Jesús tén han kelán'a eñama Samaria
1 Apkellegayak axta amya'a fariseos apxámáseykekxo énxet apkelyetleykekxa m'a Jesús, tén han apxámokma apyaqpassáseyak yegmen, axta kaxnémók ma'a ekweykenxa axta apyaqpassáseyak ma'a Juan. 2 (Háwe axta eykhe Jesús ma'a apyaqpassáseykegko axta yegmen énxet'ák, apkeltáméséyak axta eyke). 3 Xama axta aplegaya amya'a Jesús, aptaqhémók axta makham Galilea apkeñama m'a Judea.
4 Samaria axta nahan eyeykhágwakxak chá'a, apmeyákxoho enxoho m'a. 5 Axta keñamak apweykmo nátegma ekwesey axta Sicar cham'a Samaria nak, ketók axta m'a xapop apmeyáseykekxexa axta apketche m'a Jacob, cham'a apketche José. 6 Cha'a ekyetnamakxa axta nahan Jacob axta yámelchet apagkok ma'a. Apyampágweykmek axta Jesús náxet ámay, apheykmek axta nekha yámelchet. Ketók axta anhan ektémakxa yetseksók ekhem. 7 Weykekxeyk axta nahan xama kelán'a Samaria ekyekweykekxoho yegmen, keñe axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Heyekwés ko'óxa yegmen yaqwayam eynek, 8 hakte nátegma axta apkelmaheykegkok apkeltáméséyak aptegyágweykmo aptéyak.
9 Axta entemék eyátegmoweykegko kelán'a s'e:
—¿Yaqsa ektáha sélmaxneya nak yegmen?, judío exchep, Samaria kelán'a ko'o. Hakte mepaqhetchesek chá'a énxet'ák judíos m'a samaritanos.
10 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kaxtemeyk xeyk xeye' ekyá'áseykegkoho m'a aqsok segméssamól'a chá'a Dios, tén han apkelmaxneya nak xeye' yegmen, kalmaxnak xeyk xeye' m'a, keñe exchek egkések ma'a yegmen ekyennaqtéssamo nak egnények.
11 Tén axta kelán'a ektéma eyenagkama s'e:
—Wesse', méko exchep apyekwe yegmen, tawanyek nahan se'e yámelchet nak: ¿Háxko sa' kañék hegkések ma'a yegmen ekyennaqtéssamo nak egnények? 12 Nélyéheyncha'a Jacob axta sempekkencháseykekxa negko'o s'e yámelchet nak, keso apyamakxa axta nahan chá'a yegmen se'e, tén han ma'a apketchek, ekweykekxoho m'a apnaqtósso. ¿Apyeykhágweykmók enxeykel'a exchep ma'a Jacob?
13 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Apyókxoho énxet ektáhakxa enxoho apyenéyak se'e yegmen nak, kalnápekxak sa' chá'a ekhem; 14 keñe apyenéyak enxoho m'a yegmen peya nak ko'o agkések, megkalnápekxeyk sa' chá'a ekhem xama enxoho. Hakte cham'a yegmen peya nak ko'o almésagkok, katnekxak sa' ekteyapmakxa yegmen ma'a apkelwáxok, yaqwayam sa' katyapok kalmésagkok ekyennaqte apnénya'ák megkatnégwayam néxa.
15 Keñe axta kelán'a ektéma eyenagkama s'e:
—Wesse', hegkés sa' ko'óxa xa yegmen nak, yaqwayam sa' meheyaqhekxeyk chá'a ko'o ekhem, tén han kamaskok amyenták ayekwaták yegmen se'e yámelchet nak.
16 Axta aptemék Jesús apkenagkama s'e:
—Kayentawakxa atáwa', keñe sa' keyxyók makham se'e.
17 Keñe axta kelán'a ektéma eyátegmoweykegko s'e:
—Méko ko'o etáwa'.
Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Naqsók xa ektáhakxa nak ekpeywa exche' ekxéna méko atáwa'; 18 cinco exche' apweykmok anaqteyegka'a, keñe m'a ekmeykekxa nak kaxwo', háwe atáwa'. Naqsók xa ektáhakxa nak ekpeywa.
19 Xama axta eklegaya xa, axta entemék kelán'a eyenagkama s'e:
—Wesse' ekya'ásegwokmek ko'o kaxwók xép apteme Dios appeywa aplegasso. 20 Axta apkelpeykessamók chá'a negko'o ẽlyapmeyk nanók Dios se'e néten egkexe nak, cham'a samaritanos nak; keñe kéxegke kélteme nak judíos kélxeyenma chá'a Jerusalén eyéméxko kólpeykeshok ma'a Dios.
