Segánamakxa ekxeyenma nak énxet kélásenneykha naqsa
(Dt 15.12-18)
1 “Keso segánamakxa yaqwayam sa' elmésagkok énxet'ák se'e:
2 “Apmeyk sa' agkok xama apchásenneykha naqsa hebreo énxet, etnéssesha sa' ekweykmoho seis apyeyam, keñe sa' ektáha enxoho siete apyeyam etyapok, meyke apyánmagkasso m'a ekyánmaga apteyapma, 3 Apxakkók sa' agkok apwe m'a, apxakkók sa' nahan etaqhoho'; yetneyk sa' agkok nahan aptáwa' m'a, yetlo aptáwa' sa' nahan etaqhoho'; 4 apméssek sa' agkok nahan xama kelán'a yaqwayam etnehek aptáwa' m'a ektáha nak wesse' apagkok, keñe sa' apwetasa enxoho étchek apkelennay'a essenhan kelwán'ák, etnehek sa' apagkok kelán'a yetlo étchek ma'a ektáha nak wesse' apagkok, tén sa' ma'a kélásenneykha naqsa nak etaqhohok apxakko'. 5 Sa' agkok elyahákxak apchánémap elwataksek apteme kélásenneykha naqsa m'a énxet nak, eñama apchásekhayo m'a aptáwa', apketchek, tén han ma'a ektáha nak wesse' apagkok, 6 eyentemekxak sa' aphakxa Dios ma'a ektáha nak wesse' apagkok, épetchessekxak sa' átog essenhan nekhaw'ék nak, eyagqaxqatchesek apeykok hópenyámet ekmahamta naw'a, tén sa' etnehek apchásenneykha meyke néxa.
7 “Yetneyk agkok xama énxet apyamasma apketche kelwána yaqwayam katnehek kélásenneykha naqsa, megkólyenyekxék sa', megkatnehek sa' ma'a ektémól'a m'a kélásenneykha naqsa apkelennay'a nak. 8 Agkok kalchak apwáxok etnehek aptáwa' wesse' agkok ma'a kelán'a étkok nak, kéméxcheyk yohok aqsa exkekxak ekyaqmageykekxa ekyánmaga m'a kelán'a étkok nak; mopwanchek nahan egkeyásekxak ekha ekyánmaga xama enxoho m'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa, etaqnók eykhe katnehek. 9 Apméssek agkok nahan apketche yaqwayam etnehek aptáwa' xa kelán'a étkok nak, kéméxcheyk etnéssesek ma'a apteméssessamakxal'a chá'a m'a apketche kelwána. 10 Apmákxeyk agkok nahan mók kelán'a m'a, megkéméxchek etnessásekxak kóneg ma'a émha amonye' aptáwa' nak, megkéméxchek nahan etnéssesek ketsék apmésso m'a ekto, tén han ma'a apáwa, mopwanchek nahan elwataksek appathetéyak. 11 Agkok egkeyásak xama enxoho xa ántánxo aqsok nak, katyapok sa' xa kelán'a nak, meyke ekyánmagkasso xama enxoho m'a ekyánmaga ekteyapma.
Segánamakxa ekxeyenma nak negaqhe egmók tén han negyensasso
12 “Énxet ektáhakxa enxoho apyensasso pók tén han apchaqhe, yánékpok sa' ematñekxa'. 13 Keñe sa' ma'a megkatnaha enxoho apmáheyo apagko' yaqhek pók, ektáha enxoho Dios apkeltémo yetsapok, ko'o sa' altennaksek yaqsa yókxexma apwanchek emhagkok éxánegwók. 14 Keñe sa' ma'a aptaqnagko nak chá'a pók, apchaqha enxoho meyke apchésseykekxa, éxánegwók sa' eykhe m'a nekha nak aqsok ekwatnamáxchexa ahagkok, ektamakpok sa', keñe sa' yánékpok ematñekxa'.
15 “Énxet ektáhakxa enxoho apyensasso apyáp essenhan ma'a egken, yánékpok sa' ematñekxa'.
