Dios apkelmeyáséyak maná énxet'ák
1 Apyókxoho israelitas axta apkelánteyapmak apkeleñama m'a yókxexma Elim, apkelwokmek axta m'a meykexa énxet ekwesey nak Sin, teyp nak yókxexma Elim halep nak Sinaí. Ekhem quince axta nahan chaqhawo', ektáhakxa axta apqánet pelten, natámen axta apkelánteyapma m'a Egipto. 2 Apyókxoho israelitas axta nahan apcheynawok apkelpaqméteyncha'a apxéna ekmaso Moisés tén han ma'a Aarón, cham'a yókxexma meykexa nak énxet. 3 Axta etnehek chá'a yának se'e:
—¡Hẽgho anna axta aqsa agmaskok negko'o Wesse' egegkok ma'a Egipto! Hakte aghakha axta chá'a antawagkok ápetek ekláneyo weygke m'a, antawagkok axta nahan chá'a ekwokmoho nélyaqkanakmo, kéxegke eyke ennaqleykekmok se'e yókxexma meykexa nak énxet yaqwayam hẽlnápok negko'o negyókxoho m'a meyk sẽlnapma.
4 Tén axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e:
—Wának sa' ko'o kapallenták nento éleñama néten. Elántépok sa' nahan chá'a yókxoho ekhem énxet'ák, yánchásekxak sa' chá'a m'a ekwánxa enxoho yaqwayam kaxhok apmeykha m'a ekhem nak. Émenyeyk ko'o ótak yaqsa élyeheykekxoho m'a sekpeywa tén han yaqsa megkalyeheykekxa'. 5 Tén sa' ma'a ekhem seis, kélmákxo enxoho makham yaqwayam kólsakxak ma'a kélxagkok, kéméxcheyk kóltéhek ánet kélmeykekxoho yaqwayam enxoho kammohok ma'a ánet ekhem, ekyeykhágweykmoho m'a ekweykenxa nak chá'a xama ekhem kélmà.
6 Tén axta Moisés tén han Aarón, aptáha apkeláneya israelitas se'e:
—Taxnám sa' kólya'ásegwók kéxegke ektáha Wesse' egegkok apkelántekkesso m'a Egipto, 7 tén sa' ma'a axto'o kólwetak ma'a ektémakxa apcheymákpoho Wesse' egegkok, hakte aplegayak chá'a ektémakxa kéxegke kélxéneykha ekmaso m'a. Negko'o eyke kaqhok henxénmakha kéxegke ekmaso.
8 Tén axta Moisés aptáha appeywa s'e:
—Taxnám sa' elmésagkok kéxegke Wesse' egegkok ápetek yaqwayam kóltawagkok, tén sa' ma'a saka elmésagkok kelpasmaga apxámokma apagko', hakte aplegayak chá'a ektémakxa kéxegke kélxéneykha ekmaso. Negko'o eyke kaqhok hẽlxénmakha. Mehẽlxénaha nahan chá'a negko'o ekmaso kéxegke, akke kélxénaha chá'a ekmaso m'a Wesse' egegkok.
9 Tén axta Moisés aptáha apcháneya Aarón se'e:
—Eltennasák sa' apyókxoho israelitas yának elyepetchegwatámhok aphakxa m'a Wesse' egegkok, hakte aplegayók chá'a ektémakxa apkelxéneykha ekmaso m'a.
10 Neyseksók apkelpaqhetchesso axta Aarón ma'a israelitas, apyókxoho axta apkelenmexawok ma'a ekpayhókxa axta m'a yókxexma meykexa énxet, apkelwet'ak axta nahan Wesse' egegkok élseyéxma apagkok ekxekmowásexkoho m'a neyseksa xama yaphope. 11 Keñe axta m'a Wesse' egegkok appaqhetchesa Moisés. Aptáhak axta apcháneya s'e:
12 —Eklegayók chá'a ko'o apkelpaqméteykha ekmaso sexeyenma m'a israelitas. Elpaqhetches sa' xép ma'a. Sa' etnehek elának se'e: ‘Taxnakmek sa' agkok, kóltawagkok sa' kéxegke m'a ápetek, tén sa' ma'a saka kóltawagkok ma'a kelpasmaga ekwokmoho kélyaqkanakmo. Tén sa' kólya'ásegwók ko'o sektáha Wesse' Dios kélagkok.’