21 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kelán'a, náhey'ássem aqsa, kammok sa' ekhem yaqwánxa kólpeykeshok kéxegke Egyáp meyke kélmeyeykenta s'e néten egkexe nak tén han meyke kélmeyeykekxa m'a Jerusalén. 22 Megkólya'áseykegkok kéxegke m'a kélpeykessamo nak; negko'o eyke negya'áseykegkók ma'a nélpeykessamo nak, hakte judíos keñamak ma'a nélwagkásamáxche teyp nak. 23 Peyk eyke kaxwók kammok ekhem, keso kaxwo' nak, cham'a yaqwánxa sa' etnéssesek ekmámnaqsoho apkelpeykessamo Dios ma'a énxet'ák ektáha nak naqsók apkelpeykessamo Dios, ekhawo apkeltémókxa nak chá'a etnahagkok ma'a Espíritu apkeñama nak Dios. Hakte apmenyeyk chá'a Egyáp etnahagkok énxet xa ektáha nak, cham'a apkelpeykessamo nak chá'a. 24 Dios apteme Espíritu, keñe m'a énxet ektáha nak chá'a apkelpeykessamo, kéméxcheyk chá'a etnahagkok ekmámnaqsoho apkelpeykessamo, apkeltémókxa nak chá'a etnahagkok ma'a Espíritu apkeñama nak Dios.
25 Keñe axta kelán'a ektéma eyenagkama s'e:
—Ekya'ásegkók ko'o apxénamakpo ewak Mesías, apkeltamhomakpo nak Cristo; apwa'ak sa' agkok ma'a, hẽltennaksek sa' ektémakxa ekyókxoho xa.
26 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Ko'o neykhe xa, keso sekpaqhetchesa nak xeye'.
27 Keñe axta apkelweykto apkeltáméséyak, kelpelakkassegkek axta nahan apweteya appaqhetchásseykencha'a xama kelán'a Jesús. Kelnawagkamchek axta eyke elmaxneyha aqsok ekmámenyého xa kelán'a nak, tén han elmaxneyha ektémakxa élpaqhetchásamáxkoho. 28 Pekkenmeyk axta yátegwáxwa agkok keñe ekmeyeykekxo m'a nátegma. Axta entemék éltennáseykekxo énxet'ák se'e:
29 —Kólteyánegwomho hana xama énxet séltennasa exchek ko'o ekyókxoho aqsok sélane. ¿Háweya Mesías ma'a?
30 Apkelánteyepmeyk axta nátegma énxet'ák apkelmaheykegko m'a aphakxa axta Jesús. 31 Keñe axta apkeltáméséyak aptéma apkenagkama Jesús apmonye' ekweykekxa kelán'a s'e:
—Sẽlxekmósso, etaw sekxók apto.
32 Keñe axta aptéma apkelanagkama s'e:
—Yetneyk ko'o sekto megkólya'ásegko nak kéxegke.
33 Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a chá'a pók apkeltáméséyak se'e:
—¿Kélsókasakmek enxeykel'a apto?
34 Keñe axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Neykhe ko'o sekto m'a sélane nak chá'a apmopmenyého m'a aptáha axta seyáphasso ko'o, tén han apenchessesek sélánésso m'a aptamheykha. 35 Kéltemék chá'a kéxegke kélpeywa s'e:
—‘Cuatro pelten makham kéméxcheyk yaqwayam kanakxaxchek aqsok ekyexna’; éltamhók eyke ko'o kéxegke kóllanok ma'a aqsok kélcheneykekxa nak, makhetchek kaxwo', wokmek eknakxamáxchexa ekyexna. 36 Kólyánmagkasek chá'a aptamheykha m'a apnakxo nak chá'a aqsok ekyexna, keñe m'a aqsok apnakxo nak ekteme ekyennaqte egnények megkatnégwayam néxa, keñe kaxhok chá'a mók ekpayheykekxa apwáxok pók ma'a ektáha nak apkeneykekxa tén han ma'a apnakxo nak ekyexna. 37 Naqsók ektémakxa nak chá'a amya'a ekxénamaxko s'e: ‘Nápakha chá'a eknekxa', nápakha han chá'a enakxagkok ekyexna.’ 38 Éláphássegkek axta ko'o kéxegke yaqwayam kólnakxagkok aqsok ekyexna m'a megkóltamheykegkaxa axta; pók énxet'ák axta eyke apkeltamheykha m'a, keñe kéxegke kélmeykekxo m'a aptekkesso axta apkeltamheykha.
39 Apxámok axta nahan énxet'ák apkeleñama Samaria mey'ásseykmo Jesús, cham'a ektémakxa axta éltennásseykekxo kelán'a s'e: “Éltennásekxók xeyk ko'o ekyókxoho aqsok sélane.” 40 Xama axta apkelweykmo samaritanos ma'a aphakxa Jesús, apkeltémok axta exek sekxók xamo'. Ánet ekhem axta anhan aphayam Jesús ma'a, 41 apxámeykegkek axta aqsa nahan énxet apteme melya'ásseyam aplegaya appeywa apagko'.
