1 “Kélwet'ak sa' agkok chá'a kélxama kéxegke weyke aptósso ekxegányam ma'a kélókxa xamo' nak essenhan ma'a nepkések aptósso, nágkólteme aqsa chá'a hó magya'asagke', kólyentemekxés sa' chá'a m'a kélókxa xamo' nak. 2 Háwe sa' agkok apkeñama ketók aphakxa m'a ótep essenhan megkatnaha enxoho apweteykxa, éntemekxak sa' apxagkok ma'a aqsok kéltósso nak, eyáqkasek sa' nahan ma'a ekwokmoho apketama m'a apchókxa xamo' nak; keñe sa' egkeyásekxak makham. 3 Sa' etnéssesek nahan apwetákxo enxoho m'a yámelyeheykok, essenhan kélaqlamaxche, essenhan ma'a mók aqsok apagkok ekxegányam nak chá'a m'a xama énxet, tén han apwetákxo enxoho chá'a kélxama kéxegke. Nágkólteme chá'a hó magya'asagke' kélwet'a enxoho chá'a aqsok.
4 “Kélwet'ak sa' agkok chá'a kélxama kéxegke yámelyeheykok ekyaqnenma m'a ámay essenhan weyke aptósso m'a kélókxa xamo' nak, nágkólyeykha aqsa chá'a, kólpásem chá'a kólheyásekxak néten.
5 “Megkeymexchek chá'a kalmaha kelán'a m'a apkenna nak chá'a apkelnaqta, tén han énxet megkeyméxchek chá'a elmaha m'a kelán'a élnaqta nak, hakte megkalchek apwáxok Wesse' egegkok elanok ekteme nak chá'a xa ektéma nak.
6 “Apwet'ak sa' agkok chá'a kélxama ámay apagkok náta étkok axagkok néten ma'a yámet ekyawe essenhan ma'a náxop nak, yetlo enxoho m'a étkók essenhan ma'a appok, tén han élpathetéyak enxoho m'a yapmok, megkeyméxchek emok chá'a m'a yapmok nak tén han ma'a étkók nak; 7 kéméxcheyk elmok aqsa wánxa m'a étkók nak tén ma'a yapmok nak yohók aqsa kaxog. Keñe sa' tásek chá'a katnehek apha exchep, ahóxek sa' nahan katnehek apweynchámeykha.
8 “Apkelanak sa' agkok chá'a kélxama kéxegke xama apxagkok aphaxnagkok, kéméxcheyk enegkenagkok chá'a meteymog élámha nélmeykegkaxa nak chá'a m'a nekhaw'ék nak néten apxagkok; keñe sa' megkaphemmek chá'a amya'a aphawóxama eyaqhe ekyetna enxoho chá'a étsapma ektéyam ma'a néten apxagkok nak.
9 “Nágkólchenekxa aqsa chá'a neyseksa anmen yámet kélcheneykekxa m'a mók aqsok aktek nak, yaqwayam enxoho megkatwássesha chá'a kélmeykha m'a aqsok kélcheneykekxa nak chá'a, ekhawo nak han ma'a ekyókxoho kélnakxo nak chá'a m'a anmen yámet ekyexna.
10 “Nágkólpeynchem aqsa xapop namyep kélagkok ekyetlómo kéltéteykekxa xama weyke m'a xama yámelyeheykok.
11 “Nágkólántaxnekxa aqsa chá'a m'a apáwa kélótma kélpáxaqteyáseyak nak nepkések apwa' tén han ma'a apáwa apkeláxñél'a.
12 “Kólnegkenák sa' apkelmakheykha m'a cuatro napwe'ék nak ma'a kélaqlamaxche kéltaxneykekxa nak chá'a.
