Jesús tén han Zaqueo
1 Aptaxnegweykmek axta Jesús ma'a Jericó, tén axta apyeykhaya aptaxnama nepyeseksa tegma apwányam. 2 Axta aphak nahan xama énxet ekxámokma axta aqsok apagkok ma'a apwesey axta Zaqueo, apteme axta apkemha apmonye' nepyeseksa m'a énxet'ák apkelmomo axta chá'a selyaqye yaqwayam kólsakxak Roma. 3 Apkeltémók axta eykhe nahan étak Jesús xa énxet nak, axta eyke eteyk, hakte apxámok axta énxet, apyaqwátawók axta nahan ma'a Zaqueo. 4 Axta keñamak apketcheykegko apmaheykegko apmonye', apkenátweykmek axta nahan xama yámet ma'a yaqweykenxa axta eyeykhágwók ma'a Jesús, yaqwayam enxoho éta'. 5 Xama axta apyeykhágweykmo Jesús ma'a, apsekheykekxók axta néten. Tén axta aptéma apkenagkama s'e:
—Zaqueo, etyep sa' heykxa xa, hakte sakhem sa' ko'o axnók ma'a apxagkok.
6 Appekheyáseykha axta nahan apteyapma m'a Zaqueo, apmomchek axta nahan takha' Jesús yetlo ekpayheykekxa apwáxok. 7 Xama axta apkelweteya énxet'ák xa, apyókxoho axta apkelxéneykha ekmaso m'a Jesús, apkelxeyenma apmaheykegko apmáheyo exnók apxagkok ma'a xama énxet mey'assáxma. 8 Tén axta apkempeykekxo néten ma'a Zaqueo. Axta aptemék apkenagkama Wesse' egegkok se'e:
—Wesse', elano, almésagkok sa' ko'o énxet meyke aqsok nekha ekyókxoho aqsok ahagkok ekyetnakxa nak; ekmenyexchessegkek axta agkok nahan ko'o xama aqsok apagkok xama énxet, cuatro sélmeyáseykekxoho aqsok sa' atnehek ayeykhássamho'.
9 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Sakhem ekwa'a nélwagkásamáxche teyp se'e tegma nak, hakte Abraham aptáwen neptámen nahan se'e énxet nak. 10 Hakte apwayak axta aptáha nak Apketche énxet yaqwayam elchetmok tén han elwagkasek teyp ma'a énxet'ák apkelxegányam nak.
Jesús apyetcháseykekxoho selyaqye
11 Apkellegayak axta énxet'ák apxeyenma axta Jesús xa aqsok nak, tén axta apkeltennáseykencha'a xama aqsok apyetcháseykekxoho, hakte ketók axta m'a Jerusalén, apkenagkamchek axta anhan kawak heykxa énxet'ák ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
12 Axta aptemék apkelanagkama s'e: “Aphegkek axta xama énxet wesse' apketche, apmaheykegko axta makhawo' mók apkelókxa, yaqwayam enxoho kólteméssesek wesse' apwányam, keñe éxyók makham ma'a apkeñémekxa. 13 Apkelwóneykha axta diez apkeláneykha amonye' apxega, apkelmeyáseykegkek axta chá'a xama xama selyaqye ekyawe agko'. Tén axta aptéma apkelanagkama s'e: ‘Kólteméssesha sa' se'e selyaqye nak ekwokmoho sekwa'akto sa' makham.’ 14 Aptaqnagkamchek axta eyke m'a énxet'ák apchókxa xamo' axta, apkeláphássegkek axta neptámen énxet kéltémo etnehek exének se'e: ‘Mogmenyeyk negko'o etnehek wesse' apwányam egagkok xa énxet nak.’
15 “Kélteméssessegkek axta eyke wesse' apwányam, tén axta aptaqhémo makham apchókxa. Xama axta apweykekxo, apkeltémók axta kólnaqlósawakxak ma'a apkeláneykha apkelmeyáseykegko axta selyaqye, yaqwayam enxoho ey'asagkohok háxko ekwánxa chá'a apyáncháseykekxa selyaqye xama. 16 Apweykekxeyk axta m'a apmonye' axta apye'eykekxa, axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', diez egweykmok eyánte m'a selyaqye apagkok axta.’ 17 Axta aptemék apchátegmoweykegko wesse' apwányam se'e: ‘Táse', xép apteme kélásenneykha ektaqmalma aptémakxa; atnéssesek sa' ko'o exchep apkeláneykha diez tegma apkelyawe, hakte aptaqmelchessegkek ma'a aqsok étkok sekmésso axta.’ 18 Apweykekxeyk axta nahan ma'a pók. Axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', cinco weykmok eyánte m'a selyaqye apagkok axta.’ 19 Axta aptemék nahan apchátegmoweykegko s'e: ‘Xép sa' etnehek apkeláneykha cinco tegma apkelyawe.’
