La victoria sobre los amorreos
1-2 Adonisedec, el rey de Jerusalén, tuvo mucho miedo cuando supo que Josué había tomado y destruido Hai, y que había hecho con ella y con su rey lo mismo que antes había hecho con Jericó y su rey, y que los gabaonitas habían hecho la paz con los israelitas y ahora vivían entre ellos. Esto último le causó mucho miedo, pues Gabaón era una ciudad importante, más grande que Hai y comparable a las gobernadas por un rey, y los gabaonitas eran valientes. 3 Por esta razón Adonisedec les mandó el siguiente mensaje a los reyes Hoán de Hebrón, Pirán de Jarmut, Jafía de Laquis, y Debir de Eglón: 4 «Vengan acá y ayúdenme a pelear contra Gabaón, pues ha hecho un pacto con Josué y los israelitas.» 5 Así que los cinco reyes amorreos, o sea los reyes de Jerusalén, Hebrón, Jarmut, Laquis y Eglón, se juntaron y marcharon con sus ejércitos para acampar ante Gabaón y atacarla.
6 Por su parte, los que vivían en Gabaón le mandaron este mensaje a Josué, que estaba en el campamento de Gilgal: «No se niegue usted a ayudar a sus servidores. Venga pronto a ayudarnos y defendernos, pues todos los reyes amorreos de las montañas se han unido para atacarnos.» 7 Entonces Josué salió de Gilgal con todo su ejército, incluyendo sus mejores combatientes, 8 y el Señor le dijo: «No les tengas miedo, porque yo voy a entregártelos, y ninguno de ellos va a poder hacerte frente.»
9 Josué salió de Gilgal y, avanzando durante la noche, atacó por sorpresa a los amorreos. 10 El Señor hizo que ellos se asustaran mucho ante los israelitas, y así Josué mató a muchísimos en Gabaón. Después los persiguió por el camino de Bet Jorón, y siguió matando amorreos hasta Azeca y Maceda. 11 Al bajar los amorreos la cuesta de Bet Jorón, mientras huían de los israelitas, el Señor soltó sobre ellos grandes piedras de granizo, que mataron más amorreos que las espadas de los israelitas.
12 Cuando el Señor entregó a los amorreos en manos de los israelitas, Josué oró al Señor de modo que todos los israelitas lo oyeran:
«Párate, sol, en Gabaón;
párate, luna, en el valle de Ayalón.»
13 Y el sol y la luna se detuvieron
hasta que el pueblo se vengó del enemigo.
Esto es lo que dice el Libro del Justo. El sol se detuvo en medio del cielo, y por casi un día entero no se puso. 14 Ni antes ni después ha habido otro día como aquel en que el Señor escuchó la voz de un hombre, pues el Señor peleaba a favor de Israel.
15 Después Josué y los israelitas volvieron al campamento en Gilgal, 16 y los cinco reyes huyeron y se escondieron en una cueva en Maceda. 17 Pero más tarde fueron hallados en esa cueva, y así se lo dijeron a Josué. 18 Entonces Josué dio las siguientes órdenes: «Rueden piedras hasta la entrada de la cueva y tápenla, y pongan guardias a la entrada para que los vigilen. 19 Mientras tanto, no se detengan ustedes aquí. Vayan tras el enemigo y atáquenlo por la retaguardia. No los dejen regresar a sus ciudades, porque el Señor y Dios de ustedes los ha entregado en sus manos.»
20 Después que Josué y los israelitas derrotaron por completo a los amorreos, tras matar a muchísimos de ellos, los amorreos que quedaron con vida se refugiaron en sus ciudades. 21 Pero el pueblo israelita regresó sano y salvo al campamento en Maceda, donde estaba Josué. Y nadie se atrevía a hablar mal de los israelitas.
22 Entonces Josué dijo: «Destapen la entrada de la cueva y saquen a los cinco reyes.» 23 Así lo hicieron los israelitas, y sacaron de la cueva a los reyes de Jerusalén, Hebrón, Jarmut, Laquis y Eglón. 24 Cuando los trajeron ante Josué, él llamó a todo el ejército de Israel, y dijo a los jefes militares que estaban con él: «Acérquense y pongan el pie sobre el cuello de estos reyes.» Ellos lo hicieron así, 25 y entonces Josué les dijo: «No tengan miedo ni se desanimen; al contrario, tengan valor y firmeza, porque esto mismo hará el Señor con todos los enemigos de ustedes.»
26 Después Josué mató a los reyes y mandó que empalaran a cada uno en un poste, y allí los dejaron hasta el atardecer. 27 Cuando ya el sol se iba a poner, mandó Josué que los bajaran de los postes y los echaran en la misma cueva en que se habían escondido. Después taparon la entrada de la cueva con unas piedras enormes que, por cierto, todavía están allí.
Otras conquistas
28 Ese mismo día, Josué tomó la ciudad de Maceda y la destruyó por completo; mató a filo de espada a todos los que vivían en ella, y no dejó a nadie con vida. Hizo con el rey de Maceda lo mismo que había hecho con el de Jericó.
29 De allí, Josué y los israelitas se fueron a la ciudad de Libna y la atacaron. 30 El Señor les entregó también esta ciudad y a su rey. No quedó nada ni nadie con vida, e hizo con el rey de Libna lo mismo que con el de Jericó.
31 Después Josué y su ejército se fueron de Libna a Laquis, y acamparon ante la ciudad y la atacaron. 32 Al segundo día, el Señor les entregó Laquis y, como en Libna, los israelitas mataron a filo de espada a todas las personas y los animales que vivían allí. 33 Horán, el rey de Guézer, salió con su ejército a defender Laquis, pero Josué lo derrotó y no dejó a nadie con vida.
34 Después de Laquis, Josué y su ejército fueron a la ciudad de Eglón, acamparon ante ella y la atacaron. 35 Ese mismo día la tomaron, y mataron a filo de espada a todos los que vivían allí, y la destruyeron por completo como habían hecho con Laquis.
36 De Eglón siguieron a la ciudad de Hebrón, y la atacaron. 37 Cuando la tomaron, la destruyeron por completo y mataron a filo de espada al rey y a toda la gente y los animales que vivían allí y en los pueblos vecinos, tal como lo habían hecho en Eglón.
38 De allí, Josué y su ejército se dirigieron a la ciudad de Debir y la atacaron, 39 mataron a filo de espada a su rey y a los habitantes de los pueblos vecinos. Ni un solo habitante de Debir quedó con vida; todos fueron aniquilados, tal como lo habían hecho con Hebrón y Libna y con sus reyes.
40 Así pues, Josué conquistó toda la región. Derrotó a los reyes de las montañas, del Néguev, de los llanos y de las cuestas. Lo destruyó todo y los mató a todos; no quedó nada, ni dejó vivo a nadie, tal y como el Señor, el Dios de Israel, se lo había ordenado. 41-42 De una sola vez derrotó a los reyes y conquistó todos sus territorios entre Cadés Barnea y Gaza, y toda la región de Gosén hasta la ciudad de Gabaón, porque el Señor, el Dios de Israel, peleaba en favor de los israelitas. 43 Después Josué volvió al campamento en Gilgal con todos los israelitas.
Amorreos apmenxenamap
1-2 Awanhek axta ektamheykha apwáxok apleg'a amya'a Adonisédec, wesse' apwányam nak Jerusalén, apma Josué m'a tegma apwányam Ai tén han apmasséssekmo, keñe han apteméssesakxa m'a tegma apwányam nak yetlo wesse' apwányam apagkok, ekhawo apteméssesakxa axta sekxók ma'a yókxexma nak Jericó yetlo wesse' apwányam apagkok, keñe han apleg'a amya'a ekmassa apmáheyo elnapakpok énxet'ák Israel ma'a énxet'ák nak Gabaón, keñe s'e kaxwo' nak apkelásekhákpoho tén han apkelweynchámeyncha'a m'a nepyeseksa nak. Awanhek axta apyegwakto apleg'a xa amya'a nak, hakte cham'a tegma nak Gabaón apteme axta xama tegma apwányam apagko', mexnawok ma'a tegma nak Ai, hawók ma'a ektémakxal'a apxegkesso aptamheykha xama wesse' apwányam, hakte meleygkehek axta han elmahagkok eyesagkexa m'a gabaonitas. 3 Axta keñamak apcháphássesa amya'a Adonisédec ma'a apkelwesse'e apkelwányam nak, cham'a Hoham, wesse' apwányam nak Hebrón, Piram, wesse' apwányam nak Jarmut, Jafía, wesse' apwányam nak Laquis tén han ma'a Debir, wesse' apwányam nak Eglón: 4 “Kólmeyenta sa' se'e hélpásegwata sa' yaqwayam alnapaxchek ko'o sélenmexma m'a énxet'ák nak Gabaón, hakte apkelpaqhetcháseykpók hek ma'a Josué keñe han ma'a énxet'ák nak Israel.” 5 Keñe axta xa cinco apkelwesse'e apkelwányam nak amorreos, cham'a apkeleñama nak Jerusalén, Hebrón, Jarmut, Laquis, tén han Eglón, apchaqnákxeyk axta keñe apkelxega yetlo sẽlpextétamo apagkok yaqwayam yekhegwók ma'a keto' nak yókxexma Gabaón, keñe han ektamagkok.
6 Tén ma'a énxet'ák apheykha nak yókxexma Gabaón, apcháphássesa han appeywa m'a Josué, aphakxa m'a apkelpakxeneykegkaxa nak yókxexma Guilgal: “Elyahakxoho sa' xeyep. Hempásegwata sa', hakte negko'o nentáha apkeláneykha. Hẽlmeyágwata sa', apchaqnákxeyk apyókxoho apkelámha apmonye'e amorreos, apkeleñama nak ma'a egkexe élwenaqte nak yaqwayam hegketámegma'.” 7 Keñe axta aptepa Josué m'a yókxexma nak Guilgal, yetlo m'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok megyeye nak elmahagkok eyesagkexa'. 8 Keñe axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya s'e: “Nágye aqsa exchep ma'a, hakte ko'o sa' almések. Méko sa' xama énxet apwanchek yenmexekxak xép.”
9 Axta'a axta apxegak Josué apkeñama m'a yókxexma Guilgal, appelakkassek axta apketámeyak ma'a amorreos. 10 Wesse' egegkok axta apmeyásak ekyawe agko' apkelyegwakto amorreos apkelwet'a m'a énxet'ák nak Israel. Axta keñamak apkelnapa apxámokma apagko' énxet'ák Josué m'a Gabaón nak. Keñe axta apmenxena han ma'a ámay ekmahéyak nak Bet-horón. Apkelnápegkek axta amorreos ma'a ekweykmoho yókxexma nak Azecá tén han ma'a Maquedá. 11 Apkelántepók axta aqsa amorreos ma'a ekweyweykentamxa nak ma'a Bet-horón, neyseksa apmenxenma m'a énxet'ák Israel, keñe axta Wesse' egegkok apkexénto nepyeseksa yegmen élyennaqte élyawe agko', apxámok axta élnapa m'a amorreos, axta kaxnawok ekwánxa axta élnapma sókwenaqte apagkok ma'a énxet'ák nak Israel.
12 Cháxa ekhem nak apkelmallahanchesakxa axta Wesse' egegkok Israel apkelnapa m'a amorreos, tén axta Josué appaqhetchesa Wesse' egegkok nápaqta'awók ma'a énxet'ák nak. Aptáhak axta s'e:
“Ekhem,
nágkaltaqheykha aqsa
keytnamok néten Gabaón;
Pelten,
ná eltaqheykha aqsa
étnamok ma'a néten nak
ekyapwátegweykenxa
xapop ma'a Aialón.”
13 Keñe axta ekyetnakmo ekhem
tén han apyetnakmo m'a pelten
ekwokmoho apyaqmagkásekxo
apteméssesakxa israelitas ma'a
katnaha nak apnámakkok.
Cháxa ektémakxa ekxeyenma Weykcha'áhak apagkok Énxet Appéwomo xa. Yetnakmek axta ekhem ma'a neysekso nak néten, xegkessek axta kawomhok xama ekhem ekyetnayam. 14 Axta kótémaxchek katnehek ma'a nanók axta, megkatneheykekxohok makham se'e kaxwo' nak, cham'a apháxenmókxa axta appeywa Wesse' egegkok xama énxet, hakte Wesse' egegkok axta han apkelnápomákpok appasmoma m'a énxet'ák Israel.
15 Keñe axta Josué tén han ma'a énxet'ák Israel, apkelmeyákxo makham ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta m'a yókxexma Guilgal, 16 keñe apkenyahágko m'a cinco apkelwesse'e nak. Axta apkelyexánegwokmok ma'a kañe' meteymog áxwa yókxexma nak Maquedá. 17 Yáma wenaqtémók axta eyke apkelwetákpekxo xa, cham'a kañe' meteymog áxwa nak, tén axta kéltennássekxo m'a Josué. 18 Tén axta Josué aptáha apkeláneya s'e: “Kólyegák sa' meteymog ekweykmoho m'a átog nak keñe sa' kólápekxa', tén sa' han kólának yaqnaha aptaqmelchesso m'a nentaxnamakxa nak yaqwayam elanha. 19 Nágkólchaqnaha aqsa kéxegke m'a. Kólemhagkokxa sa' ma'a katnaha nak kélnámakkok, apmonye'e sa' kóltégwagkokxak kólchetamagkok. Nágkólho aqsa elwakxak ma'a tegma apwányam apagkok nak, hakte appasmeyk kéxegke yaqwayam kólnápok ma'a Wesse' egegkok, Dios kélagkok nak.”
20 Apkenyahágkek axta apkelyexánegwákxo tegma apwányam apagkok amorreos ektáha axta metekyawa, natámen axta apkelnapma m'a Josué tén han ma'a énxet'ák Israel. Apxámok apagko' axta han apkelnapma. 21 Wánxa agkok ma'a énxet'ák nak Israel apkelwákxeyk axta aphakxa Josué, ekpayho nak apkelpakxeneykegkaxa m'a yókxexma Maquedá, méko axta ektamhágkaxa. Méko axta chá'a eyewagko kaxének ekmaso m'a énxet'ák nak Israel.
22 Keñe axta Josué aptáha s'e: “Kóllekwakxa sa' átog nentaxnamakxa nak ma'a meteymog áxwa, keñe sa' kólántekkesek ma'a cinco apkelwesse'e nak.” 23 Apkelyahákxók axta m'a énxet'ák nak Israel, apkelántekkessákxeyk axta kañe' meteymog áxwa m'a apkelwesse'e apkelwányam apkeleñama nak Jerusalén, Hebrón, Jarmut, Laquis tén han ma'a Eglón. 24 Kélnaqlánteyk axta aphakxa Josué keñe apkeláneyáncha'a apyókxoho énxet'ák Israel, aptáhak axta han apkeláneya m'a sẽlpextétamo apkelámha apmonye'e ektáha nak apkelxegexma: “Kólyepetchegwatámho, kólteyágkas sa' chá'a apyespok xa apkelwesse'e nak.” Apkelyahákxók axta han xa énxet'ák nak, 25 keñe axta aptáha apkeláneya Josué s'e: “Nágkóle aqsa, nágkólyelqaxche han; kólwasqápekxoho aqsa tén han kólyennákxoho, hakte sa' kaxhok han apteméssesakxa Wesse' egegkok ma'a apyókxoho katnaha nak kélnámakkok kéxegke.”
26 Natámen apkelnapma axta Josué m'a apkelwesse'e nak, tén axta apkeltamho kólmakhésha chá'a xama m'a néten yámet. Axta kélchexakhagwomhok ma'a ekwokmoho ektaxnakmo. 27 Xama axta ekmako katxek ekhem, apkelaphássek axta makham Josué apkeltamho kólhexyawássekxak ma'a néten yámet, tén axta kélchexakhagweykxo m'a kañe' meteymog áxwa apkelyexánegweykenxa axta. Natámen axta apchápeykxoho han ma'a átog meteymog áxwa, cham'a meteymog élyawe agko' nak, makhemek makham ma'a.
Josué apkelma makham pók tegma apkelyawe
28 Cháxa ekhem nak apmakxa axta makham Josué m'a tegma apwányam nak Maquedá, keñe axta han apmasséssekmo apyókxoho m'a. Sókwenaqte axta chá'a apkelyetxeyk apkelnapa m'a apyókxoho apheykha nak ma'a, méko axta xama apcháyam enxoho. Axta aptemessásak wesse' apwányam nak Maquedá ekhawo apteméssessamakxa axta m'a wesse' apwányam nak Jericó.
29 Aptekkek axta makham Josué apkeñama m'a yókxexma Maquedá yetlo énxet'ák Israel apkelmahágko m'a tegma apwányam nak Libná, apketámegkek axta. 30 Apméssek axta han Wesse' egegkok ma'a tegma apwányam nak yetlo wesse' apwányam apagkok. Méko axta xama énxet apkeymomap ma'a, apheyásawók axta apteméssesakxa wesse' apwányam nak Libná m'a apteméssessamakxa axta han ma'a wesse' apwányam nak Jericó.
31 Apkelyeyk'ak axta yókxexma Libná m'a énxet'ák Israel yetlo Josué apkelmeyákxo m'a yókxexma nak Laquis, apkelpakxenwokmek axta m'a keto' nak tegma apwányam, tén han apketámegko. 32 Mók ekhem axta entáhak apmeyásekxo makham Wesse' egegkok ma'a yókxexma nak Laquis, ekhawo apteméssesakxa axta m'a Libná, sókwenaqte axta chá'a apkelyetxeyk énxet'ák Israel apkelnapa m'a apyókxoho énxet'ák nak, apkelnáhakkassek axta han ma'a aqsok apnaqtósso élleykencha'a axta m'a. 33 Yahamok axta han apkelanyexakmo m'a Horam, wesse' apwányam nak Guézer yetlo sẽlpextétamo apagkok, apmako elmeyók ma'a énxet'ák nak Laquis, apsawhawók axta eyke han apkelnapa Josué m'a énxet'ák nak, axta yeykmok xama enxoho.
34 Apkelyeyk'ak axta énxet'ák Israel ma'a yókxexma nak Laquis tén han Josué. Axta apkelmeyákxak ma'a tegma apwányam Eglón, apwakhegwokmek axta m'a tegma apwányam nak keñe apketámegko. 35 Cháxa ekhem nak apmakxa axta m'a tegma apwányam nak, keñe han apkelnapa m'a apyókxoho apheykha nak ma'a, sókwenaqte axta chá'a apkelyetxeyk. Apsawhawók axta apmasséssekmo m'a apyókxoho énxet'ák nak, ekhawo apteméssesakxa axta m'a Laquis.
36 Apkelyeyk'ak axta m'a Eglón apkelmahágko tegma apwányam nak Hebrón, keñe axta han apketámegko m'a. 37 Xama axta apma m'a tegma apwányam nak, apmasséssekmek axta ekyókxoho aqsok, sókwenaqte axta apkelyetxeyk apchaqha m'a wesse' apwányam apagkok nak, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák, keñe han ma'a apnaqtósso élleykencha'a axta m'a, kenhan ma'a énxet'ák apheykha nak ketók apheykegkaxa, ekhawo apteméssessamakxa axta m'a Eglón.
38 Apkeltaqhegwokmek axta énxet'ák Israel tén han Josué, apkelmeyákxo m'a tegma apwányam nak Debir tén han apketámegko, 39 sókwenaqte axta apkelyetxeyk apchaqha m'a wesse' apwányam apagkok nak, tén han ma'a énxet'ák ektáha axta apheykha m'a keto' nak apheykegkaxa. Méko axta xama énxet apkeymomap ma'a yókxexma nak Debir; kélsawhawók axta apyókxoho, ekhawo kélteméssesakxa axta m'a yókxexma Hebrón, keñe han ma'a yókxexma nak Libná, yetlo apkelwesse'e apagkok.
40 Apkelmomchek axta Josué m'a ekyókxoho apheykegkaxa nak. Apmallanegkek axta apkelnapma m'a apkelwesse'e apheykencha'a axta neyseksa nak meteymog élekhahéyak, keñe han ma'a yókxexma nak Négueb, tén han ma'a ekpayhegweykenxa nak xapop, keñe han ma'a egkexe étkók neyáwa nak. Apmassésseykmek axta ekyókxoho aqsok, apkelnapmeyk axta han ma'a apyókxoho énxet'ák; méko axta apcháyam xama enxoho, méko axta han xama énxet apkeymomap, apkeltémókxa axta etnehek ma'a Dios Wesse' apagkok nak ma'a Israel. 41-42 Xama apketámeyak axta aptemék apkelnapma m'a apkelwesse'e nak, tén han apmoma m'a ekyókxoho xapop apagkok, cham'a Cadés-barnea, Gaza, tén han ma'a ekyókxoho apheykegkaxa nak ma'a Gosen, ekweykmoho m'a tegma apwányam nak Gabaón, hakte appasmomchek axta apkelnápomákpo m'a Dios Wesse' apagkok nak énxet'ák Israel. 43 Tén axta Josué apmeyákxo makham ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta yókxexma nak Guilgal, yetlo m'a apyókxoho énxet'ák Israel.