16 “Énxet ektáhakxa enxoho apxegánegkesso xama énxet, essenhan apyenyeykekxo enxoho ekha ekyánmaga, essenhan appósso enxoho aqsa m'a aphakxa nak, yánékpok sa' ematñekxa'.
17 “Énxet ektáhakxa enxoho apyemneykha apyáp, essenhan ma'a egken, yánékpok sa' ematñekxa'.
18 “Yetneyk agkok nahan apkelnápomap énxet, apyensássek agkok pók xama énxet apyenha enxoho meteymog, essenhan aptekpaga enxoho apmek, tén étek aqsa apyetnamakxa néten ma'a pók eñássesagkoho', megyaqhek eyke, 19 tén sa' ma'a ektáha nak apyensasso pók exénakpok megkatnaha apteme m'a apkempákxo enxoho néten ma'a ektáha enxoho apyense, tén han apkepwagko enxoho etyapok ma'a ámay yetlo ekpasmo m'a xama yámet aptasqapeykha, eyánmagkassesek sa' eyke chá'a kéllánesso m'a apkelyense nak, tén han ma'a ekhem metnaheykha nak chá'a.
20 “Yetneyk agkok nahan xama énxet aptekpageykha yámet ma'a apchásenneykha naqsa apkenna nak essenhan ma'a kelwána nak, keñe apchaqha enxoho, kéméxcheyk kóllegássesagkoho'. 21 Agkok yetsapak ma'a, apmallana enxoho xama ekhem essenhan mók ekhem, megkóllegássesagkók sa', hakte apagkok apagko' ma'a apchásenneykha nak.
22 “Apkeltekpagákpek agkok nahan apqánet énxet, keñe aptekpogwokmoho enxoho xama kelán'a lóso', yaqhássesek nahan étche awáxok neyseksa megkawayam ekhem agkok yaqweykenxa katnehek naqláwa, méko eyke katnehek apteméssesakxa m'a émpehek nak, tén sa' ma'a ektáha nak apteme xa, eyánmagkasek sa' ma'a ekwánxa enxoho apkelmaxnagko yaqwayam elekkesek selyaqye apagkok ektáha enxoho atáwa' m'a kelán'a nak, aptáhakxa enxoho apkelpeywa m'a énxet'ák segyekpelchémo. 23 Ketsekkek sa' agkok ma'a kelán'a nak, kólának sa' nahan ematñekxak ma'a. 24 Aplekkessek sa' agkok nahan aqtek, kóllekkesek sa' nahan apaqtek, apkelekkexchessek sa' agkok nahan am'ák, kólekkexchesek sa' nahan apma'ák, apyaqténchessek sa' agkok nahan aktog, kólyaqténchesek sa' nahan apaktog, apyaqténchessek sa' agkok nahan amnek, kólyaqténchesek sa' nahan apmenek, 25 apwatneyk sa' agkok nahan ma'a, kólwatnek sa' nahan ma'a, apyensássek sa' agkok nahan ma'a, kólyensaksek sa' nahan ma'a, aptekpagáha sa' agkok nahan ma'a, kóltekpogmakha sa' nahan ma'a. 26 Aptekpagkassek sa' agkok apaqtek xama apchásenneykha apkenna essenhan kelwána xama énxet, apyáwek sa' agkok aptemessásak, kéméxcheyk eyenyekxa aqsa ekyaqmageykekxa m'a apaqtek nak. 27 Apkentássessek agkok nahan xama apma'ák, kéméxcheyk nahan egkések yaqwayam etyapok ekyaqmageykekxa m'a apma'ák nak.