13 Apkelwa'ak axta apxámokma apagko' sénhek xa taxnám nak. Apsawhekxók axta nahan ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta, tén axta axto'o ekwetáxko élpexyawánto yálye nápakhaw'ék apkelpakxenéyak ma'a apheykegkaxa nak. 14 Keñe axta ekmassa m'a yálye nak, wetáxcheyk axta élyaqyaheykekxa aqsok élexyawáyo agko', máxa axta eykhe m'a ektémól'a yeyam appok élyenneykekxal'a, ekhágkokxo m'a néten yókxexma meykexa nak énxet. 15 Aptáhak axta nahan chá'a apcháneya pók israelitas apkelwet'a s'e: “¿Yaqsa aqsok se'e ektéma nak?” hakte maxta elya'ásegkok ma'a ektéma nak aqsok apkelwet'a. Tén axta m'a Moisés aptáha apkeláneya s'e:
—Ékeso kelpasmaga apmésso kéxegke Wesse' egegkok yaqwayam kóltawagkok. 16 Keso apkeltamhókxa nahan chá'a kóltéhek kéxegke Wesse' egegkok se'e: Kólma sa' chá'a kélxama kéxegke m'a ekwánxa enxoho chá'a kélmáheyo kóltók, tén han ma'a apwánxa enxoho énxet apheykha m'a kélxanák nak, elmok sa' chá'a ekweykmoho ánet kilos xama énxet.
17 Aptamhágkek axta nahan israelitas xa ektáha nak. Pók axta nahan chá'a apxámásawok apkelmà, tén axta nahan chá'a pók apkelma apqántawo'. 18 Apheyásawók axta chá'a m'a ekwánxa axta ekxénamaxchexa néxa ektéyam ma'a kelyetsáteyak; axta nahan kayeykhágweykmohok ketse' enxoho aqsok ma'a énxet ektáha axta apcháncheseykekxa ekxámokma, maxta keymomáxchek nahan aqsok ma'a énxet ektáha axta apcháncheseykekxa ántawo'. Xama xama axta nahan chá'a apkelmak ma'a ekwánxa axta chá'a néxa apmáheyo etwok.
19 Keñe axta Moisés aptáha apkeláneya s'e:
—Nágkólanchesaxche aqsa kélxama enxoho yaqwayam kólmaha makham ma'a mók ekhem.
20 Yetneyk axta eyke chá'a pók melyeheykekxa aptáhakxa apkeláneya m'a Moisés, apkeltaqmelchessek axta aqsa chá'a aqsok yaqwayam elmaha m'a mók ekhem; keñe axta m'a apkeltaqmelchesso nak, apkellánegkek axta m'a yápa apketkók, keltahapchek axta nahan. Keñe axta apkeltaqnaweygko Moisés ma'a énxet'ák nak.
21 Xama xama axta nahan chá'a elmagkok ma'a axto'o eyéméxchexa enxoho chá'a yaqwayam etawagkok, hakte kalpayhekxohok axta chá'a ekwa'a enxoho néten ekhem ma'a aqsok nak. 22 Keñe axta m'a ekhem seis, ánet apkelmeykegkokxoho axta chá'a etnahagkok ma'a aptéyak, yaqwayam enxoho katnehek chá'a cuatro ektéyam kelyetsáteyak xama énxet; keñe axta m'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apheykegkaxa apkeltennássékxo m'a Moisés, 23 aptáhak axta apkeláneya Moisés se'e:
—Keso apkeltémókxa katnehek Wesse' egegkok se'e. Saka sa' sábado, xama ekhem néllókassamakxa nélyampe nempagkanchesamaxchexa m'a Wesse' egegkok. Kólhan sa' sakhem ekyetnakxa enxoho yaqwayam kólhánek, kólméxenches sa' ma'a ekyetnakxa enxoho yaqwayam kólméxenchesek, kóltaqmelches sa' yaqwayam kólmaha saka m'a ekyókxoho eyémomáxche enxoho. 24 Apkelyahákxók axta nahan aptáhakxa apkeláneya Moisés ma'a, apkeltaqmelchessek axta chá'a yaqwayam elmaha mók ekhem ma'a nento eyémomáxche axta, maxta nahan chá'a kathápak, axta nahan ellánegkok chá'a m'a yápa apketkók nak. 25 Keñe axta m'a Moisés aptáha s'e:
—Kóltawák sa' sakhem se'e, hakte sakhem sábado kélpagkanchessamakxa ekhem apagkok ma'a Wesse' egegkok, hakte keso ekhem nak se'e megkólwetyehek sa' kéxegke xama aqsok enxoho kéltegyeykha m'a yókxexma. 26 Kélwanche eyke chá'a kóltegyaha aqsok ekweykmoho seis ekhem, wánxa agkok ma'a ekhem siete, cham'a sábado nak, megkólwetyehek sa' xama aqsok enxoho kéltegyeykha.