42 Keñe axta ektéma amya'a eyáneymaxko kelán'a s'e:
—Magya'ássekmok kaxwók negko'o, háwe ekwánxa agkok ma'a ektáhakxa exchek sẽltennáseykekxa exche', hakte negko'o egagko' nahan nenleg'ak kaxwo' aptáhakxa appeywa, nélya'ásegwokmek nahan naqsók apteme apkelwagkasso teyp énxet'ák keso náxop.
Jesús aptaqmelchesseyam wesse' apwányam apkeláneykha apketche
(Mt 8.5-13Lc 7.1-10)
43 Yeykhayak axta xa ánet ekhem nak, apteyepmeyk axta Jesús ma'a Samaria apmeyeykekxo m'a Galilea. 44 Hakte apxeyenmeyk axta Jesús méko katnehek eyáyo Dios appeywa aplegasso m'a apchókxa apagko' nak. 45 Xama axta apweykekxo m'a Galilea, apchápeykha axta apmoma takha' m'a énxet'ák apheykha m'a yókxexma nak, hakte apkelmaheykegkek axta anhan Jerusalén xa énxet'ák nak, cham'a élánamáxko axta apkelsawássessamo ekhem melwagqayam axta chá'a judíos ma'a Pascua, apkelweteyak axta anhan ekyókxoho aqsok apkelane axta Jesús ma'a.
46 Aptaqhémók axta makham Jesús ma'a Caná yókxexma Galilea, aptemessáseykekxexa axta vino yegmen. Aphegkek axta anhan xama wesse' apwányam apkeláneykha ekha kéláyo m'a, apyetna axta apketche apháxamap ma'a Cafarnaúm. 47 Xama axta aplegaya amya'a wesse' apwányam apkeláneykha apweykto Jesús Galilea apkeñama m'a Judea, apya'eykekxeyk axta apkeltémo emhagkok apxagkok etaqmelchessessók ma'a apketche, hakte ketók axta apketsapmakxa. 48 Axta aptemék Jesús apchátegmoweykegko s'e:
—Kólya'assók chá'a kéxegke megkólwet'a enxoho m'a aqsok élyawe sempelakkasso nak agweta'.
49 Axta eyke aptemék apkenagkama wesse' apwányam apkeláneykha s'e:
—Wesse', nók heykxa', megyetsapakxa nak makham hatte.
50 Keñe axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Etaqhoho apxagkok; megyetsepek sa' apketche.
Axta ey'ásseykmok wesse' apkeláneykha m'a aptémakxa axta apkenagkama Jesús, aptaqheykekxeyk axta. 51 Xama axta apchágketchesseykekxo apxagkok, apkelanyexeykegkek axta apkeláneykha, axta aptemék apkenagkama s'e:
—¡Apmallanchek apketche!
52 Apkelmaxneyeykha axta apkeláneykha ekwánxa hora aptaqmelweykmo m'a apketche, keñe axta aptéma apkelátegmoweykegko s'e:
—Hem axta ekmassa ekmexanma apyempehek, la una taxnám axta.
53 Keñe axta apyáp ekxénweykekxoho apwáxok ekweykenxa axta hora aptéma apkenagkama Jesús se'e: “Megyetsepek sa' apketche”. Aptemegkek axta nahan mey'ásseyam Jesús xa énxet nak, ekweykekxoho m'a ekyókxoho ekheykha nak apxagkok.
54 Cháxa ektáhakxa axta ánet ekwetamaxche apkelane Jesús aqsok ekyawe agko' sempelakkasso nak agweta', cham'a apweykekxo axta makham Galilea apkeñama m'a Judea.
La samaritana y Jesús
1-3 Los fariseos se enteraron de que el número de seguidores de Jesús aumentaba cada día más, y de que Jesús bautizaba más que Juan el Bautista. Cuando Jesús se dio cuenta de que los fariseos se habían enterado de eso, salió de la región de Judea y regresó a Galilea. 4 En el viaje, tenía que pasar por Samaria. 5 En esa región llegó a un pueblo llamado Sicar. Cerca de allí había un pozo de agua que hacía mucho tiempo había pertenecido a Jacob. Cuando Jacob murió, el nuevo dueño del terreno donde estaba ese pozo fue su hijo José.
6 Eran como las doce del día, y Jesús estaba cansado del viaje. Por eso se sentó a la orilla del pozo, 7-8 mientras los discípulos iban al pueblo a comprar comida.
En eso, una mujer de Samaria llegó a sacar agua del pozo. Jesús le dijo a la mujer:

