Rubén, Gad tén han nápakha Manasés énxet'ák apagkok apkelweykekxa makham apkeleñamakxa'
1 Apkeláneyáha axta Josué m'a Rubén nak énxet'ák apagkok tén han ma'a Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. 2 Aptáhak axta apkeláneya: “Kélláneyak kéxegke ekyókxoho m'a apkeltémókxa axta kóllának ma'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha, kélyaheykekxók han ekyókxoho m'a séltémókxa nak kóltéhek. 3 Megkólwátésseykmok makham kélpaxqeykha kélnámakkok, ekwokmoho makham se'e negwánxa nak, kélláneykegkek meyke kélyenseyam ma'a apkeltémókxa nak antéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke. 4 Apkelanak kaxwók ma'a apkeltennassama axta elána', aptaqmelchessáseykxeyk han apheykha m'a kélyáxeg'a, kólmeyekxa sa' kaxwók ma'a kéleñamakxa kélpakxeneykegkaxa axta, xapop apméssamakxa axta m'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha, teyp nak ma'a wátsam Jordán, ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem. 5 Wánxa eyke aqsa séltamho kóllanagkok meyke kélyenseyam ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios, tén han segánamakxa apmésso axta Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha. Kólásekhoho Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke, kólyetlow chá'a m'a ámay apagkok, kólyahakxoho han ma'a apchánamakxa nak antéhek, kólyetlow chá'a meyke kélyenseyam ekweykmoho kañók agko' kélwáxok, tén han ekweykmoho m'a élchetámeykegkaxa nak kélwáxok.”
6 Apkelmaxnessásegkek axta han Josué apkeltamho epasmok Dios natámen xa, tén axta apkeláphasa eltaqhohok makham, apkelmeyákxeyk axta m'a apheykegkaxa axta.
7 Apméssegkek axta Moisés xapop apagkok nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok ma'a yókxexma Basán. Tén axta han ma'a pók nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok apméssama Josué xapop apagkok ma'a nepyeseksa nak israelitas, halep nak Jordán, ekpayho nak ektaxnegwánxa ekhem, apkelmaxnéssessek axta apkeltamho epasmok Dios ma'a apmonye'e axta, keñe axta apkeltamho eltaqhohok makham. 8 Aptáhak axta apkeláneya s'e: “Kéltaqháwok kaxwók kéxegke yetlo ekxámokma aqsok kélagkok, tén han ekxámokma kélnaqtósso, yetlo sawo ekyátekto élmomnáwa, sawo élmope élmomnáwa, sawo élyexwase, tén han sawo élyentaxno, tén han apxámokma apagko' apáwa. Kólmesák sa' nekha kélnámakkok se'e aqsok kélyementaméyak nak kélenmexma.”
9 Cháxa ektáhakxa axta apkeltaqháwo Rubén énxet'ák apagkok, tén han ma'a Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, apkexeykxo m'a nápakha nak énxet'ák Israel, apheykha axta m'a Siló, cham'a yókxexma nak Canaán, apkeltaqháwok axta makham apkelmeyákxo m'a yókxexma Galaad, cham'a xapop apmomakxa axta, apkeltémókxa axta emok ma'a Wesse' egegkok, apchásenneykekxo axta m'a Moisés.
Aqsok ekwatnamáxchexa ekyetnama nak nekha Jordán
10 Xama axta apkelwákxo neyáwa wátsam Jordán ma'a Rubén nak énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, axta eyke makham ma'a xapop apagkok nak cananeos, apkelánegkek axta ekwatnamáxchexa aqsok ekyawe agko' ma'a neyáwa nak wátsam Jordán. 11 Apkellegágweykxeyk axta amya'a m'a pók israelitas, apkelánegko ekwatnamáxchexa aqsok néxa xapop Canaán ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, neyáwa nak Jordán, xapop apagkok axta m'a israelitas; 12 xama axta apkelleg'a m'a pók nak israelitas, apchaqnákxeyk axta m'a Siló, yaqwayam elmahagkok elnapakpok ma'a énxet'ák nak. 13 Apmonye' axta sekxók kélaphásak ma'a Finees, Eleazar axta apketche, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, yaqwayam emhagkok ma'a Galaad, apkelhákxexa axta m'a Rubén énxet'ák apagkok, tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. 14 Apkelyetlókek axta han diez apkelámha apmonye'e axta m'a israelitas, ektáha axta chá'a apkemha apmonye' nepyeseksa apnámakkok, tén han énxet'ák apagkok. 15 Apyókxoho axta apkelmahágkok Galaad xa, apkelhákxexa axta m'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
16 —Nenxénchek negko'o apkelpeywa m'a Wesse' egegkok énxet'ák apagkok. Apyókxoho énxet'ák apkeltamhók elya'asagkohok se'e aqsok kéllana nak kélenmexa m'a Dios nak Israel ¿Yaqsa ektáha kélyenyawa nak? ¿Yaqsa ektáha kéltáha nak kéllane kélagko' kéxegke m'a ekwatnamáxchexa aqsok énmexma nak ma'a Wesse' egegkok? 17 ¿Asextók enxeykel'a mólya'assáxma nenláneykegko axta m'a yókxexma Peor, mehegkexeykekxo nak makham senteme ekweykmo makham se'e kaxwo' nak, apkeletsapma axta apxámokma apagko' Wesse' egegkok énxet'ák apagkok? 18 ¿Péya kólwátesagkok kaxwók kéxegke kélyetleykha Wesse' egegkok? Kélenmexákxeyk sa' agkok kéxegke sakhem Wesse' egegkok, saka sa' eltaqnaweygkok apyókxoho israelitas. 19 Xénchek agkok kélwáxok kéxegke ekmaso s'e xapop magmowána ólpeykeshok Wesse' egegkok, ekpehewayam axta kélxawe, hẽlyetlakxa sa' ma'a Wesse' egegkok nak xapop apagkok, apyetnamakxa nak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. Kólma sa' yókxexma negyeseksa nak negko'o, eyke nágkólenmexekxa Wesse' egegkok tén han negko'óxa kóllának mók ekwatnamáxchexa aqsok megkatnaha nak Dios Wesse' egegkok apagkok. 20 Kaxénwakxoho sa' kélwáxok ma'a Acán, Zérah axta apketche, apkelánéyak axta mey'assáxma apkelmoma m'a aqsok élxénamaxche axta kólmasséssók, axta keñamak apkelsexnáneyágko apyókxoho énxet'ák Israel apkeltaqnaweygko m'a Wesse' egegkok. ¡Háwe axta han Acán apxakkók apketsapma eñama mey'assáxma!
