' kólya'ásegwók kéxegke apkelwanyeykha Wesse' egegkok xa énxet'ák nak.
31 Xama axta appenchesa appaqmeyesma m'a Moisés, mayhékxeyk axta xapop kóneg aphágkaxa, 32 kelweykeságkek axta apyókxoho énxet'ák ektáha axta appasmeykekxa m'a Coré, yetlo aphawóxama, tén han ma'a ekyókxoho aqsok apagkok ekyetnakxa nak. 33 Yetlo apaqta'ák axta appallakmok ma'a kañók agko' nak xapop, ekyókxoho aqsok apagkok, tén axta ekwánaqmákxo makham ma'a xapop. Cháxa ektáhakxa axta kélmasséssekmo m'a nepyeseksa israelitas. 34 Xama axta eklegáxko élpayheykha apatña'ák, apkenyahágkek axta m'a apyókxoho israelitas apheykha axta m'a neyáwa apheykegkaxa. Aptáhak axta apkelpaqmeta s'e: “¡Hẽlweykesagkok katnehek negko'óxa kañe' xapop!” 35 Apcháphássek axta han táxa Wesse' egegkok, kelnapchek axta m'a doscientos cincuenta énxet'ák apkelseykekxésso axta m'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.
36 Appaqhetchessek axta Wesse' egegkok ma'a Moisés. Aptáhak axta apcháneya s'e:
37 “Yána elhaxyawássekxak neyseksa táxa eyáléwe kélxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok ma'a Eleazar, Aarón apketche nak, yána sa' epalchessók makhawók ma'a átex éleymomáxche nak makham ma'a kañe' awáxok. 38 Élpagkanamaxche táhak apxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok xa énxet'ák nak, apkeletsapa nak eñama melya'assáxma, hakte kélmeykha axta chá'a yaqwayam kólnegkenwók nahaqtók ko'o m'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok. Kólpeykásekxa sa' xa sawo nak yaqwayam sa' kólyepetchesek émpehek ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok, yaqwayam sa' katnehek ekxénweykekxoho chá'a apkelwáxok kéleysso m'a israelitas.”
39 Apchánchesákxeyk axta kélxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok sawo élyexwase m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eleazar, apkelseykekxa axta m'a énxet'ák apkeletsapa axta eñama élwatno m'a táxa, apkeltamhók axta kólpeykásekxak yaqwayam kólyepetchesek émpehek ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. 40 Cháxa ekteme axta éltennáseykekxoho chá'a eyeysso m'a israelitas, megkamopwána épetchegwomhok chá'a ekwatnamáxchexa aqsok egkések Wesse' egegkok ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, metnaha enxoho Aarón aptawán'ák neptámen; hakte aptemék agkok xa, kaxhok sa' ektáhakxa m'a ektáhakxa axta Coré, yetlo m'a apkelxegexma'a nak. Apyókxoho axta nahan apkelánegkok, ekhawo apkeltamhókxa axta etnehek Wesse' egegkok ma'a Eleazar, apchásennaya axta eltennaksek ma'a Moisés.
41 Keñe axta mók ekhem, apcheynawo apkelpaqmeteyncha'a apyókxoho énxet'ák Israel aptaqnawaya m'a Moisés tén han Aarón. Axta aptáhak apcháneya s'e:
—¡Kélnapchek kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok!
42 Apyókxoho axta apwakhegwokmok ma'a aphakxa axta Moisés tén han Aarón; tén axta apkelenmexákxoho m'a kélpakxanma apchaqneykekxexa nak chá'a énxet'ák. Yetlókok axta nahan eyapma yaphope m'a, tekkek axta Wesse' egegkok élseyéxma apagkok. 43 Tén axta Moisés tén han Aarón, apkelxega apchaqnágwokmo m'a apmonye' nak kélpakxanma apchaqneykekxexa énxet'ák, 44 aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
45 —¡Kólántép sa' nepyeseksa xa énxet'ák nak, amasséssók sa' ko'o ekmanyehe agko'!
Apháxahánteyk axta eyke Moisés tén han Aarón ekwokmoho apkeltekxeya élpayhakxa nápaqta'a xóp, 46 tén axta Moisés aptáha apcháneya Aarón se'e:
—Esanta apxata nak chá'a aqsok ánek ekmátsa ekpaqneyam éten agkok, exátem sa' átex éleñama nak ma'a ekwatnamáxchexa aqsok, tén sa' exatmok nahan ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam; emyekxa sa' heykxe m'a aphágkaxa nak énxet'ák, elmaxna sa' Dios meyaqmagkásekxeyk melya'assáxma m'a, hakte aplókek ma'a Wesse' egegkok, tekkek nahan kaxwók ma'a negmasse ekmaso.
47 Aptemék axta Aarón ma'a aptáhakxa axta apcháneya m'a Moisés, apketchágkokxeyk axta apmeyákxo m'a apchaqnákxexa axta énxet'ák. Tekkessek axta aqsok ekmaso nepyeseksa énxet'ák ma'a negmasse ekmaso apcháphasso axta m'a Dios. Appekkenchek axta Aarón ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam, tén axta apkelmaxneya Dios apkeltamho meyaqmagkásekxeyk melya'assáxma m'a énxet'ák. 48 Apkenegwokmek axta nepyeseksa m'a apkeletsapma axta, tén han ma'a meletsapma axta makham, tén axta ekmassa m'a negmasse, 49 catorce mil setecientos énxet axta apkeletsapak, meyke kélyetsáteykekxa m'a apmonye' apkeletsapma axta, apkelsexnenagkama axta m'a Coré. 50 Xama axta ekmassa m'a negmasse, apmeyákxeyk axta makham Aarón m'a átog nak kélpakxanma apchaqneykekxexa énxet'ák, yaqwayam exnakxohok makham xamók ma'a Moisés.
La rebelión de Coré
1-2 Coré era un levita de la familia de Quehat, y su padre se llamaba Ishar. Coré tenía tres amigos de la tribu de Rubén: Datán y Abiram, que eran hijos de Eliab, y On, hijo de Pélet. Ninguno de ellos quería que Moisés fuera su jefe, y a ellos se les unieron doscientos cincuenta jefes israelitas que eran consejeros de la gente y muy respetados por todos.
3 Coré y su grupo fueron a decirles a Moisés y a Aarón:

—¡Ya estamos hartos de que ustedes se crean los jefes de todos nosotros! Dios está con todo el pueblo, y a todos nos ha elegido para servirle. ¿Por qué quieren hacerlo todo?

4 Cuando Moisés oyó esto, se tiró de cara al suelo, 5-7 y les dijo a Coré y a su grupo:

—¡Ustedes, descendientes de Leví, son los que me tienen harto! Vengan mañana temprano con su brasero para quemar incienso y pónganlo delante de Dios. Entonces Dios elegirá a los que él quiera que le sirvan en el santuario, y solo ellos podrán hacerlo.

8 Luego Moisés le dijo a Coré:

—¡Escúchame, tú y los descendientes de Leví que están contigo! 9 ¿Les parece poco que Dios los haya elegido de entre todos los israelitas para que le sirvan en su santuario? 10 Dios los eligió a ustedes para que estén cerca de él. ¿Por qué ahora quieren ser también sacerdotes? 11 No se están quejando y rebelando contra Aarón sino contra Dios.

12 Luego Moisés mandó llamar a Datán y a Abiram, pero ellos le respondieron:

«No iremos. 13-14 Bastante daño nos has hecho con sacarnos de un país en donde siempre había abundancia de alimentos como lo era Egipto. Tú prometiste llevarnos a un territorio con muchos campos y muchas viñas, en donde siempre habría abundancia de alimentos. ¡Pero solo nos trajiste a morir a un desierto donde no hay nada bueno! ¿Y aun así quieres que te obedezcamos y te sigamos? ¿Crees que estamos ciegos? ¡No queremos verte, ni hablarte!»

15 Moisés se enojó muchísimo y le dijo a Dios: «No aceptes sus ofrendas, Dios mío. Yo nunca les he hecho ningún daño, y ellos jamás me han dado nada. ¿Cómo pueden decir que me aprovecho de ellos?»

16-17 Luego Moisés le recordó a Coré que debía venir al día siguiente con Aarón y los doscientos cincuenta descendientes de Leví, y traer sus braseros para quemar incienso delante de Dios.
Dios castiga a Coré y a sus compañeros
18-19 Al día siguiente, Coré reunió a todos sus compañeros frente al santuario para enfrentarse a Moisés y a Aarón. Cada uno llevaba su brasero encendido. Entonces Dios se presentó con toda su gloria delante del pueblo, 20 y les dijo a Moisés y a Aarón:

21 —¡Aléjense de esta gente, porque ahora mismo los voy a destruir a todos!

