Pablo apmahéyak Macedonia tén han Grecia
1 Xama axta ekmassama ekyennamáxma, apkeláneyeykha axta Pablo énxet'ák melya'ásseyam yaqwayam enxoho egkések appeywa. Apkelpeykáseykegkokxeyk axta apkexeykekxo, keñe apmaheykegko m'a Macedonia. 2 Apsawheykekxók axta apmahéyak ma'a ekyókxoho yókxexma nak Macedonia, apkelwasqakkáseykekxók axta énxet'ák apkeltenneykha; tén axta apweykmo m'a Grecia, 3 apheykenxa axta apqántánxo pelten. Ketók axta nahan apchántamakxa yántakpayhe apmáheyo emhagkok Siria, aplegaya amya'a apkeláneykekxo apkelpaqmeyesma judíos yaqweykenxa etnéssesek. Tén axta ekxeyenma aqsa apwáxok makham etaqhohok náxop epéwhok ma'a Macedonia. 4 Apyetleykekxeyk axta nahan ma'a Sópatro apkeñama axta Berea, Pirro axta apketche; tén han Aristarco, tén han Segundo, apkeleñama axta Tesalónica, tén han Gayo apkeñama axta Derbe, tén han Timoteo, Tíquico, tén han ma'a Trófimo, apkeleñama axta m'a yókxexma Asia. 5 Apmonye'e apkelxega axta nahan xa ẽlyáxeg'a nak, enleyxweykmek axta m'a Tróade. 6 Keñe axta negko'o nélánteyapma Filipos nélchántama yántakpayhe, natámen aptámákpexal'a kelpasmaga meyke kempáseyak, cinco ekhem axta entemék néltahanyeykekxo m'a Tróade. Siete ekhem axta neghayam ma'a.
Pablo apweykekxa makham Tróade
7 Negaqneykekxeyk axta negko'o yaqwayam ólyeptek pan eyeynókxal'a ekxega émha amonye' ekhem semána. Apkeltennáseykha axta énxet'ák melya'ásseyam ma'a Pablo. Apwenaqteyáseykegkek axta nahan apkeltenneykha ekweykmoho axta'a eysekso, hakte apmáheyók axta exñekxak makham mók ekhem. 8 Negaqneykekxeyk axta negko'o tegma néten, ekxámokmakxa axta cháléwasso éláléwéyak; 9 keñe axta xama wokma'ák apwesey axta Eutico, apha axta m'a átog étkok nak. Apyenmeykha axta nahan ma'a wokma'ák nak, hakte ahóxek axta apkeltenneykha m'a Pablo, yentaxnegweykmók axta anhan apteyenma, aptéyeykmek axta apkeñama m'a tegma néten ektáhakxa axta ántánxo apwáxok; nanók axta eyke nahan apketsapa kélmákxo. 10 Keñe axta apteyapma Pablo, apyetnegkek axta néten aptahanma m'a wokma'ák aphápak, appathetmeyk axta anhan. Tén axta aptéma apkelanagkama énxet'ák se'e:
—Nágkáwho aqsa kélnények; megyetsapak.
11 Tén axta Pablo aptaqhémo makham apmeyeykekxo m'a tegma néten, apkelyeptégkek axta pan, apteykegkek axta nahan, keñe apxegkessama makham apkeltenneykha ekweykmoho élseye, tén axta apxegeykekxo makham. 12 Apxátekhágweykmek axta nahan kélyentameykekxo m'a wokma'ák nak. Cháxa ekméssama axta nahan éltaqmelwayam agko' apkelwáxok xa.
Pablo apmahéyak Mileto apkeñama Troas
13 Egmonye'e axta nahan negko'o nélxegák, nélchántegkek axta yántakpayhe ekweykmoho m'a Aso yaqwayam enxoho agyentawakxak Pablo, ekhawo m'a ektémakxa axta nélpaqmeyesma, hakte náxop axta apmáheyók exog ma'a. 14 Xama axta nélwetamaxko m'a Aso, apchántegkek axta yántakpayhe nélchánte, keñe nélmaheykegko m'a Mitilene. 15 Nélántépeykekxeyk axta makham ma'a Mitilene, keñe mók ekhem negyeykhágweykmo m'a ekpayho nak Quío, xama ekhem axta entemék ekyeykhe nélweykmo m'a Samos. Keñe axta mók ekhem nélxegeykekxo makham nélweykmo m'a Mileto. 16 Axta nentemék xa ektáha nak, hakte axta emáheyók epéwhok Pablo m'a Éfeso, yaqwayam enxoho mexek ekwenaqte m'a yókxexma Asia; hakte apkeltémok axta kañehémhok ewakxak ma'a Jerusalén, yaqwayam enxoho yaqhaksohok ewakxak ma'a ekhem Pentecostés.