—Dame un poco de agua.

9 Como los judíos no se llevaban bien con los de Samaria, la mujer le preguntó:

—¡Pero si usted es judío! ¿Cómo es que me pide agua a mí, que soy samaritana?

10 Jesús le respondió:

—Tú no sabes lo que Dios quiere darte, y tampoco sabes quién soy yo. Si lo supieras, tú me pedirías agua, y yo te daría el agua que da vida.

11 La mujer le dijo:

—Señor, ni siquiera tiene usted con qué sacar agua de este pozo profundo. ¿Cómo va a darme esa agua? 12 Hace mucho tiempo nuestro antepasado Jacob nos dejó este pozo. Él, sus hijos y sus rebaños bebían agua de aquí. ¿Acaso es usted más importante que Jacob?

13 Jesús le contestó:

—Cualquiera que bebe del agua de este pozo vuelve a tener sed, 14 pero el que beba del agua que yo doy nunca más tendrá sed. Porque esa agua es como un manantial del que brota vida eterna.

15 Entonces la mujer le dijo:

—Señor, deme usted de esa agua, para que yo no vuelva a tener sed, ni tenga que venir aquí a sacarla.

16 Jesús le dijo:

—Ve a llamar a tu esposo y regresa aquí con él.

17 —No tengo esposo —respondió la mujer.

Jesús le dijo:

—Es cierto, 18 porque has tenido cinco, y el hombre con el que ahora vives no es tu esposo.

19 Al oír esto, la mujer le dijo:

—Señor, me parece que usted es un profeta. 20 Desde hace mucho tiempo mis antepasados han adorado a Dios en este cerro, pero ustedes los judíos dicen que se debe adorar a Dios en Jerusalén.

21 Jesús le contestó:

—Créeme, mujer, pronto llegará el tiempo cuando, para adorar a Dios, nadie tendrá que venir a este cerro ni ir a Jerusalén. 22 Ustedes los samaritanos no saben a quién adoran. Pero nosotros los judíos sí sabemos a quién adoramos. Porque el salvador saldrá de los judíos. 23-24 Dios es espíritu, y los que lo adoran, para que lo adoren como se debe, tienen que ser guiados por el Espíritu. Se acerca el tiempo en que los que adoran a Dios el Padre lo harán como se debe, guiados por el Espíritu, porque así es como el Padre quiere ser adorado. ¡Y ese tiempo ya ha llegado!

25 La mujer le dijo:

—Yo sé que va a venir el Mesías, a quien también llamamos el Cristo. Cuando él venga, nos explicará todas las cosas.

26 Jesús le dijo:

—Yo soy el Mesías. Yo soy, el que habla contigo.