27 Yetneyk axta eyke chá'a pók xama apkelánteyapma aptegyágko aqsok xa ekhem siete nak, axta eyke elwet'ak chá'a m'a aqsok aptegyéyak. 28 Keñe axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e:
—¿Háxko ekwánxa peya kammok kéxegke kéllenxanmeykegkoho megkólyeheykekxa m'a segánamakxa ahagkok nak, tén han ma'a ektémakxa nak chá'a sélxekmósso? 29 Kólya'asagkoho hana ko'o, Wesse' kélagkok, sekméssama kéxegke xama ekhem kéllókassamakxa kélyampe; cháxa keñamak sekméssama nak chá'a ko'o kéltéyak ekhem seis yaqwayam kammohok ma'a ánet ekhem. Tén sa' ma'a ekhem siete nak kéméxcheyk kólhakha aqsa chá'a kéxegke kélxama m'a kélxanák nak tén han megkólántephek xa ekhem nak.
30 Keñe axta m'a énxet'ák, apkellókassek axta chá'a apkelyampe m'a ekhem siete.
31 Apteméssessegkek axta nahan ekwesey israelitas maná m'a aqsok apkelmágko axta. Élmope axta nahan ma'a, máxa axta m'a aqsok ekwesey nak cilantro aktek, atsek axta nahan, máxa axta m'a ektémól'a kelpasmaga apkelexyawáyol'a kéltexnéyak la'a m'a yányawhéna' apyegmenek. 32 Keñe axta Moisés aptáha s'e:
—Keso apmésso appeywa apkeltamhókxa chá'a kóltéhek Wesse' egegkok se'e: ‘kólxátem sa' maná ekweykmoho chá'a ánet kilos, tén sa' kóltaqmelchessesek ma'a kéltawán'ák nak, yaqwayam sa' elwetak ma'a nento sekmésso axta ko'o kéxegke m'a yókxexma meykexa nak énxet, cham'a sélántekkesa axta kéxegke m'a Egipto.’
33 Keñe axta Moisés aptáha apcháneya Aarón se'e:
—Ema sa' xama hówenaq apxagkok, tén sa' exatmok ekweykmoho ánet kilos maná. Tén sa' natámen epekkenwakxak ma'a aphakxa nak Wesse' egegkok, yaqwayam sa' kóltaqmelchessesek ma'a kéltawán'ák nak kéxegke. 34 Apkelyahákxók axta m'a aptáhakxa axta Wesse' egegkok apkeltamhókxa etnehek ma'a Moisés, appekkenwokmek axta hówenaq apxagkok Aarón ma'a ekyetnamakxa axta m'a yántéseksek ekyetchesamaxkoho nak ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios yaqwayam enxoho kóltaqmelchesek.
35 Apteykegkek axta nahan israelitas maná ekweykmoho cuarenta apyeyam, ekweykmoho apkelwokmo m'a yókxexma apheykegkaxa axta nahan ma'a énxet'ák. Apteykegkek axta ekweykmoho apkelwokmo m'a néxa xapop ekyekpenta axta antexek ma'a yókxexma Canaán.
36 Gomer axta eyke ekteme diez xama malámog ma'a xama efa .
Dios alimenta a los israelitas
1 Un mes y medio después de haber salido de Egipto, los israelitas partieron de Elim, y llegaron al desierto de Sin, que está entre Elim y la montaña del Sinaí. 2 Allí en el desierto todos los israelitas comenzaron a quejarse de Moisés y de Aarón. 3 Les decían: «Ustedes nos han traído a este desierto para matarnos de hambre. Hubiera sido mejor que Dios nos quitara la vida en Egipto. Allá por lo menos teníamos ollas llenas de carne, y podíamos sentarnos a comer hasta quedar satisfechos».
4-5 Entonces Dios le dijo a Moisés: «Voy a hacer que del cielo les llueva comida todos los días, pero la gente recogerá solo lo necesario para cada día. El día sexto podrán recoger el doble. Voy a ver si me obedecen o no».
6-8 Moisés y Aarón les dijeron a los israelitas:

«¿Por qué se quejan, si nosotros no tenemos nada que ver en esto? Cuando ustedes se quejan de nosotros, en realidad lo que hacen es quejarse de Dios, que es quien nos dice lo que debemos hacer. ¡Y Dios ya ha escuchado sus quejas!
»Fue Dios quien los sacó de Egipto, y no nosotros. Así que esta misma tarde sabrán que Dios está aquí, entre ustedes, porque les dará a comer carne. Y mañana temprano lo sabrán también, porque les dará todo el pan que puedan comer».

9 Después de esto, Moisés le ordenó a Aarón que reuniera a todos los israelitas para que se presentaran ante Dios, pues él ya había escuchado todas sus quejas.
10 Mientras Aarón estaba hablando con los israelitas, vieron de pronto una nube en el desierto. ¡Era Dios mismo, que se apareció en medio de una nube muy brillante! 11 Y Dios le dijo a Moisés:

12 «Ya he oído cómo se quejan los israelitas, pero diles que ahora van a saber quién es su Dios. Por la tarde les daré a comer carne, y por la mañana les daré a comer pan».

13-14 Y así sucedió. Aquella misma tarde llegaron al campamento tantas codornices que cubrieron todo el suelo. A la mañana siguiente, todo el campamento estaba cubierto con un rocío que, al evaporarse, dejaba en el suelo algo blanco y pequeño, parecido a migajas de pan. 15 Como los israelitas nunca habían visto nada parecido, se preguntaban qué cosa era. Moisés les dijo: «Este es el pan con que Dios los va a alimentar. 16 Él ordena que cada uno recoja unos dos kilos por persona. Eso será suficiente para cada uno. Nadie debe recoger más de lo necesario».
17 Los israelitas hicieron lo que Dios había ordenado. Unos recogieron mucho y otros poco; 18 pero al medirlo, ni le sobró al que recogió mucho, ni le faltó al que recogió poco. 19 Luego Moisés les dijo: «Nadie debe guardar nada para mañana».
20 Sin embargo, algunos israelitas no le hicieron caso y guardaron parte de aquel pan para el día siguiente. ¡Pero el pan que guardaron se llenó de gusanos y olía muy mal! Por eso Moisés se enojó mucho con ellos. 21 Después de esta experiencia, cada uno recogía solamente lo que necesitaba, y lo hacía muy temprano porque con el calor del sol se derretía.
Dios ordena descansar el día séptimo
22 El sexto día de la semana, los israelitas salieron a recoger el pan. Pero en vez de recoger dos kilos por persona, como en los días anteriores, recogieron el doble. Alarmados, los jefes de los israelitas fueron a decírselo a Moisés, 23 pero él les respondió:

«Dios ha ordenado que el día de mañana sea un día de descanso, un día para adorarlo. Mañana no se debe trabajar. Por eso Dios les ha dado hoy doble cantidad de comida. Si pensaban hornear o hervir algo mañana, háganlo hoy, y guarden para mañana todo lo que les sobre».

24 Los israelitas obedecieron a Moisés y guardaron para el día siguiente la comida que les sobró. Por la mañana, vieron que el pan no se había llenado de gusanos ni olía mal. 25 Entonces Moisés les dijo:

«Hoy es día de descanso. Es un día dedicado a Dios, y no van a encontrar pan en el suelo. Así que deberán comerse el pan que guardaron ayer. 26 De ahora en adelante, siempre encontrarán pan en el suelo durante seis días, pero nunca en el día séptimo, porque es el día de descanso».

27 A pesar de lo dicho por Moisés, algunos salieron a recoger pan el día séptimo, pero no encontraron nada. 28 Entonces Dios le dijo a Moisés: «¿Hasta cuándo me van a seguir desobedeciendo? 29 Si el día sexto les doy el doble de pan, es para que descansen el día séptimo. En ese día, nadie debe salir de su casa».
30 Entonces el pueblo descansó el día séptimo. 31 El pan que recogían era blanco como las semillas del cilantro, y dulce como el pan con miel. Los israelitas lo llamaron «maná».
Dios ordena guardar un poco de maná
32 Después Moisés le dijo al pueblo: «Dios nos ha ordenado guardar unos dos kilos de maná, para que nuestros descendientes vean el pan con que Dios nos alimentó en el desierto, cuando nos sacó de Egipto».
33-34 Luego Moisés le dijo a Aarón: «Toma una olla, pon en ella unos dos kilos de maná, para colocarla frente al cofre del pacto. Allí guardaremos el maná, para que nuestros descendientes sepan lo que Dios nos dio a comer». Y Aarón así lo hizo.
35-36 Ese fue el alimento de los israelitas durante cuarenta años; lo comieron hasta llegar a la frontera con Canaán, que ya era una región habitada. Para medir el maná, los israelitas usaban una medida de dos kilos llamada «gomer».