Pablo apkeltennáseykha apkelámha apmonye'e nak Éfeso
17 Apkeláneyeykha axta Pablo apkelámha apmonye'e nak kélaqneykekxexa Éfeso, neyseksa apha m'a Mileto. 18 Xama axta apkelweykmo, axta aptemék apkelánagkama s'e: “Kélya'ásegkok kéxegke sektémakxa axta ko'o sekxók sekwaya s'e yókxexma Asia. 19 Éláneyak axta chá'a ko'o sektamheykha eñama nak Wesse' egegkok kélnepyeseksa kéxegke yetlo megkeymáxkoho ewáxok, tén han yetlo sélekxagweykha tén han neyseksa seyáhapwe chá'a ekxámokma sépkónma, eñama m'a apmáheyókxa axta chá'a hetnéssesek ma'a judíos. 20 Axta eyke alwátesseykmok séltennáseykha kéxegke m'a ekyókxoho ektémakxa nak amya'a yaqwayam kapasmok kéxegke, sélxekmóssama chá'a nápaqta'awók énxet'ák, tén han ma'a kélxanák nak. 21 Éltennassegkek axta ko'o judíos tén han ma'a metnaha nak judíos séltémo elyaqmagkasek apkelwáxok elyo'ókxak ma'a Dios, tén han etnahagkok melya'ásseyam ma'a Wesse' egegkok Jesús. 22 Jerusalén akke kaxwók peyk amyekxa' eñama apkeltémo m'a Espíritu, meyke sekya'áseyak yaqwánxa hetnehek ko'o m'a. 23 Wánxa aqsa ko'o sekya'áseykegkoho apyókxoho tegma apkelyawe sekmahágkaxa enxoho chá'a séltennassama Espíritu Santo sélhaxna chá'a ko'o yaqwayam hélaqxegkesek kañe' negmomaxchexa, tén han ekyawe seklegeykegkoho. 24 Makke keytnakhassamók ko'o ewáxok yaqweykenxa katnehek sekweynchámeykha, wánxa eyke aqsa ekxéneykencha'a chá'a ko'o ewáxok alenxanmohok aqsa ektémakxa sélteyásamáxche yetlo ekpayheykekxa ewáxok ekwokmoho sekwagkasa néxa sélteyásamáxche, tén han asawhohok alának ma'a Wesse' egegkok Jesús axta apkeltémo alána', altennaha m'a amya'a ektaqmela ekxeyenma nak Dios segásekhayo.
25 “Naqsók eyke ko'o ektemessásak peya mehélwetekxók chá'a kaxwók kélxama kéxegke, seklegassama axta kélnepyeseksa m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios. 26 Cháxa keñamak peya nak altennaksek ko'o kéxegke sakhem, cham'a apsexnáneyákpo enxoho chá'a kélxama kéxegke, háwe sa' ko'o eñama seksexnenagko, 27 hakte eksawhomók ko'o seklegassama kéxegke m'a apmaheyókxa nak elának Dios, meyke seyáyam. 28 Kóltaqmelchesaxchekxoho sa' kélagko', kóllanha sa' nahan ma'a apyókxoho nepkések, cham'a apteméssessama axta kéxegke Espíritu Santo yaqwayam kóllanha, yaqwayam enxoho kóllanha m'a Dios énxet'ák apagkok apkelmoma axta eñama m'a apyenkenma axta éma apagkok. 29 Ekya'ásegkók ko'o sekxega sa' peya elwak pók énxet'ák, apkelyetchesamakpoho aqsok nawha'ák éllo, megkalepyósek sa' elanok ma'a nepkések. 30 Kawomhok sa' nahan apkelánteyapma kélnepyeseksa kéxegke énxet'ák yaqwayam sa' elxekmósek apnámakkok apkelmopwancha'a amya'a, yaqwayam sa' elyetlakxak ma'a énxet'ák apteme nak melya'ásseyam. 31 Kólleyxmakha; kaxénwakxoho kélwáxok mayenseykmo axta ko'o sekmésso sekpeywa kéxegke yókxoho ekhem tén han yókxoho axta'a yetlo sélekxagweykha kélxama chá'a kéxegke ekweykmoho apqántánxo apyeyam.
