Póte ekseykha takha' yegmen
1 Xama ekhem axta aptáha apcháneya Dios appeywa apkellegasso m'a Eliseo:
—Ketsék agko' xapop se'e negheykegkaxa nak xamo' xeyep. 2 Yoho sa' ólmahagkok negko'o m'a wátsam nak Jordán, sa' ólyaqténwók chá'a yenta'a enxama m'a yaqwayam sa' anlanagkok chá'a enxanák.
—Kólmohok sa' —axta aptáhak apchátegmowágko Eliseo.
3 —Hẽlyetlow sa' xép xa —axta aptáhak xama apcháneya m'a.
—Hoy, alyetlók sa' —axta aptáhak apchátemogwágko Eliseo.
4 Apkelyetlókek axta Eliseo ekweykmoho m'a Jordán. Apkelyaqtennágkek axta han yenta'a m'a énxet'ák nak. 5 Xama axta apyaqnegkesa xama yámet ma'a, keñe eknextegawo póte apagkok ektégwokmo neygmen. Tén axta apkelpáxameyncha'a:
—¡Hay, sẽlxekmósso! ¡Sekmeykha naqsa exchek ko'o xa póte nak!
6 —¿Háxko ektéyámxa'? —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a m'a Dios appeywa aplegasso.
Tén axta m'a apxegexma apxekmósa ekpayhókxa ektéyámxa m'a póte. Keñe axta Eliseo apyaqtenna xama yámet, apyenyókek axta neygmen keñe ekyephagwa'akto póte eksóncha'a takha' yegmen.
7 —Emekxa' —axta aptáhak apcháneya Eliseo.
Apya'ássek axta apmek apmákxo póte m'a apxegexma.
Eliseo tén han énxet'ák Siria
8 Apkempakha'ak axta wesse' apwányam Siria m'a énxet'ák nak Israel, keñe axta apchánchesákxo sẽlpextétamo apkelwesse'e apagkok apkeltennasa yaqsa yókxexma elpakxenwók. 9 Keñe axta Eliseo apkeltamho kóltennássekxak ma'a wesse' apwányam nak Israel, apkeltamho memhagkehek ma'a yókxexma nak, hakte sirios axta peyk elmahagkok ma'a. 10 Tén axta wesse' apwányam Israel apkeláphasa sẽlpextétamo apagkok ma'a apcheysakxa axta emhagkok ma'a Dios appeywa aplegasso, cháxa ektémakxa axta apwagkásamákpo chá'a teyp ma'a.
11 Axta keñamak mey'ásegko aptáhakxa m'a wesse' apwányam nak Siria, apkeláneyáha axta sẽlpextétamo apkelwesse'e apagkok, keñe aptáha apkeláneya s'e:
—¡Héltennés hana! ¿Yaqsa enxama negko'o apwéhenayo chá'a m'a wesse' apwányam nak Israel?
12 Keñe axta xama aptáha apchátegmowágko:
—Wesse', méko neykhe. Eliseo eyke apkeltennasso chá'a wesse' apwányam nak Israel, apteme nak Dios appeywa aplegasso m'a Israel, cham'a ekyókxoho aptémakxa nak chá'a exchep apyexamakpoho appaqméteykha m'a apteyenmakxa nak.
13 Tén axta wesse' apwányam Siria aptáha s'e:
—Kóltegyaha sa' amya'a ekpayhókxa aphakxa, yaqwayam sa' aláphaksek ko'o nápakha énxet'ák yaqwayam emok.
Xama axta kéltennasa apha m'a Dotán, 14 apkeláphássek axta sẽlpextétamo apkelchánte nak yátnáxeg, keñe han yátnáxeg apkelyenyawasso apkenchesso nak kempakhakma, tén han apxámokma apagko' sẽlpextétamo apkelxega nak náxop, axta'a axta apkelwokmok ma'a Dotán, apwakhegwokmek axta m'a tegma apwányam. 15 Axto'ók axta apxatakha'a Eliseo apkeláneykha, aptepók axta aqsa keñe apwet'a sẽlpextétamo apwakha'a m'a tegma apwányam nak, yetlo apkelchánte yátnáxeg tén han yátnáxeg apkelyenyawasso apkenchesso nak kempakhakma; keñe apkeltennássekxo m'a Eliseo:
—Sẽlxekmósso. ¿Háxko sa' antéhek kaxwo'?
16 Apchátegmowágkek axta Eliseo:
—Nágkatneykha aqsa apwáxok, apxámok eyke negko'o nélxegexma'a, kaxnók ma'a.
17 Keñe axta Eliseo apkelmaxneya Wesse' egegkok aptáha s'e: “Wesse' egegkok, éltamhók ko'o exekmósek xeyep yaqwayam étak se'e.” Yetlókok axta han apxekmósso Wesse' egegkok ma'a Eliseo apkeláneykha, apwet'ak axta apsawhékxoho yátnáxeg apkelchánte m'a egkexe nak, keñe han yátnáxeg apkelyenyawasso éláléweykha táxa nepyáwa m'a Eliseo.
18 Xama axta peya ektámegmak ma'a sirios, axta aptáhak Eliseo apkelmaxneya Wesse' egegkok: “Éltamhók ko'o etnéssesagkok meyke apaqta'ák se'e énxet'ák nak.”