22 Moisés y Aarón se tiraron de cara al suelo, y le dijeron a Dios:

—Dios mío, tú que nos das vida a todos, ¡no los mates! ¿Vas a destruirlos por culpa de un solo hombre?

23 Dios le respondió a Moisés:

24 —Diles a todos los israelitas que se alejen de las tiendas de campaña donde están Coré, Datán y Abiram.

25 Moisés se levantó y fue a donde estaban Datán y Abiram. Con él iban los ancianos que eran jefes del pueblo. 26 Y Moisés le dijo a todo el pueblo: «Aléjense de las tiendas de esos malvados, y ni siquiera toquen lo que les pertenece. No sea que por su culpa mueran también ustedes».
27 El pueblo se alejó de Datán, Abiram y Coré, que estaban a la entrada de sus tiendas, con sus mujeres y sus hijos. 28 Entonces Moisés dijo:

«Ahora verán que yo solo sigo órdenes de Dios, y no actúo por mi propia cuenta. 29 Si esta gente muere normalmente, como cualquiera de nosotros, entonces significa que yo hago las cosas por mi cuenta. 30 Pero si Dios hace algo extraordinario, y se abre la tierra y se los traga vivos, no habrá duda de que ellos se rebelaron contra Dios».

31 En cuanto Moisés terminó de hablar, la tierra se abrió 32 y se tragó vivos a todos los que habían seguido a Coré, junto con sus familias y todas sus pertenencias. 33 Así fue como desapareció toda aquella gente.
34 Al ver esto, todo el pueblo salió corriendo y gritando: «¡Vámonos de aquí! ¡No sea que también a nosotros nos trague la tierra!»
35 Enseguida, Dios envió un fuego, y los doscientos cincuenta descendientes de Leví murieron quemados.

36 36 (17.1) Luego Dios le dijo a Moisés:

37-38 37-38 (17.2-3) «Dile a Eleazar que les quite los braseros a esos malvados y apague el fuego que todavía tienen. Yo he purificado ya los braseros con fuego, y ahora los descendientes de Aarón los usarán para mi servicio. Hagan láminas con el metal de los braseros, y cubran con ellas el altar. Así todos los israelitas tendrán presente lo que pasó y quedarán advertidos».

39-40 39-40 (17.4-5) Eleazar hizo todo tal y como Dios se lo había ordenado a Moisés, y los israelitas quedaron advertidos de que nadie podía acercarse al altar para quemar incienso, a menos que fuera descendiente de Aarón. De lo contrario podría perder la vida como Coré y sus compañeros.
El pueblo vuelve a rebelarse
41-43 41-43 (17.6-8) Al día siguiente, todo el pueblo se reunió y empezó a acusar a Moisés y a Aarón. Querían hacerles daño y les decían: «¡Por culpa de ustedes se está muriendo el pueblo de Dios!»
Entonces ellos dos entraron en el santuario, y la nube los cubrió. Allí Dios se presentó con toda su gloria, 44 44 (17.9) y le dijo a Moisés: 45 45 (17.10) «Aléjense de esta gente, porque la voy a destruir ahora mismo».
Moisés y Aarón se tiraron de cara al suelo, 46 46 (17.11) y Moisés le dijo a Aarón: «Dios está muy enojado, y está castigando a la gente. Así que toma el brasero, ponle carbones encendidos del altar, y échale incienso; ve luego a donde están los israelitas, y pídele a Dios que los perdone».
47 47 (17.12) Aarón hizo lo que Moisés le dijo, y fue a donde estaba el pueblo. Al ver que Dios los estaba castigando, empezó a quemar incienso y a pedirle a Dios que los perdonara. 48 48 (17.13) Aarón, por su parte, se paró entre la gente que ya estaba muerta y la que todavía estaba viva, y así detuvo el castigo de Dios.
49 49 (17.14) Ese día murieron catorce mil setecientas personas, sin contar a las que habían muerto junto con Coré.
50 50 (17.15) Cuando dejó de morir la gente, Aarón regresó al santuario para reunirse con Moisés.