32 “Élyáxeg, ekméssek ko'o kaxwók kéxegke yaqwayam eltaqmelchesek ma'a Dios tén han kaltaqmelchesek ma'a appeywa ekxeyenma nak segásekhayo. Yetneyk apmopwána Dios yaqwayam ewánegkessesek ma'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam, tén han elmésagkok apkeltennassama axta elmésagkok ma'a énxet'ák apagkok apkelpagkanamap nak. 33 Axta ko'o katsapmak egkenyek selyaqye tén han xama enxoho m'a énámakkok apkelnaqta nak; 34 kélya'ásegkók kéxegke sektamheykencha'a axta ko'o ahagkok ahagko' yaqwayam enxoho ótak ma'a aqsok eyéméxchexa nak ko'o, tén han ma'a sélxegexma'a nak. 35 Élxekmóssegkek axta chá'a ko'o kéxegke nentémakxa antemeykha, tén han ampasmok ma'a ekha nak eyéméxchexa aqsok, yetlo ekxeyenma egwáxok ma'a aptémakxa axta appeywa Wesse' egegkok Jesús aptéma axta s'e: ‘Awanhók agko' katnehek ekpayheykekxa egwáxok negmésa enxoho aqsok egmók, megkaxók ma'a sẽlmésa enxoho negko'o aqsok.’”
36 Apkeltekxekxegkek axta aptapnák xapop Pablo natámen apteme appeywa xa, tén axta aptamheykegko xamo' nempeywa nélmaxnagko. 37 Apyókxoho axta nahan apkellekxagweykha, appatheteykha axta nahan Pablo, kélpetsessegkek axta anhan chá'a. 38 Kellapwámeykegkók agko' axta nahan, hakte apkeltennassegkek axta melwetekxók chá'a. Tén axta kélyetleykekxo ekweykekxoho m'a ekyetnamakxa axta yántakpayhe.
Pablo en Macedonia y Grecia
1 Cuando todo aquel alboroto terminó, Pablo mandó llamar a los que habían creído y les pidió que no dejaran de confiar en Jesús. Luego se despidió de ellos, y fue a la provincia de Macedonia. 2 Pablo iba de lugar en lugar, animando a los miembros de las iglesias de esa región. De allí se fue a Grecia, 3 país donde se quedó tres meses.
Estaba Pablo a punto de salir en barco hacia la provincia de Siria, cuando supo que algunos judíos planeaban atacarlo. Entonces decidió volver por Macedonia. 4 Varios hombres lo acompañaron: Sópatro, que era hijo de Pirro y vivía en la ciudad de Berea; Aristarco y Segundo, que eran de la ciudad de Tesalónica; Gayo, del pueblo de Derbe; y Timoteo, Tíquico y Trófimo, que eran de la provincia de Asia. 5 Todos ellos viajaron antes que nosotros y nos esperaron en la ciudad de Tróade.
6 Cuando terminó la fiesta de los panes sin levadura, Pablo y los que estábamos con él salimos en barco, desde el puerto de Filipos hacia la ciudad de Tróade. Después de cinco días de viaje, llegamos y encontramos a aquellos hombres, y nos quedamos allí siete días.
Pablo viaja a Tróade
7-8 El domingo nos reunimos en uno de los pisos altos de una casa, para celebrar la Cena del Señor. Había muchas lámparas encendidas. Como Pablo saldría de viaje al día siguiente, estuvo hablando de Jesús hasta la media noche. 9 Mientras Pablo hablaba, un joven llamado Eutico, que estaba sentado en el marco de la ventana, se quedó profundamente dormido y se cayó desde el tercer piso. Cuando fueron a levantarlo, ya estaba muerto. 10 Pero Pablo bajó, se inclinó sobre él, y tomándolo en sus brazos dijo: «¡No se preocupen! Está vivo.»