Keñe axta Wesse' egegkok aptemessásegko meyke apaqta'ák, apkeltamhókxa exchek etnéssesek ma'a Eliseo. 19 Tén axta Eliseo aptáha apkeláneya s'e:
—Háwe ámay se'e, háwe han tegma apyawe kélchetama nak. Hélyetlógma sa', anaqlók sa' ma'a aphakxa nak énxet kélchetama nak.
Keñe axta apnaqlákxo m'a Samaria. 20 Xama axta apkelwokmo m'a, axta aptáhak apkelmaxneya Eliseo s'e: “Wesse' egegkok, elwetásekxa makham exma s'e énxet'ák nak, yaqwayam sa' elweta'.” Apkelwet'ak axta apkelwokmo m'a kañe' tegma apwányam Samaria. 21 Xama axta apkelwet'a m'a wesse' apwányam nak Israel, apkelmaxneyáha axta Eliseo:
—¿Alnápoya sa' ko'o xa?
22 Apchátegmowágkek axta Eliseo:
—Ma', ná elnáhap aqsa. ¿Keltámeyak enxeykel'a exchep apkelnapma élmésso nak chá'a m'a sókwenaqte apagkok tén han yágke apagkok? Elmésák aptéyak tén han apyenéyak, keñe sa' elmeyásekxak makham ma'a wesse' apagkok.
23 Kéllánessek axta ektámáxche ekyawe, aptókagkek axta aptéyak tén han apyenágko apyenéyak. Keñe axta wesse' apwányam apkeláphasa makham, apkelmeyákxeyk axta chá'a m'a aphakxa wesse' apagkok. Cháxa ekmassegwánxa axta han apkelántaxnegweykekxa chá'a sirios ma'a israelitas xapop apagkok.
Tegma apwányam Samaria kélwakhegwayam
24 Apchánchesákxeyk axta apyókxoho sẽlpextétamo apagkok ma'a Ben-hadad, wesse' apwányam axta Siria natámen xa, apxegkek axta keñe apwakhegwokmo m'a Samaria yaqwayam ektamagkok. 25 Teyepmeyk axta meyk segaqhe m'a Samaria, hakte apwakhamákpók apagko' axta, meyke nentepakxa', ochenta sawok selyaqye aktek ekmope axta han weykmok ekyánmaga xama m'a yámelyeheykok apqátek, keñe axta cinco sawok selyaqye aktek élmope m'a un cuarto litro wáx'ay apteyáseykha.
26 Xama ekhem axta apweynchámeyncha'a wesse' apwányam Israel ma'a néten tegma kélhaxtegkesso nak, keñe ekwónencha'a xama kelán'a:
—¡Wesse', hepásem ko'o!
27 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Agkok epasmak xeye' Wesse' egegkok, mowanchek ko'óxa apasmok, mowanchek han agkések hótáhap tén han vino. 28 ¿Yaqsa eyke ektáha exche'?
Chátegmowágkek axta m'a kelán'a:
—Keltamhók xeyk ko'o agkések hatte s'e kelán'a nak yaqwayam antók se'e sakhem nak, keñe ekxéna saka antók ma'a étche nak. 29 Neghanchek axta m'a hatte nak, keñe nentókagko. Keñe mók ekhem séltamho eykhe ko'o hegkések ma'a étche yaqwayam antók, póssek axta eyke.
30 Xama axta apleg'a wesse' apwányam ektáhakxa m'a kelán'a, apkelyepteyk axta aptaxno aplóko apagko'. Apkelwet'ak axta han énxet'ák aptaxnékxo m'a apáwa sẽlwáxaqxamól'a apya'asso kañe' aptaxno, hakte néten tegma axta apkenmáha. 31 Keñe axta aptáha wesse' apwányam se'e: “¡Heñássesagkohok sa' ekyentaxno agko' Dios se'e ekhem nak, mayaqténchesa enxoho apyespok ma'a Eliseo, apketche nak Safat!”
32 Apheyk axta apxagkok ma'a Eliseo yetlo m'a apkelámha apmonye'e nak. Apcháphássek axta eyke apkeláneykha m'a wesse' apwányam nak. Aptáhak axta han Eliseo apkeláneya m'a apkelámha apmonye'e, amonye' axta yaqwayam emmok ma'a wesse' apwányam apkeláneykha:
—Apcháphássek xama énxet apkeltamho eyaqtennek eyespok ma'a tekyawa yáp nak. Kólleyxmakha sa', apwa'ak sa' agkok ma'a apchápháseykha nak, kólápekxa sa' átog kólyennaqtések sa' kélméyak yaqwayam sa' metxehe', hakte étlógmohok sa' ma'a wesse' apagkok.
33 Neyseksa apkelpaqhetchesso axta apwa'a kélásenneykha m'a aphakxa nak Eliseo. Aptáhak axta apcháneya:
—Wesse' egegkok keñamak senteméssesso negko'o s'e aqsok ekmaso nak, ¡kaqhok ko'o aleyxek elának mók aqsok ma'a!
Eliseo y el hacha que cayó al río
1 Un día, los profetas le dijeron a Eliseo:

—Mira, el lugar donde vivimos contigo es demasiado pequeño para nosotros. 2 Déjanos ir al río Jordán, allí tomaremos troncos y nos haremos una casa.

Eliseo les contestó:

—Está bien. Vayan.

3 Entonces uno de los profetas le dijo:

—Ven con nosotros, por favor.

Él contestó:

—Está bien, iré.

4 Así que Eliseo los acompañó, y cuando llegaron al río Jordán cortaron algunos árboles. 5 Mientras uno de los profetas estaba cortando un tronco, se le cayó el hacha al río. Entonces le gritó a Eliseo:

—¡Maestro! ¡Esa hacha no es mía, me la prestaron!

6 Eliseo preguntó:

—¿Dónde cayó?

Cuando le mostró el lugar donde había caído el hacha, Eliseo cortó un palo y lo arrojó allí, haciendo que el hacha flotara, 7 y dijo:

—¡Sácala!

El profeta extendió la mano y tomó el hacha.
Eliseo y el ejército de Siria
8 Cierta vez, el rey de Siria, que estaba en guerra con Israel, reunió a sus oficiales y les indicó en qué lugares planeaba acampar.
9 Pero Eliseo le mandó a decir al rey de Israel dónde iba a acampar el rey de Siria, para que no pasara por allí. 10 Así que el rey de Israel envió a su ejército al lugar que le había indicado Eliseo, y así se salvó en varias oportunidades.
11 El rey de Siria estaba muy confundido por lo que pasaba. Llamó a sus oficiales y les dijo:

—¿Quién de los nuestros está a favor del rey de Israel? ¿Quién le informa lo que pensamos hacer?

12 Uno de sus oficiales contestó:

—Ninguno, Majestad. ¡El profeta de Israel, Eliseo, le informa al rey aun lo que usted habla en lo más privado de su habitación!

13 Entonces el rey de Siria ordenó:

—Vayan y averigüen dónde está Eliseo, para mandar a capturarlo.