Segánamakxa ekxeyenma nak ekyetna enxoho ekpelakkasso hentemégwomhok exma
28 “Kelyetxaqkak agkok weyke yágkelwána xama énxet essenhan xama kelán'a enxoho, tén ma'a eyaqha enxoho, kólyetnak sa' meteymog kamatñekxak ma'a weyke yágkelwána nak, megkatawaxchék sa' nahan ma'a ápetek nak, megkóllegássesagkók sa' nahan ma'a ótep nak. 29 Ektémakxa agko' sa' agkok chá'a élyetxaqwayam aqsa chá'a ekwet'akxa enxoho m'a weyke nak, keñe sa' eyaqha enxoho xama énxet, kólyetnak sa' meteymog kamatñekxa', hakte ey'asagkohok eykhe katnehek ma'a ótep nak, melyahakxeyk eyke chá'a yáneykpok yaqxegkásekxak kañe'. 30 Sa' agkok kóltamhók ematñekxa', kélmaxneya enxoho aqsa eyánmagkasek, kéméxcheyk eyánmagkasek ma'a ekwánxa enxoho ekhawo kayaqmegekxak ma'a apyókxa nak. 31 Kelyetxaqkak sa' agkok nahan xama wokma'ák essenhan kelán'a étkok, sa' kólmaha nahan xa ekhawo nak xa segánamakxa nak. 32 Kelyetxaqkak agkok nahan weyke yágkelwána m'a xama kélásenneykha naqsa apkenna' essenhan ma'a kelwána nak, kólyetnak sa' meteymog kamatñekxak xa weyke yágkelwána nak, tén sa' ma'a ektáha nak apchásenneykha xa énxet nak, tén han ma'a kelán'a nak, kólmések sa' ekyánmaga ekweykmoho treinta sawók selyaqye.
33 “Apyenyókek agkok aqsa apmeta máxek xama énxet meyke aphaxtegkesso, apmetma enxoho máxek keñe megyáphek átog, keñe ekteyekmo enxoho xama wey essenhan yámelyeheykok ma'a kañe' nak, 34 sa' eyaqmagkásekxak mók aqsok aptósso pók étsapma m'a ektáha nak apmeta xa máxek nak, emekxak sa' eyke m'a kéltósso étsapma nak.
35 “Kelyetxaqkak agkok nahan mók wey aptósso m'a pók énxet, keñe eyaqha enxoho mók, aptósso m'a pók énxet, kólyenyók sa' ekha ekyánmaga m'a wey megkatsapma nak tén sa' eyápetchesek pók ma'a selyaqye tén han ma'a wey étsapma ápetek nak. 36 Kélya'ásegkok sa' agkok ektémakxa agko' élyetxaqwayam aqsa chá'a ekwet'akxa enxoho m'a wey nak, tén han melyaheykekxa chá'a yáneykpok yaqxegkásekxak kañe' m'a ótep nak, kéméxcheyk egkeyásekxak mók wey ektáha nak ótep ekyaqmageykekxa m'a aptósso étsapma nak, keñe m'a wey étsapma nak, etnekxak apagkok.
Leyes acerca de los esclavos
1 También le ordenó Dios a Moisés darles a los israelitas las siguientes leyes:

2 «Cuando compren un esclavo israelita, solo podrán obligarlo a trabajar durante seis años. El séptimo año, el esclavo quedará libre sin que tenga que dar nada a cambio.
3 »Si cuando fue comprado venía solo, se irá solo; si venía con esposa, se marchará con ella.
4 »Si el esclavo recibió esposa y tuvo hijos con ella, tendrá que irse solo, pues la esposa y los hijos le pertenecen al dueño del esclavo.
5 »Si el esclavo dice con toda sinceridad: “Yo no quiero ser libre, pues amo a mi esposa, a mis hijos y a mi dueño”; 6 deberán llevarlo al santuario, y allí le perforarán la oreja. Con esa marca se sabrá que el esclavo es de su dueño para siempre.
7 »Si alguien vende a su hija como esclava, debe tener en cuenta que ella no saldrá libre como los esclavos varones.
8 »Si el que la compra no la quiere como esposa, porque no le gusta, deberá permitir que alguien de su propio pueblo pague por su libertad, pero no podrá vendérsela a ningún extranjero.
9 »Si el que la compró quiere que ella se case con su hijo, deberá tratarla como a una hija.