21 Apkelátegmowágkek axta apkelámha apmonye'e israelitas ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok:
22 —Apya'ásegkok negko'o Wesse' egegkok, apteme nak Dios ekyókxoho aqsok ekha élmowancha'a nak, manláneya negko'o ekwatnamáxchexa aqsok eñama nénmexeykekxa', essenhan negyamasma. Apya'ásegko', apkelya'assásegkok nahan kélyókxoho kéxegke; naqsók sa' agkok negko'o nénmexeykekxo m'a, ¡tásek hẽlnápekxa'! 23 Nenláneykegkek agkok negko'o s'e ekwatnamáxchexa nak aqsok yaqwayam agyenyók Wesse' egegkok, essenhan yaqwayam agwatnések aqsok kéltósso, tén han ma'a aqsok negmésso naqsa nak aqsok ekyexna kélcheneykekxa, essenhan ma'a aqsok nénnapma segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho, Wesse' egegkok apagko' sa' hẽllegássesagkoho'. 24 Nenlánéyak negko'o m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok, hakte tamheykha egwáxok xama ekhem etnehek yának egketchek nak negko'o m'a kélketchek nak kéxegke: ‘¡Háwe kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok, cham'a Dios apagkok nak Israel! 25 Appekkenmeyk axta Wesse' egegkok wátsam Jordán yaqwayam hẽxpánchesek negko'o kéxegke, kéltáha nak Rubén énxet'ák apagkok, keñe han Gad énxet'ák apagkok. Megkapayhawok kéxegke kóllanha Wesse' egegkok.’ Keñe sa' kélketchek nak kéxegke yának elwátésagkok apteme apcháyo Wesse' egegkok ma'a egketchek nak negko'o. 26 Cháxa keñamak ekxeyenma nak egwáxok anlának xama ekwatnamáxchexa aqsok, háwe yaqwayam agmések aqsok negwatnésso m'a Wesse' egegkok, háwe han yaqwayam ansakxések mók aqsok nélnapma, 27 wánxa yaqwayam katnehek ekxeyenweykekxoho chá'a egwáxok negko'o tén han kéxegke, keñe han ma'a entawán'ák nentámen nak, negmowána chá'a negko'o magyensemek nélpeykessamo m'a Wesse' egegkok, keñe han ólwakxak ma'a aphakxa nak yetlo nenseykekxésso aqsok nélwatno, tén han ma'a aqsok nélnapma nak ekyaqmageykekxa mólya'assáxma, tén han segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho. Tén sa' ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak kéxegke, mopwanchek etnehek elának entawán'ák nentámen nak negko'o: ‘Háwe kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok.’ 28 Xeyenmeyk negko'o egwáxok aptáha enxoho hegának xama énxet, essenhan aptáha enxoho yának ma'a entawán'ák nentámen nak, keñe egwanchek negko'o antéhek agátegmowagkok se'e: ‘¡Kóllano! Apkeláneykegkek negko'o ẽlyapmeyk nanók se'e ekwatnamáxchexa nak aqsok apagkok ma'a Wesse' egegkok, háwe yaqwayam kólwatnések ma'a aqsok kéltósso, háwe han yaqwayam kólnáhakkasek, wánxa aqsa yaqwayam katnehek chá'a ekxeyenweykekxoho egwáxok negko'o tén han kéxegke.’ 29 Mogwanchek negko'o ónmexekxak ma'a, mogwanchek han agyenyók, mogwanchek han anlának mók ekwatnamáxchexa aqsok yaqwayam agwatnek ma'a aqsok kéltósso, essenhan ansakxak ma'a aqsok negmésso naqsa kélcheneykekxa nak ekyexna, essenhan han ma'a mók aqsok nélnapma, megkatnaha enxoho m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok apagkok ma'a Dios Wesse' egegkok, ekyetnama nak ma'a ekpayho nak tegma appagkanamap apagkok.
30 Xama axta apkelleg'a aptáhakxa apkelpeywa Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Finees, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak apheykegkaxa, keñe han ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a nepyeseksa apnámakkok ektáha axta apkelyetlo, leyawók axta apkelwáxok. 31 Tén axta Finees, apketche axta m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eleazar, aptáha apkeláneya s'e:
—Negya'ásegkók kaxwók apha negyeseksa Wesse' egegkok, hakte megkólmakók kéxegke kólenmexekxak ma'a, ẽlwagkassek negko'o teyp kéxegke, mehẽllegássesagkók sa' ma'a Wesse' egegkok.
32 Keñe axta natámen xa, cham'a Finees tén han ma'a ektáha axta apkelyetlo, apkeltaqháwok axta apkelmeyákxo makham ma'a Canaán, apkeleñama m'a Galaad, apheykegkaxa axta m'a israelitas. Xama axta apkeltennássekxo apheykha axta Canaán aptáhakxa apkelátegmowéyak ma'a pók énxet'ák nak Israel, 33 leyawók axta apkelwáxok, keñe apkelpeykásawo Dios. Massék axta apkelxéna kaxwók ektamagkok ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, massék axta apkelxéna emasséssók xapop apagkok. 34 Apteméssessek axta ekwesey Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad ekwatnamáxchexa aqsok. “Ekxeyenweykekxoho egwáxok”, aptáha apkelpeywa s'e: “Keso ekwatnamáxchexa aqsok katnehek sa' ekxeyenweykekxoho kélwáxok negyeseksa negko'o Wesse' egegkok apteme Dios.”
Las tribus que regresan a su territorio
1 Después que Josué repartió la tierra, mandó llamar a las tribus de Rubén, Gad y Manasés Oriental, 2 y les dijo:

«Ustedes obedecieron todas las órdenes que recibieron de Moisés, y también han obedecido las mías. 3 Han tenido mucho cuidado de obedecer todos los mandamientos de nuestro Dios, y siempre han estado al lado de sus hermanos israelitas para ayudarlos. 4 Ahora ellos tienen paz, tal como se lo prometió nuestro Dios. Pueden regresar a los territorios que conquistaron al este del río Jordán, a las tierras que Moisés les dio. 5 Pero no se olviden de cumplir sus órdenes. Amen a Dios y hagan lo que él quiere. Obedezcan todos sus mandatos y manténganse fieles a él. Sírvanle de todo corazón y con todas sus fuerzas.
6-9 »Ustedes regresan ahora con muchas riquezas. Les han quitado a sus enemigos vacas, ovejas, oro, plata, bronce, hierro y gran cantidad de ropa. Compartan todo eso con sus familiares.
»Le pido a Dios que los bendiga y los trate bien. Pueden regresar a sus tierras».

Las tribus de Rubén y de Gad dejaron a los demás israelitas en Siló, en la región de Canaán, y regresaron a sus territorios. Se fueron a la región de Galaad, que habían conquistado por una orden de Dios recibida a través de Moisés. Moisés ya le había asignado tierras a media tribu de Manasés en Basán, al este del río Jordán.
Josué, por su parte, le asignó tierras a la otra mitad de Manasés, al oeste del Jordán, por lo que ellos se quedaron en Siló con el resto de los israelitas.
El altar al este del Jordán
10 Cuando las tribus de Rubén, Gad y Manasés Oriental llegaron a la región del Jordán, antes de cruzar el río levantaron un gran altar. 11 Los demás israelitas se enteraron de que esas tribus habían levantado un altar en territorio israelita, en la frontera de Canaán sobre la ribera oeste del río Jordán. 12 En cuanto lo supieron, todos los soldados en Siló se reunieron para ir a pelear contra las otras dos tribus y media. 13 Pero antes enviaron a Finees, hijo del sacerdote Eleazar, para hablar con las tribus de Rubén, Gad y Manasés Oriental, que estaban en Galaad. 14 Con él iban también diez jefes de grupos familiares, uno por cada tribu israelita. 15 Al llegar a la tierra de Galaad, en donde estaban las dos tribus y media, 16 hablaron con ellos de parte de todo el pueblo de Dios, y les dijeron:

—¿Por qué han traicionado al Dios de Israel? ¿Por qué han levantado este altar en rebeldía contra Dios? 17 ¿Se acuerdan del pecado que cometimos en Peor, y de la terrible enfermedad con que Dios nos castigó? Todavía estamos sufriendo las consecuencias, 18 ¿y ahora van a dejar de obedecerle? ¿No se dan cuenta de que, si hoy se ponen ustedes rebeldes, mañana Dios castigará a todos los israelitas?
19 »Si les parece que en el territorio que les ha tocado no pueden adorar a Dios, vengan al lugar que Dios ha elegido para adorarlo. Busquen un lugar en nuestro territorio donde puedan establecerse, pero no se rebelen contra Dios. Si se apartan de él, también nosotros resultaremos culpables. Así que no levanten otro altar aparte del altar de nuestro Dios. 20 No se olviden nunca del caso de Acán, hijo de Zérah, que se guardó algo que debía haber destruido, y todo el pueblo israelita fue castigado. ¡Acán no fue el único que murió por su pecado!

21 Entonces las dos tribus y media respondieron:

22-23 —¡Nuestro Dios es el más poderoso de todos los dioses! ¡Él sabe por qué hicimos esto, y queremos que ustedes lo sepan también! Si hemos levantado este altar por rebeldía, o para apartarnos de Dios, no nos perdonen la vida. Que Dios nos castigue si lo hemos construido para presentar nuestras ofrendas.
24 »Pero no es así. Lo construimos porque teníamos miedo de que algún día los hijos de ustedes les dijeran a los nuestros: “¡Ustedes no tienen nada que ver con el Dios de Israel! 25 Dios dispuso que el río Jordán sirviera como frontera entre ustedes y nosotros, los de Rubén y de Gad. Así que no tienen ustedes nada que ver con Dios”. Entonces los hijos de ustedes podrían obligar a los nuestros a dejar de adorar a Dios.
26 »Por eso levantamos un altar, no para presentar ofrendas, 27 sino como una señal para ustedes y para nosotros, para que nuestros hijos sepan que servimos a nuestro Dios, y que a él presentamos nuestras ofrendas. De esta forma los hijos de ustedes no podrán decirles a los nuestros: “Ustedes no tienen nada que ver con nuestro Dios”.
28 »Si esto ocurriera, pensamos que nuestros hijos podrían responder: “Nuestros antepasados construyeron un altar igual al de Siló para que se vea que nosotros también lo adoramos, y no para presentar ofrendas”. 29 Por cierto que no nos rebelamos contra Dios, ni hemos construido un altar en donde ofrecerle sacrificios, ni queremos reemplazar al que está en Siló.

30 Cuando el sacerdote Finees y los diez jefes escucharon la explicación, quedaron satisfechos. 31 Entonces Finees les dijo:

—Ahora entendemos que ustedes no se estaban rebelando. Dios ha estado actuando entre nosotros, y no nos va a castigar.

32 Después de esto, Finees y los que habían ido con él dejaron a las tribus de Rubén y Gad que estaban en Galaad, y regresaron a Canaán para hablar con los israelitas y darles un informe. 33 A los israelitas les pareció bien la explicación de las otras tribus, y alabaron a Dios. Ya no hablaron de salir a pelear contra las tribus de Rubén y de Gad, ni de destruir sus tierras. 34 Esas tribus le pusieron al altar el nombre de «Testimonio» porque, según dijeron, sería para todos un testimonio de que nuestro Dios es el único Dios.