Cuando le avisaron al rey que Eliseo estaba en Dotán, 14 envió allí carros, caballos y un gran ejército. Llegaron de noche y rodearon el pueblo.
15 A la mañana siguiente, el sirviente del profeta se despertó temprano. Cuando salió afuera y vio un ejército con carros y caballos que rodeaba la ciudad, le dijo a Eliseo:

—¡Maestro! ¿Qué vamos a hacer?

16 Eliseo le respondió:

—No tengas miedo. ¡Son más los que están con nosotros que los que están con ellos!

17 Luego Eliseo oró y dijo: «Dios, te ruego que lo ayudes a darse cuenta de lo que sucede». Entonces Dios ayudó al sirviente, y este vio que la montaña estaba llena de caballos y carros de fuego que rodeaban a Eliseo.
18 Cuando los sirios ya se acercaban para atacar a Eliseo, este oró a Dios diciendo: «Te ruego que esta gente se quede ciega». Y todos los soldados de Siria se quedaron ciegos, tal como Eliseo le había pedido a Dios. 19 Entonces Eliseo les dijo: «Este no es el camino, ni esta es la ciudad que ustedes buscan. Síganme y los llevaré a donde está el hombre que buscan».
Eliseo los llevó a Samaria, 20 y tan pronto como entraron allí, Eliseo oró: «Dios, devuélveles la vista». Entonces Dios les devolvió la vista, y ellos se dieron cuenta de que estaban en plena ciudad de Samaria.
21 Cuando el rey de Israel vio al ejército de Siria, le preguntó a Eliseo:

—Señor, ¿los mato? ¿Los mato a todos?

22 Eliseo contestó:

—No los mates. No se debe matar a los prisioneros de guerra. Dales pan para comer y agua para beber, y déjalos regresar a donde está su jefe.

23 Entonces el rey preparó una gran fiesta para ellos. Después que comieron y bebieron, los despidió; entonces ellos volvieron a donde estaba su jefe. A partir de ese día, los sirios no molestaron más a los israelitas.
Hambre en Samaria
24 Tiempo después, Ben-hadad, rey de Siria, reunió a todo su ejército y rodeó a la ciudad de Samaria para atacarla. Nadie podía entrar ni salir, y los alimentos se acabaron. 25 Debido a eso, hubo mucha hambre en Samaria, tanta que la cabeza de un burro se vendía en ochenta monedas de plata, y un cuarto de litro de estiércol de paloma se vendía en cinco monedas de plata.
26 Un día, cuando el rey de Israel paseaba sobre el muro que rodeaba la ciudad, una mujer le gritó:

—¡Majestad, ayúdeme!

27 El rey contestó:

—Si Dios no te ayuda, ¿cómo quieres que te ayude yo? No tengo trigo ni vino para darte. 28 ¿Cuál es tu problema?

La mujer respondió:

—Esta mujer me pidió que primero nos comiéramos a mi hijo, y que al día siguiente nos comeríamos el suyo. 29 Así que cocinamos a mi hijo y nos lo comimos. Al día siguiente le recordé que debíamos comernos a su hijo, pero ella lo ha escondido.

30 Cuando el rey escuchó lo que dijo la mujer, se enojó tanto que rompió su ropa, y como estaba sobre el muro, la gente pudo ver que llevaba puesta ropa áspera. 31 El rey dijo: «¡Hoy mismo le voy a cortar la cabeza a Eliseo, hijo de Safat! ¡Que Dios me castigue si no lo hago!»
32 Eliseo estaba sentado en su casa junto con los líderes del país. Mientras tanto, el rey envió a uno de sus hombres. Antes de que llegara, Eliseo le dijo a los líderes: «El rey es un asesino, y ha mandado a un hombre para que me corte la cabeza. Estén atentos, y cuando ese hombre llegue, cierren la puerta y sosténgala contra él, porque detrás de él viene el rey».
33 Mientras Eliseo estaba hablando con los líderes, el hombre del rey llegó delante de él y dijo:

—Esta desgracia viene de parte de Dios. ¡Ya no puedo esperar que él nos ayude!