Apvisqui Ezequías co Judá
(2~Cr 29.1-2)
1 Apnec nic nat apvisqui Oseas, Ela apquitca. Acvaycmo tres años aptimem nic nat apvisqui co Israel. Apvisqui apjalhnancoc nic nat nipyesicsa co Judá apvisay Ezequías, Acaz apquitca. 2 Invocmec nic nat veinticinco años aptiyascam Ezequías. Aptimec nic nat apvisqui tingma Jerusalén veintinueve años. Inquin nic nat acvisay Abi, Zacarías apquitca. 3 Apyiplovcasquic nic nat mataa nintemaclha acpeyvomo apyisponcama Dios, apno ilhnic nat apyeyjamcaa David. 4 Aptovasquic nic nat acyitnamaclha quilaycmasquiscama netin inquilhe. Aptovasquic nic nat mataymong mayayo, najan quilaycmasquiscama Asera. Aptovasquic nic nat quilaycmasquiscama nimisma, allanomalhca bronce tava ápac, Moisés nic nat apquillanay. Apquiltingyascasquic nic nat mataa asoc macmescama quilaycmasquiscama nimisma, acvisay nic nat Nehustán.
5 Apyiplovcasquic nic nat Ezequías mepqui apyasquiyam Dios. Am nic nat elhno apquilviscaa nano nipyesicsa Judá, am nic nat elhno niptamin Ezequías. 6 Am nic nat elvatasac mataa apyiplovquiscama Dios. Am nic nat eyinyavac mataa apcanamaclha Dios, ayinyema aplingascama ilhnic nat Moisés. 7 Appasmec nic nat mataa Dios naysicsa apvascapma aptemaclha apvisqui.
Aptanovquic nic nat Ezequías aptemaclha apvisqui co Asiria, am nic nat epasmac mataa. 8 Apquilnapacpec nic nat filisteos. Apquilinyajamquic nic nat filisteos acvaycmo tingma Gaza najan nicja yoclhilhma. Apnatovasquic nic nat tingma nitno najan tingma acma apjalhtam apyovoclhojo.
Tingma Samaria
9 Invocmec nic nat cuatro años aptimem apvisqui Ezequías nipyesicsa apquilmolhama Judá. Invocmec nic nat siete años aptimem apvisqui Oseas, Ela apquitca, nipyesicsa apquilmolhama Israel. Apquilvaac nic nat apquillhalhmaa apvisqui co Asiria, Almanasar yoyam elimpocjac tingma Samaria. 10 Am nic nat colapvancaac elmoc. Invocmec nic nat tres años, apvancaac elmoc tingma Samaria. Seis años nic nat aptimem apvisqui Ezequías co Judá. Nueve años nic nat aptimem apvisqui Oseas co Israel. Apquilmacpec nic nat apyovoclhojo natingma. 11 Apyinyovcasquic nic nat apquilaoclha, apnalaclho yoclhilhma Asiria, payjoc vatsam Gozán, yoclhilhma Habor payjoc Halah. Innec nic nat acpalhaquisa napocja apquilmomap tingma apancaoc medos. 12 Eycaso ayinyema ilhnic nat apquilsilhnanomap enlhitaoc Israel apquilinmelhaycam Dios. Apnatovasquic nic nat aplhanma Dios pacto actemaclha ningmiyovmalhca. Am nic nat elyiplovcasac mataa apcanamaclha Dios, aplingascama Moisés, aptomja ilhnic nat Dios apquilancam.
Apquilimpocjay tingma Jerusalén
(2~Cr 32.1-19Is 36.1-22)
13 Invocmec nic nat catorce años aptimem apvisqui Ezequías. Apquilvaac nic nat apquillhalhmaa apvisqui co Asiria Senaquerib, yoyam elimpocjac tingma acma apjalhtam yoclhilhma Judá. Apquilmacpec nic nat apyovoclhojo. 14 Apcapajasquic nic nat amyaa apvisqui Ezequías, colhic altimnasa apvisqui co Asiria, apna ilhnic nat tingma Laquis. Intomjac nic nat amyaa: Lhip apvisqui co Asiria. Acsilhnanalhquic alhta ajanco napato lhip. Enanteyip siclho ningaoclha nincoo. Oyinyoc sat acyanmongam tributo siyanyomalhca oyinyoc — nic nat aptomjac Ezequías.
Eycaso apcanama ilhnic nat apvisqui co Asiria eyinyoc acyanmongam tributo apvisqui Ezequías co Judá. Acvaycmo ilhnic nat nueve mil novecientos kilos plata najan novecientos noventa kilos de oro. 15 Apsovjoc nic nat Ezequías acyovoclhojo plata asoc alyinmom acyitna congne tingma apponquinomap najan congne apvisqui tingma pac. 16 Apsovjoc nic nat Ezequías oro asoc alyinmom alnatanma tingma apponquinomap apatong, alyipitsomalhca quilhvoc alhta. Innec nic nat acmesa apvisqui co Asiria.
17 Apcapajasquic nic nat apvisqui co Asiria apnatqui apquilasinancama apnaclha apvisqui Ezequías. Apnatqui ilhnic nat apquilyimtalhnamo apnalayclha singilpilhtetemo apquilyimnatem. Apquilyinyovquic nic nat tingma Laquis, apquilpeyvoc tingma Jerusalén, yoyam elimpocjac. Apquilvocmec nic nat tingma Jerusalén, apquilnaclho acyitnamaclha yingmin, payjoc maa netin, nicja amay acyascama amyip acvisay Yimyescamaclha Apava. 18 Innec nic nat ayevamcaa apvisqui, najan maa Eliaquim, Hilcías apquitca mayordomo apvisqui tingma pac. Poc najan Sebna aptomja cronista aptalhescama vaycajac. Poc najan Joa, Asaf apquitca, aptomja secretario apnaclha apvisqui. Apquilamyilhamquic nic nat co Asiria.
19 Aptomjac nic nat co Asiria apquilanya: —Eliltimnas sat Ezequías as amyaa ayinyema apvisqui apyimtalhnamo, apvisqui co Asiria: ¿Jalhco ayinyema lhip mepqui ayay apvalhoc? 20 ¿Apcanayqui ya lhquip appayvam apanco actomja acyimnatem, yoyam jingilnapalhca? ¿Naso ya mepqui ayay apvalhoc lhip, aptomja seyinmelhaycam coo? ¿Soc sat epasingvota? 21 ¿Apcanayquic lhip co Egipto yoyam elpasingvota? Apquilyitsomacpo co Egipto yammamoc ayintem. Coyiplhac sat apmic, aptomja inlhojo aptiyoscam enlhit. Eycaso aptemaclha apvisqui faraón co Egipto, apquilmalhnacpo inlhojo epasingvota. 22 Yitnec quellhip apquilpayvam: Singmasma nincoo Dios Visqui ingac — intomjac apquilpayvam. Naso ya Ezequías aptovascama alhta mataymong ningilmalhnancamaclha, aptomja apmasma asoc macmescama Dios ¿Naso ya aplhanma eltimjic apquilayo Dios apyovoclhojo apnaymacoc apvamlha tingma apponquinomap Jerusalén? 23 Ipamejitsacpojo sat lhip apvisqui co Asiria, aptomja apcanya: Ongvapajacsic sat dos mil nolhing apnaclha lhip. Itingyasquis sat lhip enlhitaoc yoyam elquinamtic, paj. 24 Paj copvanac lhip ingyinyajacsic lhama yamapyimtalhnamo co Asiria. ¿Naso ya elpasingvotac nolhing apcapaoc co Egipto? 25 ¿Apcanayqui ya lhquip sicvactama mepqui siclhalhma Dios yoyam otvacsic as tingma najan yoclhilhma? ¡Siyanyomalhca coo ayinyema Dios yoyam otvacsic! — alhta aptomjac apvisqui co Asiria — nic nat aptomjac apcasinancama co Asiria.
26 Apquilatingmavoc nic nat Eliaquim, najan Sebna, najan Joa: —Quip ingyeylhojo. Jingiltimnas sat arameo appayvam, ingvanquic nincoo. Noelyatam nasa hebreo apayvam. Apquiljalhnoc apyovoclhojo enlhitaoc netin mataymong apjalhtam — nic nat apquiltomjac.
27 Aptomjac nic nat apcasinancama co Asiria apquilanya: —Jave coo siyapajasomalhca oltimnacsic as amyaa lhip najan lhip apvisqui pac. Apcanama alhta apvisqui co Asiria, colhic altimnasa as amyaa apyovoclhojo apnaycam netin mataymong apjalhtam. Apquilanyacpec quellhip najan apnaycam maa netin, yoyam eltovamcoc sat apyi apancaoc, najan elyinamcoc áse apancaoc — nic nat aptomjac co Asiria.
28 Apyimnatasquic nic nat appayvam co Asiria, apquilanya hebreo appayvam: —Quip elaylhojo appayvam apvisqui apyimtalhnamo co Asiria: 29 ¡Apyinimquiscama nac Ezequías, elavojo quellhip! Copvanquejec elvomsic tap quellhip ningimpocjay nincoo. 30 Yitnec appayvam Ezequías apquilanya quellhip: Dios Visqui ingac etnejic singilvomquiscama tap. Elmiyovacpoc sat apyovoclhojo enlhitaoc as tingma, melmejec sat co Asiria — sat etnejic Ezequías. 31 ¡Noelaylhojo nasa appayvam Ezequías! Pac oltimnacsic mocjam apvisqui co Asiria appayvam: ¡Elvatsaoc sat singinmelhaycam! ¡Elpamejitsacpojo actemaclha apquilmiyovmacpilha! ¡Enanteyip tingma, eljalhaoc sicnaclha coo! Eltajiclhac sat quellhip, eltovamcoc uva acyilhna tingma apancaoc, najan higo yamit acyilhna. Elyinamcoc sat yingmin apancaoc. 32 Onaliclhac sat quellhip yoclhilhma actamila anco, acno apquilaoclha quellhip. Yoclhilhma ayimjaclha trigo najan ayimjaclha uva. Colhic sat allana pan najan uva ayingmenic. Yoclhilhma acyitnaclha aceite ayingmenic najan apquimjaclha yovjan. Eleyoc sat quellhip mepqui amyaa ningitsepma. Noelaylhojo nasa Ezequías appayvam aptomja apyinimquiscama appayvam: Dios Visqui ingac jingilvomsic tap — intomjac appayvam. 33 ¡Elanojo moc yoclhilhma! ¿Avanqui ya quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios colmeyvoc enlhitaoc? ¿Avanqui ya colinmelham apvisqui co Asiria? Ayinayc coo, paj. 34 ¿Co laa acyasa quilaycmasquiscama acvisay Hamat najan acvisay Arfad? ¿Co laa acyasa acvisay Sefarvaim, najan acvisay Hena, najan acvisay Iva? ¿Co laa acyasa quilaycmasquiscama acmasma enlhitaoc co Samaria, melmacpejec nipyesicsa co Asiria? 35 Covanquejec mataa quilaycmasquiscama colmeyvoc enlhitaoc apquilaoclha, apquilimpocjay inlhojo apvisqui co Asiria. ¿Naso ya Dios Visqui apancaoc quellhip elmeyvoc sat apyovoclhojo tingma Jerusalén? — nic nat aptomjac co Asiria.
36 Am nic nat elatingmavoc apquiljalhenmo appayvam, acno ilhnic nat apcanama siclho apvisqui Ezequías. 37 Apquilyaptec nic nat apava mayordomo Eliaquím, najan cronista Sebna, najan secretario Joa. Apquilyocmec nic nat apnaclha apvisqui Ezequías eliltimnacsic amyaa apquillingay maa.
Ezequías oisãmbyhy Judápe
(2 Cr 29.1-2)
1 Áño mbohapyha oisãmbyhy haguépe Israel ruvicha guasu Oseas Elá ra'y, Judá ruvicha guasu Ezequías Ahaz ra'y, oñepyrũ oisãmbyhy. 2 Oguereko 25 áño ha oisãmbyhy 29 áño Jerusalénpe. Isy héra Abí Zacarías rajy. 3 Ezequías rembiapo iporã Ñandejára renondépe, iporã haguéicha opa itúva ypykue David rembiapo. 4 Ha'e pe oipe'a vaekue tupã nguéra tekoha, omyangu'i ita oñemboykéva tupã gua'u kuérape, ojoka Astarté*f** ra'ãnga ha ohundi mbói vrónse ojapo vaekue Moisés, upérõ peve niko Israelgua ohapýva chupe insiénso ha ombohéra Nehustán.
5 Ezequías ojerovia Tupã Israel Jára rehe. Opa Israel ruvicha guasu kuéra apytépe ha'e mboyve ha ha'e rire guare ndaipóri ha'eichagua. 6 Oiko Ñandejára ndive ha ndojeíri chugui araka'eve, ojapo uvei umi tembiapoukapy Ñandejára oheja vaekue Moisés rupi. 7 Upévare Ñandejára ohovasa ha osẽ porã chupe opa mba'e ojapóva.
Ezequías opu'ã Asiria ruvicha guasúre ha ojei ipo guýgui. 8 Avei ipu'aka filistéo kuérare Gaza ha hembe'y peve, umi óga yvate oñema'ẽha guive táva kuéra oñemombaretéva peve.
Ho'a Samaría
9 Áño irundyha oisãmbyhy haguépe Ezequías, upéva áño 7 oisãmbyhy haguépe Israel ruvicha guasu Oseas Elá ra'y, Asiria ruvicha guasu Salmanasar omongora táva Samaría ha ondyry hese, 10 ha mbohapy áño haguépe oñemomba'e hese. Samaría ho'a áño 6 oisãmbyhy haguépe Ezequías ha áño 9 oisãmbyhy haguépe Oseas Israélpe. 11 Asiria ruvicha guasu oguerahauka Israelgua Asíriape ha omohenda Haláhpe, ysyry Gozán Habor yvy peguápe ha médo kuéra táva kuérape. 12 Kóva ojehu opu'ã haguére Tupã Ijárare, ojei iñe'ẽgui ome'ẽ vaekue chupe, ha ndoikuaaséi ha ndojaposéi mba'eve umi mba'égui Moisés Ñandejára rembiguái he'i vaekue.
Senaquerib ondyry Judá rehe
(2 Cr 32.1-19Is 36.1-22)
13 Áño 14 oisãmbyhy haguépe Ezequías, Asiria ruvicha guasu Senaquerib ondyry opa Judá pegua táva oñemombaretéva rehe ha oñemomba'e hese kuéra. 14 Upérõ Judá ruvicha guasu Ezequías omondo hembijokuái Asiria ruvicha guasu rendápe oĩva Láquispe, ha he'ika chupe: “Ajavy kuri. Esẽ che retãgui ha ajapóta eréva chéve.”
Asiria ruvicha guasu omoĩ Judá ruvicha guasu Ezequíaspe ohepy me'ẽ haguã impuésto ramo 9.900 kílo pláta ha 990 kílo óro. 15 Ezequías ome'ẽ chupe opa pe pláta ojuhúva tupao ha mburuvicha guasu rógape. 16 Upérõ avei Ezequías oipe'a tupaógui umi okẽ ha póste kuéra ha'e voi ojaho'ika vaekue órope ha ome'ẽ Asiria ruvicha guasúpe.
17 Upéi Asiria ruvicha guasu omondo mburuvicha guasu Ezequías rendápe peteĩ mburuvicha itenondéva, peteĩ hembijokuái ijeroviaha ha ambue mburuvicha itenondéva omyakãva ñorãirõhára aty guasu mbarete. Ha'e kuéra oho Láquisgui Jerusalénpe ondyry haguã hese. Oguahẽvo Jerusalénpe oñemohenda hikuái y rape ykére ogueraháva y yno'õ yvate guápe, pe tape rupi ohóva ao joheiha ñúme. 18 Upéi ohenói hikuái mburuvicha guasúpe, ha osẽ ojotopávo hendive kuéra mburuvicha guasu róga rerekua Eliaquim Hilquías ra'y, mburuvicha guasu kuatia kuéra rerekua Sebná, ha mburuvicha guasu moirũha joa Asaf ra'y. 19 Upépe upe mburuvicha asírio he'i chupe kuéra:
—Peje Ezequíaspe kóicha he'iha Asiria ruvicha guasu: ‘Mba'ére piko rejerovia eterei nde jehe? 20 Nde piko reimo'ã juru he'ẽ ikatuha ñambojoja teko katupyry, ha mba'e kuaa ñorãirõrã rehegua? Mávare piko reimo'ã rejeko repu'ã haguã che rehe? 21 Ahecha rejekoha Egipto rehe. Cháke Egipto niko takuapi ojekámava. Ha oimérõ hese ojekóva, oikutúta chupe ipópe ha ojasuríta hese. Péichako hína Egipto ruvicha guasu Faraón opa umi hese ojekóvape guarã. 22 Ha peje ramo chéve: Ore rojerovia Tupã ore Járare, mañei piko Ezequías ndoipe'ái ra'e umi ha'e oñemomorãha, ha umi Tupã altar, ha he'i Judá ha Jerusalén guápe omomorã haguã chupe upe altar Jerusalengua pente? 23 Eguahẽ peteĩ ñe'ẽme'ẽ che jára, Asiria ruvicha guasu ndive: che ame'ẽta ndéve 2.000 kavaju rejuhu ramo hi'ári guarã. 24 Ndéko ne remboguevi mo'ãi asírio ruvicha ikangyvéva jepe. Ha piko reimo'ã outaha ne pytyvõ kavaju arigua henda reheve Egíptogui? 25 Hi'arietegua, nde piko reimo'ã che aju hague andyrývo pende rehe ha ahundívo pene retã, ajeko'ỹre Ñandejára rehe? Ha'e hína upe he'i vaekue chéve andyry haguã pende rehe ha pohundi!’
26 Eliaquim, Sebná ha joa he'i hikuái pe mburuvicha asíriope:
—Eñe'ẽna oréve araméope; ore niko roikuaa upéva. Ani reñe'ẽ hebréope, umi tápia ári oĩva niko ohendupa hína pe eréva.
27 Pe mburuvicha asírio katu he'i:
—Ndaha'éi nde járape térã peẽme Asiria ruvicha guasu che mbou hague ha'e haguã ko'ã mba'e; umi tápia ári oĩvape uvei; ha'e kuéra niko, peẽicha avei ho'úta hepoti ha hoy'úta ity.
28 Upérõ pe mburuvicha oñembo'y ha osapukái hatã hebréo ñe'ẽme:
—Pehendúke ko he'íva peẽme mburuvicha guasu pavẽ Asiria ruvicha guasu: 29 Aníke peñembotavyuka Ezequíaspe, ha'e ndaikatúi pende pe'a che pógui. 30 Ezequías ogueroviaukase ramo peẽme pejerovia haguã Ñandejára rehe, ha he'i ramo: ‘Ñandejára ñande pe'áta katuete ko jejopy vaígui ha ndoheja mo'ãi ñande táva ho'a Asiria ruvicha guasu po guýpe’, 31 ani perovia chupe. Asiria ruvicha guasu che mbou ha'évo peẽme peñeme'ẽ haguã chupe ha péicha peteĩ-teĩ ho'u kuaáta iparraltýgui hi'ígo mátagui ha hoy'úta ijykua teégui. 32 Upéi pende reraháta peteĩ tetãme ojoguáva pene retãme, oĩháme trigoty ha parralty pejapo haguã mbujape ha kaguy, oĩháme ñandyry olívo ha eíra. Upérõ ikatúta peiko porã ha napemano mo'ãi. Ha aníke perovia Ezequíaspe, cháke pene mbotavy hína he'i ramo Ñandejára pende pe'ataha ivaívagui. 33 Umi ambue tetã nguéra apytépe piko oĩ nga'u peteĩ tupã ikatu vaekue oipe'a hetã Asiria ruvicha guasu pógui? 34 Mamo piko oĩ Hamat ha Arpad tupã nguéra? Mamo piko oĩ Sefarvaim, Hená ha Ivá tupã nguéra? Ikatu piko oipe'a ra'e Samaría Asiria po guýgui? 35 Máva piko opa tupã nguéra apytépe ikatu ra'e oipe'a hetã, Asiria ruvicha guasu pógui? Mba'ére piko peimo'ã Ñandejára ikatuha oipe'a ivaívagui Jerusalénpe?
36 Opavave okirirĩ ha nde'íri chupe mba'eve, mburuvicha guasu he'i haguére chupe kuéra ani haguã he'i mba'eve. 37 Upérõ mburuvicha guasu róga rerekua Eliaquim, mburuvicha guasu kuatia kuéra rerekua Sebná ha mburuvicha guasu moirũha joa, ojepy'apy, omondoro ijao ha oho Ezequías rendápe omombe'u haguã chupe upe he'i vaekue mburuvicha asírio itenondéva.