20 “Keñe axta apweykekxo nahan ma'a pók, axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', keso selyaqye apagkok axta s'e. Apáwa axta ekpextehetchessók sektaqmelchessessama; 21 hakte eyáyak axta ko'o exchep, hakte xép apteme énxet segyáteyeykegkoho, apkelmeykekxohol'a chá'a m'a melméssamakxa nak, apnakxamól'a nahan chá'a m'a megkatnahakxa nak apkeneykekxa.’ 22 Tén axta wesse' apwányam aptéma apkenagkama s'e: ‘Kélásenneykha ekmaso aptémakxa, appeywa apagko' xép keñamak sekyekpelchawo. Kaxtemék axta exchep apya'áseykegkoho sekteme ko'o sélyáteyeykegkoho énxet, tén han sélmeykekxoho chá'a aqsok ma'a malméssamakxa nak, tén han seknakxamo chá'a aqsok ekyexna m'a megkatnahakxa nak séneykekxa, 23 ¿yaqsa axta ektéma mesama selyaqye ahagkok ma'a kélnegkenweykekxexal'a chá'a selyaqye, yaqwayam enxoho hegkeyásekxak selyaqye ahagkok sekwa'akto enxoho exagkok yetlo sekxaweykekxoho néten ekyaqmageykekxa kélmeykha m'a selyaqye ahagkok?’ 24 Tén axta aptéma apkelanagkama énxet'ák apchaqneykha axta m'a: ‘Kólyementemekxa selyaqye, kólmeyásekxa sa' ma'a ekyetna nak apyáncháseykekxa diez selyaqye.’ 25 Axta eyke aptemék apkelátegmoweykegkokxo énxet'ák se'e: ‘Wesse', ¡yetneyk eyke kaxwók mók diez selyaqye m'a!’ 26 Axta aptemék apchátegmoweykegko wesse' apwányam se'e: ‘Éltennássek ko'o kéxegke ekyetnakxa enxoho aqsok, kólmeyásekxohok sa' makham mók; keñe sa' ma'a meyke nak aqsok, kóltápexchásseshok sa' kólyementemekxak ma'a ekyetnakxa enxoho ántawo'. 27 Keñe sa' ma'a sénmexeykha nak ko'o, memáheyo nak hetnehek ko'o wesse' apwányam apagkok, kólnaqlanta sa' se'e, kólnáhap sa' nahaqtók ko'o.’”
Jesús aptaxnegwayam Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)
28 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús apmeyeykekxo Jerusalén natámen apteme appeywa xa. 29 Xama axta apweykekxo m'a keto' nak Betfagé, tén han Betania, nekha axta m'a egkexe ekwesey nak élaqneykegkaxa Olivos, apkeláphássegkek axta apqánet apkeltáméséyak. 30 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kólmohok hana nátegma egmonye' nak, kélwokmek sa' agkok ma'a, kólwetágwók sa' xama yámelyéheykok kéltete m'a, megkántamaxche nak makham. Kóllekes sa' táma', keñe sa' hélyentegkásenták ko'o. 31 Apkelmaxneyáha sa' agkok nahan xama énxet yaqsa ektáha kéllekkesa nak táma', kóltennés sa' apkepmenyého m'a Wesse' egegkok.
32 Apkelxegamchek axta m'a Jesús apkeltáméséyak, apkelwetágweykmek axta nahan ma'a aptémakxa axta apkelanagkama m'a Jesús. 33 Xama axta aplekkessama táma' m'a yámelyéheykok, axta aptemék apkelmaxneyeyncha'a ektáha axta ótep se'e:
—¿Yaqsa ektáha kéllekkesa nak táma'?
34 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Wesse' egegkok apmenye'.