11 Luego, Pablo volvió al piso alto y celebró la Cena del Señor, y siguió hablándoles hasta que salió el sol. Después continuó su viaje.
12 En cuanto a Eutico, los miembros de la iglesia lo llevaron sano y salvo a su casa, y eso los animó mucho.
Pablo en Mileto
13 Pablo había decidido ir por tierra hasta Aso, pero nosotros tomamos un barco para recogerlo allá. 14 Cuando llegamos, él se nos unió en el barco y nos fuimos al puerto de Mitilene. 15-16 Al día siguiente, el barco pasó frente a la isla Quío, y un día más tarde llegamos al puerto de Samos, porque Pablo no quería pasar a Éfeso ni perder mucho tiempo en la provincia de Asia. Lo que deseaba era llegar lo más pronto posible a la ciudad de Jerusalén, para estar allá en el día de Pentecostés. Seguimos navegando, y un día después llegamos al puerto de Mileto.
Pablo y los líderes de Éfeso
17 Estando en la ciudad de Mileto, Pablo mandó llamar a los líderes de la iglesia de Éfeso para hablar con ellos. 18 Cuando llegaron, les dijo:
«Ustedes saben muy bien cómo me he portado desde el primer día que llegué a la provincia de Asia. 19 Aunque he sufrido mucho por los problemas que me han causado algunos judíos, con toda humildad he cumplido con lo que el Señor Jesús me ha ordenado. 20 Nunca he dejado de anunciarles a ustedes todas las cosas que les ayudarían a vivir mejor, ni de enseñarles en las calles y en sus casas. 21 A los judíos y a los que no son judíos les he dicho que le pidan perdón a Dios y crean en nuestro Señor Jesucristo.
22 »Ahora debo ir a Jerusalén, pues el Espíritu Santo me lo ordena. No sé lo que me va a pasar allá. 23 A dondequiera que voy, el Espíritu Santo me dice que en Jerusalén van a meterme a la cárcel, y que van a maltratarme mucho. 24 No me preocupa si tengo que morir. Lo que sí quiero es tener la satisfacción de haber anunciado la buena noticia del amor de Dios, como me lo ordenó el Señor Jesús.
25 »Estoy seguro de que no volverá a verme ninguno de ustedes, a los que he anunciado el mensaje del reino de Dios. 26 Por eso quiero decirles que no me siento responsable por ninguno de ustedes, 27 pues ya les he anunciado los planes de Dios. No les he ocultado nada.
28 »Ustedes deben cuidarse a sí mismos, y cuidar a los miembros de la iglesia de Dios. Recuerden que el Espíritu Santo los puso como líderes de la iglesia, para que cuiden a todos los que Dios salvó por medio de la sangre de su propio Hijo.
29 »Cuando yo muera, vendrán otros que, como si fueran lobos feroces, atacarán a todos los de la iglesia. 30 También algunos, que ahora son seguidores de Jesús, comenzarán a enseñar mentiras, para que todos en la iglesia los sigan y los obedezcan.
31 »Por eso, tengan mucho cuidado. Recuerden los consejos que les he dado durante tres años, a pesar de tantos problemas y dificultades.
32 »Ahora le pido a Dios que los cuide con mucho amor. Su amoroso mensaje puede ayudarles a ser cada día mejores. Si lo obedecen, Dios cumplirá las promesas que ha hecho a todos los que ha elegido para ser su pueblo.
33 »Nunca he querido que me den dinero ni ropa. 34 Ustedes bien saben que con mis propias manos he trabajado, para conseguir todo lo que mis ayudantes y yo hemos necesitado para vivir. 35 Les he enseñado que deben trabajar y ayudar a los que nada tienen. Recuerden lo que nos dijo el Señor Jesús: “Dios bendice más al que da que al que recibe.”»

36 Cuando Pablo terminó de hablar, se arrodilló con todos los líderes y oró por ellos. 37 Todos comenzaron a llorar, y abrazaron y besaron a Pablo. 38 Estaban muy tristes porque Pablo les había dicho que jamás lo volverían a ver. Después, todos acompañaron a Pablo hasta el barco.