Segánamakxa ekxeyenma nak kelán'a meyke kélteméssesseykmohoxma
13 “Apmeyk agkok xama kelán'a énxet yaqwayam etnehek aptáwa', keñe appenchesa enxoho appathetéyak, etaqnawágwók, 14 exénmakha nanók kélteméssesseykmohoxma, etekkessesha ekwesey ekmaso etnehek exének se'e: ‘Ekmomchek axta ko'o yaqwayam atnehek etáwa' s'e kelán'a nak, keñe neyseksa sekpathetéyak sekweteya ko'o nanók kélteméssesseykmohóxma’. 15 Keñe sa' ma'a chána nak kelán'a étkok, kamok ma'a apáwa ektaháno nak kelán'a étkok eltexnémaxche m'a éma agkok, kasakxak ma'a sẽlyepelchémókxa apheykegkaxa nak apkelámha apmonye'e m'a tegma apwányam, 16 sa' etnehek yáp kelán'a étkok yának apkelámha apmonye'e s'e: ‘Ekméssegkek ko'o hatte yaqwayam etnehek aptáwa' s'e énxet nak, aptaqnawágwokmek eyke kaxwo', 17 apxénchek nanók éltámeye énxet, apxénáha hatte megkatnaha meyke kélteméssesseykmohoxma. Keso magkenatchesso ekteme ko'o hatte meyke kélteméssesseykmohoxma s'e seksánto nak.’ Keñe sa' epeykesek apáwa ektaháno apmonye'e m'a apkelámha apmonye'e nak, 18 keñe sa' apkelámha apmonye'e yának emakpok ma'a énxet nak, eñássesagkohok sa' nahan, 19 yának sa' eyánmagkasek cien sawók selyaqye élmope ekmomnáwa, yaqwayam sa' egkések ma'a yáp nak kelán'a étkok eñama aptekkessáseykha ekwesey ekmaso xama kelán'a étkok meyke kélteméssesseykmohóxma m'a Israel. Aptáwa' sa' nahan chá'a etnehek ma'a, mopwanchek sa' eyenyók neyseksók apha makham.
20 “Naqsók sa' agkok nanók kélteméssesseykmohóxma m'a kelán'a étkok nak, 21 kólchenegkesseták sa' ma'a átog nak ma'a yáp apxagkok, keñe sa' ma'a énxet'ák apheykha nak tegma apwányam elyetnak meteymog yaqhek, eñama élane xama aqsok ekmaso agko' ma'a kañe' Israel, tén han ekpathetéyak énxet neyseksa ekha makham ma'a yáp apxagkok. Keñe sa' kólmasséssók aqsok ekmaso ekteyapma kélnepyeseksa kéxegke.
22 “Apwetákpek sa' agkok nahan xama énxet appathetéyak xama kelán'a apha atáwa', kólának sa' nahan katekyewekxak xa ánet nak. Keñe sa' kólmasséssók kéxegke aqsok ekmaso ekteyapma m'a kañe' Israel.
23 “Yetneyk agkok nahan xama kelán'a étkok meyke kélteméssesseykmohóxma apha ekpagkanma xama énxet yaqwayam katnehek atáwa', keñe apwet'a enxoho pók énxet ma'a tegma apwányam nak, epathetagkok, 24 kólnaqlakxak sa' ánet ma'a sẽlyekpelchémókxa nak tegma apwányam, cham'a yaqwánxa sa' nahan kólnápekxak kólyetnak meteymog ma'a: eñama megkapayheykha átog kategyaha ekpasmo nepyeseksa tegma apwányam ma'a kelán'a étkok nak, keñe m'a énxet nak eñama appathetcháséyak ma'a pók appagkanma. Keñe sa' kólmasséssók aqsok ekmaso ekteyapma kélnepyeseksa kéxegke.
25 “Keñe sa' ma'a xama énxet apwetágwayam nak yókxexma xama kelán'a apha ekpagkanma m'a pók énxet, apyennaqtéssek sa' agkok apyempehek etnéssessamhóxma neyseksa megkalyeheykekxa', wánxa sa' aqsa nahan ematñekxak ma'a énxet ektáha nak apteméssesseykmohoxma m'a kelán'a nak. 26 Keñe sa' ma'a kelán'a étkok nak megkamatñekxeyk sa', hakte megkalanak xama enxoho m'a aqsok ekmaso ekpayhawo nak yaqwayam kamatñekxa'; hakte kaxhok sa' ma'a ektémakxal'a énxet apketámeyak la'a pók keñe yaqhek; 27 hakte axakkók apwetágwayam yókxexma kelán'a étkok ma'a énxet nak, wehéseyha axta kexa eykhe nahan ma'a, méko eyke xama enxoho yaqwayam kawagkasek teyp.
28 “Apwet'ak agkok nahan xama énxet kelán'a étkok meyke nak kélteméssesseykmohóxma tén han meyke nak makham ekmáheyo kategyaha atáwa', keñe énnaqtések apyempehek etnéssessamhóxma, tén ma'a kélwetágkoho enxoho, 29 keñe sa' ma'a énxet nak egkések sa' cincuenta sawók selyaqye élmope ekmomnáwa m'a yáp nak kelán'a étkok; emhohok sa' nahan etnehek aptáwa', eñama apteméssesseykmohoxma, mopwanchek sa' nahan chá'a eyenyók neyseksa apha enxoho makham.
30 “Méko sa' xama énxet enxoho apwanchek etnéssessamhóxma m'a apyáp aptáwa', hakte awanhek sa' katnehek apmegqasso apyáp aptáha enxoho xa ektáha nak.