35 Apkeltahanchessegkek axta apkelaqlamap ma'a yámelyéheykok, tén axta apyentegkáseykekxo m'a Jesús, kéltémók axta nahan yántek. 36 Apkelpeykeseykegkek axta nahan chá'a apkelaqlamap ámay énxet'ák, apweykenxa axta chá'a Jesús apchaqneykegkaxa neyseksa apxega. 37 Xama axta apchágketchesseykekxo m'a ekweyweykentamxa axta xapop ma'a ámay nak Egkexe élaqneykegkaxa Olivos, apkelwónchessegkek axta élpayheykekxa apkelwáxok apyókxoho m'a ektáha axta apkelyetlo, apkelteméssessegkek axta apcheymákpoho Dios eñama m'a ekyókxoho aqsok sempelakkasso nak agweta', apkelweteya axta. 38 Axta aptemék se'e:
—¡Tásek sa' katnehek apxénamap Wesse' apwányam apwa'a nak Wesse' egegkok apcháphasso! ¡Keytek sa' meyke ektáhakxa egwáxok ma'a néten, kólteméssesek sa' apcheymákpoho Dios apha nak néten!
39 Keñe axta nápakha fariseos appaxqéyak axta nahan ma'a énxet'ák aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, elpaqhetches énxet'ák apkelyetláyam nak.
40 Axta eyke aptemék Jesús apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke, apkelwanmeyágkek agkok xa énxet'ák nak, kalpáxamha sa' ma'a meteymog.
41 Xama axta apweykekxo m'a ketók Jerusalén, apkelekxagweykha axta apkelányo apweteya m'a tegma apwányam. 42 Axta aptemék se'e: “¡Awanhek eykhe ko'o séltémo kólyekpelchágwók kéxegke aqsok ekmowána nak kagkések meyke ektáhakxa kélwáxok se'e kaxwo' nak! Chápomáxcheyk eyke kaxwók kéxegke xa, megkólwanchek nahan kólweta'. 43 Kammok sa' ekhem yaqwánxa kóllegássesagkohok kéxegke, cham'a yaqwánxa sa' yahaxtamok kélnepyáwa kéxegke m'a kélenmexma, ewakhak sa', máxa sa' nahan eleñék apketámeyam, 44 emasséssamhok apagko' sa' nahan. Elnápok sa' nahan énxet'ák apheykha nak xa, megyémek sa' nahan xama enxoho meteymog ektaháneykekxa mók, hakte megkólya'ásegweykekxohok kéxegke m'a apya'áya axta Dios yaqwayam elwagkasek teyp kéxegke.”
Jesús apcháxñesso kañe' tegma appagkanamap
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)
45 Aptaxnegweykmek axta Jesús tegma appagkanamap natámen xa, yetlómók axta nahan apkelántekkesso m'a énxet'ák apkexeykekxa axta aqsok ma'a. 46 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: ‘Ektamhomaxchexa nempeywa nélmaxnagko sa' katnehek exagkok’, apkelyexánegweykenxa apkelmenyexma eyke kélteméssessók kéxegke.
47 Yókxoho ekhem axta nahan chá'a apkelxekmósso Jesús énxet'ák ma'a kañe' tegma appagkanamap, keñe axta m'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, tén han ma'a apkelámha apmonye'e axta m'a tegma apwányam apkelchetamsama yaqweykenxa etnehek yaqhek. 48 Axta eyke elweteykekxak yaqweykenxa etnahagkok, hakte apyókxoho énxet axta aptaqmelchessamók apháxenmo m'a ektémakxa axta apkeltenneykha m'a Jesús.
Zaqueo
1 Jesús entró en Jericó. 2 Allí vivía Zaqueo, un hombre muy rico que era jefe de los cobradores de impuestos. 3 Zaqueo salió a la calle para conocer a Jesús, pero no podía verlo, pues era muy bajito y había mucha gente delante de él. 4 Entonces corrió a un lugar por donde Jesús tenía que pasar y, para poder verlo, se subió a un árbol de higos.
5 Cuando Jesús pasó por allí, miró hacia arriba y le dijo: «Zaqueo, bájate ahora mismo, porque quiero hospedarme en tu casa.»
6 Zaqueo bajó enseguida, y con mucha alegría recibió en su casa a Jesús.
7 Cuando la gente vio lo que había pasado, empezó a criticar a Jesús y a decir: «¿Cómo se le ocurre ir a la casa de ese hombre tan malo?»
8 Después de la comida, Zaqueo se levantó y le dijo a Jesús:

—Señor, voy a dar a los pobres la mitad de todo lo que tengo. Y si he robado algo, devolveré cuatro veces esa cantidad.

9 Jesús le respondió:

—Desde hoy, tú y tu familia son salvos, pues eres un verdadero descendiente de Abraham. 10 Yo, el Hijo del hombre, he venido para buscar y salvar a los que viven alejados de Dios.
Los diez empleados
11 Jesús estaba muy cerca de la ciudad de Jerusalén, y la gente que lo escuchaba creía que el reino de Dios comenzaría de inmediato. 12 Entonces Jesús les puso este ejemplo:

«Un príncipe fue nombrado rey de su país, y tuvo que hacer un largo viaje para que el emperador lo coronara. Después de la coronación, volvería a su país. 13 Por eso llamó a diez de sus empleados. A cada uno le dio cierta cantidad de dinero, y le dijo: “Haz negocios con este dinero, hasta que yo vuelva.”
14 »Pero la gente de aquel país no quería a este príncipe, así que envió a un grupo de personas con este mensaje para el emperador: “No queremos que este hombre sea nuestro rey.”
15 »Sin embargo, el príncipe fue coronado rey y, cuando regresó a su país, mandó llamar a los diez empleados encargados del dinero, para ver cómo les había ido.
16 »Llegó el primero de ellos, y dijo: “Señor, hice negocios con el dinero, y gané diez veces más de lo que usted me dio.” 17 El rey le dijo: “¡Excelente!, eres un empleado bueno. Ya que cuidaste muy bien lo poco que te di, te nombro gobernador de diez ciudades.”
18 »Llegó el segundo empleado y dijo: “Señor, hice negocios con el dinero, y gané cinco veces más de lo que usted me dio.” 19 El rey le dijo: “Tú serás gobernador de cinco ciudades.”
20-21 »Después llegó otro empleado y dijo: “Señor, yo sé que usted es un hombre muy exigente, que pide hasta lo imposible. Por eso me dio miedo, así que envolví el dinero en un pañuelo y lo guardé. Aquí se lo devuelvo todo.” 22 El rey le respondió: “Eres un empleado malo. Tú mismo te has condenado con tus propias palabras. Si sabías que soy muy exigente, y que pido hasta lo imposible, 23 ¿por qué no llevaste el dinero al banco? Así, cuando yo volviera, recibiría el dinero que te di, más los intereses.”
24 »El rey les ordenó a unos empleados que estaban allí: “Quítenle a este el dinero, y dénselo al que ganó diez veces más de lo que recibió.” 25 Pero ellos le contestaron: “Señor, ¿por qué a él, si ya tiene diez veces más?”
26 »El rey les respondió: “Les aseguro que, al que tiene mucho, se le dará más; pero al que no tiene, hasta lo poquito que tiene se le quitará. 27 En cuanto a mis enemigos, tráiganlos y mátenlos delante de mí, porque ellos no querían que yo fuera su rey.”»
Jesús entra en Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)
28 Jesús terminó de hablar y siguió su camino hacia Jerusalén. 29 Cuando llegó cerca de los pueblos de Betfagé y Betania, se detuvo junto al Monte de los Olivos. Allí les dijo a dos de sus discípulos: 30 «Vayan al pueblo que está allá. Tan pronto entren, van a encontrar un burro atado. Nadie ha montado antes ese burro. Desátenlo y tráiganlo. 31 Si alguien les pregunta por qué lo desatan, respondan: “El Señor lo necesita.”»
32 Los dos discípulos fueron al pueblo y encontraron el burro, tal como Jesús les había dicho. 33 Cuando estaban desatándolo, los dueños preguntaron:

—¿Por qué desatan el burro?

34 Ellos contestaron:

—El Señor lo necesita.

35 Luego se llevaron el burro, pusieron sus mantos sobre él, y ayudaron a Jesús para que se montara.
36 Jesús se dirigió a Jerusalén, y muchas personas empezaron a extender sus mantos en el camino por donde él iba a pasar. 37 Cuando llegaron cerca del Monte de los Olivos y empezaron a bajar a Jerusalén, todos los seguidores de Jesús se alegraron mucho. Todos gritaban y alababan a Dios por los milagros que Jesús había hecho, y que ellos habían visto. 38 Decían:

«¡Bendito el rey
que viene en el nombre de Dios!

¡Que haya paz en el cielo!

¡Que todos reconozcan
el poder de Dios!»

39 Entre la gente había también unos fariseos, y le dijeron a Jesús:

—¡Maestro, reprende a tus discípulos!

40 Jesús les contestó:

—Les aseguro que si ellos se callan, las piedras gritarán.

41 Cuando Jesús estuvo cerca de Jerusalén y vio la ciudad, lloró 42 y dijo:

«¡Habitantes de Jerusalén! ¡Cómo me gustaría que hoy ustedes pudieran entender lo que significa vivir en paz! Pero no, ustedes son incapaces de comprenderlo. 43 Llegará el momento en que sus enemigos vendrán, y harán rampas alrededor de la ciudad para atacarla por todos lados. 44 La destruirán por completo, y no dejarán en pie una sola pared. Todos ustedes morirán, y sufrirán todo esto, porque no quisieron reconocer que Dios me envió a salvarlos
Jesús y los comerciantes del templo
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)
45 Cuando Jesús entró en la ciudad de Jerusalén, fue al templo y comenzó a sacar a todos los vendedores que allí estaban, 46 y les dijo: «Dios dice en la Biblia: “Mi casa será una casa de oración”; ¡pero ustedes la han convertido en cueva de ladrones!»
47 Jesús iba al templo todos los días para enseñar. Los sacerdotes principales, los maestros de la Ley y los líderes del pueblo planeaban cómo matarlo; 48 pero no podían hacer nada contra él, pues la gente quería escuchar sus enseñanzas.