27 En ese momento llegaron los discípulos de Jesús, y se extrañaron de ver que hablaba con una mujer. Pero ninguno se atrevió a preguntarle qué quería, o de qué conversaba con ella.
28 La mujer dejó su cántaro, se fue al pueblo y le dijo a la gente: 29 «Vengan a ver a un hombre que sabe todo lo que he hecho en la vida. ¡Podría ser el Mesías!»
30 Entonces la gente salió del pueblo y fue a buscar a Jesús.
31 Mientras esto sucedía, los discípulos le rogaban a Jesús:

—Maestro, por favor, come algo.

32 Pero él les dijo:

—Yo tengo una comida que ustedes no conocen.

33 Los discípulos se preguntaban: «¿Será que alguien le trajo comida?» 34 Pero Jesús les dijo:

«Mi comida es obedecer a Dios, y completar el trabajo que él me envió a hacer.
35 »Después de sembrar el trigo, ustedes dicen: “Dentro de cuatro meses recogeremos la cosecha.” Fíjense bien: toda esa gente que viene es como un campo de trigo que ya está listo para la cosecha. 36 Dios premiará a los que trabajan recogiendo toda esta cosecha de gente, pues todos tendrán vida eterna. Así, el que sembró el campo y los que recojan la cosecha se alegrarán juntos. 37 Es cierto lo que dice el refrán: “Uno es el que siembra, y otro el que cosecha.” 38 Yo los envío a cosechar lo que a ustedes no les costó ningún trabajo sembrar. Otros invitaron a toda esta gente a venir, y ustedes se han beneficiado del trabajo de ellos.»

39 Mucha gente que vivía en ese pueblo de Samaria creyó en Jesús, porque la mujer les había dicho: «Él sabe todo lo que he hecho en la vida.» 40 Por eso, cuando la gente del pueblo llegó a donde estaba Jesús, le rogó que se quedara con ellos. Él se quedó allí dos días, 41 y muchas otras personas creyeron al oír lo que él decía. 42 La gente le dijo a la mujer: «Ahora creemos, no por lo que tú nos dijiste, sino porque nosotros mismos lo hemos oído; y sabemos que en verdad él es el Salvador del mundo.»
Jesús sana al hijo de un oficial
(Mt 8.5-13Lc 7.1-10)
43-44 Algunos no trataban bien a Jesús cuando él les hablaba. Por eso Jesús dijo una vez: «A ningún profeta lo reciben bien en su propio pueblo.»
Después de estar dos días en aquel pueblo de Samaria, Jesús y sus discípulos salieron 45 hacia la región de Galilea. La gente de Galilea lo recibió muy bien, porque habían estado en la ciudad de Jerusalén para la fiesta de la Pascua, y habían visto todo lo que Jesús hizo en aquella ocasión.
46 Más tarde, Jesús regresó al pueblo de Caná, en Galilea, donde había convertido el agua en vino. En ese pueblo había un oficial importante del rey Herodes Antipas. Ese oficial tenía un hijo enfermo en el pueblo de Cafarnaúm. 47 Cuando el oficial supo que Jesús había viajado desde la región de Judea a Galilea, fue y le pidió que lo acompañara a su casa y sanara a su hijo, pues el muchacho estaba a punto de morir.
48 Jesús le contestó:

—Ustedes solo creen en Dios si ven señales y milagros.

49 Pero el oficial insistió:

—Señor, venga usted pronto a mi casa, antes de que muera mi hijo.

50 Jesús le dijo:

—Regresa a tu casa. Tu hijo vive.

El hombre creyó lo que Jesús dijo, y se fue. 51 Mientras regresaba a su casa, sus criados salieron a su encuentro y le dijeron: «¡Su hijo vive!»
52 El oficial les preguntó a qué hora el muchacho había empezado a sentirse mejor, y ellos respondieron: «La fiebre se le quitó ayer a la una de la tarde.»
53 El padre del muchacho recordó que, a esa misma hora, Jesús le había dicho: «Regresa a tu casa. Tu hijo vive.» Por eso, el oficial del rey y toda su familia creyeron en Jesús.
54 Esta fue la segunda señal que Jesús hizo en Galilea al volver de Judea.