1 »Si alguien ve que andan perdidos el toro o la oveja de su vecino, debe ayudarlo y devolvérselos. 2 Si el vecino vive lejos, o si nadie sabe de quién son los animales, deberá llevarlos a su casa y cuidarlos hasta que el vecino llegue a buscarlos. 3 Esto mismo debe hacerlo si encuentra un burro, o una capa, o cualquier otra cosa perdida.
4 »Si alguien ve en el camino que un vecino suyo trata de levantar del suelo a un toro o un burro echado, debe ayudarlo a levantar el animal. ¡Nunca nieguen su ayuda a nadie!
5 »Los hombres no deben vestirse como mujeres, ni las mujeres deben vestirse como hombres. A nuestro Dios no le gusta ese comportamiento.
6 »Si alguien encuentra un nido de pájaros en un árbol o en el suelo, y la madre está en el nido, calentando a sus polluelos o empollando los huevos, no debe quedarse con todo. 7 Dejará que se vaya la madre, pero podrá quedarse con los polluelos. Háganlo así, y vivirán felices muchos años.
8 »Si alguien construye una casa nueva, debe construir un pequeño muro alrededor de la azotea, para que nadie vaya a caerse y muera. Con eso evitará que su familia resulte culpable de una muerte.
9 »Si alguien tiene un viñedo, no debe sembrar allí ninguna otra cosa. Si lo hace, no podrá disfrutar de los frutos que se produzcan, pues deberá entregarlos todos al sacerdote.
10 »Cuando trabajen un campo, no deben arar con un buey y un burro juntos.
11 »Las telas con que se vistan no deben mezclar hilo de lana con hilo de lino.
12 »La capa con que se cubran debe estar adornada con cordones en sus cuatro puntas.
Sexo y matrimonio
13 »Supongamos que un hombre se casa y tiene relaciones sexuales con su esposa, pero luego ya no la quiere más. 14 Si para separarse de ella, alega que su esposa había tenido relaciones sexuales antes de casarse, 15-17 entonces los padres de ella se presentarán ante las autoridades del pueblo. Allí mostrarán la sábana usada en la primera noche de bodas, como prueba de que su hija nunca antes había tenido relaciones sexuales. El padre dirá a las autoridades: “Yo permití que este hombre se casara con mi hija. Ahora él ya no la quiere, y la acusa de haber tenido relaciones sexuales antes de casarse. Pero aquí está la prueba de que eso no es cierto”.
18 »Entonces las autoridades castigarán con un látigo a ese hombre por mentir en contra de su esposa. 19 Además, ese hombre deberá pagarle al padre de su esposa cien monedas de plata, que es la multa por dañar la buena fama de una mujer israelita. No podrá abandonarla, sino que se quedará con ella para siempre.
20 »Pero si la mujer realmente tuvo relaciones sexuales antes de casarse, 21 los hombres de la ciudad deberán sacarla de la casa de sus padres, y allí mismo la matarán a pedradas. Eso es lo que se merece quien comete una maldad así en Israel, y hace pasar a su familia semejante vergüenza. Si hacen esto, harán que la maldad desaparezca de su país.
22 »Supongamos ahora que alguien llega a tener relaciones sexuales con la esposa de otro hombre. En tal caso, los dos deberán ser condenados a muerte. Así se acabará la maldad en Israel.
23-24 »Supongamos que alguien encuentra a una mujer comprometida para casarse con otro hombre, y tiene relaciones sexuales con ella. Si el encuentro tiene lugar dentro de la ciudad, y la mujer nunca gritó pidiendo ayuda, se deberá llevar a los dos ante las autoridades, para que los condenen a morir apedreados. Se condenará al hombre por deshonrar a la mujer de otro hombre; se condenará a la mujer por no haber pedido ayuda. Si ustedes hacen esto, harán que la maldad desaparezca de su país.
25-27 »Pero supongamos que el encuentro no tuvo lugar en la ciudad, sino en el campo, y que el hombre obligó a la mujer a tener relaciones sexuales con él. Tal vez la mujer gritó pidiendo ayuda, pero no hubo quien la escuchara. Entonces se dejará con vida a la mujer, pero el hombre será condenado a muerte. Su crimen es semejante al de quien ataca a su vecino y lo mata.
28 »Ahora bien, supongamos que un hombre se encuentra con una mujer que nunca antes ha tenido relaciones sexuales, y el hombre la obliga a tenerlas con él. Si son descubiertos, y la mujer no está comprometida con nadie, 29 el hombre deberá pagar al padre de la mujer una multa de cincuenta monedas de plata, y además deberá casarse con ella. Y como la avergonzó al obligarla a tener relaciones sexuales con él, nunca podrá divorciarse de ella.
30 30 (23.1) »Nadie debe tener relaciones sexuales con la esposa de su padre. Esa es una gran falta de respeto para el padre».