10 »Si el que la compró se casa con ella, y luego se casa con otra, no podrá quitarle a la que fue esclava sus derechos de esposa, ni podrá darle menos comida o ropa. 11 Si le quita estas tres cosas, ella quedará libre sin tener que pagar nada por su libertad.
Delitos castigados con la muerte
12 »Quien mate a golpes a otra persona, será condenado a muerte.
13 »Si mató al otro sin querer, y yo había dispuesto que de todos modos muriera, entonces el que lo mató podrá huir y esconderse en el lugar que voy a indicarte.
14 »Quien mate a otra persona con toda intención, será condenado a muerte, aunque busque protección en mi altar.
15 »Quien golpee a su padre o a su madre, será condenado a muerte.
16 »A quien haya secuestrado y vendido a otra persona, o aún la tenga en su poder, se le condenará a muerte.
17 »Quien insulte a su padre o a su madre, será condenado a muerte.
Leyes contra golpes y heridas
18 »Si dos hombres se pelean, y uno de ellos hiere al otro con una piedra o con el puño, y lo deja tan herido que deba quedarse en cama, 19 el que hirió será inocente únicamente si el herido logra levantarse y caminar con ayuda de un bastón. Sin embargo, tendrá que pagarle al herido su curación y el tiempo que tardó en recuperarse.
20 »Si alguien golpea con un palo a su esclavo o esclava, y él o ella mueren en ese momento, deberá ser castigado por su crimen. 21 Pero si el esclavo o la esclava mueren uno o dos días después, el dueño no será castigado, pues los esclavos eran de su propiedad.
22 »Si varios hombres se pelean entre sí, y en su lucha golpean a una mujer embarazada, se hará lo siguiente: Si a la mujer no le pasa nada, pero muere el niño que llevaba en su vientre, el que resulte culpable deberá pagarle al esposo de la mujer lo que él pida, siempre y cuando los jueces consideren que lo que pide es justo. 23 Pero si a ella le pasa algo, se castigará al culpable haciéndole el mismo daño que le hizo a la mujer. Es decir, si mata a la mujer, será condenado a muerte; 24 si le saca un ojo, también a él se le sacará un ojo; si le rompe un diente, se le romperá uno suyo. En cada caso se cobrará mano por mano, pie por pie, 25 quemadura por quemadura, herida por herida, golpe por golpe.
26-27 »Si alguien hiere en un ojo a su esclavo o esclava, y hace que pierda el ojo, tendrá que dejarlo en libertad. La misma ley se aplicará en caso de que le rompa un diente.
Leyes acerca de los accidentes
28 »Si un buey mata a alguien, se matará al buey a pedradas, y su carne no deberá comerse. El dueño del buey no será culpable de nada.
29 »Si el dueño sabía que el buey tenía la costumbre de atacar a la gente, y no lo encerró, será culpable de la muerte de la persona o personas que mate el buey. En ese caso, se matará a pedradas al buey y al dueño. 30 Sin embargo, el dueño podrá salvar su vida pagando una multa. 31 La misma ley se aplicará en caso de que el buey ataque al hijo o a la hija de alguien.
32 »Si el buey ataca al esclavo o a la esclava de alguien, el dueño del buey deberá pagarle al dueño del esclavo o esclava treinta monedas de plata. Además, se matará al buey a pedradas.
33 »Si un hombre destapa un pozo, o hace un pozo y no lo tapa, y en el pozo se cae un buey o un burro, 34 el que abrió el pozo deberá pagar al dueño el valor del animal, pero podrá quedarse con el animal muerto.
35 »Cuando el buey de alguien mate al buey de otra persona, se venderá el buey que quedó vivo, y el dinero se lo repartirán los dos dueños por partes iguales. También se repartirán por partes iguales la carne del buey muerto. 36 Pero si todos sabían que ese buey tenía la costumbre de atacar, y su dueño no lo encerró, tendrá que darle a la otra persona un buey vivo, aunque podrá quedarse con el buey muerto.