Josué apyaqmagkasso aptamheykha Moisés
(Nm 27.12-23)
1 Apkelpaqhetchásekxeyk axta makham Moisés ma'a apyókxoho énxet'ák Israel, axta aptáhak apkeláneya s'e:
2 “Ciento veinte apyeyam ahagkok ko'o kaxwók entáhak, méko kaxwók sekyennaqte, mowanchek kaxwók awegképho'. Éltennássek nahan ko'o Wesse' egegkok mayeykhekxeyk ma'a neyp wátsam Jordán. 3 Exog sa' eyke chá'a kélmonye'e kéxegke m'a Dios Wesse' kélagkok, emasséssók sa' chá'a kélmonye'e kéxegke m'a énxet'ák apheykha nak chá'a m'a kélmahágkaxa enxoho chá'a, yaqwayam sa' kólmok chá'a m'a xapop apagkok nak. Josué sa' eyke exog kélmonye'e kéxegke, yaqwayam etnehek apkemha apmonye', ekhawo aptáhakxa axta apxeyenma m'a Wesse' egegkok. 4 Sa' etnéssesek nahan Wesse' egegkok, cháxa énxet'ák nak, ekhawo apteméssessamakxa axta m'a Sihón tén han ma'a Og, kelwesse'e apkelwányam apagkok axta m'a amorreos, yetlo m'a apkelókxa nak, cham'a apmassesseykmo axta. 5 Apméssek sa' agkok kéxegke Wesse' egegkok yaqwayam kólmok xa énxet'ák nak, sa' kólteméssesek ekyókxoho m'a séltamhókxa exchek ko'o kólteméssesek. 6 Kólyennákxoho sa', kólyennaqteyásekxoho sa' kélwáxok; nágkóle', nágkólyegwe aqsa m'a kélwet'a enxoho kélmonye'e, hakte apheyk kélnepyeseksa kéxegke m'a Dios Wesse' kélagkok, apkelxegexma'a sa' chá'a etnehek, mekxáyhek sa' chá'a.”
7 Tén axta Moisés apwóneyncha'a m'a Josué, aptáhak axta apcháneya nápaqta'awók apyókxoho énxet'ák Israel se'e:
“Ewasqápekxoho sa', énnaqteyásekxoho sa' apwáxok, hakte xeyep sa' enaqlók apchókxa apteméssessamakxa axta ekmámnaqsoho agko' yaqwayam egkések Wesse' egegkok ma'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke, xeyep sa' yaqwayam egkések ma'a xapop nak. 8 Wesse' egegkok apagko' sa' chá'a exog apmonye' exchep, apxegexma sa' chá'a etnehek; meyenyewek sa' chá'a apxakko', epasmok sa' chá'a; nágye aqsa, ná eyélaqtéssem apwáxok.”
Segánamakxa élyetsátamáxche'
9 Aptáxéssek axta Moisés se'e segánamakxa nak, tén axta apkelmésa m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok levitas apseykha axta chá'a m'a yántéseksek ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apagkok nak Wesse' egegkok, tén han ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e nak Israel, 10 apkeltennásegkoho nahan se'e apkeltamhókxa axta chá'a etnahagkok:
“Yókxoho siete apyeyam, ekwákxo enxoho chá'a m'a apyeyam ekmasséssamaxchexa nak aqsa chá'a negméyak aqsok, neyseksa élánamáxche m'a kélessawássessamo kélpakxeneykegkaxal'a yenta'a aktegák étkók, 11 apchaqnákxo enxoho apyókxoho israelitas nápaqtók Dios Wesse' apagkok ma'a yókxexma apkelyéságkaxa sa', kalyetsetaxchek sa' chá'a nápaqta'awók apyókxoho s'e segánamakxa nak. 12 Apyókxoho énxet sa' yánchásekxa', cham'a apkelennay'a nak tén han ma'a kelwán'ák nak, tén han ma'a sakcha'álétkók tén han ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa apheykha nak chá'a m'a tegma apkelyawe kélagkok, yaqwayam sa' yeyxhok chá'a élyetsátamáxche segánamakxa tén han kaltámeyagkok apkelyeheykekxoho m'a Dios Wesse' apagkok, tén han elanagkok ekyókxoho ektémakxa nak ekxeyenma ekpeywa xa segánamakxa nak. 13 Ekhawo nahan ma'a kélketchek nak kéxegke, melya'áseyak nak makham xa, apwanchek nahan eleyxhok ma'a, keñe sa' kaltámeyagkok apcháyo m'a Dios Wesse' apagkok neyseksa apheykha enxoho makham ma'a apchókxa yaqwánxa sa' kólmok kéxegke natámen kélyeykheykekxa m'a neyp wátsam Jordán.”
Ektemegwánxa néxa apmésso appeywa Wesse' egegkok Moisés
14 Tén axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e:
“Elano, ketók kaxwók xép apketsapmakxa; yáneyha sa' Josué, kólmeyekxa sa' kélqánet ma'a kélpakxanma apchaqneykekxexa nak chá'a énxet'ák, yaqwayam sa' ko'o agkések sekpeywa séltamhókxa chá'a etnehek.”
Apkelmeyákxeyk axta kélpakxanma apchaqneykekxexa axta chá'a énxet'ák ma'a Moisés tén han Josué, 15 apxekmowáseykpók axta nahan Wesse' egegkok ma'a, yetlo xama yaphope émha axta m'a, kenmáha axta m'a átog nentaxnamakxa nak ma'a kélpakxanma. 16 Tén axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e:
“Apketsekkek sa' agkok xép, keñe sa' se'e énxet'ák nak enaqtawasakpok sa' elyetlakxak ma'a mók aqsok kéláyókxa ekheykegko nak ma'a mók apchókxa yaqwánxa sa' kólmok; keñe sa' ko'o heyenyók, etwasha sa' ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho sélánésso axta ko'o m'a. 17 Altaqnaweygkok sa' eyke ko'o xa énxet'ák nak, akxák sa'; megkeytnakhaksók sa' ewáxok xama enxoho, káhapwak sa' ekxámokma agko' ma'a aqsok ekmaso tén han ma'a nenlegeykegkoho nak, keñe sa' etnehek chá'a elpaqmésmakha s'e: ‘Hákho óllegagkohok se'e aqsok ekmaso nak, ñókxa ekmassa apha negyeseksa m'a Dios Wesse' egegkok.’ 18 Wokmek sa' agkok yaqwánxa katnehek xa, kayágwomhok sa' aqsa ko'o malányo xa énxet'ák nak, eñama apkelánéyak ekyókxoho m'a aqsok ekmaso tén han eñama apkelpeykessamo m'a mók aqsok kéláyókxa.
19 “Kóltaxés sa' kaxwók se'e negmeneykmasso nak, kólxekmós sa' ma'a israelitas, yaqwayam sa' elmeneykmaksek chá'a tén han katnehek chá'a ko'o séltennasso aptamheykegkaxa nepyeseksa xa énxet'ák nak. 20 Hakte élántaxnéssek sa' agkok ko'o m'a xapop séltennassamakxa axta ko'o m'a apyapmeyk nanók axta, cham'a xapop ényahamakxa nak weyke nagkeygmenek tén han ma'a yányawhéna' apyegmenek ektémól'a kanyehek ma'a yegmen, tén han aptókagko sa' ekwokmoho apkelyaqkanakmo tén han apnaqmel'a sa', keñe sa' elyetlakxak ma'a mók kéláyókxa nak, elpeykeshok sa' nahan, keñe sa' ko'o hetaqnawágwók, etwasha sa' ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho ahagkok nak. 21 Cháhapwa'ak sa' agkok ekxámokma m'a aqsok ekmaso tén han ma'a ekyentaxnamo nak egwáxok, keñe sa' se'e negmeneykmasso nak katnehek sa' chá'a éltennasso aptamheykegkaxa xa énxet'ák nak, hakte kalxénwakxohok sa' chá'a apkelwáxok ma'a aptawán'ák neptámen nak tén sa' elmeneykmaksek chá'a; hakte cham'a sekxók axta sekmáheyo alántaxnések ma'a apchókxa séltennassamakxa axta agkések, ekya'áseykegkók axta élxéneykegkaxa apkelwáxok elanagkok.”
22 Aptáxessek axta nahan Moisés negmeneykmasso xa ekhem nak, apkelxekmowásegkek axta nahan ma'a israelitas.
23 Tén axta m'a Josué, Nun apketche, apmésa makham mók appeywa Wesse' egegkok apkeltamhókxa chá'a etnehek, aptáhak axta s'e:
“Énnaqteyásekxoho sa' apwáxok, ewasqápekxoho sa', hakte xép sa' elántaxnések israelitas ma'a apchókxa séltennassamakxa axta ko'o agkések, sekxegexma sa' eyke nahan ko'o atnehek xép.” 24 Xama axta appenchesa apnaqtáxésso xama weykcha'áhak Moisés se'e segánamakxa nak, 25 aptáhak axta apkeláneya levitas se'e apseykha axta chá'a m'a yántéseksek ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apagkok nak Wesse' egegkok:
26 “Kólma sa' se'e weykcha'áhak segánamakxa nak, kólpekken sa' nekha nak yántéseksek ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apagkok Dios Wesse' kélagkok, yaqwayam sa' keytek ma'a, katnehek magkenatchesso kéltémakxa nak chá'a kéxegke. 27 Hakte ekya'ásegkók ko'o kéxegke kélteme énxet'ák élyennaqte kélwáxok tén han meyke kapeynchegkesek kéltáhakxa; kélenmexáha agkok makham Wesse' egegkok s'e sakhem nak, keso sekha nak makham ko'o kélnepyeseksa kéxegke, ¿háxko sa' katnehek ma'a sétsapa sa' ko'o? 28 Kólnaqlanta apyókxoho apkelámha apmonye'e tén han apkelámha apmonye'e apagkok nak chá'a énxet'ák kélagkok se'e, yaqwayam sa' ko'o allegaksek se'e aqsok nak tén han apekkenek ko'o néten tén han náxop yaqwayam katnehek chá'a ekweteykegkoho m'a aqsok apkelánegkaxa enxoho chá'a. 29 Hakte ekya'ásegkók ko'o m'a sétsapa sa', enaqtawasakpok sa', elyensók sa' ma'a ámay séltémókxa axta ko'o elyetlók; ekya'ásegkók nahan peya káhapwak aqsok ekmaso m'a egmonye' sa', eñama apkelánéyak aqsok ekmaso nápaqtók ma'a Wesse' egegkok tén han aplókasso.”
Moisés apmeneykmasso
30 Tén axta Moisés apkelyetseta ekyókxoho s'e negmeneykmasso nak, nápaqta'awók ma'a apyókxoho israelitas apchaqnákxo axta m'a:
Un nuevo jefe para Israel
1 Moisés habló otra vez con el pueblo y le dijo:

2 «Ya tengo ciento veinte años de edad, y no puedo seguir siendo el jefe de Israel. Por otra parte, Dios no va a dejarme cruzar el río Jordán. 3 Pero él mismo los guiará, y destruirá a todos los países que ustedes encuentren a su paso. Así el territorio será de ustedes. Además, Dios ha ordenado que Josué sea su nuevo jefe.
4 »A los países que se enfrenten con ustedes, Dios los destruirá como destruyó a los reyes Og y Sihón, y a sus países. 5 Cuando ustedes los hayan vencido, harán con ellos todo lo que les he ordenado. 6 Sean fuertes y valientes, pues Dios peleará por ustedes; no tengan miedo de esos países, porque Dios no los abandonará».

7 Enseguida, Moisés llamó a Josué y, delante de todo el pueblo, le dijo:

«Tú, Josué, tienes que ser fuerte y valiente, pues vas a llevar a este pueblo al territorio que Dios prometió dar a sus antepasados. Tú los harás conquistar ese territorio. 8 Dios mismo será tu guía, y te ayudará en todo; él jamás te abandonará. ¡Echa fuera el miedo y la cobardía!»
Lectura de los mandamientos
9 Moisés escribió todas estas enseñanzas, y entregó el texto escrito a los jefes israelitas y a los sacerdotes, que eran los encargados de transportar el cofre del pacto. 10-11 Luego les dio esta orden:

«Cada siete años se celebrará el año del perdón de deudas. Cuando llegue ese año, y todos los israelitas estén reunidos en el santuario de Dios para celebrar la fiesta de las enramadas, se leerán estas enseñanzas. 12 Todos, sin falta, deben ir a esa fiesta: hombres, mujeres, niños y refugiados. Allí escucharán la lectura de estas enseñanzas, y aprenderán a respetar a Dios y a obedecer sus mandamientos. 13 También los hijos que tengan, y que aún no conocen estos mandamientos, los oirán y aprenderán a obedecer a Dios. Esto lo harán mientras vivan en el país al otro lado del río Jordán, que ahora van a conquistar».
Dios da instrucciones a Moisés y a Josué
14 Después de esto, Dios le dijo a Moisés: «Ya se acerca el día de tu muerte. Por eso quiero que tú y Josué vengan al santuario, para que yo les diga lo que deben hacer».
Moisés y Josué fueron al santuario, 15 y en la entrada misma Dios se hizo presente, en medio de una nube en forma de columna. 16 Y Dios le dijo a Moisés:

«Muy pronto morirás. Cuando eso suceda, los israelitas dejarán de obedecerme y adorarán a los dioses falsos de la gente que vive en este territorio. Me abandonarán y no cumplirán con el pacto que hemos hecho. 17 Entonces yo me enojaré con ellos, y los dejaré solos; en vez de cuidarlos, les enviaré muchos castigos y sufrimientos. Y tendrán que admitir que los he abandonado. 18 Aunque lo reconozcan, yo me alejaré de ellos más todavía. Así los castigaré por su maldad de adorar a dioses falsos.
19-20 »Cuando lleve yo a los israelitas al territorio que juré darles, ellos comerán hasta engordar, pues allí siempre hay abundancia de alimentos. Entonces se olvidarán de mí, adorarán a otros dioses y no cumplirán el pacto que hicimos. Por eso quiero que tú y Josué escriban la canción que les voy a dictar. Quiero que le enseñen al pueblo a cantarla. Así, cuando ellos la canten, se acordarán de todo lo que les he ordenado y no podrán decir: “De esto no sabíamos nada”. 21 Cuando sufran todos los castigos que habré de enviarles, se acordarán de esta canción; y cuando sus hijos la canten, tendrán que admitir que tengo la razón. Aunque ellos no han entrado todavía en el territorio que les he prometido, los conozco muy bien y sé cómo van a actuar».

22 Ese mismo día, Moisés escribió la canción y se la enseñó a los israelitas. 23 A Josué, Dios le dijo: «Tú, Josué, tienes que ser fuerte y valiente. Yo te ayudaré en todo, y tú harás que este pueblo conquiste el territorio que les he prometido».
24 Cuando Moisés terminó de escribir en el libro todas las enseñanzas que Dios le dio, 25 les dijo a los sacerdotes encargados de transportar el cofre del pacto:

26 «Aquí tienen las enseñanzas de nuestro Dios. Pónganlas junto al cofre del pacto. Estas enseñanzas me servirán de prueba contra ustedes, 27 pues los conozco muy bien. Yo sé que ustedes son tercos y rebeldes. Si ahora que estoy con ustedes desobedecen a Dios, ¿qué no harán cuando ya me haya muerto?
28 »Por eso, reúnan ahora a los jefes del pueblo y a los líderes de las tribus, para dejar esto bien claro: Yo les he entregado las enseñanzas de Dios. De esto, el cielo y la tierra son testigos. 29 Yo sé bien que, después de mi muerte, ustedes dejarán de obedecer a Dios y no seguirán las enseñanzas que les he dado. Por lo mismo, ustedes van a sufrir mucho, pues harán enojar a Dios».
La canción
30 En cuanto los israelitas se reunieron con Moisés, él les enseñó la canción que Dios le dictó: